! VERSLAG DER COMMISSIE VAN RAPPORTEURS OMTRENT HET WETSONTWERP HOUDENDE VASTSTELLING ^ YAN NADERE AYETTELUKE BEPALINGEN BBTRBPT'BNDE BRIEF AAN EEN

Transcriptie

1 '4 / I HET! VERSLAG DER COMMISSIE VAN RAPPORTEURS OMTRENT HET WETSONTWERP HOUDENDE VASTSTELLING ^ YAN NADERE AYETTELUKE BEPALINGEN V BBTRBPT'BNDE IDBIsr IJ-K -^J^IST G-.A.S3V^ETEI^S. BRIEF AAN EEN LID YAN DE TWEEDE KAMEU DER STATEN-GEKERAAl- DOOli P. L. RIJICE. IE ARME)! J LEIDEN, E. J. DEILL

2 ihki ^-"ISPi

3 'ir' HET VERSLAG DER COMMISSIE VAN RAPPORTEURS OMTRENT HET WETSONTWERP HOUDENDE VASTSTELLING VAN NADERE WETTELIJKE BEPALINGEN BBTREFTBNDE X3EXSJ" IJ-IÏ: -\rj^l<i 0-.A.S3VEETBÏ^S. BRIEF LID VAN DE TWEEDE KAMER DER 8TATEN-GBNERAAL P. L. Il IJK E. LEIDEN, E. J. BKILL

4 \

5 Wei-Edel Geboren Heer! Ik heb sedert eenige dagen het verslag omtrent het wetsontwerp betreffende den ijk van gasmeters in handen. Ik kan dus aan Uw verzoek voldoen en U mijne aanmerkingen op hetgeen door den Minister van Binnenlandsche Zaken in het midden is gebracht, mededeelen. Vooraf echter een woord van zelfverdediging. Na aangemerktte hebben dat, ten opzichte der bezwaren, die tegen de door de Regeering voorgestelde beproevingswij ze kunnen worden aangevoerd, het verslag zich bepaalt tot het verwijzen naar eene voordracht, die door mij in de Koninklijke Akademie van Wetenschappen is gehouden, zegt Z. Exc, dat die voordracht naar het schijnt, in druk is verschenen, doch niet in den handel verkrijgbaar is. Intusschen is de meening van den hoogleeraar Rijke, die het oorspronkelijk ontwerp-reglement samenstelde, uit zijne adviezen aan de Regeering voldoende bekend." Nu wete men, dat ik aan den Secretaris der Akademie verzocht had mijn opstel algemeen verkrijgbaar te stellen, doch dat deze mij geantwoord had, dat zulks met de usantien van dit couegie in strijd zoude zijn; mijn stuk zou verschijnen in de eerstvolgende aflevering der Verslagen en Mededeelingen, die geregeld in den handel worden gebracht, en middelerwijl stond het mij vrij, voor eigen rekening, zooveel afzonderlijke afdrukken als ik verkoos te bestellen en die naar goedvinden rond te deelen. Yan die vergunning heb ik, zoo als U bekend is, gebruik gemaakt. Is nu het voor den heer G-eortsema

6 4 bestemde exemplaar niet in. diens handen gekomen, ik heb er geene schuld aan. Het was in eene behoorlijk verzegelden omslag vervat en is toevalligerwijze door mij zelf op de post bezorgd. Ik meen hiermede deze zaak genoegzaam te hebben toegelicht. Ik had mijne voordracht in de Akademie besloten met de woorden: geeft men aan de fransche regeling de voorkeur geen misbruik dat niet bestendigd wordt. Mij dunkt, dat, verklaart men toch die regeling te zullen overnemen, men, bij het verdedigen van zoodanig besluit, er in do eersto plaats op bedacht zou moeten zijn, althans één enkel mishruik aan te wijzen, dat ten gevolge dier regeling opgeheven zal worden. De Regeering schijnt er anders over te denken, zij plaatst zich op hetzelfde doctrinaire standpunt als de Commissie van enquête. Heeft zij gezorgd, dat eene maat juist is, wanneer deze behoorlijk wordt gebruikt, dan heeft zij haar plicht volbracht. Voert men haar te gemoet: er is nooit beweerd dat aan wijzigingen der bestaande gasmeters bij normalen waterstand niet te vertrouwen zoudon zijn, het bedrog schuilt elders dan is het antwoord: tegen die andere oneerlijke praktijken moeten de belanghebbenden zelf zich vrijwaren; daarmede heeft de ijk als ijk niets te maken. De Regeering schijnt echter te gevoelen, dat die doctrinaire beschouwingen op praktische mannen wellicht niet veel indruk zullen maken en dat deze zullen blijven beweren, dat men in Engeland de ware oplossing gevonden heeft, dewijl daar aan die oneerlijke praktijken voor goed een einde is gemaakt. Dit zal dan ook wel de reden zijn dat de Regeering het voorbeeld, door vervaardigers van natte meters en gasfabriekanten gegeven, opvolgt en pogingen aanwendt om de Commissie van enquête had er zich wel voor gewacht aan te toonen, dat de in Engeland aangenomen regeling aldaar niet voldoet.

