Handreiking Jaarverslaggeving Pensioenfondsen 2014 Een praktische handreiking voor de externe verslaggeving door pensioenfondsen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Handreiking Jaarverslaggeving Pensioenfondsen 2014 Een praktische handreiking voor de externe verslaggeving door pensioenfondsen"

Transcriptie

1 Handreiking Jaarverslaggeving Pensioenfondsen 2014 Een praktische handreiking voor de externe verslaggeving door pensioenfondsen

2 Voorwoord Editie 2014 Voor u ligt de Deloitte Handreiking Jaarverslaggeving Pensioenfondsen Deze Handreiking is bestemd voor bestuurders van pensioenfondsen, uitvoeringsorganisaties, accountants en andere bij pensioenfondsen betrokken personen en vormt een praktische handreiking voor de externe verslaggeving van pensioenfondsen. In deze handreiking worden de belangrijkste begrippen, de wettelijke bepalingen en de richtlijnen voor het opstellen van de jaarrekening van pensioenfondsen besproken. Ook wordt ingegaan op een aantal specifieke onderwerpen, zoals de verwerking van het korten van pensioenaanspraken of VPL-gelden, en wordt stil gestaan bij de eisen aan de externe verslaggeving van multiondernemingspensioenfondsen en premiepensioeninstellingen. Bij deze handreiking is gebruik gemaakt van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving (RJ-bundel, jaareditie 2013, die van toepassing is op verslagjaren die aanvangen op of na 1 januari 2014). De teksten van deze handreiking zijn afgesloten op 31 december Voor een nadere toelichting of vragen kunt u contact opnemen met: Marc van Luijk ( ) Bart Gulicher ( ) 2

3 Inhoudsopgave Lijst met gehanteerde afkortingen 4 1. Inleiding En Begripsbepaling 5 2. Wettelijk Kader 8 3. Richtlijnen Voor De Jaarverslaggeving 9 4. Herverzekeringsdeel Technische Voorzieningen Nader Toegelicht Kasstroomoverzicht Risicoparagraaf Jaarverslag Verwerking Van Korten Van Pensioenaanspraken Verwerking Van Vpl-Gelden Toezicht Uitvoering Pensioenwet En Verslagstaten Multi-Ondernemingspensioenfondsen (Multi-OPF) Premiepensioeninstelling (PPI) 47 3

4 Lijst met gehanteerde afkortingen BAW BV BW DNB FTK NV opf PPI PW RJ Besluit actuele waarde Besloten vennootschap Burgerlijk Wetboek De Nederlandsche Bank Financieel Toetsingskader Naamloze vennootschap Ondernemingspensioenfonds Premiepensioeninstelling Pensioenwet Richtlijn voor de jaarverslaggeving

5 1. Inleiding en begripsbepaling Deze handreiking richt zich op de externe verslaggeving door pensioenfondsen, die primair plaatsvindt door middel van de jaarrekening en het jaarverslag. Daarnaast is er bij pensioenfondsen sprake van periodieke verslaggeving aan de toezichthouder De Nederlandsche Bank (hierna: DNB) in de vorm van verslagstaten waarvoor aparte regels gelden. De meeste pensioenfondsen vallen onder de bepalingen in de Pensioenwet. In de Pensioenwet wordt een pensioenfonds als volgt gedefinieerd: een rechtspersoon die niet een premiepensioeninstelling (PPI) is, waarin ten behoeve van ten minste twee deelnemers, gewezen deelnemers of hun nabestaanden gelden worden of werden bijeengebracht en worden beheerd ter uitvoering van ten minste een basispensioenregeling. Een aantal fondsen valt onder de werking van de Wet Verplichte Beroepspensioenregeling. Op deze fondsen zijn de bepalingen uit deze handreiking naar analogie van toepassing. Hoofdstuk 6 van de Pensioenwet (PW) en het Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen (FTK) bevatten de relevante bepalingen voor de externe verslaggeving van pensioenfondsen. De Pensioenwet schrijft voor dat beleggingen en pensioenverplichtingen tegen de marktwaarde (reële waarde) worden gewaardeerd. Deze waarderingsgrondslag is voorgeschreven ten behoeve van het inzicht in de financiële positie van het pensioenfonds. Tevens stelt de Pensioenwet eisen aan het minimaal vereiste vermogen. Richtlijn 610 Pensioenfondsen uit de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving sluit aan op deze wetgeving. RJ 610 komt in deze handreiking uitgebreid aan de orde. 5

6 Jaareditie 2013 van RJ 610 is ten opzichte van jaareditie 2012 op een aantal punten gewijzigd: in overeenstemming met de RJ-Uitingen en Verwerken van kortingen op pensioenaanspraken c.q. pensioenrechten is in RJ a verduidelijkt dat kortingen op pensioenaanspraken c.q. pensioenrechten moeten worden verwerkt in de voorziening per balansdatum voor zover een korting onvermijdelijk is; de ontwerprichtlijnen in RJ en 503 over de gewenste transparantie in verslaggeving omtrent uitvoerings- en transactiekosten van vermogensbeheer en kosten van pensioenbeheer, zijn ongewijzigd definitief geworden; en in RJ is een nieuwe ontwerprichtlijn opgenomen die voorstelt dat indien pensioenfondsen middelen beheren die voortvloeien uit de met de sociale partners overeengekomen regelingen (zogenaamde VPL-gelden) en deze middelen zijn ontvangen, maar nog niet aangewend, deze worden opgenomen als afzonderlijke verplichting. De in de jaareditie 2013 van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving opgenomen, gewijzigde RJ 610 is van kracht voor verslagjaren die aanvangen op of na 1 januari De hiervoor beschreven wijzigingen zullen daarmee van invloed zijn op de jaarrekeningen van pensioenfondsen voor het verslagjaar In de Pensioenwet worden twee soorten pensioenfondsen onderscheiden: - - ondernemingspensioenfonds: een aan één of meerdere onderneming(en) verbonden fonds, waarin ten bate van personen, die aan die onderneming(en) verbonden zijn, gelden worden bijeengebracht, strekkende tot verzekering van pensioen of een aan meerdere ondernemingen of groepen verbonden fonds door samenvoeging van de aan de afzonderlijke ondernemingen of groepen verbonden pensioenfondsen; en - - bedrijfstakpensioenfonds: een in één of meerdere bedrijfstak(ken) werkend fonds, waarin hetzij alleen ten bate van personen, die als werknemer, hetzij mede ten bate van personen, die in andere hoedanigheid in die bedrijfstak(ken) werkzaam zijn gelden worden bijeengebracht, strekkende tot verzekering van pensioen. Bedrijfstakpensioenfondsen kunnen door de overheid verplicht gesteld zijn. 6

7 Het pensioen dat in deze fondsen wordt beheerd ten behoeve van deelnemers en gewezen deelnemers (de gepensioneerden en de zogenoemde slapers) kan bestaan uit ouderdoms-, invaliditeits-, weduwen-, weduwnaars-, partner- en wezenpensioen. Onder de Pensioenwet moeten werkgever en werknemer expliciet vastleggen wat het karakter is van de pensioenovereenkomst waarbij partijen de vrijheid hebben om te bepalen welk karakter van toepassing is. Hierbij dient er wel voor gezorgd te worden dat het gekozen karakter binnen de definities zoals geformuleerd in de Pensioenwet valt. Volgens de definitie van de Pensioenwet houdt een pensioenovereenkomst in: - - een uitkeringsovereenkomst. Kenmerkend hierbij is dat afhankelijk van salaris en/of diensttijd (middelloon- en eindloonregelingen) een aanspraak op een uitkering kan worden vastgesteld. Zowel het langlevenrisico als het beleggingsrisico ligt bij dit type regeling te allen tijde bij de pensioenuitvoerder; - - een kapitaalovereenkomst. Hierbij staat alleen de hoogte van het kapitaal, eventueel verhoogd met de winstdeling, bij ingang van het pensioen vast (bijvoorbeeld streefregelingen). Tijdens de opbouwfase ligt het beleggingsrisico bij de pensioenuitvoerder, maar het langlevenrisico bij de werknemer; of - - een premieovereenkomst. Hierbij is het uitgangspunt de premie die beschikbaar wordt gesteld en niet de uitkering of een kapitaal (beschikbare premieregeling). Daarbij kunnen, tijdens de opbouwfase, het langlevenrisico en het beleggingsrisico zowel bij de werknemer als de pensioenuitvoerder liggen. 7

8 2. Wettelijk kader In artikel 146 PW is gesteld dat een pensioenfonds met een zetel in Nederland binnen zes maanden na afloop van het verslagjaar een jaarrekening en jaarverslag opstelt overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW met dien verstande dat artikel 390 niet van toepassing is en dat de in artikel 360 lid 3, 396 en 397 geformuleerde uitzonderingen niet van toepassing zijn. Aangezien een pensioenfonds door de bepalingen van artikel 146 PW onder de werkingssfeer van Titel 9 Boek 2 BW valt, heeft het pensioenfonds de verplichting een jaarverslag op te stellen dat voldoet aan de bepalingen voor jaarverslagen zoals uiteengezet in hoofdstuk 7 van deze handreiking. Ook is de publicatieplicht van toepassing op pensioenfondsen. Daarnaast is in de Pensioenwet (specifiek in artikel 130) opgenomen dat een pensioenfonds de volgende gegevens moet vermelden in zijn jaarrekening én in zijn jaarverslag: de hoogte van de totale kostendekkende premie; de hoogte van de totale gedempte premie; en de hoogte van de totale feitelijke premie. 8

9 3. Richtlijnen voor de jaarverslaggeving RJ 610 geeft specifieke richtlijnen voor pensioenfondsen. Voor zover in RJ 610 niet anders wordt aangegeven, zijn de overige in de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving opgenomen bepalingen, evenals de relevante bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en het Besluit actuele waarde (BAW), ook van toepassing op de externe verslaggeving door pensioenfondsen. RJ 610 is hier een aanvulling op en gaat in op de specifieke situatie bij pensioenfondsen. 3.1 Algemeen In RJ 610 is zoveel mogelijk aangesloten bij de Pensioenwet en de hieraan gerelateerde in de Algemene Maatregelen van Bestuur opgenomen nadere voorschriften inzake de verantwoording van en de grondslagen voor waardering door pensioenfondsen. Indeling van balans en staat van baten en lasten Voor de balans en de staat van baten en lasten zijn geen voorgeschreven modellen beschikbaar zoals voor de NV en de BV (RJ ). De Raad voor de Jaarverslaggeving geeft omwille van de onderlinge vergelijkbaarheid in de bijlage bij RJ 610 echter wel de volgende aanbevolen hoofdindeling weer voor de balans en staat van baten en lasten: Activa Beleggingen voor risico pensioenfonds Beleggingen voor risico deelnemers Herverzekeringsdeel technische voorzieningen Deelnemingen Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Vorderingen en overlopende activa Overige activa Passiva Stichtingskapitaal en reserves Achtergestelde leningen Technische voorzieningen Voorziening pensioenverplichting risico deelnemers Overige voorzieningen Langlopende schulden Overige schulden en overlopende passiva 9

10 Lasten Pensioenuitkeringen Pensioenuitvoeringskosten Mutatie voorziening pensioenverplichtingen voor risico van het pensioenfonds: Baten Premiebijdragen (van werkgevers en werknemers) Premiebijdragen risico deelnemers Beleggingsresultaten risico pensioenfonds - Pensioenopbouw Beleggingsresultaten risico deelnemers - Indexering en overige toeslagen Overige baten - Rentetoevoeging - Onttrekking voor pensioenuitkeringen en uitvoeringskosten - Wijziging marktrente - Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten - Overige mutatie voorziening pensioenverplichtingen Mutatie pensioenverplichtingen voor risico deelnemers Mutatie herverzekeringsdeel technische voorzieningen Saldo overdracht van rechten Overige lasten Bestemming van het saldo van baten en lasten Wettelijke en statutaire reserves Overige reserves Totaal saldo van baten en lasten Indien een pensioenfonds risico s bij de uitvoering van de pensioenregeling gedeeltelijk heeft ondergebracht bij een verzekeringsmaatschappij, dienen de posten in de staat van baten en lasten, waar noodzakelijk, te worden uitgesplitst in voor risico herverzekeraar en voor risico pensioenfonds. 10

