Praktijk Ondernemingsraad en pensioen
|
|
- Annemie Lambrechts
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Mr. S.H. Kuiper en dr. R.H. van het (aar1 Praktijk Ondernemingsraad en pensioen Ondernemingsraden hebben zeggenschap over de arbeidsvoorwaarde pensioen. Dit is geregeld in de WOR en de Pensioenwet. De regeling in de WOR kent echter onduidelijke termen en is inconsistent in haar onderscheid tussen pensioenuitvoerders. De regeling in de Pensioenwet is op onderdelen door ondernemingsraden niet af te dwingen. De auteurs bespreken het geldend recht, laten zien waar dit tekortschiet en stellen een alternatief voor met als uitgangspunten: i, maak geen onderscheid tussen pensioenuitvoerders; ii. concentreer zeggenschap op de arbeidsvoorwaarde pensioen, maar heb oog voor de invloed en effecten van uitvoeringsaspecten; en iii. regel zeggenschap compact en overzichtelijk in één wet. 1. Inleiding Ondernemingsraden hebben zeggenschap over de arbeidsvoorwaarde pensioen. Dit is geregeld in de WOR en de Pensioenwet. Deze regeling kent de nodige onduidelijkheden en is aan herziening toe. Wij bespreken het geldend recht, laten zien waar dit tekortschiet en stellen een alternatiefvoor. Bij onze beschouwingen betrekken wij de recente brief van de Staatsecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan de Tweede Kamer waarin een herziening van de taak van ondernemingsraden bij pensioen wordt aangekondigd." 2. Zeggenschap van de ondernemingsraad bij pensioen: de stand van zaken in 2014 Pensioen is een (secundaire) arbeidsvoorwaarde die behoort tot het domein van insternmings- en adviesrechten van ondernemingsraden." 2.1 Instemmingsrechten Instemmingsrechten zijn opgenomen in art. 27 WOR. Ten eerste is instemmingsplichtig elk door de ondernemer voorgenomen besluit tot vaststelling, wijziging of intrekking van 'een regeling met betrekking tot een pensioenverzekering'," Ten tweede is instemmingsplichtig elk door hem voorgenomen besluit tot vaststelling of intrekking van een pensioenovereenkomst die wordt ondergebracht bij een onder- Sijbren Kuiper is verbonden aan het Onderzoekcentrum Onderneming & Recht van de Radbaud Universiteit te Nijmegen en tevens medewerker van een advocatenkantoor te Amsterdam. Robbert van het Kaar is verbonden aan het Amsterdams Instituut voor Arbeidsstudies van de Universiteit van Amsterdam en medewerker van dit tijdschrift. 2 Kamerstukken II 2013/14, 33182, nr, HR24januari 2014, ECLl:NL:HR:2014:159. Zie ook M. Heemskerk, Ondernemingsraad en pensioen, Amsterdam: VU Uitgeverij 2010, p Art. 27 lid 1 onderdeel a WOR. nemingspensioenfonds of een bedrijfstakpensioenfonds. 5 Bij uitvoering door een op grond van de Wet Bpf 2000 verplicht gesteld bedrijfstakpensioenfonds, behoeft slechts instemming het voorgenomen besluit van de ondernemer dat betreft het deel van de pensioenovereenkomst dat niet verplicht door dat bedrijfstakpensioenfonds hoeft te worden uitgevoerd," Beide instemmingsrechten zijn 'van overeenkomstige toepassing' wanneer een 'werkgever' het voornemen heeft een pensioenovereenkomst onder te brengen bij een pensioeninstelling uit een andere EER-lidstaat, een premiepensioeninstelling (PPI) of bij een pensioenfonds dat is ontheven van de plicht werknemers te laten participeren in zijn bestuur,' 2.2 Adviesrechten De WOR regelt adviesrechten, maar niet in het bijzonder voor pensioen. Pensioen kan wel verwant zijn aan een voorgenomen besluit waarover de ondernemingsraad om advies moet worden gevraagd. Zo kan pensioen een onderdeel zijn van een voorgenomen besluit tot wijziging van de werkzaamheden van de onderneming." De Pensioenwet (PW) regelt adviesrechten, zij het wat verholen via de Principes voor goed pensioenfondsbestuur (Principes), per juli 2014 te vervangen door de Code Rechtstreeks verzekerde regelingen (Code)," Deze Principes respectievelijk de Code regelen dat de werkgever de ondernemingsraad in staat moet stellen om te adviseren over de (verlenging van) de uitvoeringsovereenkomst en om advies uit te brengen over het niveau van de serviceverlening dat de werkgever voornemens is overeen te komen met de verzekeraar. Het is, zoals wij hieronder zullen laten zien, niet veel meer dan een tandeloos instrument. 