7 5 De heer Yogin meterfabriekant (o 's Grravenhage had in eene aan de Tweede Kamer toegezonden brochure ') beweerd, dat er in Engeland eene Commissie in het leven was geroepen wegens de menigvuldige klagten voortdurend tegen de wet uitgebragt reeds sedert het oogenblik waarop zij in wer- king trad." Ik heb ondertusschen bij de enquête aangetoond, dat die Commissie geene andere was dan de bekende Commissie voor de Standaard Maten en Grewichten en overgelegd een schrijven va» den voorzitter van dat couegie, den heer Airy, in welk schrijven de verklaring voorkomt (altijd onder voorbehoud van de quaestie van het ijkloon),^the law has not produced any discontent in England.'''' Toen is gekomen de heer Simon Thomas, ingenieur aan do gasfabriek van de heeren de Bruijn en Zoon te Amsterdam, die hij de enquête verklaard heeft, dat men in Engeland bij de kleine meters den vlotter had moeten uitnemen en dus ingezien had de voorschriften der wet niet meer te kunnen opvolgen 2). Dit bericht, afkomstig, zooals ik vroeger van den heer Simon Thomas vernomen had, van een engelschen meterfabriekant, kon niet juist zijn. Ik heb echter zekerheid willen hebben en mij gewend tot den, ook door den Minister genoemden heer H. W. Chisholm, bewaarder der Standaard Maten en Grewichten, alsmede tot den bekenden ijker van gasmeters, den heer Mills. Yan beiden heb ik hetzelfde antwoord ontvangen. Yan zoodanige ontduiking der wet was hun niets bekend. De Regeering heeft zich door deze terechtwijzingen niet laten afschrikken en begint op hare beurt op ditzelfde aanbeeld te 1) Verzoekschrift van J. P. P. Vogin te 's Gravenhage, aan de Tweeclt Kamer der 8taten-Generaal betreffende den ijk van gasmeters blz ) Wordt de vlotter weggenomen, dan kan er geen sprake meer zijn van beproeving bij laagsten waterstand; er heeft dan slechts eene enkele beproeving plaats, namelijk bij hoogsten waterstand, en het beginsel der engolsehe wet, de dubbele beproeving, wordt losgelaten.