11 Kasstroomoverzicht bij pensioenfondsen Alle pensioenfondsen moeten in hun jaarrekening verplicht een kasstroomoverzicht opnemen (RJ ). Aanbevolen wordt het kasstroomoverzicht op te stellen volgens de directe methode en hierbij de kasstromen gedurende het verslagjaar weer te geven naar ten minste de volgende categorieën: Kasstroom uit pensioenactiviteiten Ontvangen premies Ontvangen in verband met overdracht van rechten Betaalde pensioenuitkeringen Betaald in verband met overdracht van rechten Betaalde pensioenuitvoeringskosten Ontvangen uitkeringen van herverzekeraars Betaalde premies herverzekering Totaal kasstroom uit pensioenactiviteiten Kasstroom uit beleggingsactiviteiten Verkopen en aflossingen van beleggingen Ontvangen directe beleggingsopbrengsten Aankopen beleggingen Betaalde kosten van vermogensbeheer Totaal kasstroom uit beleggingsactiviteiten Nettokasstroom Koers- en omrekeningsverschillen op geldmiddelen Mutatie geldmiddelen 11

12 Het verdient aanbeveling om deze stromen in te delen naar de belangrijkste activiteiten van het fonds, zoals die welke samenhangen met de beleggingsactiviteit en die voortvloeiende uit de uitvoering van het pensioenreglement. In hoofdstuk 5 wordt nader ingegaan op het kasstroomoverzicht. 3.2 Begripsbepaling en waardering Balans en Staat van baten en lasten Beleggingen (voor zowel risico deelnemers als risico pensioenfonds) De beleggingen worden onderscheiden in de volgende beleggingsrubrieken (RJ ): vastgoedbeleggingen; aandelen; vastrentende waarden; derivaten; en overige beleggingen. Deze beleggingsrubrieken zijn voor de rubrieken vastgoedbeleggingen, aandelen en vastrentende waarden in RJ nog verder onderverdeeld. Kapitaalbelangen die worden gehouden voor duurzame verbondenheid met het pensioenfonds worden gerubriceerd als deelneming. Kapitaalbelangen die worden gehouden door middel van participaties in beleggingsinstellingen of andere entiteiten worden gerubriceerd als belegging indien zij worden gehouden voor het behalen van rendement. Onder de rubriek derivaten dienen alle derivatencontracten te worden opgenomen. Dit betreft enerzijds de derivatencontracten die het pensioenfonds heeft afgesloten om risico s af te dekken en anderzijds de overige derivaten die dienen als belegging. Positieve posities uit hoofde van derivatencontracten dienen te worden opgenomen onder de beleggingen. Indien een derivatenpositie negatief is, dient het bedrag onder de schulden te worden verantwoord. 12

13 De Pensioenwet schrijft voor beleggingen waardering tegen marktwaarde voor, waarbij het begrip marktwaarde een synoniem is van het begrip reële waarde dat wordt gebruikt in de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving. Artikel 13 van het FTK omschrijft het begrip marktwaarde als het bedrag waarvoor een actief kan worden verhandeld of een passief kan worden afgewikkeld tussen ter zaken goed geïnformeerde partijen, die tot een transactie bereid en onafhankelijk van elkaar zijn. De waardering van participaties in beleggingsinstellingen geschiedt eveneens tegen marktwaarde. Voor beursgenoteerde beleggingsinstellingen is dit de beurswaarde per balansdatum (RJ ). Voor niet-beursgenoteerde beleggingsinstellingen wordt voor de bepaling van de marktwaarde verwezen naar de bepalingen in het BAW. Artikel 135 PW stelt daarnaast nadere eisen aan het beleggingsbeleid door de eis dat het beleid in overeenstemming is met de prudent-person regels; dat wil zeggen dat een pensioenfonds als een goed huisvader verstandig moet beleggen. Herverzekeringsdeel technische voorzieningen Pensioenfondsen kunnen risico s die zij bij de uitvoering van de pensioenregeling lopen, geheel of gedeeltelijk onderbrengen bij een verzekeringsmaatschappij. Globaal kan een onderscheid worden gemaakt in de volgende drie categorieën verzekeringscontracten: verzekering op risicobasis; garantiecontract; en overige contracten (waaronder kapitaalcontracten). Bij de verantwoording van verzekeringscontracten wordt aansluiting gezocht bij de overdracht van risico s. Deze contracten worden in hoofdlijnen toegelicht in hoofdstuk 4. 13

14 Beleggingsdepot (overige contracten) Beleggingen die onderdeel zijn van beleggingsdepots dienen te worden gerubriceerd onder de post beleggingen (RJ ). Voor waardering, presentatie en toelichting dienen de bepalingen inzake de beleggingen zoals hiervoor beschreven te worden gevolgd (RJ ). De gegevens benodigd voor de waardering van beleggingen die onderdeel zijn van beleggingsdepots worden in het algemeen van de verzekeraar verkregen. De waarde dient te worden bepaald op basis van de grondslagen van het pensioenfonds (RJ ). Herverzekeringsdeel technische voorzieningen (exclusief beleggingsdepots overige contracten) Bij verzekeringscontracten op risicobasis dient de vordering te worden bepaald op het moment dat de verzekerde gebeurtenis zich voordoet. De waardering dient plaats te vinden op basis van de contante waarde van de verzekerde uitkeringen uit hoofde van het contract, volgens de grondslagen van het pensioenfonds. Bij garantiecontracten dient de vordering op de verzekeraar te worden bepaald op basis van de grondslagen van het pensioenfonds. Overige contracten zonder beleggingsdepot dienen te worden opgenomen voor de waarde van het verzekerde risico (de verzekeringsverplichting) volgens de contractvoorwaarden (RJ ). RJ bepaalt dat bij de waardering van deze contracten rekening wordt gehouden met de kredietwaardigheid van de verzekeraar. Vorderingen en overlopende activa Vorderingen en overlopende activa worden onderscheiden van vorderingen in verband met beleggingstransacties (RJ ). Bij eerste verwerking worden vorderingen en overlopende activa gewaardeerd tegen de reële waarde (RJ ). In een zakelijke transactie zal de reële waarde op het moment van de transactie gelijk zijn aan de kostprijs. Na de eerste verwerking dienen vorderingen en overlopende activa te worden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs (RJ ). 14

15 Stichtingskapitaal en reserves Stichtingskapitaal en reserves worden bepaald door het bedrag dat resteert nadat alle actiefposten en posten van het vreemd vermogen, inclusief alle technische voorzieningen, volgens de van toepassing zijnde waarderingsgrondslagen in de balans zijn opgenomen. Ten aanzien van het minimaal vereist eigen vermogen gelden de volgende bepalingen (artikel 131 PW): een pensioenfonds beschikt over een minimaal vereist eigen vermogen, tenzij: een pensioenfonds tot volledige overdracht, herverzekering of onderbrenging is overgegaan; en de toezichthouder heeft ingestemd met het feit dat het pensioenfonds daarom niet beschikt over een minimaal vereist eigen vermogen; en bij of krachtens algemene maatregel van bestuur worden de omvang en de samenstelling van het minimaal vereist eigen vermogen bepaald; Ten aanzien van het vereist eigen vermogen is bepaald (artikel 132 PW): een pensioenfonds beschikt over een vereist eigen vermogen; een pensioenfonds stelt het vereist eigen vermogen zodanig vast dat met een zekerheid van 97,5% wordt voorkomen dat het pensioenfonds binnen een periode van één jaar over minder waarden beschikt dan de hoogte van de technische voorzieningen; en bij of krachtens algemene maatregel van bestuur worden nadere regels gesteld inzake de berekening en de samenstelling van het vereist eigen vermogen. In artikel 11 en 12 van het FTK wordt de nadere berekeningsmethodiek voorgeschreven (RJ ). Achtergestelde leningen Een pensioenfonds kan een achtergestelde lening aangaan. Deze leningen worden op grond van het BAW niet op actuele waarde, maar op geamortiseerde kostprijs gewaardeerd (RJ ). 15

16 Technische voorzieningen Onder het hoofd technische voorzieningen worden de volgende posten opgenomen (RJ ): voorziening pensioenverplichtingen voor risico van het pensioenfonds; en overige technische voorzieningen. Voorziening pensioenverplichtingen voor risico van het pensioenfonds Hieronder wordt de voorziening opgenomen die is bedoeld om alle uit de pensioenregeling of andere overeenkomsten voortvloeiende pensioenverplichtingen te kunnen nakomen. De algemene criteria voor opname van een verplichting zijn ook van toepassing op pensioenfondsen. Onvoorwaardelijke verplichtingen (opgebouwde nominale aanspraken en onvoorwaardelijke indexatietoezeggingen) voldoen aan de criteria voor opname. Een voorwaardelijke verplichting, zoals bedoeld in artikel 95 van de PW, leidt in het algemeen niet tot het opnemen van een voorziening pensioenverplichtingen. Vorming van een bestemmingsreserve voor voorwaardelijke verplichtingen, als onderdeel van de reserves, is wel toegestaan. Voorwaardelijke pensioenverplichtingen zoals de toeslagen waarvoor in de Pensioenwet een consistent geheel van gewekte verwachtingen, financiering en realisatie wordt voorgeschreven, worden opgenomen indien is voldaan aan de bepalingen van RJ 252 Voorzieningen, niet in de balans opgenomen verplichtingen en niet in de balans opgenomen activa (RJ ). In de Pensioenwet en het Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen zijn bepalingen opgenomen met betrekking tot de waardering van de pensioenverplichtingen. 16

17 Op grond van het inzichtsvereiste dient de voorziening pensioenverplichtingen te worden gewaardeerd op actuele waarde (RJ ), dat wil zeggen dat de voorziening pensioenverplichting berekend wordt tegen de actuele marktrente en prudente actuariële uitgangspunten. Bij de bepaling van deze actuariële uitgangspunten, zoals voor overleving en arbeidsongeschiktheid, dient te worden uitgegaan van voor de toezichthouder acceptabele grondslagen, waarbij rekening dient te worden gehouden met de voorzienbare trend in overlevingskansen (RJ ). In de nieuwe ontwerprichtlijn RJ stelt de Raad voor de Jaarverslaggeving verder dat de actuariële uitgangspunten dienen te passen binnen de eisen die de Pensioenwet stelt ten aanzien van actualiteit, prudentie en consistentie, rekening houdend met fondsspecifieke kenmerken. In de pensioenverplichtingen dient een opslag voor kosten die gepaard gaan met het doen van toekomstige uitkeringen te worden opgenomen (RJ ). Bij de berekening van de pensioenverplichtingen dienen aanspraken en rechten te worden gewaardeerd naar het niveau dat zij op balansdatum hebben (RJ ). Indien na balansdatum besluiten tot indexatie of korting worden genomen dienen deze te worden toegelicht als gebeurtenis na balansdatum (als onderdeel van de overige gegevens) met vermelding van de omvang (RJ ). In hoofdstuk 8 wordt nader ingegaan op de verwerkingswijze van korten van pensioenrechten en aanspraken in de jaarrekening. Overige technische voorzieningen Hieronder worden voorzieningen voor risico s opgenomen die samenhangen met de pensioenverplichtingen maar die niet zijn opgenomen in de voorziening pensioenverplichtingen. RJ noemt als voorbeelden voorzieningen voor: arbeidsongeschiktheid; rendementsgarantie pensioenverplichting voor risico deelnemers; en overige uitkeringen. Bij de bepaling van de voorziening voor arbeidsongeschiktheidsuitkeringen wordt rekening gehouden met de toekomstige schadelast voor zieke deelnemers op balansdatum die naar verwachting arbeidsongeschikt zullen worden verklaard. 17