2.3 Reikwijdte WOR Het instemmingsrecht is de meest ingrijpende bevoegd-. heid van de ondernemingsraad op pensioenterrein. Deze bevoegdheid kent grenzen. Ten eerste zijn slechts instemmingsplichtig voorgenomen besluiten van algemene strekking van de ondernemer. Besluiten van algemene strekking zijn maatregelen die herhaald kunnen worden en betrekking hebben op meerdere in de onderneming werkzame personen." Besluiten over de individuele pensioenverzekering van één specifieke werknemer - bijvoorbeeld de directeur of bestuurder - zijn dus niet instemmìngsplichtìg." Omdat slechts voorgenomen besluiten van de ondernemer 5 Art 27 lid 7 WOR. 6 Art. 23lid 4jo. art. 212lid 2 Pensioenwet (PW). 7 Art. 23 lid 4 PW. 8 Art. 25 lid 1 WOR; vg!. Hof Amsterdam (Ondernemingskamer) 5 december 2013, ECLI:NL:GHAMS:2013:4948 (IBM). 9 Art.33 PW. 10 J. van Drangelen & S.F.H. [ellinghaus, Wet op de ondernemingsraden, Zutphen: Paris 2010, p ; EW.H. Vink & R.H. van het Kaar, Inzicht in de ondernemingsraad, Den Haag: Sdu 2013, p. 195; L.G. Verburg, Rood's Wetop de ondernemingsraden, Deventer: Kluwer 2013, p Vergelijk over een individueel aanstellingsbesluit Hof Amsterdam 9 maart 2010, ECLI:NL:GHAMS:2010:BN1325,]AR 2010/229. AfI.5 - mei
2 instemmingsplichtig zijn, heeft de ondernemingsraad van de werkgever geen rol bij voorgenomen besluiten van de pensioenuitvoerder (het pensioenfonds of de verzekeraar). Dit is een adequate juridische systematiek om samenloop van zeggenschap bij pensioenfondsen of verzekeraars te scheiden van medezeggenschap binnen de organisatie van de werkgever. Ten tweede is instemming niet vereist wanneer de aangelegenheid is geregeld in een collectieve arbeidsovereenkomst of een regeling van arbeidsvoorwaarden vastgesteld door een publiekrechtelijk orgaan." De taakverdeling tussen sociale partners en ondernemingsraden ligt met deze regel grotendeels vast. Ten derde is er een aantal bijzondere, aan de arbeidsvoorwaarde pensioen gekoppelde afbakeningen van het instemmingsrecht. Wij bespreken die hierna Regeling, pensioenovereenkomst en uitvoeringsovereenkomst De WOR maakt onderscheid tussen 'een regeling met betrekking tot een pensioenverzekering' en 'een pensioenovereenkomst'. De Pensioenwet voegt daaraan nog toe de 'uitvoeringsovereenkornst', Deze kernbegrippen bepalen de reikwijdte van de zeggenschapsrechten van een ondernemingsraad voor wat betreft de arbeidsvoorwaarde pensioen. De pensioenovereenkomst is in de Pensioenwet gedefinieerd als 'hetgeen tussen een werkgever en een werknemer is overeengekomen betreffende pensioen' (art. 1 PW). Daaronder vallen de pensioenbedingen in een arbeidsovereenkomst, ook wanneer deze slechts verwijzen naar een pensioenregeling in een cao of de verzekeringsvoorwaarden van een verzekeraar. Veelal regelt de pensioenovereenkomst het type pensioen (ouderdorns-, arbeidsongeschiktheids- of nabestaandenpensioen), de pensioenleeftíjd, de verdeling van de premielasten tussen werkgever en werknemer en de verdeling van risico's (eindloonregeling, middelloonregeling, kapitaalovereenkomst. premieovereenkomst). Er kan meer in staan, bijvoorbeeld wie optreedt als uitvoerder, onder welke voorwaarden pensioenen periodiek worden verhoogd (geïndexeerd), of de ene pensioensoort kan worden geruild tegen de andere en of de pensioenleeftijd kan worden verschoven. Omdat werkgevers pensioenvermogen bestemd voor werknemers moeten afzonderen van het kapitaal van de onderneming" sluiten zij een 'uitvoeringsovereenkornst' met een pensioenuitvoerder. Zij