8 6 slaan. Zij liaalt een brief aan, dien een gasfabriekant hier te lande van een vervaardiger van gasmeters in Engeland ontvangen heeft, en waarin deze aan zijn correspondent afraadt aan geijkte boven ongcijkte meters de voorkeur te geven. Het is inderdaad onbegrijpelijk hoe de Regeering aan zoodanig schrijven eenig gewicht kan hechten. Is het haar dan onbekend, dat meters voor den ijk bestemd met meer zorg moeten bearbeid worden, en dus den fabriekant duurder te staan komen dan meters die zoodanige proef niet te doorstaan zullen hebben; weet zij niet, dat, wordt een meter bij den ijk afgekeurd, het voor den vervaardiger veel voordeeliger is hem naar het buitenland te verzenden dan het gebrekkige er in te herstellen? Het spreekt van zelf, dat, toen de zaak in Engeland aanhangig was, zij, die bij het bestendigen der bestaande misbruiken belang hadden, dezelfde bezwaren als bij ons in het midden hebben gebracht. Ook toen heette het, dat de speelruimte, waartusschen het niveau kon rijzen en dalen, te gering was, dat bij de minste overschrijding de lichten ongestadig en flikkerig zouden branden of uitgaan, dat gevaren hiervan het gevolg zouden zijn, inzonderheid bij de verlichting van groote gebouwen als schouwburg- en concertzalen, kerken, scholen, stations enz. Maar moet men met den Minister aannemen, dat de engelsche wetgever, door aan die bezwaren gedeeltelijk te gemoet te komen, door te veroorlooven dat natte meters, die eene bepaalde afmeting te boven gaan, zonder vlotter zullen mogen worden geijkt, de geopperde bedenkingen werkelijk als gegrond heeft erkend? Zou men dan niet uit het ooo- verliezen dat de engelsche wet bij uitnemendheid eene wet van transactie is geweest? Daarenboven, is de speelruimte te gering, het ongerijf, niemand zal het ontkennen, moet zich bij de kleinere meters het meest doen gevoelen; ondertusschen de exceptie is aangenomen, niet voor de kleine, maar alleen voor de zeer groote meters. Hoe is dit te verklaren?

9 7 In alle gevallen zijn gissingen omtrent de meerdere of mindere mate van angstvalligheid, waarmede de engelsche wetgever de steelruimte op 5% gesteld heeft, voor ons van veel minder gewicht, dan zekerheid omtrent de uitkomsten die de wet in de praktijk heeft opgeleverd. En nu veroorloove men mij eene zeer eenvoudige vraag: de fabriekanten van natte meters zijn wel na de invoering der wet over de regeling van het ijkloon voortdurend blijven klagen, maar hebben daarentegen omtrent die geringe speelruimte, waardoor hunne industrie zoo zeer belemmerd zou worden, niets van zich doen hooren. Kan daarvoor eene andere reden zijn dan de volgende: waren zij gaan beweren, dat het nu bleek, hoezeer de lichten ongestadig brandden, hoe dikwerf zij uitgingen, zij alsdan van alle gebruikers van natte meters zouden hebben moeten hooren, dat deze daar niets van bemerkt hadden. Voor onze Regeering althans moest het, dunkt mij, zeer gemakkelijk geweest zijn van de engelsche te weten te komen, of, na de invoering der wet, bij haar of het Parlement voortdurend klachten omtrent hetgeen op de dubbele beproeving betrekking heeft, waren ingekomen. De E.egeering schijnt echter dien zeer eenvoudigen weg niet te hebben ingeslagen. Hoe eene engelsche wet in Engeland werkt, schijnen wij uit Canada te moeten vernemen. De Minister zegt, bl. 10 van het verslag: In the YII Report of the Warden of the Standards (H. W. Chisholm) aan het En- gelsche Parlement is eene 1873 in werking getreden wet op den ijk der gasmeters voor Canada opgenomen. Het verslag zegt dienaangaande: It contains provisions for carrying out the system adopted in this country under the Sale of Gi-as Act 1859 as well as the improvements ui^on this system recommended by the Standards-Commission." Bij die wet nu is in stede van 5%, l^^^ speling toegeiacen, ais S»,,, ten voordeele van den fabrikant en 4 /o ten voordeele van den