18 Met betrekking tot deze laatste categorie wordt de verplichting geschat op basis van ervaringscijfers (RJ ). Een door het pensioenfonds afgegeven rendementsgarantie wordt gezien als een rentederivaat dat op reële waarde gewaardeerd dient te worden conform de methodiek van RJ 290 inzake financiële instrumenten (RJ ). Voorziening voor pensioenverplichtingen risico deelnemers Bij deze pensioenverplichtingen dragen de deelnemers contractueel de beleggingsrisico s van de hier tegenoverstaande beleggingen (zowel opbrengsten als waardefluctuaties). Hierbij gelden de criteria voor de opname van een passief (RJ ). Voor pensioenverplichtingen in deze categorie kan het pensioenfonds aanvullende rendementsgaranties hebben verstrekt. Deze aanvullende garanties worden opgenomen onder de daarvoor passend geachte categorie overige technische voorziening (RJ ). Beleggingen voor risico deelnemers dienen te worden gewaardeerd tegen actuele waarde (RJ ). Overige voorzieningen, langlopende schulden en overlopende passiva Overige voorzieningen mogen uitsluitend worden opgenomen op balansdatum indien aan de volgende voorwaarden wordt voldaan (artikel 2:374 lid 1 BW): er is sprake van een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting; het is waarschijnlijk dat voor de afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen noodzakelijk is; en er kan een betrouwbare schatting worden gemaakt van de omvang van de verplichting. Twee methoden voor de waardering van voorziening zijn toegestaan (RJ ): de nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichting af te wikkelen; en de contante waarde van de uitgaven. 18

19 Langlopende en kortlopende schulden dienen bij eerste verwerking te worden gewaardeerd tegen de reële waarde (RJ ). In een zakelijke transactie zal de reële waarde op het moment van de transactie gelijk zijn aan de kostprijs. Na de eerste verwerking dienen de schulden te worden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs (RJ ). De schulden worden onderscheiden van schulden in verband met beleggingstransacties conform hetgeen reeds eerder is gesteld (RJ ). Staat van baten en lasten In hoofdstuk 3 is een staat van baten en lasten opgenomen die aan de noodzakelijke inzichtsvereisten voldoet. Indien voor het inzicht van belang dient de post mutatie herverzekeringsdeel technische voorzieningen in de staat van baten en lasten nader te worden uitgesplitst; in ieder geval dient de post herverzekering in de toelichting te worden uitgesplitst (RJ ). Indien andere posten voor het inzicht van belang zijn, dienen deze posten te worden toegevoegd (RJ ). De algemene criteria voor de toerekening van baten en lasten aan het verslagjaar zoals opgenomen in de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving zijn ook van toepassing voor pensioenfondsen (RJ ). Premiebijdragen (van werkgevers en werknemers) De Pensioenwet en het FTK schrijven voor dat een pensioenfonds jaarlijks tenminste een kostendekkende premie vast stelt. In de kostendekkende premie zijn begrepen: - - de actuarieel benodigde premie voor de opbouw van aanspraken, backservice, onvoorwaardelijke indexatie en risico premies; - - de opslag voor uitvoeringskosten, administratiekosten en toekomstige excassokosten; - - de solvabiliteitsopslag, gerelateerd aan het beleggingsprofiel en samenstelling deelnemers van het pensioenfonds; en - - de benodigde premie voor voorwaardelijke toezeggingen gebaseerd op ambitie en inschattingen. 19

20 Binnen het FTK is het mogelijk jaarlijkse premieschommelingen in de kostendekkende premie als gevolg van sterk fluctuerende marktrentes in de te heffen premie over een door de toezichthouder voorgeschreven periode te egaliseren (dempen) door de rekenrente over deze periode op een gemiddelde te fixeren. Over de gehele periode moet deze gedempte premie dan kostendekkend zijn. De aan het verslagjaar toe te rekenen feitelijke premie dient als bate te worden verantwoord (RJ ). Bij de bepaling van de te ontvangen premie wordt rekening gehouden met eventueel te verlenen premiekortingen en/of premieopslagen (RJ ). Beleggingsresultaten Waardewijzigingen van beleggingen kunnen een wezenlijk onderdeel van de beleggingsperformance uitmaken. Aangezien het onderscheid tussen gerealiseerde en ongerealiseerde waardewijzigingen bij beleggen in het algemeen van weinig betekenis wordt geacht, dienen ongerealiseerde waardewijzigingen in de staat van baten en lasten te worden verwerkt (RJ ). 3.3 Presentatie en toelichting balans en Staat van baten en lasten Beleggingen (voor zowel risico deelnemers als pensioenfonds) Indien beleggingen plaatsvinden door middel van participaties in beleggingsinstellingen die gespecialiseerd zijn in een bepaald soort beleggingen, bijvoorbeeld in vastgoedbeleggingen, dient de participatie gerubriceerd te worden in de beleggingsrubriek waarin beleggingen van deze soort worden gerubriceerd en dienovereenkomstig te worden gewaardeerd (RJ ). In de toelichting dient voor iedere soort beleggingen de methodiek waarop de marktwaarde is bepaald te worden toegelicht (RJ ). 20

21 Voor zover vorderingen en schulden onder deze beleggingsrubrieken dienen te worden opgenomen, dienen deze in de toelichting te worden gesplitst in beleggingen, vorderingen, schulden en liquide middelen inzake vastgoedbeleggingen, aandelen en vastrentende waarden. De onder overige beleggingen opgenomen beleggingen dienen naar aard en omvang te worden toegelicht (RJ ). Van iedere soort belegging dient een mutatieoverzicht te worden opgenomen (RJ ). Dit mutatieoverzicht moet worden gegeven voor iedere subcategorie die binnen de beleggingsrubrieken wordt onderscheiden. Indien het inzicht niet nadelig wordt beïnvloed, kunnen beleggingen met eenzelfde aard en risicoprofiel in één overzicht worden samengevoegd. In aanvulling op de toelichtingsvereisten uit RJ 213 inzake vastgoedbeleggingen en RJ 290 inzake financiële instrumenten, dient het volgende te worden vermeld in de toelichting (RJ ): of en tot welk percentage wordt belegd in premiebijdragende ondernemingen en tegen welke voorwaarden; in hoeverre beleggingen zijn uitgeleend. Dit geldt ook voor andere constructies waarbij de beleggingen niet ter directe beschikking van het pensioenfonds staan (bijvoorbeeld uitgeleende effecten); en in hoeverre bepaalde balansposities dan wel toekomstige kasstromen door middel van derivaten worden afgedekt. Deze informatie dient in verband te worden gebracht met de toelichting op risico s zoals in hoofdstuk 5 van deze handreiking beschreven. Herverzekeringsdeel technische voorzieningen - beleggingsdepot (overige contracten) Een op grond van de contractvoorwaarden (rendementsgarantie) bestaande vordering op de verzekeraar maakt geen deel uit van de boekwaarde van de beleggingen; deze wordt als vordering opgenomen onder het herverzekeringsdeel technische voorzieningen (RJ ). 21

22 In de toelichting dient informatie te worden gegeven over de aard en het systeem van de met de verzekeraars overeengekomen resultatendeling met betrekking tot beleggings- en verzekeringstechnische risico s. Hierbij dient tevens de actuele stand inzake resultatendeling te worden vermeld (RJ ). Herverzekeringsdeel technische voorzieningen - exclusief beleggingsdepots (overige contracten) De niet direct uit lopende afrekeningen opeisbare vorderingen uit herverzekeringspolissen dienen op de balans in een afzonderlijke actiefpost te worden opgenomen (RJ ). Opeisbare vorderingen uit hoofde van lopende afrekeningen binnen de contractperiode dienen te worden opgenomen als kortlopende vorderingen (RJ ). In de toelichting dient de wijze waarop de waarde van het verzekeringscontract is berekend te worden toegelicht en dient informatie te worden gegeven over de aard en het systeem van de met de verzekeraars overeengekomen voorwaarden met betrekking tot verzekerde risico s. De voorwaarden omtrent resultaatdeling van beleggings- en verzekeringstechnische risico s dienen te worden toegelicht. Hierbij dient tevens de actuele stand inzake resultatendeling te worden vermeld (RJ ). Bij een garantiecontract met beleggingsdepot dient in de toelichting informatie over de in het depot opgenomen beleggingen te worden gegeven, conform hetgeen bij beleggingen is vermeld (RJ ). In de toelichting dient een mutatieoverzicht van de post herverzekeringsdeel technische voorzieningen te worden opgenomen. Tevens dient de aard van de inzake herverzekering betaalde en ontvangen bedragen te worden toegelicht. In de toelichting dienen de bepalingen van toepassing bij afloop van het contract te worden opgenomen (RJ ). 22

23 Vorderingen en overlopende activa In de toelichting op overige vorderingen dienen afzonderlijk te worden vermeld (RJ ): de vorderingen op de werkgevers; de vorderingen op deelnemers van het pensioenfonds; en de vorderingen uit hoofde van waarde overdrachten. Stichtingskapitaal en reserves De statutaire reserves en de overige wettelijke reserves die het pensioenfonds conform artikel 2:389 BW vormt moeten op grond van artikel 2:373 lid 1 BW afzonderlijk uit de balans blijken. Een nadere uitsplitsing wordt in de balans of in de toelichting opgenomen. Bestemmingsreserves die het pensioenfonds vormt worden in de balans uitgesplitst, dan wel in één bedrag in de balans opgenomen en in de toelichting nader uitgesplitst (RJ ). Uit de toelichting dient verder de omvang van het minimaal vereist en het vereist eigen vermogen conform de pensioenwet te blijken alsmede de mate waarin wordt voldaan aan de eisen inzake het (minimaal) vereist eigen vermogen. De nominale dekkingsgraad dient te worden vermeld alsmede de wijze waarop deze is berekend (RJ ). De verplichting tot toelichting van de berekeningswijze geldt ook voor andere vermelde dekkingsgraden (RJ ). Op grond van de Pensioenwet (artikel 146 PW) hebben pensioenfondsen niet de verplichting tot het vormen van een wettelijke herwaarderingsreserve. Achtergestelde leningen Achtergestelde leningen mogen, op grond van de Pensioenwet en het Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen slechts worden aangegaan ter versterking van de financiële positie van het fonds. Daarom wordt aanbevolen de achtergestelde leningen direct onder de post stichtingskapitaal en reserves op te nemen (RJ ). 23

24 Voorziening pensioenverplichtingen voor risico van het pensioenfonds In de toelichting dienen de grondslagen en veronderstellingen die voor de bepaling van de pensioenverplichtingen zijn gebruikt, alsmede wijzigingen daarin ten opzichte van het vorige verslagjaar die een significante invloed hebben gehad op de hoogte van de pensioenverplichtingen te worden vermeld. In ieder geval dienen de volgende grondslagen en veronderstellingen te worden vermeld (RJ ): de gehanteerde marktrente. De toelichting dient een motivering te bevatten van de keuze van de gehanteerde marktrente indien deze afwijkt van de rentetermijnstructuur zoals gepubliceerd door DNB. In de toelichting op de rente dient te worden aangegeven hoe de marktrente is bepaald; de toegepaste overlevingsgrondslagen; de wijze van indexering van pensioenverplichtingen en de gehanteerde uitgangspunten; de mate waarin rekening is gehouden met een verzekerde partner; het gehanteerde opslagpercentage voor excassokosten; en op welke wijze rekening is gehouden met de pensioenopbouw voor arbeidsongeschikte deelnemers. Er dient informatie te worden gegeven over de aard van de verschillende pensioenregelingen die in de technische voorziening pensioenverplichtingen zijn opgenomen, waarbij tevens de indexatiebepalingen en de wijze waarop rekening wordt gehouden met indexatie wordt toegelicht (RJ ). Van de voorziening pensioenverplichtingen dient een mutatieoverzicht te worden opgenomen. Indien voor het inzicht van belang dient een mutatieoverzicht per regeling te worden verstrekt (RJ ). Aanbevolen wordt in de toelichting de pensioenverplichtingen te splitsen naar de volgende categorieën deelnemers (aantallen en bedragen) (RJ ): actieven; gepensioneerden; slapers; en overigen. 24

