Toezichtplan Vervoer over Water Jaarplan van samenwerkende toezichthouders

Transcriptie

1 Toezichtplan Vervoer over Water 2014 Jaarplan van samenwerkende toezichthouders

2 Toezichtplan Vervoer over Water 2014 Jaarplan van samenwerkende toezichthouders

3 Voorwoord Voor u ligt het zevende Toezichtplan Vervoer over Water van de negen toezichthouders in de zeehavens en op de binnenwateren. Hierin geven wij aan wat wij dit jaar gaan doen. En hoe en waarom we samenwerken en wat daarbij de speerpunten voor 2014 zijn. Wij willen de samenwerking steeds verder versterken en verbeteren. Dat is nodig omdat we de ambitie delen van minder toezichtlast en meer effect. Samenwerking van toezichthouders blijft onverminderd in de belangstelling van het kabinet, dat in het Regeerakkoord stelt dat nalevingskosten verder omlaag moeten. Vanwege het grote belang en de complexiteit van deze opgave is de verantwoordelijkheid hiervoor belegd bij de Minister voor de Rijksdienst. De inspectiediensten willen ervaren worden als ware er één inspectie. Rijkshandhavers moeten hiervoor op één en dezelfde wijze denken en werken. Daarvoor wordt de weg gekozen van het gezamenlijk ontwikkelen van één visie op toezicht en één gereedschapskist met instrumenten. Een belangrijk instrument is het Maritiem Single Window, dat in 2015 operationeel wordt. Dit maritieme loket maakt het mogelijk dat meldingen van bedrijven over zeeschepen, lading en personen via één centraal informatiepunt binnenkomen bij de overheid. Voor de binnenvaart wordt dit in 2014 opgeleverd: het Binnenvaart Single Window. Denk verder aan Inspectieview Binnenvaart, dat handhavers in staat stelt om handhavingsinformatie onderling uit te wisselen. Handhavingsdiensten kunnen daardoor beter geïnformeerd besluiten wie wel en wie niet geselecteerd wordt voor een inspectie. Zo zetten we de middelen daar in waar ze nodig zijn. Kortom: minder toezicht, meer effect. Arnold van Vuuren Voorzitter regiegroep toezicht vervoer over water (DOZ en COVW) Toezichtplan Vervoer over Water

4 4 Inhoud

5 Samenvatting 6 1 Inleiding Doel Opzet 8 2 Toezicht op binnenvaart Samenwerking Realisatie Aandachtspunten Kwantitatief overzicht 11 3 Toezicht op lading Samenwerking Realisatie Aandachtspunten Kwantitatief overzicht 15 4 Toezicht op zeeschepen Samenwerking Realisatie Aandachtspunten Kwantitatief overzicht 17 5 Toezicht op havenveiligheid en integriteit Havenbeveiliging Toezicht op de grenzen 19 Bijlage. Afkortingen en begrippen 21 Toezichtplan Vervoer over Water

6 Samenvatting Toezicht met meer effect en minder last. Daar streeft het Programma Vernieuwing Toezicht naar. Daarom werken toezichthouders steeds meer samen. Ook binnen het domein Vervoer over Water voor de binnenvaart en de zeehavens (lading, zeeschepen, havenveiligheid en integriteit). De partijen (zie kader) treden steeds meer op als één handhavende overheid. Dat is niet alleen efficiënter, het beperkt ook de toezichtlast voor bedrijven. Het voorkomt bijvoorbeeld dubbele controles. Door inspectieresultaten met elkaar te delen komen toezichthouders te weten wie goede en slechte nalevers zijn. En ook op basis van risicoanalyses zijn prioriteiten te stellen. Bedrijven die hun zaken op orde hebben, worden minder vaak gecontroleerd. De samenwerkende toezichthouders hebben een toezichtplan opgesteld voor 2014, voortbordurend op de resultaten in Samenwerkende toezichthouders: Inspectie Leefomgeving en Transport Havenbedrijf Rotterdam Havenbedrijf Amsterdam Politie Koninklijke Marechaussee Rijkswaterstaat Douane Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid Wat bereikt is in 2013 enkele highlights De toezichthouders hebben een gezamenlijke risicoanalyse voor de binnenvaart gemaakt, gericht op veiligheid en duurzaamheid. De uitkomsten van deze risicoanalyse hebben de handhavers gebruikt om gezamenlijke landelijke prioriteiten voor 2014 te bepalen. Ook voor zeeschepen is een risicomodel ontwikkeld. De ILT en de havenbedrijven gebruiken het om schepen te selecteren voor inspectie in de havens. De ranking die uit het model volgt, is één van de aspecten die meewegen in de toewijzing van inspectiecapaciteit. Het Maritiem Single Window maakt het mogelijk dat meldingen van bedrijven over zeeschepen, lading en personen via één centraal informatiepunt binnenkomen bij de overheid. Het functionele ontwerp hiervan is in 2013 nagenoeg afgerond. In 2014 wordt met de bouw begonnen en worden pilots gestart om zo goed mogelijk aan te sluiten bij de behoeften vanuit de praktijk. De bouw van het Binnenvaart Single Window duurt langer dan gepland. De afronding van de bouw is voorzien in de eerste helft van Daarna volgt ingebruikname. Plan was het concept Regenboogteam in meerdere zeehavens in te voeren. In zo n team wordt besloten welke lading gezamenlijk wordt geïnspecteerd. Dit systeem van ladingregie werkt goed in de Rotterdamse haven. In 2013 is onderzocht of het navolging verdient in andere zeehavengebieden. Dit is niet het geval. Gebleken is dat het probleem van het ongecoördineerd controleren van de lading door twee of meer toezichthouders veel minder manifest is in andere zeehavens dan werd verwacht. Daarom wordt daar volstaan met een andere aanpak: de Douane schakelt andere gespecialiseerde toezichthouders in als dat nodig blijkt. 6