10 8 verbruiker, een bewijs dat men het onhoudbare van de aan- vankelrjk aangenomen grenzen heeft ingezien." Er staat hier niet met zooveel woorden geschreven, dat die verhooging der speelruimte van 5 op 7"/o eene der verbeteringen is, die door de Standards Commission was aanbevolen, maar velen, ook onder uwe medeleden van de Tweede Kamer, hebben het uit de bewoordingen van den Minister opgemaakt. Nu is die Standards Commission samengesteld uit mannen, die niet alleen uitmunten door hooge wetenschappelijke verdiensten, maar die ook menigvuldige blijken gegeven hebben van buitengewonen praktischen zin. Alle bezwaren tegen bepalingen, van welk gedeelte van den ijk ook, worden aan haar oordeel onderworpen, en aan hare adviezen wordt in Engeland zeer groot gewicht gehecht. Er was mij dus wel veel aan gelegen, dat noch bij U noch bij een Uwer medeleden eenige twijfel omtrent de zienswijze dier Commissie kon overblijven. Ik heb daarom hare verslagen nogmaals nauwlettend nagegaan i), en kan dientengevolge met nog meer vertrouwen dan vroeger de verklaring afleggen dat de Commissie nergens van het beginsel der dubbele beproeving is afgeweken, dat zij ook nergens den wensch naar verhooging der speelruimte heeft uitgesproken. Zij heeft, wel is waar, in sommige harer verslagen, nu voor dezen dan voor genen tak van den ijk, wijzigingen voorgesteld, doch geen dier wijzigingen, die alle duidelijk en scherp geformuleerd zijn, heeft betrekking op de bepalingen, die ik voorgesteld had over te i) Ik wilde zeker zijn dat ik niets in de genoemde verslagen over het hoofd had gezien. Ik heb mij daarom tot den heer Chiaholm gewend, die ook lid der Commissie is. Daar de heer Ohrisholm ongelukkig buiten's lands was, heeft de ambtenaar, die hem bij ontstentenis vervangt, de heer Henry J. Chaney, mijn brief beantwoordt. In dat antwoord komt onder anderen het volgende voor: I am informeel by one of the 'principal Inspectors of Gas Meters in this country that no objections to the amount of error (de speelruimte i allowed by the Gas Act have been made to him. Werd er inderdaad over de regeling dier speelruimte geklaagd, dan zou, dunkt mij, een Londensche Inspector of Gas Meters (ijker van gasmeters) die klachten wel het eerst vernemen.

11 9 nemen. De quaestie van het ijkloon alleen maakt hierop eene uitzondering. Men heeft in Canada kennelijk dezelfde beweging als hier te lande in het leven geroepen; maar heeft het Parlement aldaar er in die mate voor gezwicht als de Kegeering schijnt te meenen? Het beginsel der dubbele beproeving is toch behouden. Deden dan ook de jstederlandsehe gasverbruikers mij de eer mij te raadplegen, ik zou hun stellig zeggen: wordt U de Canadasche regeling aangeboden, neemt haar met beide handen aan. De miswijzing ten uwen nadeele zal 1"/^ meer bedragen dan noodig is, maar wat is 1 JQ in vergelijking van hetgeen U van het regeeringsvoorstel te wachten staat.'' De Regeering schijnt er veel gewicht aan te hechten, dat men nog in geen ander land, Canada uitgezonderd, de engelsche ijkwijze heeft ingevoerd. Maar van wie konden zij, die in naburige rijken met het ontwerpen der verordeningen belast werden, inlichtingen ontvangen? Immers uitsluitend van personen die in het bestuur van gasfabrieken betrokken waren, alsmede van fabrikanten van gasmeters, en daar er, tot op den laatsten tijd, nergens op het vaste land fabrieken bestonden, waar uitsluitend droge meters vervaardigd worden, hadden allen er belang bij een gelijkluidend advies uit te brengen. Ook ik, had ik mij niet herhaaldelijk naar Engeland begeven en mij aldaar met deskundigen in aanraking gesteld, vooral met Gas Meter Inspectors, ik zelf zou een ongunstigen dunk van de werking der Engelsche wet behouden hebben. De Minister beweert (bl. 10 van het Verslag) dat, worden in Engeland de natte meters van lieverlede door droge vervangen, dit deels aan het ongelijke ijkrecht, deels aan de aangenomen beproevingswij ze moet worden toegeschreven. Het ware wellicht wenschelijk geweest, dat de Minister had gelieven op te geven, hoe hij aan die wetenschap gekomen is. Raadpleegt men de Engelsche prijscouranten van geijkte meters, zooals ik