25 In het geval dat een pensioenfonds een of meer herverzekeringscontracten heeft afgesloten dient in de toelichting de aard en omvang van de overgedragen verzekeringstechnische- en beleggingsrisico s te worden aangegeven (RJ ). Overige technische voorzieningen De balanspost dient in de toelichting te worden gesplitst naar de onderscheiden voorzieningen (RJ ). Op grond van artikel 2:274 lid 3 BW worden in de toelichting de aard van de voorzieningen, de wijze waarop deze zijn bepaald en de mate waarin deze voorzieningen langlopend zijn aangegeven (RJ ). Van de overige technische voorzieningen dient een mutatieoverzicht te worden opgenomen (RJ ). Voorziening voor pensioenverplichtingen risico deelnemers Van de voorziening voor pensioenverplichtingen voor risico deelnemers dient een mutatieoverzicht te worden opgenomen (RJ ). Overige voorzieningen, langlopende schulden en overlopende passiva De onder de overige schulden en overlopende passiva opgenomen schulden uit hoofde van de volgende posten dienen afzonderlijk te worden toegelicht (RJ ): waardeoverdrachten; pensioenuitkeringen; derivaten; en herverzekering. Voor de verwerking van VPL-gelden wordt verwezen naar hoofdstuk 9. Staat van baten en lasten Indien de werkgever(s) pensioenuitvoerings- en administratiekosten geheel of grotendeels draagt (dragen), dient dit in de toelichting te worden vermeld inclusief het bedrag. De algemene bepalingen inzake verbonden partijen gelden hierbij (RJ ). Aanbevolen wordt om na het saldo van baten en lasten op de staat van baten en lasten te vermelden op welke reserves het saldo wordt afgeboekt respectievelijk bijgeboekt of welke andere bestemming het saldo krijgt, dan wel het saldo of een deel daarvan op de balans als nog te bestemmen te presenteren (RJ ). 25

26 Premiebijdragen (van werkgevers en werknemers) Indien ontvangen premies voor risico pensioenfonds en voor risico deelnemers in één bedrag in de staat van baten en lasten zijn opgenomen, dient in de toelichting een nadere uitsplitsing te worden opgenomen (RJ ). De samenstelling van de kostendekkende premie, de feitelijke premie en de gedempte premie over het verslagjaar dienen te worden toegelicht (RJ ). RJ schrijft daarnaast voor om de oorzaken van verschillen tussen deze premies toe te lichten, indien dit van belang is voor het inzicht. Bijvoorbeeld in een situatie waar de feitelijke premie lager is dan de kostendekkende premie. Beleggingsresultaten Op de post beleggingsresultaten dienen de kosten van het beheer van de beleggingen in mindering te worden gebracht. Transactiekosten kunnen worden gesaldeerd met de gerelateerde beleggingsopbrengsten, echter het verdient de voorkeur om de transactiekosten separaat toe te lichten. De post beleggingsresultaten dient in de toelichting dan wel in de staat van baten en lasten te worden gespecificeerd naar (RJ ): beleggingsresultaten risico pensioenfonds; en beleggingsresultaten risico deelnemers. Per bovenstaande categorie dient een nadere uitsplitsing te worden gemaakt naar (RJ ): directe beleggingsopbrengsten; indirecte beleggingsopbrengsten; en in aftrek gebrachte kosten van vermogensbeheer. Onder de kosten van vermogensbeheer worden zowel de externe als de toegerekende interne kosten verstaan. Ook eventuele afschrijvingen en andere exploitatiekosten van vastgoed zijn daarin opgenomen. Het verdient daarbij aanbeveling de kosten van vermogensbeheer in de toelichting te onderscheiden in kosten van exploitatie van vastgoed en overige kosten van vermogensbeheer (RJ ). 26

27 De directe en indirecte beleggingsresultaten (inclusief kosten) dienen gespecificeerd te worden naar de verschillende beleggingscategorieën in de balans (RJ ). In deze specificatie dienen de bruto-opbrengsten van de beleggingscategorieën te worden opgenomen waarop de kosten van vermogensbeheer zichtbaar in aftrek zijn gebracht. Indien geen betrouwbare toerekening kan worden gemaakt dient dit te worden toegelicht (RJ ). Rentetoevoeging voorziening pensioenverplichtingen De wijze waarop de interesttoevoeging over het jaar is bepaald dient te worden toegelicht (RJ ). Saldo resultaatoverdrachten van rechten In de staat van baten en lasten dienen de kasstroom uit hoofde van waardeoverdrachten alsmede de mutatie in de voorziening afzonderlijk te worden opgenomen (RJ ). Overige gegevens In aanvulling op de algemeen op te nemen informatie onder de Overige gegevens op grond van artikel 2:392 BW is in de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving opgenomen dat de verklaring van de actuaris hieraan kan worden toegevoegd (RJ ). 27

28 4. Herverzekeringsdeel technische voorzieningen nader toegelicht Zoals is opgenomen in hoofdstuk 3 van deze handreiking kunnen pensioenfondsen de risico s die zij bij de uitvoering van de pensioenregeling lopen (geheel of gedeeltelijk) onderbrengen bij een verzekeringmaatschappij waarbij een veelheid aan contractvormen mogelijk is. In hoofdlijnen worden deze contracten hierna toegelicht. 4.1 Verzekeringscontractvormen Verzekering op risicobasis Bij deze verzekeringen wordt een premie betaald aan een verzekeraar voor overdracht van een risico (de risicopremie). Als de verzekerde gebeurtenis zich voordoet, vergoedt de verzekeraar de verzekerde uitkeringen aan het pensioenfonds. Arbeidsongeschiktheidspensioenen worden, bijvoorbeeld, vaak op risicobasis verzekerd. Garantiecontract Bij een garantiecontract worden levenslange pensioenuitkeringen door de verzekeraar gegarandeerd voor de ingekochte aanspraken. Verzekeringstechnische en beleggings-risico s zijn verzekerd. Het pensioenfonds loopt in het algemeen alleen een (indirect) beleggingsrisico ten aanzien van de financiering van niet ingekochte indexatie en bij wisseling van verzekeraar waarbij de ingekochte aanspraken niet achterblijven bij de verzekeraar. De verzekerde aanspraken kunnen na afloop van het contract premievrij worden achtergelaten bij de verzekeraar. In de aanwijzingen Rapportagekader pensioenfondsen van de toezichthouder wordt een nadere toelichting gegeven op de definitie van garantiecontracten. 28

29 Overige contracten Overige contracten zijn alle contracten die geen verzekering op risicobasis en geen garantiecontract zijn. In deze vorm van verzekering worden verzekeringstechnische en/of beleggingsrisico s verzekerd gedurende de looptijd van het contract. Na afloop van het contract kunnen de verzekerde aanspraken niet premievrij worden achtergelaten bij de verzekeraar. Onder overige contracten vallen bijvoorbeeld kapitaalcontracten. Kapitaalcontracten Kapitaalcontracten zijn contracten waarbij de verzekeraar het verzekeringstechnische risico gedurende de looptijd van het contract overneemt. Vaak wordt het langlevenrisico (onderdeel van het overlijdensrisico) niet en de overige risico s (kortlevenrisico en arbeidsongeschiktheidsrisico) wel aan de verzekeraar overgedragen. Overdracht van risico s geldt slechts voor de contractperiode. Overige contracten en garantiecontracten kunnen een gesepareerd beleggingsdepot hebben of een aandeel in de beleggingsportefeuille van de verzekeraar. Bij een aandeel in de beleggingsportefeuille van de verzekeraar kan het pensioenfonds delen in de totale beleggingsresultaten die de verzekeraar behaalt. De verzekeraar bepaalt het beleggingsbeleid. Bij een gesepareerd depot deelt het fonds in (een percentage van) de beleggingsresultaten van het gesepareerde depot en heeft het fonds zelf ook vaak meer inspraak in de beleggingsmix. Individuele contracten zijn soms niet eenvoudig in een van bovenstaande categorieën onder te brengen. De verantwoording van verzekeringscontracten hangt af van de feitelijke situatie gebaseerd op de contractbepalingen en de daaruit voortvloeiende overdracht van risico s. 29

30 De verantwoording van verzekeringscontracten in RJ 610, waarbij het door het pensioenfonds gelopen risico bepalend is, wordt in onderstaand schema voor de verschillende categorieën contracten weergegeven: Soort verzekering Pensioenfonds Verzekeraar Verantwoording Verzekering op risicobasis Garantiecontract met gesepareerd depot Garantiecontract zonder gesepareerd depot Overige contracten met gesepareerd depot Overige contracten zonder gesepareerd depot - V Herverzekeringsdeel technische voorziening B positief B positief B V langleven B V langleven B V B V V overige V overige Herverzekeringsdeel technische voorziening Herverzekeringsdeel technische voorziening Belegging Herverzekeringsdeel technische voorziening B = Beleggingsrisico V = Verzekeringstechnisch risico 30

31 Bij verzekeringscontracten kunnen variërende afspraken worden gemaakt met betrekking tot de verdeling van beleggingsresultaten en verzekeringstechnische resultaten. Voor garantiecontracten betreft dit alleen de positieve resultaten. De negatieve resultaten komen, vanwege de garantie, voor rekening van de verzekeraar. Door de resultaatdeling ontstaat een vordering op, dan wel een schuld aan de verzekeraar, naast de vordering uit hoofde van verzekerde aanspraken. Het belegde kapitaal kan in een gesepareerd depot (beleggingsdepot) zijn ondergebracht. Omdat het pensioenfonds bij overige contracten beleggingsrisico loopt over het gesepareerd depot, worden deze beleggingsdepots gezien als onderdeel van de beleggingen van het pensioenfonds. Overige contracten zonder beleggingsdepot en garantiecontracten met en zonder gesepareerd depot worden beschouwd als één totaal contract, resulterend in een vordering op de verzekeraar. 4.2 Afslag kredietrisico De Pensioenwet schrijft waardering van beleggingen en pensioenverplichtingen tegen de reële waarde (marktwaarde) voor. Dat betekent dat de vordering op de herverzekeraar op reële waarde moet worden gewaardeerd. Uitkomsten van onderzoek naar herverzekerde pensioenfondsen hebben begin 2011 geleid tot een wijziging van het FTK. Door deze wijziging hoeven herverzekerde pensioenfondsen vanaf verslagjaar 2011 geen rekening meer te worden houden met het kredietrisico. De vereiste afslag in de waardering van de vordering op de herverzekeraar komt hiermee eveneens te vervallen. In plaats hiervan hebben herverzekerde pensioenfondsen wel de verplichting om hun deelnemers en pensioengerechtigden te informeren over het kredietrisico. 31

32 5. Kasstroomoverzicht Een kasstroomoverzicht vervult een andere functie dan een balans en een staat van baten en lasten. De balans geeft de financiële positie weer aan het begin en aan het einde van de verslagperiode. De staat van baten en lasten toont het resultaat dat gedurende de verslagperiode is gerealiseerd. Omdat het gerapporteerde saldo van baten en lasten en de kasstromen van een pensioenfonds van elkaar kunnen verschillen, is aan het kasstroomoverzicht nuttige aanvullende informatie te ontlenen. Aan pensioenfondsen is door de Raad voor de Jaarverslaggeving aanbevolen het kasstroomoverzicht op te stellen volgens de directe methode. Bij de directe methode worden de ontvangsten en uitgaven als zodanig gepresenteerd. De informatie voor de weergave van kasstromen volgens de directe methode kan op twee manieren worden verkregen (RJ ): rechtstreeks afleiden uit de administratie van het pensioenfonds (dat wil zeggen vanuit alle bankmutaties van het pensioenfonds); of afleiden uit de administratie door een adequate aanpassing van de baten, de lasten en andere onderdelen van de staat van baten en lasten. Een kasstroomoverzicht dient te worden voorzien van een toelichting (RJ ). In deze toelichting dient aandacht te worden besteed aan de aspecten die voor een goed begrip van het kasstroomoverzicht van belang zijn. 32

33 Indien het begrip geldmiddelen in het kasstroomoverzicht afwijkt van het begrip liquide middelen in de balans, dient een cijfermatige aansluiting tussen beide begrippen in de toelichting op het kasstroomoverzicht te worden opgenomen (RJ ). Voorts wordt aanbevolen afzonderlijk te vermelden welk bedrag van de hoeveelheid geldmiddelen op balansdatum aan belangen van derden kan worden toegerekend (RJ ). Een zelfde aanbeveling geldt voor de vermelding van het aan derden toerekenbare bedrag van de kasstromen uit de belangrijkste activiteiten van het fonds. 33