7 Voor het toezicht op veterinaire scheepslading is Supply Chain Data Exchange, in gebruik genomen; met twee bedrijven zijn eerste ervaringen opgedaan. faciliteert het proces van gegevensuitwisseling tussen de aangifte-/meldingsystemen van de overheid. Ook kan hiermee statusinformatie over de controles (door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit en de Douane) beschikbaar worden gesteld aan overheden en het bedrijfsleven. In 2014 zal verder worden geïmplementeerd voor veterinaire goederen in de Rotterdamse haven. Uitbreiding naar andere goederen is in voorbereiding. In 2013 is in Amsterdam het Havenmeester Informatiesysteem (HaMIS) ingevoerd en daarmee is een grote stap gezet in de harmonisering van werkwijzen en rapportagemogelijkheden van de Havenbedrijven Amsterdam en Rotterdam. In 2013 heeft de Minister van Infrastructuur en Milieu Duly Authorized Officers (DAO s) aangewezen in de havens Rotterdam, Moerdijk, Vlissingen en Harlingen. Een DAO kan, als deze gegronde redenen heeft om aan te nemen dat een schip een beveiligingsrisico voor de haven vormt, vergaande maatregelen nemen. Wat de plannen zijn voor 2014 enkele speerpunten Inspectieview Binnenvaart, een applicatie om toezichtgegevens uit te wisselen, kende in 2013 tegenslagen tijdens de bouw, maar wordt in 2014 in gebruik genomen. Met Inspectieview kunnen toezichthouders in de binnenvaart voorkomen dat ze kort na elkaar hetzelfde object voor hetzelfde controleren. De gezamenlijke risicoanalyse binnenvaart wordt in 2014 per Binnenvaart Toezicht Regio verder verfijnd, waardoor nog beter kan worden ingespeeld op de regionale situatie. Bij vier goed presterende convenantbedrijven in de binnenvaart zijn in 2013 audits gehouden, die hebben geleid tot adviezen waarmee de bedrijven zichzelf kunnen verbeteren. In 2014 zullen met nog meer goed presterende binnenvaartreders convenanten worden gesloten. LNG, vloeibaar gemaakt aardgas, wordt een nieuw aspect binnen de handhaving van regels, onder andere bij het bunkeren. In 2014 wordt het zogeheten Single Window Handel en Transport (SWH&T) verder opgebouwd. De eerste stap was veterinair in In 2014 worden het Binnenvaart Single Window en de doorontwikkeling van toegevoegd, in 2015 gevolgd door het Maritiem Single Window. De eerste twee veterinaire bedrijven zijn in 2013 aangesloten op veterinair. In 2014 volgt de aansluiting van meer bedrijven. Met de doorontwikkeling van naar versie 2.0 wordt het proces verbeterd door digitale ladinginformatie uit verschillende bronnen samen te brengen en te koppelen. Dit zal de doorlooptijd van invoeraangiften verkorten. Toezichtplan Vervoer over Water

8 1 Inleiding 1.1 Doel Dit Toezichtplan Vervoer over Water verschijnt jaarlijks. Het heeft tot doel om ondertoezichtstaanden inzichtelijk te maken welk soort controles de samenwerkende toezichthouders komend jaar willen houden in de binnenvaart en de zeehavens en welke aantallen inspecties daarbij horen. De ambities in het toezichtplan van 2014 zijn gebaseerd op de jaarplannen van de afzonderlijke toezichthouders en op het programma Vernieuwing Toezicht (voor toezicht met meer effect en minder last). Het plan is opgesteld binnen het COVW (Centraal Overleg Veiligheid te Water) en het DOZ (Directeurenoverleg Zeehavens). Het COVW voert de regie op de samenwerking in de binnenvaart en het DOZ die op de samenwerking in de zeehavens. 1.2 Opzet Het toezichtplan licht het toezicht op de binnenvaart toe in hoofdstuk 2. Daarna volgt het toezicht op de zeehavens. Dat is verdeeld in drie aspecten: lading (hoofdstuk 3), zeeschepen (hoofdstuk 4), en havenveiligheid en integriteit (hoofdstuk 5). Voorheen viel dit laatste onderwerp uiteen in twee hoofdstukken: havenbeveiliging en grenstoezicht. Nu is gekozen voor één noemer havenveiligheid en integriteit (zoals het voorkomen van criminaliteit), omdat dit begrip past bij ontwikkelingen zoals het Rotterdamse programma Integere Haven. Elk hoofdstuk beschrijft allereerst de voornaamste toezichthoudende instanties op het terrein. Vervolgens wordt teruggekeken op aansprekende resultaten uit het voorbije jaar (2013) en worden de speerpunten in het toezicht voor het komende jaar (2014) benoemd: zowel inhoudelijk als kwantitatief (in aantallen inspecties per toezichthouder, waar mogelijk). Een toelichting op de gebruikte begrippen en afkortingen is te vinden in de bijlage. 8

9 2 Toezicht op binnenvaart 2.1 Samenwerking Binnen het toezicht op de binnenvaart werken de volgende diensten samen: Tabel 1. Samenwerkende toezichthouders in de binnenvaart Rijkswaterstaat (RWS) Politie Havenbedrijf Amsterdam (HbA) Waternet (gemeente Amsterdam) Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Inspectie SZW) Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) (hoofdtoezichthouder) Havenbedrijf Rotterdam (HbR) Provincie Groningen, Friesland en Overijssel Waterschap Rivierenland De directeuren van de verantwoordelijke toezichthouders bespreken in het Centraal Overleg Veiligheid te Water (COVW) een richting voor de handhaving op de binnenvaart. Op hoofdlijnen komt dit neer op risicogestuurd toezicht, uitgewerkt in een gezamenlijk inspectieprogramma. Daarnaast stuurt het COVW op projecten die het toezicht nog efficiënter en effectiever maken, zoals de ontwikkeling van Binnenvaart Toezicht Regio s, gezamenlijke risicoanalyses, en de ontwikkeling van horizontaal toezicht (convenanten) en Inspectieview. 2.2 Realisatie 2013 Risicoanalyse en drie speerpunten In 2013 hebben de toezichthouders ingezet op de ontwikkeling van een integrale risicoanalyse voor de binnenvaart en daaruit keuzen gemaakt in de gezamenlijke prioriteiten voor het binnenvaarttoezicht. De partners hebben de samenwerking verstevigd door gezamenlijke doelstellingen te formuleren. Er is aandacht besteed aan de speerpunten: vaartijden en bemanningssterkte, open rondvaartboten en het vaargedrag. Bovendien hebben ze samen acties georganiseerd in verschillende regio s, waaronder ontgassing van binnenvaartschepen en boord-boordoverslag in het Rijnmondgebied, controles op duwbakken en de Fast Flying Ferry in het IJmondgebied en controles op de containervaart op de Kreekraksluizen. Uitbreiding reguliere binnenvaartinspecties Rijnmond met twee aspecten De meest opvallende bevindingen bij de inspecties op de Binnenvaartwet in 2013 waren de volgende: er was geen juiste rijnvaartverklaring aanwezig (bij 13% van de schepen op de Nederlandse binnenwateren), het vaartijdenboek was afwezig of onjuist (12%) of een juist certificaat van onderzoek ontbrak (9%). De acties rond boord-boordoverslag en ontgassen zijn in 2012 en 2013 uitgevoerd. Bij de boord-boordoverslag werd in 70% van de gevallen een onvolkomenheid geconstateerd en bij ontgassen was dit in 78% van de gevallen. Gezien deze overtredingspercentages en het onveilig handelen worden deze twee aspecten voortaan in de reguliere binnenvaartinspecties in het Rijnmondgebied meegenomen. Ook in het IJmond/CNB-gebied blijft de naleving op de regelgeving over boord-boordoverslag en ontgassen een prioriteit. Bij de controles op open rondvaartboten werden vooral veel fouten in het certificaat van onderzoek geconstateerd (37%). Sterkere regionale handhaving Behalve aan het gezamenlijke toezicht is in 2013 aandacht geschonken aan versterking van de regionale handhavingsstructuur via de Binnenvaart Toezicht Regio s en aan het toezicht op convenantpartijen. Toezichtplan Vervoer over Water