12 10 indertijd in Engeland godaan heb, dan vindt men dat de natte meters, die in den handel gebracht woreen, niet duurder zijn dan de droge, en blijft men Tolhouden, dat de vervaardigers van natte meters door de aangenomen ijkwijze zoo zeer belemmerd worden, dan herhaal ik mijne vraag: hoe verklaart men, dat zij nimmer hunne klachten brengen daar waar het behoort? Doch de w a r e reden voor de voorkeur, thans in Engeland aan de droge meters gegeven, ligt voor de hand. De engelsche gasverbruikers weten zeer goed, dat er met droge meters veel minder kans is water in de gasleidingen te krijgen, ook dat er van vorst in het geheel niets te duchten valt, en daar er met natte meters, die in Engeland beproefd zijn, geene aanzienlijke miswijzingen ten voordeele der gasleveranciers te wachten zijn, hebben deze geene roden meer om den gasverbruikers nog natte meters op te dringen. Ik heb, op bl. 6 van mijne in de Akad. van Wet. gehouden voordracht, aangetoond, dat gasfabriekanten meters, volgens het regeeringsvoorstel te ijken, zoo kunnen laten inrichten, dat de gebruikers gedwongen worden het water boven het normale peil te houden en zich alzoo eene voortdurende miswijzing ten hunnen nadeele te getroosten. Door niemand is het aangevoerde weerlegd, ook niet door de Regeering. Zij herhaalt daarentegen wat door de C. v. e. in het midden is gebracht, namelijk dat de gasverbruikers door het van tijd tot tijd losmaken van een der schroeven, die meestal ten getale van drie, aan alle meters voorhanden zijn, zich tegen elk bedrag van wege de gasleveranciers kunnen vrijwaren. Doch hierbij bepaalt de E.egeering zich niet, zij voegt er een raad bij, namelijk van den régulateur des noods open te laten staan. Ik geloof dat ieder, die onze gasverbruikers kent, het met mij eens zal zijn, dat er nooit een raad gegeven werd, die meer kans had van niet te worden opgevolgd. Yoor niets toch zijn de gasverbruikers zoo bevreesd als voor ontploffingen bij hunne gasmeters, en, men moet het er-

13 11 kennen, er bestaat grond voor die vrees. Bij eiken meter toch kan een lek ontstaan en bevindt deze zicb in een besloten ruimte, zoo wordt, bij nadering van een lichtend voorwerp, eene ontploffing mogelijk, die schromelijke gevolgen kan hebben. G-esteld nu dat zoodanige ontploffing plaats heeft bij een meter, waarvan men weet dat de régulateur heeft opengestaan, zal men dan niet verklaren dat het ongeluk aan dat openstaan van den meter is toe te schrijven? Welk een indruk zal dit niet op de overige gasverbruikers maken, vooral wanneer zij van een onpartijdingen kant vernemen, dat het bewijs, dat het ongeluk aan eene andere oorzaak is toe te schrijven, niet te leveren is. Immers, al worden daartoe exceptioneele omstandigheden vereischt, het blijft altijd mogelijk dat het water in den régulateur genoegzaam verdampt was om het gas niet meer te kunnen tegenhouden. In de afdeelingen was het verlangen uitgesproken, dat de hoofdbepalingen van de beproevingswijze bij de wet, en niet bij reglement, zouden worden vastgesteld; men meende dat het niet mogelijk moest zijn den geheelen maatregel bij reglement illusoir te maken, en daar de ijk wordt ingevoerd vooral om den gasverbruiker den waarborg te geven, dat hij het gas ontvangt, 't welk hem in rekening wordt gebracht, is het de wetgever die over deze ijkwijze te beslissen heeft. Dit verlangen, waarmede de Commissie van Rapporteurs zich vereenigd heeft, wordt door den Minister bestreden op grond, dat, werden er voorschriften omtrent de wijze van beproeving in de wet opgenomen, zij de elasticiteit zouden missen die in het belang der nijverheid gevorderd wordt. Ik kan dit tot op zekere hoogte aan den Minister toegeven, en geloof zulks zal ook wel in de bedoeling gelegen hebben van hen, die het denkbeeld geopperd hebben dat het bepa.len van de grootte der speelruimte aan de Regeering moet worden overgelaten; daarentegen de vraag, of de natte meters al dan niet bij dubbelen waterstand