34 6. Risicoparagraaf Zowel in de jaarrekening als in het jaarverslag moet een risicoparagraaf worden opgenomen. Daarin wordt ingegaan op het beleid van het pensioenfonds en de risico s die het pensioenfonds bij de uitvoering van zijn taken loopt. Aanbevolen wordt een beleidsmatige toelichting op de voornaamste aanwezige risico s en het daarop gerichte beleid op te nemen in het jaarverslag en kwantitatieve en kwalitatieve toelichtingen op de posten in de balans op te nemen in de jaarrekening (RJ ). Toe te lichten in jaarverslag De RJ beveelt aan bij de beleidsmatige toelichting in het jaarverslag de volgende risico s te onderscheiden (RJ ): matchingrisico; verzekeringstechnisch risico; concentratierisico; beleggingsrisico s, zoals renterisico, prijsrisico, kredietrisico en liquiditeitsrisico; beleggingsrisico s van alternatieve beleggingen; operationele risico s (waaronder interne beheersing, IT en integriteitsrisico); uitbesteding en de risico s die hiermee samenhangen; en juridische risico s. Bij de toelichting op het beleid van het fonds ten aanzien van de beheersing van risico s kan aandacht worden geschonken aan (RJ ): ALM-beleid en duration matching; dekkingsgraad; financieringsbeleid; premiebeleid; indexatiebeleid; herverzekeringsbeleid; risicobeleid alternatieve beleggingen; en beleid ten aanzien van uitbesteding. 34

35 Toelichting in de jaarrekening In de toelichting op de jaarrekening wordt aanbevolen ten aanzien van de in RJ en 403 genoemde risico s ten minste nadere toelichtingen op te nemen van de voornaamste risico s die bij het fonds van belang zijn. Deze toelichtingen zijn zowel kwantitatief als kwalitatief van aard, waarbij de wijze van toelichting mede samenhangt met het inzichtsvereiste van artikel 2:362 BW (RJ ). Ten aanzien van beleggingen wordt aandacht besteed aan (RJ ): samenstelling van de beleggingsportefeuille, waarbij informatie over: portefeuille vastgoedbeleggingen naar valuta, categorie en regio; aandelenportefeuille naar valuta, bedrijfstak en regio; vastrentende portefeuille naar looptijd en valuta; mate waarin is belegd in de sponsor; en gegevens over iedere belegging groter dan 5% van de totale beleggingen of groter dan 5% van de beleggingscategorie waartoe de belegging behoort. gevoeligheid van de beleggingen inclusief derivaten voor marktontwikkelingen; de wijze van afdekking van de risico s en de posities die als gevolg hiervan zijn ingenomen (in aanvulling op de toelichting op derivaten); en duration van de vastrentende waarden. Ten aanzien van pensioenverplichtingen wordt aandacht besteed aan (RJ ): actuariële risico s; indexatierisico; premiepercentages en -grondslagen; specificatie van de premie naar jaarlijkse opbouw conform de Pensioenwet; ratio s zoals ten aanzien van maturity, met vermelding van de voor deze grootheden gehanteerde definities; duration van de pensioenverplichtingen; en gevoeligheidsanalyse. Indien de hierboven gevraagde toelichtingen reeds onderdeel zijn van de toelichting op posten in de jaarrekening, hoeven ze niet separaat in de risicoparagraaf van de jaarrekening te worden vermeld (RJ ). 35

RJ-Uiting : Ontwerp-richtlijn 611 Premiepensioeninstellingen

RJ-Uiting : Ontwerp-richtlijn 611 Premiepensioeninstellingen RJ-Uiting 2017-11: Ontwerp-richtlijn 611 Premiepensioeninstellingen Inleiding Door de Wet Introductie Premiepensioeninstellingen is sinds 1 januari 2011 een nieuwe organisatievorm mogelijk gemaakt voor

Nadere informatie

jaarverslag 2013 Stichting Pensioenfonds Randstad

jaarverslag 2013 Stichting Pensioenfonds Randstad jaarverslag 2013 Stichting Pensioenfonds Randstad 46 toelichting op de balans en staat van baten en lasten 1. algemene toelichting Activiteiten Het doel van Stichting Pensioenfonds Randstad (SPR) is het

Nadere informatie

jaarverslag 2014 Stichting Pensioenfonds Randstad

jaarverslag 2014 Stichting Pensioenfonds Randstad jaarverslag 2014 Stichting Pensioenfonds Randstad 50 toelichting op de balans en staat van baten en lasten 1. Algemene toelichting Activiteiten Het doel van Stichting Pensioenfonds Randstad (SPR) is het

Nadere informatie

SPNG. veranderingen. was voor. een jaar van grote. Verkort jaarverslag 2013 >

SPNG. veranderingen. was voor. een jaar van grote. Verkort jaarverslag 2013 > 2013 was voor SPNG een jaar van grote veranderingen. Verkort jaarverslag 2013 > 2013 was voor SPNG een jaar van grote veranderingen. Eind 2012 liep het herverzekeringscontract met Nationale-Nederlanden

Nadere informatie

de pensioengerechtigde leeftijd of bij eerder overlijden, zoals aanspraken op ouderdomsen nabestaandenpensioen en pré-pensioen.

de pensioengerechtigde leeftijd of bij eerder overlijden, zoals aanspraken op ouderdomsen nabestaandenpensioen en pré-pensioen. de pensioengerechtigde leeftijd of bij eerder overlijden, zoals aanspraken op ouderdomsen nabestaandenpensioen en pré-pensioen. De hierna opgenomen bepalingen worden niet alleen toegepast op formeel overeengekomen

Nadere informatie

2013 verkort in beeld. Ontwikkelingen. Pensioenen Beleggingen Organogram

2013 verkort in beeld. Ontwikkelingen. Pensioenen Beleggingen Organogram 02 verkort in beeld 03 Ontwikkelingen 05 08 10 Pensioenen Beleggingen Organogram Aantal deelnemers dat pensioen opbouwt Aantal personen dat een ouderdomspensioen ontvangt Aantal deelnemers met slapende

Nadere informatie

Sytse Duiverman 12 februari 2019

Sytse Duiverman 12 februari 2019 Actualia Externe verslaggeving 2018 Sytse Duiverman 12 februari 2019 Nieuwe verslaggevingsregels voor 2018 Nieuwe Richtlijnen voor de jaarverslaggeving 2018 Belangrijkste wijzigingen (boekjaar 2018) 1/3

Nadere informatie

Ophorst Van Marwijk Kooy Vermogensbeheer N.V. Gouda

Ophorst Van Marwijk Kooy Vermogensbeheer N.V. Gouda Ophorst Van Marwijk Kooy Vermogensbeheer N.V. Gouda Rapport inzake de tussentijdse cijfers per 30 juni 2016 Inhoudsopgave Pagina Tussentijdse cijfers 1 Balans per 30 juni 2016 3 2 Winst- en verliesrekening

Nadere informatie

BALANS PER 31 DECEMBER 2016 (na resultaatbestemming) ====================== IMMATERIËLE VASTE ACTIVA

BALANS PER 31 DECEMBER 2016 (na resultaatbestemming) ====================== IMMATERIËLE VASTE ACTIVA JAARREKENING 2016 BALANS PER 31 DECEMBER 2016 (na resultaatbestemming) ====================== 31-12-2016 ---------------- 31-12-2015 ---------------- activa: IMMATERIËLE VASTE ACTIVA 5.375 6.875 MATERIËLE

Nadere informatie

VERKORT JAARVERSLAG 2017

VERKORT JAARVERSLAG 2017 VERKORT JAARVERSLAG 2017 De belangrijkste ontwikkelingen in 2017 bij Pensioenfonds TNT Express op een rij in deze verkorte en vereenvoudigde versie van het jaarverslag. Het volledige jaarverslag vindt

Nadere informatie

Stichting Else Amersfoort Jaarrekening Kortlopende schulden 5 (p.15) Totaal passiva

Stichting Else Amersfoort Jaarrekening Kortlopende schulden 5 (p.15) Totaal passiva BALANS (na voorstel saldoverdeling) (in euro's) 31 december 31 december ref. (pag.) 2016 2015 ACTIVA Materiële vaste activa 1 (p.11) 1.672 2.448 Financiële vaste activa 2 (p.11) 5.354.817 5.442.457 Vlottende

Nadere informatie

Halfjaarbericht 2015. Bright LifeCycle Fonds

Halfjaarbericht 2015. Bright LifeCycle Fonds Halfjaarbericht 2015 Bright LifeCycle Fonds Periode: 19 december 2014 tot en met 30 juni 2015 Inhoudsopgave HALFJAARBERICHT BRIGHT LIFECYCLE FONDS... 3 BALANS PER 30 JUNI 2015... 3 WINST- EN VERLIESREKENING

Nadere informatie

HOLLAND IMMO GROUP INSINGER DE BEAUFORT BEHEER B.V. TE EINDHOVEN. Halfjaarcijfers per 30 juni 2014. Geen accountantscontrole toegepast

HOLLAND IMMO GROUP INSINGER DE BEAUFORT BEHEER B.V. TE EINDHOVEN. Halfjaarcijfers per 30 juni 2014. Geen accountantscontrole toegepast HOLLAND IMMO GROUP INSINGER DE BEAUFORT BEHEER B.V. TE EINDHOVEN Halfjaarcijfers per 30 juni 2014 Balans per 30 juni 2014 Vóór resultaatbestemming ACTIVA 30 juni 2014 31 december 2013 Vlottende activa

Nadere informatie

31 december Liquide middelen Saldo 31 december Totaal reserves en fondsen

31 december Liquide middelen Saldo 31 december Totaal reserves en fondsen 8 JAARREKENING 8.1 Balans per 31 december na resultaatbestemming ACTIVA 31 december 2017 Vaste activa Materiële vaste activa Collectie 1 1 Inventaris 1.696 3.040 1.697 3.041 Vlottende activa Balievoorraad

Nadere informatie

HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN. Halfjaarcijfers per 30 juni 2014. Geen accountantscontrole toegepast

HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN. Halfjaarcijfers per 30 juni 2014. Geen accountantscontrole toegepast HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN Halfjaarcijfers per 30 juni 2014 Balans per 30 juni 2014 Vóór resultaatbestemming ACTIVA 30 juni 2014 31 december 2013 Vlottende activa Handelsdebiteuren 1.624

Nadere informatie

JAARRAPPORT 2017 STICHTING OPENBARE BIBLIOTHEEK OMMEN

JAARRAPPORT 2017 STICHTING OPENBARE BIBLIOTHEEK OMMEN JAARRAPPORT 2017 STICHTING OPENBARE BIBLIOTHEEK OMMEN Balans per 31 december (na resultaatbestemming) ACTIVA 2017 2016 Vaste activa Inventaris 0 0 Automatisering 991 3.431 991 3.431 Vlottende activa Overlopende

Nadere informatie

124 De Pensioenwereld in 2015

124 De Pensioenwereld in 2015 13 124 De Pensioenwereld in 2015 Verslaggeving & communicatie 125 Meer consistentie nodig in verslaggeving premiepensioeninstellingen Auteurs: Frans Glorie en Kees Voorburg Op 1 januari 2011 is de premiepensioeninstelling

Nadere informatie

Stichting Carrefour, Welzijnsgroep Noordoostpolder Emmeloord. Jaarrapport 2014

Stichting Carrefour, Welzijnsgroep Noordoostpolder Emmeloord. Jaarrapport 2014 Emmeloord Jaarrapport 2014 INHOUDSOPGAVE Pagina JAARREKENING 1 Balans per 31 december 2014 3 2 Staat van baten en lasten over 2014 4 3 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 5 1 BALANS PER 31

Nadere informatie

Balans per 31 december 2017

Balans per 31 december 2017 Balans per 31 december 2017 (na resultaatbestemming) 2017 2016 EUR EUR EUR EUR Activa Vlottende activa Vorderingen 1 18.409 8.262 Liquide middelen 2 680.162 900.883 Totaal activa 698.571 909.145 Passiva

Nadere informatie

Jaarbericht. Weller Vastgoed Ontwikkeling Secundus BV

Jaarbericht. Weller Vastgoed Ontwikkeling Secundus BV Jaarbericht Weller Vastgoed Ontwikkeling Secundus BV 2014 Inhoudsopgave 1. Algemeen 2 2. Jaarrekening 3 2.1 Balans per 31-12-2014 (voor winstbestemming) 3 2.2 Winst en verliesrekening over 2014 4 2.3 Kasstroomoverzicht