10 2.3 Aandachtspunten 2014 Afstemming en andere toezichtvormen De handhavingspartners gaan in 2014 meer en vaker informatie met elkaar delen om schepen en bedrijven beter te kunnen selecteren voor inspectie en om trends en nieuwe risico s te kunnen signaleren. Daarnaast gebruiken ze voor de operationele afstemming onder andere Inspectieview Binnenvaart om de inspectiehistorie van schepen in te kunnen zien en daarmee beter in te schatten welke schepen geïnspecteerd moeten worden. Bovendien kiezen de partijen naast de reguliere handhaving ook voor andere toezichtvormen waaronder systeemtoezicht (toezicht op de processen bij binnenvaartbedrijven) en digitaal toezicht. Vier prioriteiten op basis van risicoanalyse Op basis van de risicoanalyse uit 2013 hebben de handhavingspartners afgesproken om in 2014 extra aandacht te geven aan de volgende onderwerpen: Naleving van de vaar- en rusttijden en bemanningssterkte Oververmoeidheid is een belangrijk veiligheidsrisico op de vaarwegen. Naleving van de geldende vaar- en rusttijden krijgt om die reden extra aandacht in de handhaving; Dragen van reddingsvesten Uit de incidentcijfers blijkt dat het niet dragen van reddingsvesten regelmatig oorzaak is van ongevallen met dodelijke afloop. De diensten zullen daarom hierop gaan letten tijdens de reguliere inspecties; Passagiersvaart Uit de risicoanalyse blijkt dat passagiersschepen, waaronder (open) rondvaartboten, hun uitrusting niet altijd op orde hebben; Recreatievaart De recreatievaart is risicovol, vooral in combinatie met de binnenvaart. Daarom krijgt het vaargedrag extra aandacht. Specifieke risicovolle zaken zijn daarbij: te snel varen, alcoholgebruik en plaats op de vaarweg. Er zijn per deelsector (tankvaart, passagiersvaart, containervaart en dergelijke) specifieke aandachtspunten geformuleerd. Regionale prioriteiten Verder zijn in de Binnenvaart Toezicht Regio s (BTR s) regiospecifieke aandachtspunten benoemd voor de gezamenlijke handhavingsdiensten. Dit zijn onder andere: Scheepsafvalstoffen: de handhaving hierop krijgt extra aandacht in BTR Rijnmond en in BTR Zuid-Oost. Bovendien blijft Rijkswaterstaat dit door het jaar heen controleren als haar reguliere werk; Over de ijk varen: vooral bij zandschepen komt dit voor. Dit krijgt extra aandacht in BTR IJmond en BTR Zuid-West; Communicatie: de uitluisterplicht en de voertaal krijgen in BTR Zuid-West extra aandacht. De regio s werken zelf de plannen uit, voeren ze uit en rapporteren hier landelijk over. De per regio aangewezen coördinerend toezichthouder stemt de plannen af en is vertegenwoordiger voor het landelijke overleg. Convenanten De ILT, Rijkswaterstaat en de Havenbedrijven Amsterdam en Rotterdam willen de handhaving verleggen van individuele schepen naar de reders die de schepen exploiteren. In 2011 zijn convenanten afgesloten met vijf binnenvaartreders die een goed nalevingsmanagement(systeem) hebben en in staat zijn steeds te verbeteren. In 2012 en 2013 is het toezicht op deze convenanten doorontwikkeld en zijn audits bij de convenantbedrijven uitgevoerd. Daaruit zijn adviezen gekomen waarmee de bedrijven zichzelf verder kunnen verbeteren. In 2014 worden met meer goed presterende binnenvaartreders convenanten afgesloten. 10

11 Handhaving LNG-bunkering Tot slot geven de toezichthouders aandacht aan een relatief nieuw handhavingsaspect: LNG (Liquefied Natural Gas, diep gekoeld vloeibaar gemaakt aardgas). De proef met het gebruik van LNG als aandrijfbrandstof heeft zich inmiddels uitgebreid tot zo n tien binnenvaartschepen. Dat aantal neemt in 2014 nog toe. Daarvoor zijn bunkeroverslaglocaties nodig in de havengebieden. Regelgeving voor de LNG-bunkering van binnenvaartschepen vanaf een walinstallatie is in voorbereiding. Deze ontwikkeling betekent voor de ILT dat ze certificerende en veiligheidsinspecties moet gaan uitvoeren. De havenbedrijven borgen de veiligheid door LNG-bunkerlocaties aan te wijzen in hun Havenbeheersverordeningen. 2.4 Kwantitatief overzicht Tabel 2. Toedeling gezamenlijke inspecties naar toezichthouder in 2014 ADN Binnenvaartwet Milieucontroles (inclusief SAV) Thema s* (gezamenlijk) Bedrijf (audits) Aantal inspecties Havenbedrijf Rotterdam Havenbedrijf Amsterdam Rijkswaterstaat Politie (Landelijke Eenheid) Politie/Eenheid Rotterdam (Zeehavenpolitie) 350 ILT * Inzet op gezamenlijke thema s wordt in de loop van 2014 verder ingevuld. Toezichtplan Vervoer over Water