14 12 beproefd zullen worden, behoort, dunkt mij, wel degelijk bij de Avet te worden uitgemaakt, en wanneer de Minister beweert, dat het niet alleen zeer goed denkbaar, maar zelfs waarschijnlijk is, dat meet werktuigen, naar eenig ander stelsel ingericht, worden gevonden, voor welke eene andere beproevingswij ze zou moeten worden voorgeschreven," dan moet ik verklaren zelfs niet te kunnen gissen, wat de Minister aanleiding kan gegeven hebben om zoodanige ontdekking als aanstaande te voorspellen '). Maar zou in alle gevallen het geopperde bezwaar niet uit den weg te ruimen zijn door aan den Koning de bevoegdheid te geven, in zoodanig geval, bij algemeenen maatregel van inwendig bestuur, en in afwachting van nadere wettelijke regeling, de noodige voorzieningen te nemen? De Minister zegt nog dat het grootelijks de vraag is, of de meerdere stabiliteit, die, uit den aard der zaak, van wet- telijke regeling het gevolg is in Engeland, waar de wijze van beproeving bij de wet is bepaald, goede vruchten draagt". Het zij mij vergund te doen opmerken dat de Minister in gebreke blijft de gronden voor zijn twijfel op te geven. Mij is nooit, waaruit ook, gebleken dat het den Engelschen berouwde aan den ijk der gasmeters zulke hechte grondslagen te hebben gegeven. Ik heb in de verdediging van den Minister nog een paar punten aangestipt waarover ik eenige woorden wensch te zeggen. De Minister verklaart de fransche beproevingswij ze voor de eenig rationeele. Derhalve is in de oogen van Zijne Exc. de engelsche eene irrationeele. JS"U wete men dat tijdens het wetsontwerp bij het Huis der Lords aanhangig was, onder meer 1, Ik kan niet onderstellen, dat de Minister op het oog heeft gehad natte meters hij \\elke door het een of ander middel het water op een vast peil gehouden wordt. De zoodanigen worden in Engeland dagelijks geijkt. Het is toch duidelijk, dat luidt het voorschrift: elke natte nieter zal bij hoogsten en laagsten waterstand beproefd worden, en er wordt een aangeboden, waarbij die twee peilen samenvallen, het werktuig slechts éénmaal behoeft beproefd te worden.

15 13 adressen ter ondersteuning dier irrationeele beproevingswijze, er een is ingekomen door de voornaamste leden van het Institute of Civil Engineers onderteekend en dat onder die onderteekeningen de naam prijkte van Robert Stephenson, vfellicht de grootste werktuigkimdige onzer eeuw! De C. van e. had gezegd, dat aan alle natte meters een zijschroef aanwezig was. Ik heb daarop in mijn opstel aangemerkt dat dit zoo weinig waar was, dat de C. zelf mij natte meters ter onderzoek had toegezonden, waaraan die zijschroef in het geheel niet te vinden was. Men heeft mij toen te gemoet gevoerd, dat die schroef dan ergers anders aanwezig had moeten zijn, bij voorbeeld beneden. Ik heb geantwoord: noch beneden, noch boven, noch op zijde. De Minister partij kiezende voor de G. v. e. zegt dat het geheel onverschillig is of er thans al dan niet nog enkele gasmeters worden ge- vonden waaraan die schroef niet aanwezig is, aangezien het voornemen bestaat die inrigting verpligtend te stellen". De Minister maakt door dit gezegde de zaak inderdaad nog erger. De bewuste meters zijn juist van nieuwe inrichting, aan alle oneerlijke praktijken wordt er mede een einde gemaakt, en nu kondigt de Minister ons aan dat die meters bij den ijk zullen worden afgewezen! Doch ik wil bij deze twee punten van ondergeschikt belang niet langer stilstaan. Mijne hoofdgrief is ook eigenlijk een andere. Zij is deze. Er blijkt uit niets dat de Regeering ooit gedacht heeft aan het antwoord, dat zij zou ontvangen indien zij aan de gasverbruikers, niet aan de natuur- schei- of werktuigkundigen onder hen, maar aan de gewone gasverbruiker, vooral de minder ontwikkelde, één voor één kon vragen: aan welke gasmeters geeft gij de voorkeur, aan die, welke gij voortdurend te controleeren zult hebben of aan die, waarnaar gij niet zult behoeven om te zien. Mij dunkt, had zij hierover nagedacht, zij zou pogingen in het weiïc gesteld hebben, om, hetzij f