Nadere informatie

De Veste B.V. te Breda. Kamer van Koophandel Inschrijfnummer JAARREKENING 2018

De Veste B.V. te Breda. Kamer van Koophandel Inschrijfnummer JAARREKENING 2018 JAARREKENING 2018 BALANS PER 31 DECEMBER 2018 (na resultaatbestemming) 31 december 2018 31 december 2017 ACTIVA Materiële vaste activa 62.290 94.446 Financiële vaste activa 31.212 70.986 Vaste activa 93.502

Nadere informatie

BALANS PER 31 DECEMBER 2015 (na resultaatbestemming) ====================== IMMATERIËLE VASTE ACTIVA MATERIËLE VASTE ACTIVA

BALANS PER 31 DECEMBER 2015 (na resultaatbestemming) ====================== IMMATERIËLE VASTE ACTIVA MATERIËLE VASTE ACTIVA JAARREKENING 2015 BALANS PER 31 DECEMBER 2015 (na resultaatbestemming) ====================== 31-12-2015 ---------------- 31-12-2014 ---------------- activa: IMMATERIËLE VASTE ACTIVA 6.875 8.375 MATERIËLE

Nadere informatie

HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN. Halfjaarcijfers per 30 juni Geen accountantscontrole toegepast

HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN. Halfjaarcijfers per 30 juni Geen accountantscontrole toegepast HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN Halfjaarcijfers per 30 juni 2016 Balans per 30 juni 2016 Vóór resultaatbestemming ACTIVA 30 juni 2016 31 december 2015 Vaste activa Immateriële vaste activa

Nadere informatie

3. JAARREKENING maart 2016

3. JAARREKENING maart 2016 3. JAARREKENING - 10-20 maart 2016 3.1 Balans per 31 december 2015 (Na resultaatbestemming) 31 december 2015 31 december 2014 ACTIVA Vlottende activa Vorderingen Handelsdebiteuren 811 2.810 Overlopende

Nadere informatie

De Veste Vermogensbeheer B.V. te Breda. Kamer van Koophandel Inschrijfnummer JAARREKENING 2017

De Veste Vermogensbeheer B.V. te Breda. Kamer van Koophandel Inschrijfnummer JAARREKENING 2017 JAARREKENING 2017 BALANS PER 31 DECEMBER 2017 (na resultaatbestemming) ====================== 31-12-2017 ---------------- 31-12-2016 ---------------- activa: IMMATERIËLE VASTE ACTIVA 5.375 MATERIËLE VASTE

Nadere informatie

DNB-intern. 27 januari Gedeeltelijk herverzekerde fondsen 2011/ Vinken, W.C.M. Geacht bestuur,

DNB-intern. 27 januari Gedeeltelijk herverzekerde fondsen 2011/ Vinken, W.C.M. Geacht bestuur, Toezicht Pensioenfondsen en beleggingsondernemningen Postbus 98 1000 AB Amsterdam DNB-intern Gedeeltelijk herverzekerde fondsen 27 januari 2011 Uw kenmerk Behandeld door Vinken, W.C.M. Doorkiesnummer Bijlage(n)

Nadere informatie

JAARREKENING 2014 STICHTING OPENBARE BIBLIOTHEEK OLST-WIJHE

JAARREKENING 2014 STICHTING OPENBARE BIBLIOTHEEK OLST-WIJHE JAARREKENING 2014 STICHTING OPENBARE BIBLIOTHEEK OLST-WIJHE Balans per 31 december (na resultaatbestemming) ACTIVA 2014 2013 1. Vaste activa 1.1 inventaris 7.948 10.358 1.2 machines 738 1.355 1.3 automatisering

Nadere informatie

VERKORT JAARVERSLAG 2016

VERKORT JAARVERSLAG 2016 VERKORT JAARVERSLAG 2016 2016: wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van 2016 bij Pensioenfonds TNT Express? U leest het in deze verkorte en vereenvoudigde versie van het jaarverslag. Het volledige

Nadere informatie

Inmaxxa BV te Naarden Halfjaarbericht 2010 28 juli 2010

Inmaxxa BV te Naarden Halfjaarbericht 2010 28 juli 2010 Inmaxxa BV te Naarden Halfjaarbericht 2010 28 juli 2010 Inmaxxa BV Halfjaarbericht 2010 1 Inhoudsopgave Algemeen 3 Jaarverslag van de directie 4 Halfjaarbericht over de periode 1 januari 2010 tot en met

Nadere informatie

J A A R STUKKEN 2014. Pertax BV Ede

J A A R STUKKEN 2014. Pertax BV Ede J A A R STUKKEN 2014 Pertax BV Ede Opmaakdatum: 21 mei 2015 Jaarstukken 2014 - Jaarrekening - Overige gegevens Opmaakdatum: 21 mei 2015 1 Jaarrekening - Balans - Winst-en-verliesrekening - Toelichting

Nadere informatie

RJ-Uiting : Richtlijn Pensioenvoorziening en oudedags- verplichting directeuren-grootaandeelhouder

RJ-Uiting : Richtlijn Pensioenvoorziening en oudedags- verplichting directeuren-grootaandeelhouder RJ-Uiting 2017-8: Richtlijn Pensioenvoorziening en oudedags- verplichting directeuren-grootaandeelhouder Algemeen Met RJ-Uiting 2017-3 ontwerp-richtlijn Pensioenvoorziening en oudedagsverplichting directeuren-grootaandeelhouder

Nadere informatie

ANBI Publicatie Stichting DOB Ecology, Amsterdam

ANBI Publicatie Stichting DOB Ecology, Amsterdam ANBI Publicatie 2017 Stichting DOB Ecology, Amsterdam Inhoud Jaarrekening 3 Balans per 31 december 2017 (na voorgestelde resultaatbestemming) 4 Staat van baten en lasten over 2017 5 Algemene grondslagen

Nadere informatie

ANBI Publicatie Stichting DOB Ecology, Amsterdam

ANBI Publicatie Stichting DOB Ecology, Amsterdam ANBI Publicatie 2018 Stichting DOB Ecology, Amsterdam Inhoud Jaarrekening 3 Balans per 31 december 2018 (na voorgestelde resultaatbestemming) 4 Staat van baten en lasten over 2018 5 Algemene grondslagen

Nadere informatie

JAARRAPPORT 2017 STICHTING OPENBARE LEESZAAL EN BIBLIOTHEEK HENGELO

JAARRAPPORT 2017 STICHTING OPENBARE LEESZAAL EN BIBLIOTHEEK HENGELO JAARRAPPORT 2017 STICHTING OPENBARE LEESZAAL EN BIBLIOTHEEK HENGELO Stichting Openbare Leeszaal en Bibliotheek Hengelo Jaarrekening 2017 1 Balans per 31 december (na resultaatbestemming) Ref. 31-dec-17

Nadere informatie

Herstelplan 2015 Compartiment SPDHV

Herstelplan 2015 Compartiment SPDHV Herstelplan 2015 Compartiment SPDHV Versie 1.0 17 juni 2015 Auteur: Corné van Bokhoven Status: vastgesteld door bestuur Inleiding Nadat Stichting Pensioenfonds DHV in 2008 in dekkingstekort kwam heeft

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland

Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Papendorpseweg 100 3528 BJ Utrecht Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel onder nummer 41184467

Nadere informatie

Stichting Praemium Erasmianum Amsterdam. Financieel publicatieverslag 2016

Stichting Praemium Erasmianum Amsterdam. Financieel publicatieverslag 2016 Stichting Praemium Erasmianum Amsterdam Financieel publicatieverslag 2016 INHOUDSOPGAVE Pagina 1. JAARREKENING 1.1 Balans per 31 december 2016 1 1.2 Staat van baten en laten over 2016 3 1.3 Grondslagen

Nadere informatie

Kingdom Ministries De heer A. van der Laak Klaproosstraat WD OMMEN Publicatiebalans 2014

Kingdom Ministries De heer A. van der Laak Klaproosstraat WD OMMEN Publicatiebalans 2014 Kingdom Ministries De heer A. van der Laak Klaproosstraat 49 7731 WD OMMEN Publicatiebalans 2014 Vastgesteld op de bestuursvergadering d.d. 30 december 2016. Kingdom Ministries De heer A. van der Laak

Nadere informatie

RJ-Uiting 2014-4 Pensioenvoorziening directeuren-grootaandeelhouder

RJ-Uiting 2014-4 Pensioenvoorziening directeuren-grootaandeelhouder RJ-Uiting 2014-4 Pensioenvoorziening directeuren-grootaandeelhouder Algemeen RJ-Uiting 2014-4 bevat aanpassingen inzake de verwerking van de pensioenvoorziening van directeuren-grootaandeelhouder in Richtlijn

Nadere informatie

Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam 2016 publicatie gegevens inzake ANBI regelgeving

Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam 2016 publicatie gegevens inzake ANBI regelgeving Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam 2016 publicatie gegevens inzake ANBI regelgeving Inhoudsopgave Naam Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam... 1 RSIN / Fiscaal

Nadere informatie

Stichting GIST / GIST Foundation. Jan van Goyenkade HR AMSTERDAM. Jaarrekening 2015

Stichting GIST / GIST Foundation. Jan van Goyenkade HR AMSTERDAM. Jaarrekening 2015 Stichting GIST / GIST Foundation Jan van Goyenkade 6 1075 HR AMSTERDAM Jaarrekening 2015 30 juni 2016 Stichting GIST / GIST Foundation Jan van Goyenkade 6 1075 HR AMSTERDAM Jaarrekening 2015 INHOUDSOPGAVE

Nadere informatie

DNB-intern. 27 januari Volledig herverzekerde fondsen 2011/ Vinken, W.C.M. Geacht bestuur,

DNB-intern. 27 januari Volledig herverzekerde fondsen 2011/ Vinken, W.C.M. Geacht bestuur, Toezicht Pensioenfondsen en beleggingsondernemingen Amsterdam Postbus 98 1000 AB Amsterdam DNB-intern Volledig herverzekerde fondsen 27 januari 2011 Uw kenmerk Behandeld door Vinken, W.C.M. Doorkiesnummer

Nadere informatie

Halfjaarbericht Bright LifeCycle Fonds

Halfjaarbericht Bright LifeCycle Fonds Halfjaarbericht 2016 Bright LifeCycle Fonds Periode: 1 januari 2016 tot en met 30 juni 2016 Inhoudsopgave HALFJAARBERICHT BRIGHT LIFECYCLE FONDS... 3 BALANS PER 30 JUNI 2016... 3 WINST- EN VERLIESREKENING

Nadere informatie

Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam 2014: publicatiegegevens inzake ANBI-regelgeving

Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam 2014: publicatiegegevens inzake ANBI-regelgeving Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam 2014: publicatiegegevens inzake ANBI-regelgeving Inhoudsopgave Naam... 2 RSIN / Fiscaal nummer... 2 Contactgegevens... 2 Bestuurssamenstelling

Nadere informatie

Jaarrekening 2015 Stichting Bibliotheek Rijn en Venen

Jaarrekening 2015 Stichting Bibliotheek Rijn en Venen Jaarrekening 2015 Stichting Bibliotheek Rijn en Venen INHOUDSOPGAVE Pagina FINANCIEEL VERSLAG JAARREKENING 1 Balans per 31 december 2015 4 2 Staat van baten en lasten over 2015 6 3 Kasstroomoverzicht 2015

Nadere informatie

OVMK Paraplufonds. Gouda. Rapport inzake de tussentijdse cijfers per 30 juni 2019

OVMK Paraplufonds. Gouda. Rapport inzake de tussentijdse cijfers per 30 juni 2019 OVMK Paraplufonds Gouda Rapport inzake de tussentijdse cijfers per 30 juni 2019 Inhoudsopgave Pagina Tussentijdse cijfers 1 Balans per 30 juni 2019 3 2 Staat van baten en lasten over de periode 1 januari