12 3 Toezicht op lading 3.1 Samenwerking In het toezicht op de lading in de zeehavens werken de volgende toezichthouders samen: Tabel 3. Samenwerkende toezichthouders voor lading Douane (coördinerend toezichthouder) Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) Politie Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Inspectie SZW) Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) Dienst Centraal Milieubeheer Rijnmond (DCMR) Havenbedrijf Rotterdam (HbR) Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid Op basis van het Convenant Ladingregie Zeehavens, dat in 2008 is gesloten, trekken zij samen op. De Douane heeft de regie. Iedere controlerende dienst heeft haar eigen taken en verantwoordelijkheden en kiest bij de uitvoering daarvan voor samenwerking. Dat heeft al resultaten opgeleverd: er zijn minder verstoringen van logistieke processen, minder administratieve lasten, de ervaren toezichtlast is kleiner en de professionaliteit hoger. 3.2 Realisatie 2013 Minder dubbele controles Een van de doelen van ladingregie is om te voorkomen dat een lading door verschillende toezichthouders wordt gecontroleerd op verschillende momenten. In Rotterdam is een meldpunt ingesteld waar bedrijven dergelijke dubbele controles kunnen melden In 2013 zijn, net als een jaar eerder, geen meldingen binnengekomen: een bewijs dat de regie op de ladingcontroles werkt. In andere zeehavens andere vormen van samenwerking De uitbreiding van ladingregie naar andere zeehavens dan Rotterdam is in 2012 gestart. Voor alle havengebieden zijn Regenboogteams gevormd. Uit onderzoek in 2013 bleek echter dat het probleem van het ongecoördineerd controleren van de lading door twee of meer toezichthouders veel minder manifest is in de andere zeehavens dan in eerste instantie werd verwacht. Om die reden zijn er intussen bij de toezichthouders samenwerkingsverbanden ontstaan met een andere invalshoek dan lading. In die gebieden kunnen we volstaan met het bewezen concept huisarts/specialist ; dat wil zeggen: indien nodig schakelt de Douane de gespecialiseerde toezichthouder in. Het model van Regenboogteams wordt daarom niet meer overgenomen in de andere zeehavens. Single Window Handel en Transport in ontwikkeling De overheid heeft in 2013 gewerkt aan een Single Window Handel en Transport (SWH&T). Dit SWH&T ondersteunt data-uitwisseling tussen bedrijfsleven en overheid via één centraal informatiepunt. Het moet leiden tot een effectiever en efficiënter overheidsoptreden, en de beleving van één overheid. Verwacht wordt een aanzienlijke daling van administratieve lasten. Efficiëntere gegevensuitwisseling: vergroot transparantie in de keten maakt betere plannen mogelijk versnelt het importproces en faciliteert daarmee de handel maakt hergebruik van informatie mogelijk verbetert de coördinatie van inspecties. 12

13 Het SWH&T wordt momenteel opgebouwd uit de volgende drie onderdelen: Goederenvervoer Maritiem Single Window (MSW) Binnenvaart Single Window (BSW). Het functionele ontwerp van het Maritiem Single Window is in 2013 nagenoeg afgerond. In 2014 wordt met de bouw begonnen en worden pilots gestart om zo goed mogelijk aan te sluiten bij de behoeften vanuit de praktijk. Hoe het MSW werkt, is te zien in een filmpje dat binnenkort op de MSW-site verschijnt (via De bouw van het Binnenvaart Single Window duurt langer dan gepland. De afronding van de bouw is voorzien in de eerste helft van In de tweede helft van 2014 volgen uitrol en ingebruikname. veterinair in gebruik genomen Voor het toezicht op veterinaire lading in de Rotterdamse haven is in 2013 Supply Chain Data Exchange, in gebruik genomen. Met twee bedrijven zijn de eerste ervaringen opgedaan. versoepelt de gegevensuitwisseling tussen de aangifte-/meldingssystemen van de overheid. Ook kan hiermee statusinformatie over de controles (door NVWA en Douane) beschikbaar worden gesteld aan relevante overheden en het verantwoordelijke bedrijfsleven. Met de afronding van de businesscase veterinair is een belangrijke bijdrage geleverd aan de optimalisatie van de veterinaire importketen. Daarnaast is veterinair een eerste stap op weg naar het Single Window Handel en Transport (zie hiervoor) in Nederland. De aansluiting op veterinair verloopt gefaseerd: de eerste twee bedrijven zijn in 2013 aangesloten en in 2014 volgen andere bedrijven die betrokken zijn bij de import en logistiek van veterinaire goederen zoals vlees. Uitbreiding naar andere goederen is in voorbereiding. Havenbedrijf Rotterdam werkt aan bunkerprotocol Verschillende diensten houden toezicht op het overpompen van brandstof uit zeeschepen (bunkering). In sommige gevallen is niet meteen duidelijk onder welk toezichtstelsel de brandstof valt. Daarom hebben de toezichthouders een centraal meldpunt aangewezen: het Havenbedrijf Rotterdam. Het Havenbedrijf Rotterdam heeft nu een bunkerprotocol opgesteld voor de teruglevering van brandstof die niet aan de specificatie voldoet (de zogeheten de-bunkering). Ook zijn daarin regels opgenomen voor het bijmengen van brandbare stoffen in bunkerolie (inclusief een lijst van verboden stoffen). Daarnaast bevat het protocol een procedure voor de situatie dat te weinig brandstof is afgeleverd; short gaan wordt dit genoemd. Het protocol wordt afgestemd met alle toezichthouders; dit is naar verwachting begin 2014 afgerond. Signaleringsfunctie voor onder meer illegale handel De verschillende toezichthouders hebben weer als oog en oor gefungeerd voor elkaar als ze toezicht hielden in de Rotterdamse haven. Ze hebben gelet op bijvoorbeeld handelingen die op koperdiefstal duiden, het gebruik van ongecertificeerd stuwhout of het luchten van scheepstanks op plaatsen waar dat verboden is. Dergelijke signalering helpt bijvoorbeeld om de bonafide bedrijven te beschermen tegen oneerlijke concurrentie. Het idee is om ook signalen van gebreken in de toegangsbeveiliging van bedrijven door te gaan geven. Deze signalen zijn van belang voor de port security waarop het Havenbedrijf Rotterdam toeziet en voor het toezicht van de Douane op gecertificeerde bedrijven (AEO, Authorised Economic Operators). De toezichthouders maken steeds meer werk van deze signaleringsfunctie. Om dit goed te borgen binnen de organisaties en een juiste balans te vinden tussen eigen taken en samenwerking is in 2013 een themadag ladingregie gehouden voor het middenmanagement. Toezichtplan Vervoer over Water