16 14 de gasleveranciers van hun tegenstand tegen de engelsche ijkwij ze te doen afzien, hetzij de door hen geopperde bezwaren, indien men er inderdaad zoo veel gewicht aan hechtte, uit den weg te ruimen. Het eerste doel zou men volkomen hebben bereikt door aan te kondigen dat men voornemens was, even als in Engeland, in het wetsontwerp eene bepaling op te nemen, krachtens welke de gasverbruiker in de keuze van zijn meter, mits van voldoend meetvermogen, ten eenen male vrij zou zijn'). Nu is er wel beweerd dat tegen zoodanige bepaling juridische bedenkingen geopperd kunnen worden, doch mijn geachte ambtgenoot, de heer Gfoudsmit, verzekert mij dat die bedenkingen geheel ongegrond zijn. Wat betreft het tweeledig bezwaar, tegen de engelsche regeling aangevoerd, dat de speling van den vlotter tusschen te enge grenzen beperkt zou zijn, en dat de dubbele beproeving te veel tijd zou eischen, meende men er acht op te moeten slaan, men zou toch aan de gasverbruikers voldoening hebben kunnen geven, namelijk door het voorstel ^) aan te nemen van den heer Vogin, nog wel een vervaardiger van natte meters, die in bedenking heeft gegeven te bepalen dat bij de hoogste waterlijn geene grootere miswijzing mag plaats hebben dan 2 a 3 «^/^ zonder echter den laagsten waterstand te beperken, daar de afwijkingen ten gevolge van dien alleen 1) Er is door eenige leden in de afdeelingen aangemerkt dat van de gezindheid der gasleveranciers om, wanneer vrijheid omtrent de keus der gasmeters gelaten werd, een ander gevoelen te omhelzen, niets gebleken was. Dit is volkomen juist; doch het zij mij vergund aan te merken, dat aan de gasleveranciers van de mogelijkheid, dat de wetgever zulk een besluit kon nemen, niets was voorgespiegeld. Had men zulks gedaan, de gasfabriekanten, die de fransche ijkwijze voorstaan, zouden van gevoelen hebben moeten veranderen. Immers bij de meters die thans in Frankrijk vervaardigd worden is de miswijzing ten nadeelc van de leveranciers gering, ten nadeele van den verbruiker aanzienlijk (ik weet zulks bij ervaring); maar men kan evengoed meters maken, het zal door niemand worden ontkend, die aan de eischen van den franschen ijk voldoen en waarbij juist het omgekeerde zal plaats hebben, waarbij de miswijzing ten nadeele van den verbruiker nul, ten nadeelc van den leverancier hoogst aanzienlijk zou zijn. Het spreekt van zelf dat zoodanige meters dadelijk in den handel gebracht en met grooten ophef zouden worden aangekondigd. 2) Verzoeksohrifi bl. 41.

17 15 ten nadeele van den gasverkooper kunnen zijn, en hij beter dan iemand anders in staat is te oordeelen, aan welk verlies of speling hij zich moet onderwerpen met het oog op de be- zwaren die uit eene te geringe speling kunnen voortspruiten." En nu het laatste bezwaar: de kosten die veroorzaakt zouden worden door de veranderingen welke de meeste der thans in gebruik zijnde meters zouden moeten ondergaan, kosten waarop men bij de invoering van den ijk op maten, gewichten en balansen nooit acht heeft geslagen waarom niet voor deze meters eene uitzondering gemaakt en bepaald dat zij bij normalen waterstand beproefd zouden kunnen worden, terwijl de engelsche ijkwijze uitsluitend op de later te vervaardigen zoude worden worden toegepast? Ik meen, WelEdelGreboren Heer, hiermede aan de laatste der verplichtingen die op mij rustten te hebben voldaan en zal den verderen afloop der zaak te geruster afwachten, dewijl ik in het verslag der Commissie van Rapporteurs heb gezien, hoe juist de quaestie door de Kamer is opgevat. Grelief op nieuw, WelEdelGeboren Heer, de betuiging mijner bijzondere hoogachting te ontvangen. Leiden 15 Mei P. L. RIJKE.

18 f ijl

19 4 -s^ i. r i

20