Nadere informatie

JAARRAPPORT 2016 STICHTING OPENBARE BIBLIOTHEEK OMMEN

JAARRAPPORT 2016 STICHTING OPENBARE BIBLIOTHEEK OMMEN JAARRAPPORT 2016 STICHTING OPENBARE BIBLIOTHEEK OMMEN Balans per 31 december (na resultaatbestemming) ACTIVA 2016 2015 1. Vaste activa 1.1 inventaris 0 0 1.2 automatisering 3.431 4.468 3.431 4.468 2. Vlottende

Nadere informatie

JAARREKENING 2014 STICHTING OPENBARE BIBLIOTHEEK RAALTE

JAARREKENING 2014 STICHTING OPENBARE BIBLIOTHEEK RAALTE JAARREKENING 2014 STICHTING OPENBARE BIBLIOTHEEK RAALTE Balans per 31 december (na resultaatbestemming) ACTIVA 2014 2013 1. Vaste activa 1.1 terreinen 13.317 13.317 1.2 inventaris 153.507 157.886 1.3 automatisering

Nadere informatie

Finquiddity Vermogensbeheer B.V., Hilversum Nummer kamer van koophandel: Gegenereerd op 10:40 25 mei 2016

Finquiddity Vermogensbeheer B.V., Hilversum Nummer kamer van koophandel: Gegenereerd op 10:40 25 mei 2016 31/12/2015 31/12/2014 Balans Balans voor of na resultaatbestemming Na Activa Vaste activa Materiële vaste activa 2.130 13.323 Vaste activa 2.130 13.323 Vlottende activa Vorderingen 781.596 683.707 Liquide

Nadere informatie

Stichting Beheer Warenar Kerkstraat HE Wassenaar

Stichting Beheer Warenar Kerkstraat HE Wassenaar Kerkstraat 75 2242 HE INHOUDSOPGAVE Pagina Balans per 31 december 2016 1 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 2 Toelichting op de balans per 31 december 2016 6 A BALANS PER 31 DECEMBER 2016

Nadere informatie

J A A R STUKKEN 2 0 12. Energiek BV. Permar Energiek BV Ede

J A A R STUKKEN 2 0 12. Energiek BV. Permar Energiek BV Ede J A A R STUKKEN 2 0 12 Energiek BV Permar Energiek BV Ede Opmaakdatum:31 mei 2013 Jaarstukken 2012 - Jaarrekening - Overige gegevens Opmaakdatum: 31 mei 2013 1 Jaarrekening - Balans - Winst-en-verliesrekening

Nadere informatie

Balans per 31 december na resultaatbestemming ACTIVA

Balans per 31 december na resultaatbestemming ACTIVA Balans per 31 december na resultaatbestemming 2017 2016 ACTIVA 1. Vaste activa 1.1 gebouwen en terreinen 1 1 1.2 overige materiële vaste activa: inrichting en inventaris 117.549 144.222 dbos 18.385 20.867

Nadere informatie

Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam 2012 publicatie gegevens inzake vernieuwde ANBI regelgeving

Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam 2012 publicatie gegevens inzake vernieuwde ANBI regelgeving Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam 2012 publicatie gegevens inzake vernieuwde ANBI regelgeving Inhoudsopgave Naam Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam... 1

Nadere informatie

Verkorte balans Ultimo 2012 Ultimo 2011

Verkorte balans Ultimo 2012 Ultimo 2011 Stichting Sluyterman van Loo VERKORTE JAARREKENING 2012 Verkorte balans Ultimo 2012 Ultimo 2011 Materiele vaste activa Gebouwen en terreinen 12.422.001 12.623.001 Vlottende activa Vorderingen 547.455 394.428

Nadere informatie

Balans per 31 december 2013

Balans per 31 december 2013 Balans per 31 december 2013 31 december 2013 31 december 2012 ACTIVA VASTE ACTIVA Materiële vaste activa Onroerende zaken 315.307 330.249 Inventaris 4.925 6.878 Vervoermiddelen 725 1.625 Financiële vaste

Nadere informatie

RAPPORT Opgesteld door: Financieel adviesburo Hofman Noordzee DB Maassluis

RAPPORT Opgesteld door: Financieel adviesburo Hofman Noordzee DB Maassluis RAPPORT 21 Stichting Spin for Life Aletta Jacobskade 66 3137 TB Vlaardingen Opgesteld door: Financieel adviesburo Hofman Noordzee 4 3144 DB Maassluis INHOUD JAARVERSLAG Verklaring Resultaat-analyse Financiële

Nadere informatie

1 Balans per 31 december 2013 (ná verwerking voorstel resultaatbestemming) ACTIVA

1 Balans per 31 december 2013 (ná verwerking voorstel resultaatbestemming) ACTIVA Stichting Modus te Drunen 1 Balans per 31 december 2013 (ná verwerking voorstel resultaatbestemming) ACTIVA Vlottende activa 31 december 2013 31 december 2012 Vorderingen overige vorderingen en overlopende

Nadere informatie

JAARREKENING 2015 STICHTING OPENBARE BIBLIOTHEEK OLST-WIJHE

JAARREKENING 2015 STICHTING OPENBARE BIBLIOTHEEK OLST-WIJHE JAARREKENING 2015 STICHTING OPENBARE BIBLIOTHEEK OLST-WIJHE 1 Balans per 31 december (na resultaatbestemming) ACTIVA 2015 2014 1. Vaste activa 1.1 inventaris 37.625 7.948 1.2 machines 120 738 1.3 automatisering

Nadere informatie

De Nederlandsche Bank NV T.a.v. de heer S. Keereweer AA Postbus 98 1000 AB AMSTERDAM

De Nederlandsche Bank NV T.a.v. de heer S. Keereweer AA Postbus 98 1000 AB AMSTERDAM De Nederlandsche Bank NV T.a.v. de heer S. Keereweer AA Postbus 98 1000 AB AMSTERDAM Wormerveer, 12 december 2011 Betreft: Herstelplan Stichting Pensioenfonds De Fracties Geachte heer Keereweer, De dekkingsgraad

Nadere informatie

Jaarbericht. Weller Vastgoed Ontwikkeling Secundus BV

Jaarbericht. Weller Vastgoed Ontwikkeling Secundus BV Jaarbericht Weller Vastgoed Ontwikkeling Secundus BV 2015 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 1. Algemeen... 2 2. Jaarrekening... 3 2.1 Balans per 31 12 2015 (voor winstbestemming)... 3 2.2 Winst en verliesrekening

Nadere informatie

Mijndomein.nl Services BV

Mijndomein.nl Services BV 15 Mijndomein.nl Services BV 1 Cappa Accountants & Adviseurs Inhoudsopgave jaarrekening 2015 De in dit rapport opgenomen getallen tussen haakjes zijn negatief. Tenzij anders vermeld luiden de bedragen

Nadere informatie

ANBI Publicatie Stichting De Nijensteen, Heerde

ANBI Publicatie Stichting De Nijensteen, Heerde ANBI Publicatie 2017 Stichting De Nijensteen, Heerde Inhoud Jaarrekening 3 Balans per 31 december 2017 (na voorgestelde resultaatbestemming) 4 Staat van baten en lasten over 2017 5 Grondslagen van waardering

Nadere informatie

RJ-Uiting 2009-6: 'Richtlijn 271.3 Personeelsbeloningen - Pensioenen'

RJ-Uiting 2009-6: 'Richtlijn 271.3 Personeelsbeloningen - Pensioenen' RJ-Uiting 2009-6: 'Richtlijn 271.3 Personeelsbeloningen - Pensioenen' Inleiding Op basis van de op 2 februari jl. gepubliceerde ontwerp-richtlijn in RJ-Uiting 2009-2 is in deze RJ-Uiting de definitieve

Nadere informatie

Informatie ten behoeve van het deponeren van de rapportage bij het Handelsregister

Informatie ten behoeve van het deponeren van de rapportage bij het Handelsregister Informatie ten behoeve van het deponeren van de rapportage bij het Handelsregister Informatie ten behoeve van het deponeren van de rapportage bij het Handelsregister Classificatie van de rechtspersoon

Nadere informatie

De beschikbare premieregeling: de feiten op een rij

De beschikbare premieregeling: de feiten op een rij De beschikbare premieregeling: de feiten op een rij 3 De beschikbare premieregeling In Nederland bestaan grofweg twee categorieën pensioenregelingen: beschikbare premieregelingen enerzijds en middelloon-

Nadere informatie

J A A R STUKKEN Pertax BV Ede

J A A R STUKKEN Pertax BV Ede J A A R STUKKEN 2016 Pertax BV Ede Opmaakdatum: 30 maart 2017 Jaarstukken 2016 - Jaarrekening - Overige gegevens Opmaakdatum: 6 april 2017 1 Jaarrekening - Balans - Winst-en-verliesrekening - Toelichting

Nadere informatie

SOCIAAL EDUCATIEF KUNST EN VOLKS ACADEMIE TE DEN HAAG. Rapport inzake jaarstukken 2016

SOCIAAL EDUCATIEF KUNST EN VOLKS ACADEMIE TE DEN HAAG. Rapport inzake jaarstukken 2016 SOCIAAL EDUCATIEF KUNST EN VOLKS ACADEMIE TE DEN HAAG Rapport inzake jaarstukken 2016 INHOUDSOPGAVE Pagina ACCOUNTANTSVERSLAG 1 Algemeen 2 FINANCIEEL VERSLAG 1 Bestuursverslag over 2016 4 JAARREKENING

Nadere informatie

JAARREKENING 2012 ROM-D HOLDING NV

JAARREKENING 2012 ROM-D HOLDING NV JAARREKENING 2012 ROM-D HOLDING NV Datum: 24 juni 2013 Noordendijk 250 Postbus 310 3300 AH Dordrecht T (078) 770 80 95 E info@rom-d.nl JAARREKENING ROM- D HOLDING NV 2012 - BLADZIJDE 2 BALANS PER 31 DECEMBER

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 33 013 Wijziging van de Pensioenwet en enige andere wetten (Verzamelwet pensioenen 2012) Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING ALGEMEEN Dit wetsvoorstel

Nadere informatie

ADDENDUM BIJ DE PENSIOENOVEREENKOMST

ADDENDUM BIJ DE PENSIOENOVEREENKOMST ADDENDUM BIJ DE PENSIOENOVEREENKOMST In aanvulling op de eerder tussen de werkgever en diens werknemers gesloten pensioenovereenkomst maken met ingang van 1 januari 2008 de hierna vermelde bepalingen deel

Nadere informatie

STICHTING HOOP VOOR ALBANIË TE MAASDIJK. Rapport inzake jaarstukken 2014 30 juni 2015

STICHTING HOOP VOOR ALBANIË TE MAASDIJK. Rapport inzake jaarstukken 2014 30 juni 2015 STICHTING HOOP VOOR ALBANIË TE MAASDIJK Rapport inzake jaarstukken 2014 30 juni 2015 INHOUDSOPGAVE Pagina VERKORTE JAARREKENING 1 Balans per 31 december 2014 4 2 Staat van baten en lasten over 2014 5 3

Nadere informatie

Uitgebracht aan de directie en aandeelhouder van: Vinc Vastgoed Management I B.V. inzake. tussentijds bericht per 30 juni 2012

Uitgebracht aan de directie en aandeelhouder van: Vinc Vastgoed Management I B.V. inzake. tussentijds bericht per 30 juni 2012 Uitgebracht aan de directie en aandeelhouder van: inzake tussentijds bericht per 30 juni 2012 28 augustus 2012 Barendrecht INHOUDSOPGAVE Pagina Balans per 30 juni 2012 2 Winst- en verliesrekening over

Nadere informatie

Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam 2013 publicatie gegevens inzake vernieuwde ANBI regelgeving

Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam 2013 publicatie gegevens inzake vernieuwde ANBI regelgeving Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam 2013 publicatie gegevens inzake vernieuwde ANBI regelgeving Inhoudsopgave Naam Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam... 1

Nadere informatie

2010: Pensioen wereld volop in de schijnwerpers

2010: Pensioen wereld volop in de schijnwerpers Verkort jaarverslag 2010 nr 13 - januari 2009 Stichting Pensioen fonds KPN 2010: Pensioen wereld volop in de schijnwerpers Inleiding Het jaar 2010 is wederom een enerverend jaar geweest voor de pensioenwereld.