14 Rijksbrede toezichtsconvenanten Met de betrokken toezichthouders is beoordeeld of voor een aantal bedrijven die lading vervoeren of opslaan, een rijksbreed toezichtsconvenant kan worden afgesloten. Dit blijkt in de praktijk lastig te realiseren. De lopende pilots worden in 2014 afgerond. Dan staat ook besluitvorming gepland over het vervolg. 3.3 Aandachtspunten 2014 Onderzoek om goederen sneller te kunnen vrijgeven Voor goed toezicht is het nodig in bepaalde situaties monsters te nemen of nader onderzoek te doen. De toezichthouders zullen onderzoeken of door een andere taakverdeling tussen de monsternemers en specialisten van de toezichthouders de responstijd kan worden bekort, en daarmee de wachttijd voor het vrijgeven van de goederen. In 2013 is een eerste onderzoek gehouden naar de mogelijkheden; in 2014 wordt het vervolgd. Loods wordt Rijksinspectie Terminal Op de Maasvlakte staat de Douane Controle Loods, DCL. Doel is om de huidige loods uit te bouwen tot Rijksinspectie Terminal (RIT). Streefdatum is In de RIT moeten dan alle soorten goederen kunnen worden onderzocht, dus zowel gevaarlijke stoffen als veterinaire goederen, gekoelde lading et cetera. Met de komst van de RIT ontstaat een goed werkend one stop shop -systeem voor de Maasvlakte. Afstemming van toezicht is de norm De organisatie van de toezichthouders wordt steeds beter afgestemd op ladingregie. Zo wordt de ladingregie in 2014 geïntegreerd in het Customs Control Centre (CCC). Andere plannen: de risicoprofielen verder verfijnen, een uniforme procedure introduceren voor het bestellen van containers, en de activiteiten centraal vastleggen in de geautomatiseerde systemen (in het zogeheten Platobestand). Het einddoel is een soepel werkende Rijks Controle Logistiek die door de toezichtpartners onder regie van de Douane wordt uitgevoerd. Gegevenskoppeling voor veterinaire zendingen De efficiënte afhandeling van veterinaire controles blijft een belangrijke doelstelling. Voor de doorontwikkeling van veterinair naar versie 2.0 werken Douane en NVWA nauw samen. De nadruk zal hierbij liggen op procesoptimalisatie door digitale ladinginformatie uit verschillende bronnen samen te brengen. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld de termijnen voor overlading van containers (transhipment) geautomatiseerd worden bewaakt. Daarnaast kan de koppeling van gegevens uit Client-VGC (van de NVWA) en Aangiftesysteem (van de Douane) de doorlooptijd van invoeraangiften verkorten. Aandachtspunten afvalstoffencontroles In 2014 worden de afvalstoffencontroles vooral gericht op uitvoer en uitgaan van afvalstoffen uit de EU. Ook besteden de handhavers aandacht aan gevaarlijk afval van buiten de EU dat via de zeehavens van Nederland naar niet-oeso-landen wordt overgebracht. Op twee (afval)terreinen wordt naar aanleiding van signalen extra gecontroleerd: afvalstromen kunststof en elektronica vervuilde bunkerolie/brandstofstromen. Daarnaast worden in 2014 gezamenlijke controledagen georganiseerd gericht op afvalstoffen die via de ferry s en feedercontainerterminals worden vervoerd. Overige ambities Nog drie andere ambities zijn benoemd voor 2014: Integere Haven De toezichthouders ondernemen gerichte activiteiten om de havenintegriteit te handhaven (zie hoofdstuk 5). Zij houden ook overzicht over de inspectie- en samenwerkingsvormen in andere havens dan Rotterdam. 14

15 Digitale veiligheid/cybersecurity De toezichthouders zetten de risico s op de agenda die worden geassocieerd met hacken of illegaal beïnvloeden van elektronische bedrijfssystemen. Cameratoezicht Samen met Havenbedrijf Rotterdam en andere toezichthouders werkt de Douane aan het programma Cameratoezicht Rotterdam Seaport. Gecoördineerde inzet van camera s kan helpen de criminaliteit in de haven terug te dringen. In 2014 wordt in een pilot uitgeprobeerd welke aanpak effectief is. 3.4 Kwantitatief overzicht Tabel 4. Toedeling gezamenlijke inspecties naar toezichthouder in 2014 Toezichthouder Inspectieonderwerp Aantal Douane Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit Inspectie Leefomgeving en Transport Containers door scan bij binnenbrengen Containers door scan bij uitgaan Fysieke controle containers bij binnenbrengen Fysieke controles containers bij uitgaan Fysieke controles Sagitta/AGS invoer Fysieke controles Sagitta/AGS uitvoer Veterinaire controle bij invoer Veterinaire controle bij doorvoer Importcontroles levensmiddelen en productveiligheid Containers (PRISMA) RoRo-trailers Tankcontainers Vuurwerk Bedrijfsinspecties Container stukgoed Off shore-inspecties Thematische controles Zeeschepen Politie Zeevaartcontroles 500 Inspectie Leefomgeving en Transport, Douane, Politie, ketenpartners EVOA: gezamenlijke controledagen haveninspecties ILT inspecties Politie Inspectie SZW Aanrijdgevaar, fysieke belasting 50 * De ILT inspecteert tankcontainers in de zeevaart samen met die bij andere soorten vervoer. ** Acties rond omhullingen, afval, classificatie * ** Toezichtplan Vervoer over Water

16 4 Toezicht op zeeschepen 4.1 Samenwerking De volgende toezichthouders houden regulier veiligheids- en milieutoezicht op zeeschepen die de havengebieden van Rotterdam en Amsterdam aandoen: Tabel 5. Samenwerkende toezichthouders voor zeeschepen Havenbedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Amsterdam (coördinerend toezichthouder) Havenmeesters van Beverwijk, Zaanstad en Velsen/IJmuiden Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) Politie Reguliere toezichthouders kunnen in specifieke gevallen een beroep doen op andere toezichthouders. Vanuit het toezicht op lading en grenzen nemen zij een signalerende rol op zich, als zij toch al aan boord zijn voor hun eigen inspectie. Op deze manier wordt de efficiëntie verhoogd en worden dubbele bezoeken voorkomen. Onder leiding van de havenbedrijven van Rotterdam en Amsterdam hebben in december partijen een samenwerkingsconvenant ondertekend hiervoor. Dat dient als leidraad voor de optimalisatie van het toezicht, onder het motto meer effect, minder last. Inmiddels is de werkwijze ingebed binnen de organisaties. In Rotterdam zijn er afspraken tussen Havenbedrijf Rotterdam, de Inspectie Leefomgeving en Transport en Politie: deze partijen wisselen hun planningen uit. In Amsterdam zijn er afspraken tussen Havenbedrijf Amsterdam en de Inspectie Leefomgeving en Transport. Er zijn twee regionale coördinatiecentra, in de zeehavens van Amsterdam en Rotterdam, die dagelijks de inspecties plannen, de inspectieresultaten verzamelen, en het toezicht afstemmen tussen de diverse toezichthouders. 4.2 Realisatie 2013 Fysiek toezicht is beter afgestemd Meer algemene regels en minder ontheffingen dringen de administratieve lasten terug. Er was al één loket voor administratieve afhandeling voor zeeschepen (de havencoördinatiecentra). Daarnaast zijn in 2013 operationele afspraken gemaakt in de regio over de taakverdeling voor fysiek toezicht. Risicomodel voor individuele schepen ingevoerd In 2013 is een risicomodel ontwikkeld voor individuele schepen (de eerdere risicoanalyse was gericht op activiteiten in de haven). Zowel de ILT als de havens inspecteren zeeschepen nu risicogestuurd. Dit gebeurt bij buitenlandse schepen in Nederlandse havens vanuit een opgelegd kader van de Europese regelgeving en vanuit internationale afspraken in het kader van het Paris Mou (Memorandum of understanding). Bij Nederlandse schepen gebeurt dit vanuit een risico-inventarisatie van de ILT gebaseerd op de prestaties van reders. Hiervoor worden gegevens gebruikt uit verschillende Mou s en uit ILT-inspecties en bij de havens vanuit de thema s uit de jaarplannen. De inspectiecapaciteit van de Nederlandse havenautoriteiten wordt ingezet op de meest risicovolle activiteiten in de havens, zoals het vervoer van gevaarlijke stoffen. De schepen worden gescoord op diverse onderwerpen, leidend tot een overall score. De ranking is één van de aspecten die worden meegewogen in de toewijzing van inspectiecapaciteit. Regelgeving LNG-voortgestuwde schepen voorbereid Binnen het toezicht op de zeeschepen is extra aandacht uitgegaan naar LNG: Liquefied Natural Gas, oftewel vloeibaar gemaakt aardgas. Dit was nodig omdat de handelingen (zoals bunkeren van LNG) relatief nieuw 16

17 zijn. Na een evaluatie van het toelatingsbeleid voor LNG-tankers, is dit aangepast voor kleinere schepen, waardoor overige scheepvaart minder hinder ondervindt. Op dit moment worden regelgeving en inspecties voor het bunkeren van LNG door zeeschepen voorbereid. Managementinformatiesystemen geharmoniseerd In 2013 is in Amsterdam het HaMIS ingevoerd, het Havenmeester Informatiesysteem. De havens van Amsterdam en Rotterdam gebruiken bij het controleren en inspecteren van zeeschepen daarmee hetzelfde systeem en dezelfde informatie. Voor de toekomst wordt ingezet op een verdere harmonisering van werkwijzen en rapportagemogelijkheden van de havenbedrijven Amsterdam en Rotterdam. 4.3 Aandachtspunten 2014 Professionalisering risicomodel In 2014 wordt het risicomodel geprofessionaliseerd dat in 2013 is ontwikkeld voor individuele schepen (zie hiervoor). Daarvoor moet het risicobeeld zo actueel mogelijk zijn, zodat enkele uren voor aankomst van een schip gezien kan worden of het een verhoogd risico heeft op grond van de rederij, ligplaats, vorige bezoek of actuele lading. Afstemmen toezicht De operationele afspraken die gemaakt zijn in de regio en de taakverdeling voor fysiek toezicht worden beter op elkaar afgestemd. Daarbij wordt extra aandacht gegeven aan de coördinerend toezichthouder, die meer een centrale rol zal spelen in de afstemming van de inspecties en controles tussen de afzonderlijke diensten. Twee speerpunten voortgezet Twee bestaande aandachtspunten worden in 2014 voortgezet: Verdergaande informatiedeling tussen toezichthouders: de toezichtgegevens van zeeschepen worden gebruikt om, samen met de stakeholders en partners, trends te bespreken, nieuwe risico s te signaleren of beleid te bespreken; De ILT past bij convenantpartijen een andere toezichtvorm toe, op basis van wederzijdse (prestatie) afspraken. Met de convenantpartijen wordt verder ingezet op kwaliteitsverbetering en informatie-uitwisseling. 4.4 Kwantitatief overzicht Tabel 6. Toedeling gezamenlijke inspecties naar toezichthouder in 2014* Havenbedrijf Amsterdam Havenbedrijf Rotterdam Laden/lossen en gevaarlijke stoffen Externe veiligheid Schoonmaken Scheepsafvalstoffen Bedrijfsvoering en veiligheid schip Inspectie Leefomgeving en Transport * Het totaal aantal kan minder zijn dan de som van deze inspecties omdat tijdens de inspecties naar meerdere onderwerpen tegelijk wordt gekeken. Welke en hoeveel precies hangt nog af van de risicoanalyse, de activiteiten op het schip en de situatie die de inspectie aantreft. Toezichtplan Vervoer over Water