Nadere informatie

SPECIALISTERREN B.V. KOBALTWEG CE UTRECHT PUBLICATIERAPPORT 2016

SPECIALISTERREN B.V. KOBALTWEG CE UTRECHT PUBLICATIERAPPORT 2016 SPECIALISTERREN B.V. KOBALTWEG 11 3542CE UTRECHT PUBLICATIERAPPORT 2016 Handelsregister Kamer van Koophandel voor Woerden, dossiernummer 24396392. Vastgesteld door de algemene vergadering d.d. 14 augustus

Nadere informatie

RJ-Uiting : ontwerp-richtlijn Pensioenvoorziening en oudedagsverplichting directeuren-grootaandeelhouder

RJ-Uiting : ontwerp-richtlijn Pensioenvoorziening en oudedagsverplichting directeuren-grootaandeelhouder RJ-Uiting 2017-3: ontwerp-richtlijn Pensioenvoorziening en oudedagsverplichting directeuren-grootaandeelhouder Inleiding Op 27 maart 2017 is de gewijzigde Wet uitfasering pensioen in eigen beheer en overige

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Allianz Nederland. Waardeoverdracht uit dienst

Stichting Pensioenfonds Allianz Nederland. Waardeoverdracht uit dienst Stichting Pensioenfonds Allianz Nederland Waardeoverdracht uit dienst Inleiding... 3 1. Veranderen van baan en uw pensioen... 4 1.1. U treedt uit dienst... 4 1.2. Recht op waardeoverdracht... 4 1.3. Redenen

Nadere informatie

Publicatierapport 2017

Publicatierapport 2017 Kruisweg 22-24 2011 LC HAARLEM Publicatierapport 2017 Handelsregister Kamer van Koophandel voor Amsterdam, dossiernummer 34080682 Vastgesteld door de algemene vergadering d.d. 26 april 2018 Inhoudsopgave

Nadere informatie

Uitgebracht aan de directie en aandeelhouder van: Vinc Vastgoed Management I B.V. inzake. tussentijds bericht per 30 juni 2011

Uitgebracht aan de directie en aandeelhouder van: Vinc Vastgoed Management I B.V. inzake. tussentijds bericht per 30 juni 2011 Uitgebracht aan de directie en aandeelhouder van: inzake tussentijds bericht per 30 juni 2011 25 augustus 2011 Barendrecht INHOUDSOPGAVE Pagina Balans per 30 juni 2011 2 Winst- en verliesrekening over

Nadere informatie

Ophorst Van MaÏawijk Kooy Vermogensbeheer N.V.

Ophorst Van MaÏawijk Kooy Vermogensbeheer N.V. Ophorst Van MaÏawijk Kooy Vermogensbeheer N.V. Gouda Rapport inzake de tussentijdse cijfers per 30 juni 2018 Inhoudsopgave? Tussentiidse ciifers 1 2 3 4 Balans per 30 juni 2018 Winst- en verliesrekening

Nadere informatie

HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN. Halfjaarcijfers per 30 juni 2015. Geen accountantscontrole toegepast

HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN. Halfjaarcijfers per 30 juni 2015. Geen accountantscontrole toegepast HOLLAND IMMO GROUP BEHEER B.V. TE EINDHOVEN Halfjaarcijfers per 30 juni 2015 Balans per 30 juni 2015 Vóór resultaatbestemming ACTIVA 30 juni 2015 31 december 2014 Vaste activa Immateriële vaste activa

Nadere informatie

Datum Briefnummer Behandeld door Doorkiesnummer 15-2-2012 20120215 N.W. Dijkhuizen 630

Datum Briefnummer Behandeld door Doorkiesnummer 15-2-2012 20120215 N.W. Dijkhuizen 630 Pensioenfonds Productschappen Bezoekadres Laan van Zuid Hoorn 165 2289 DD Rijswijk Postadres Postbus 3042 2280 GA Rijswijk Telefoon 070 4138630 Fax 070 4138650 E-mail info@pbodnl Website wwwpbodnl KvK

Nadere informatie

Kostentransparantie. Kostentransparantie. Bindend besluit December 2015. Vertrouwelijk 1 Alleen voor intern gebruik

Kostentransparantie. Kostentransparantie. Bindend besluit December 2015. Vertrouwelijk 1 Alleen voor intern gebruik Kostentransparantie Bindend besluit December 015 Vertrouwelijk 1 Alleen voor intern gebruik Richtlijn 1: wanneer het kostenoverzicht opstellen Vanaf 1 juli 01 moet er een online kostenoverzicht zijn voor

Nadere informatie

ANBI Publicatie Stichting DOB Equity, Amsterdam

ANBI Publicatie Stichting DOB Equity, Amsterdam ANBI Publicatie 2017 Stichting DOB Equity, Amsterdam Inhoud Jaarrekening 3 Balans per 31 december 2017 (na voorgestelde resultaatbestemming) 4 Staat van baten en lasten over 2017 5 Grondslagen voor waardering

Nadere informatie

Stichting Vrienden van het Mauritshuis te s-gravenhage

Stichting Vrienden van het Mauritshuis te s-gravenhage BALANS PER 31 DECEMBER 2016 (na verwerking van het resultaat) ACTIEF 31.12.2016 31.12.2015 MATERIËLE VASTE ACTIVA 5.184.551 4.292.292 VOORRADEN 362.102 439.375 VORDERINGEN EN OVERLOPENDE ACTIVA 175.528

Nadere informatie

VERKORTE JAARREKENING 2016 Balans per 31 december 2016 Staat van baten en lasten over 2016

VERKORTE JAARREKENING 2016 Balans per 31 december 2016 Staat van baten en lasten over 2016 VERKORTE JAARREKENING 2016 Balans per 31 december 2016 Staat van baten en lasten over 2016 Toelichting op de Staat van baten en lasten over 2016 pag. 2 van het rapport 1 BALANS PER 31 DECEMBER 2016 (na

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2014. In de verkorte versie van het jaarverslag leest u op hoofdlijnen hoe het jaar 2014 voor het pensioenfonds is verlopen.

Verkort jaarverslag 2014. In de verkorte versie van het jaarverslag leest u op hoofdlijnen hoe het jaar 2014 voor het pensioenfonds is verlopen. Verkort jaarverslag 2014 In de verkorte versie van het jaarverslag leest u op hoofdlijnen hoe het jaar 2014 voor het pensioenfonds is verlopen. U kunt het volledige jaarverslag downloaden op www.bpfmedewerkersnotariaat.nl.

Nadere informatie

Stichting Charlotte s'jacob Fonds. Financieel jaarverslag

Stichting Charlotte s'jacob Fonds. Financieel jaarverslag Stichting Charlotte s'jacob Fonds Financieel jaarverslag 2017 INHOUDSOPGAVE PAGINA 1 ACCOUNTANTSRAPPORT 1 Beoordelingsverklaring 3 2 JAARREKENING 1 Balans per 31 december 2017 5 2 Staat van Baten en Lasten

Nadere informatie

JAARVERSLAG en JAARREKENING 2018

JAARVERSLAG en JAARREKENING 2018 Statutair gevestigd te JAARVERSLAG en JAARREKENING 2018 JAARVERSLAG BESTUUR Het boekjaar 2018 sluit met een negatief resultaat van 23.263 (2017: positief resultaat 66.099).Tegenover baten van 100.385 stond

Nadere informatie

Jaarbericht Weller Wonen Holding BV 2015

Jaarbericht Weller Wonen Holding BV 2015 Jaarbericht Weller Wonen Holding BV 2015 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 1. Algemeen... 2 2. Jaarrekening... 3 2.1 Balans per 31 12 2015 (voor winstbestemming)... 3 2.2 Winst en verliesrekening over 2015...

Nadere informatie

STICHTING HOOP VOOR ALBANIË TE MAASDIJK. Rapport inzake jaarstukken mei 2016

STICHTING HOOP VOOR ALBANIË TE MAASDIJK. Rapport inzake jaarstukken mei 2016 STICHTING HOOP VOOR ALBANIË TE MAASDIJK Rapport inzake jaarstukken 2015 12 mei 2016 INHOUDSOPGAVE Pagina JAARREKENING 1 Balans per 31 december 2015 4 2 Staat van baten en lasten over 2015 5 3 Grondslagen

Nadere informatie

Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam 2017 publicatie gegevens inzake ANBI regelgeving

Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam 2017 publicatie gegevens inzake ANBI regelgeving Stichting Producties De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam 2017 publicatie gegevens inzake ANBI regelgeving Inhoudsopgave Naam... 1 RSIN / Fiscaal Nummer... 1 Contactgegevens... 1 Bestuurssamenstelling

Nadere informatie

STICHTING DEPOSITARY QUANTRUST MACRO FUND AMERSFOORT JAARREKENING 2013

STICHTING DEPOSITARY QUANTRUST MACRO FUND AMERSFOORT JAARREKENING 2013 JAARREKENING 2013 INHOUDSOPGAVE Bestuursverslag Balans Winst- en verliesrekening Toelichting behorende tot de jaarrekening Overige gegevens Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Algemeen

Nadere informatie

stichting pensioenfonds wonen

stichting pensioenfonds wonen stichting pensioenfonds wonen Verkort Jaarverslag 2007 Kerncijfers Aantallen per 31-12 2007 2006 Werkgevers 4.331 4.161 Deelnemers 33.009 31.705 Gewezen deelnemers 70.948 62.860 Gepensioneerden 8.468 7.735

Nadere informatie

SynVest Beleggingsfondsen nv. Halfjaarcijfers Bestuursverslag Verslag directie 2

SynVest Beleggingsfondsen nv. Halfjaarcijfers Bestuursverslag Verslag directie 2 AMSTERDAM Halfjaarcijfers 2018 INHOUDSOPGAVE Pagina 1. Bestuursverslag 1 1.1 Verslag directie 2 2. Halfjaarcijfers 3 2.1 Samengestelde balans per 30 juni 2018 4 2.2 Samengestelde winst- en verliesrekening

Nadere informatie

STICHTING MUSEUM VAN DE TWINTIGSTE EEUW KRENTENTUIN DG HOORN PUBLICATIERAPPORT 2016

STICHTING MUSEUM VAN DE TWINTIGSTE EEUW KRENTENTUIN DG HOORN PUBLICATIERAPPORT 2016 STICHTING MUSEUM VAN DE TWINTIGSTE EEUW KRENTENTUIN 24 1621 DG HOORN PUBLICATIERAPPORT 2016 Handelsregister Kamer van Koophandel Nederland, dossiernummer 41235850 Het RSIN-nummer is 801310830. INHOUDSOPGAVE

Nadere informatie

Publicatiebalans 2015

Publicatiebalans 2015 Stichting Een glimlach doet wonderen mevrouw C. Mucha Hendrik Marsmanhove 25 3437 ZM NIEUWEGEIN Publicatiebalans 2015 Vastgesteld op de bestuursvergadering d.d. 18 juli 2016. Stichting Een glimlach doet

Nadere informatie

Verslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016

Verslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016 Verslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016 Op woensdagmiddag 9 maart, aansluitend aan de jaarbijeenkomst van de Vereniging Gepensioneerden Getronics (VGG), organiseerde Stichting Voorzieningsfonds Getronics

Nadere informatie

Global Opportunities (GO) Capital Asset Management BV gevestigd te AMSTERDAM. Rapport inzake de jaarrekening 2015

Global Opportunities (GO) Capital Asset Management BV gevestigd te AMSTERDAM. Rapport inzake de jaarrekening 2015 Global Opportunities (GO) Capital Asset Management BV gevestigd te AMSTERDAM Rapport inzake de jaarrekening 2015 Inhoudsopgave Pagina Opdracht 1 Algemeen 1 Resultaten 1 Financiële positie 2 Fiscale positie

Nadere informatie

Financieel verslag 2015 Stichting Voorlezen Dordrecht

Financieel verslag 2015 Stichting Voorlezen Dordrecht Financieel verslag 2015 Stichting Voorlezen Dordrecht Datum: 11 mei 2016 INHOUDSOPGAVE Pagina 1. Jaarrekening 1.1 Balans per 31 december 2015 3 1.2 Staat van baten en lasten over de periode 17-11-2014

Nadere informatie