18 5 Toezicht op havenveiligheid en integriteit Havenbeveiliging en grenstoezicht zijn in 2014 gebundeld in één hoofdstuk, waar de twee onderwerpen voorheen separaat in het toezichtplan stonden. De noemer is havenveiligheid en integriteit. Dit sluit aan op de ontwikkeling die in 2012/2013 is ingezet: vanuit een ketenbrede en waar mogelijk publiek-private benadering daadkrachtig thema s aan te pakken die vallen binnen veiligheid en integriteit. De term integriteit behelst in dit verband alle bewuste gedragingen die (kunnen) leiden tot veiligheids- en economische risico s, corrumperende activiteiten, strafbare handelingen en/of een verhoogde kwetsbaarheid van de (directe omgeving van) de Nederlandse binnenvaart en zeehavens. Voorbeelden van actuele thema s zijn havenbeveiliging, de aanpak van milieucriminaliteit en van grensoverschrijdende criminaliteit. Het containerbegrip havenveiligheid en integriteit is bedoeld om vanuit de samenwerkende toezichthouders in de binnenvaart en de zeehavens informatie, ervaringen en best practices actief te delen. Ervaringen zoals die bijvoorbeeld zijn opgedaan binnen het Rotterdamse programma Integere Haven, kunnen worden benut om een gezamenlijke, multidisciplinaire en innovatieve aanpak te ontwikkelen. Denk aan het opzetten van voorlichtingstrajecten, het breder toepassen van de samenwerking tussen publieke en private partijen, het toepassen van innovatieve methoden en technieken en de verdere versterking van de gezamenlijke informatiepositie. In 2014 komen de samenwerkende toezichthouders tot een verdere uitwerking van havenveiligheid en integriteit en concretisering van de gezamenlijke doelen. 5.1 Havenbeveiliging Samenwerking Binnen de havenbeveiliging wordt geïnspecteerd of havenfaciliteiten voldoen aan de regelgeving op het gebied van beveiliging tegen onder meer terrorisme. Deze paragraaf gaat alleen in op het toezicht in de havens van Amsterdam en Rotterdam. De volgende toezichthouders werken samen aan havenbeveiliging: Tabel 7. Samenwerkende toezichthouders voor havenbeveiliging Havenmeester van Rotterdam (coördinerend toezichthouder) Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) Signaaltoezichthouders Rotterdam: Roeiersvereniging Eendracht (RVE) Havenmeester van Amsterdam (coördinerend toezichthouder) Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) Signaaltoezichthouders Amsterdam: Politie, Koninklijke Marechaussee, Douane In de Havenbeveiligingswet zijn de volgende internationale regels in Nederland geïmplementeerd: de EU-verordening 725/2004 en de Richtlijn 2005/65/EG. De Havenbeveiligingswet wijst de burgemeesters van gemeenten met een zeehaven aan als bevoegde autoriteit voor het toezicht op de naleving ervan. De burgemeesters hebben de havenbedrijven van Rotterdam en Amsterdam aangewezen als Port Security Officer (PSO) in hun regio. Zij zijn dan ook coördinerend toezichthouder. Tijdens inspecties voor Port State Control en 18

19 Vlaggestaatcontrole houden de inspecteurs bij ieder bezoek aan een schip ook signaaltoezicht op de beveiliging van de havenfaciliteit. De bevindingen hiervan geven ze door aan de PSO van de gemeenten. In 2013 heeft de Minister van Infrastructuur en Milieu DAO s (Duly Authorized Officers) aangewezen in de havens van Rotterdam, Moerdijk, Vlissingen en Harlingen. Een DAO kan, als deze gegronde redenen heeft om aan te nemen dat een schip een beveiligingsrisico voor de haven vormt, vergaande maatregelen nemen. Bijvoorbeeld het laden en lossen stopzetten of zelfs een schip uit de haven verwijderen. In de haven van Rotterdam zijn de toezichthouders van het Havenbedrijf Rotterdam hiervoor bevoegd; in de haven van Amsterdam is dat de Inspectie Leefomgeving en Transport. De Politie wordt in beide regio s geïnformeerd wanneer de scheepsbeveiligingsinformatie (die havens verplicht vooraf moeten leveren) hiertoe aanleiding geeft. De Politie beheert het meldpunt Port Security waar alle landelijke meldingen binnenkomen die als basis dienen voor dreigingsanalyses. Verder is er een Landelijk Overleg Toetsing en Handhaving (LOTH) onder voorzitterschap van de Politie waarin landelijk wordt afgestemd over port security. Realisatie 2013 Het aantal uitgevoerde inspecties in Rotterdam-Rijnmond inclusief Drechtsteden bedroeg in 2013 circa 230. In IJmond zijn 147 geplande ISPS-inspecties uitgevoerd en 228 ISPS-inspecties vanuit surveillance. Het beveiligingsniveau van bedrijven in Rotterdam, IJmond en Drechtsteden is ruim voldoende. In het laatste kwartaal van 2012 heeft de Europese Commissie een inspectie uitgevoerd naar de port security in Rotterdam. In 2013 zijn de toen geconstateerde tekortkomingen (non-conformities) verholpen. Het ging onder meer om de herziening van de Havenveiligheidsbeoordeling en het Havenveiligheidsplan. Aandachtspunten 2014 In 2014 zal naar verwachting de meeste aandacht uitgaan naar hercertificering van havenfaciliteiten (ruim 40 locaties in regio Rotterdam, waarvan circa 15 in de Drechtsteden), en naar de implementatie van maatregelen uit het Havenveiligheidsplan. Toepassing van de aanbevelingen die de Europese Commissie bij diverse inspecties heeft gedaan, is daarbij essentieel. In 2013 hebben negatieve trends in criminaliteit (drugssmokkel) aanleiding gegeven tot specifieke maatregelen. Naar verwachting zullen in 2014 bedrijven waar dit zich voordoet, speciale aandacht krijgen. 5.2 Toezicht op de grenzen Samenwerking In het grenstoezicht op personenverkeer zijn twee toezichthouders actief: Tabel 8. Samenwerkende toezichthouders voor grenstoezicht Politie, Eenheid Rotterdam / Zeehavenpolitie (ZHP) in het Rotterdamse havengebied Koninklijke Marechaussee (KMar) in het Amsterdamse havengebied en in Hoek van Holland en Europoort De Koninklijke Marechaussee en het District Zeehavenpolitie van de Eenheid Rotterdam zijn belast met het toezicht op het personenverkeer aan de buitengrenzen. De ZHP voert dit toezicht uit in de Rotterdamse haven en de KMar voert dit toezicht uit in en op de overige maritieme havens in Nederland. Beide organisaties werken samen tijdens landelijke actiedagen en op thema s als informatie-uitwisseling, de harmonisatie van processen, de ontwikkeling van ICT-oplossingen en beleid. Het grenstoezicht op personen is vastgelegd in Europese regelgeving (de Schengen Grenscode) en nationale wetgeving (de Vreemdelingenwet). Of een schip of bedrijf wordt gecontroleerd is hiermee wettelijk gereguleerd en hangt niet af van het nalevingsniveau van een bedrijf of schip, zoals elders het geval is. Het grenstoezicht door de KMar en de ZHP is risicogestuurd. Toezichtplan Vervoer over Water

20 Grenstoezicht bestaat uit grenscontrole en grensbewaking. Grenscontroles worden verricht bij de grensdoorlaatposten. Het doel is om personen zo snel mogelijk en goed gecontroleerd de grens laten passeren. Gecontroleerd wordt of de betrokken personen voldoen aan de voorwaarden om het grondgebied van Nederland en Schengen in te reizen of te verlaten. In uitzonderingsgevallen kan aan zeelieden ook een visum op de grens worden afgegeven. De medewerkers van de KMAR en de ZHP zijn bevoegd om personen binnen de beschreven wettelijke kaders toegang tot Nederland te weigeren. Grensbewaking heeft vooral ten doel onrechtmatige grensoverschrijdingen te voorkomen en grensoverschrijdende criminaliteit te bestrijden zoals mensenhandel, mensensmokkel en drugssmokkel. Deze bewaking beperkt zich om die reden niet tot de doorlaatposten. Realisatie 2013 Op basis van ervaringen in de praktijk is in Europees verband de afgelopen jaren gewerkt aan de wijziging van de Schengengrenscode. Zoals verwacht is in 2013 besloten over de wijzigingen en zijn deze in juli 2013 van kracht geworden. Na invoering zijn waar relevant de werkprocessen in de uitvoering van het grenstoezicht aangepast. Aandachtspunten 2014 In 2014 neemt Nederland, in navolging van de landen aan de oostelijke en zuidelijke grenzen van de EU, het systeem Eurosur in gebruik. Eurosur is een Europees grensbewakingssysteem waarmee incidenten zoals illegale migratie en grensoverschrijdende criminaliteit in de hele EU worden gedeeld. Zo wordt gekomen tot één Europese Situational Picture waarmee het beheer van de EU-buitengrenzen kan verbeteren. De KMar is aangewezen als Nationaal Coördinatiecentrum (NCC) en is daarmee verantwoordelijk voor de coördinatie op de informatieverzameling en -uitwisseling. Bovendien wordt de realisatie van het Maritiem Single Window in 2014 verder voorbereid door de deelnemende partijen. Dit doen ze in het kader van de geplande realisatie in

21 Bijlage. Afkortingen en begrippen Aanrijdgevaar gevaar om aangereden te worden (arbeidsrisico) ADN European Agreement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Inland Waterways, regeling voor vervoer van gevaarlijke stoffen AEO Authorised Economic Operators AGS Aangiftesysteem Boord-boordoverslag de overslag van goederen tussen twee schepen BSW Binnenvaart Single Window BTR Binnenvaart Toezicht Regio Bunkeren innemen van brandstof, tanken CCC Customs Control Centre CNB Centraal Nautisch Beheer Noordzeekanaalgebied COVW Centraal Overleg Veiligheid te Water DAO Duly Authorized Officer DCL Douane Controle Loods DCMR Dienst Centraal Milieubeheer Rijnmond De-bunkering overpompen van olie uit zeeschepen DOZ Directeurenoverleg Zeehavens Eurosur Europees grensbewakingssysteem EVOA Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen Externe veiligheid de veiligheid van de omgeving bij een bepaalde activiteit HaMIS Havenmeester Informatiesysteem HbA Havenbedrijf Amsterdam HbR Havenbedrijf Rotterdam Horizontaal toezicht toezicht waarbij de ondertoezichtstaande eigen verantwoordelijkheid neemt in ruil voor vertrouwen vanuit de overheid ILT Inspectie Leefomgeving en Transport Inspectieview een online applicatie waarmee toezichthouders inspectieresultaten kunnen uitwisselen ISPS International Ship and Port facility Security code KMar Koninklijke Marechaussee LNG Liquefied Natural Gas, vloeibaar gemaakt aardgas LOTH Landelijk Overleg Toetsing en Handhaving MSW Maritiem Single Window NVWA Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit OESO Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling Omhullingen verpakkingen voor gevaarlijke stoffen PRISMA pre arrival risk management PSO Port Security Officer Regenboogteams teams waarin toezichthouders op lading vertegenwoordigd zijn Risicogestuurd toezicht prioriteit geven aan toezicht waar risico s het grootst zijn RIT Rijksinspectie Terminal RoRo roll on roll off RVE Roeiersvereniging Eendracht RWS Rijkswaterstaat Sagitta informatiesysteem van Douane voor doen van aangifte voor invoer SAV Scheepsafvalstoffenverdrag SZW Sociale Zaken en Werkgelegenheid SWH&T Single Window Handel en Transport VGC Veterinair Grens Controle Systeem (van NVWA) Voor definities van toezichttermen wordt verwezen naar het Begrippenkader Rijksinspecties (redactie Rob Velders en Meindert Brunia) dat in 2013 is verschenen. Zie Inspectieloket: Toezichtplan Vervoer over Water

22 Dit is een uitgave van de samenwerkende toezichthouders: Inspectie Leefomgeving en Transport Havenbedrijf Rotterdam Havenbedrijf Amsterdam Politie Koninklijke Marechaussee Rijkswaterstaat Douane Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid Postbus BD Den Haag Februari 2014