geven daarbij als het ware de opdracht pensioenaanspraken te verzekeren. De Pensioenwet definieert de uitvoeringsovereenkomst als 'de overeenkomst tussen een werkgever en een pensioenuitvoerder over de uitvoering van een of meer pensioenovereenkomsten'. De uitvoeringsovereenkomst bevat ten minste bedingen over de premie (wijze van vaststellen, termijnen verschuldigd, procedure bij niet nakomen betalingsver- 12 Art. 27lid 3 WOR. 13 Art.23 PW. plichtingen), door de werkgever aan de uitvoerder te verstrekken inforrnatie, procedure bij wijziging, voorwaarden waaronder pensioenen worden verhoogd (toeslagverlening) en de procedure bij vermogenstekorten. vermogensoverschotten en winstdeling." Maar wat nu te verstaan onder 'een regeling met betrekking tot een pensioenverzekering' (art. 27 lid 1 sub a WOR)? De toevoeging '-verzekering' duidt erop dat het hier slechts gaat om door verzekeringsmaatschappijen en niet om door pensioenfondsen uitgevoerde regelingen," Wat is nu 'een regeling met betrekking tot' een dergelijke verzekering? In de literatuur en ook in het parlement zijn wel pogingen gedaan om deze terminologie terug te brengen tot de begrippen pensioen- en uitvoeringsovereenkomst" (zeggenschap over uitsluitend de pensioenovereenkomst zou betekenen dat de ondernemer de keuze van de verzekeraar die de pensioenregeling gaat uitvoeren niet hoeft voor te leggen aan zijn ondernemingsraad en dat hij ook geen instemming nodig heeft voor besluiten om financiering van de pensioenregeling te wijzigen). Wij zullen betogen dat deze benadering niet past binnen het huidig recht (paragraaf 2.3.2) Instemmingsrecht en uitvoering Bij de beoordeling of een ondernemingsraad op grond van de WOR een recht toekomt ter zake van een voorgenomen besluit van de ondernemer is de materiële inhoud van dat voorgenomen besluit doorslaggevend, zij het dat het voorgenomen besluit wel tot doel en strekking moet hebben een art. 27lid I-onderwerp te regelen," 14 Art. 25 lid 1 PW. Bij verplichte deelname in een bedrijfstakpensioenfonds wordt de plaats van deze uitvoeringsovereenkomst ingenomen door het 'uitvoeringsreglement' van het pensioenfonds dat de verpliehr gestelde bedrijfstakpensioenregeling uitvoert (art. 23 lid 2 PW). Werkgevers en werknemers in de bedrijfstak zijn bij wet verplicht tot naleving van dit uitvoeringsreglement (art. 4 Wet verplichte deelneming in een bedrijfstakpensioenfonds 2000 (Wet Bpf 2000)). 15 E. Lutjens, Pensioenvoorzieningen voorwerknemers: juridische beschouwingen over ouderdomspensioen, Zwolle: W.E.]. Tjeenk Willink 1989, p ; M. Heemskerk, p ;]. van Drongelen & S.F.H.jeIlinghaus, p ; F.W.H. Vink & R.H. van het Kaar, p ; L.G. Verburg 2013, p, 357; Rb. Rotterdam 23 september 2004, ECLI:NL:RBROT:2004:AR2798; Kamerstukken II 1977/78, 13954, nr. 169 en Kamerstukken /79, 13954, nr. 8d, p Verschillende standpunten zijn ingenomen in zowel de literatuur als het parlement. Zeggenschap over pensioen- en uitvoeringsovereenkomst: M. Heemskerk, 'Instemmingsrecht OR Pensioenwet is gebrekkig', P&P 2010, afl. Iû, p en Ondernemingsraad en pensioen, Amsterdam: VU Uitgeverij 2010; Marthe van den Broek & Roei Veugelers, 'De Veegwet Pensioenwet; de pensioenwet nu op orde?', Pensioen Actief2008, afl. 5, p.5-8; H.V.R. Lepoutre, 'Pension (fund) governance; invoering en enkele juridische problemen', Tijdschrift voor Pensioenvraagstukken 2008/20; Kamerstukken II 207/08, 31226, nr. 14, p. 22; Kamerstukken I 2007/08, 31226, nr. G, p. 5; Handelingen II 2009/10, nr. 2601, p. 3 en Handelingen II 2011/12, nr. 2259, p. 1. Zeggenschap hoofdzakelijk over de uitvoeringsovereenkomst: W. Wille, 'Instemmingsrecht OR bij niet-verzekerde pensioenregelingen', P&P 2008, afi. 12, p. 6-10; Kamerstukken I 2007/08, , nr. D, p.15. Zeggenschap hoofdzakelijk over de pensioenovereenkomst: E. Lutjens, 'Instemmingsrecht OR', P&P 2012, afl. 5, p.4-6 (zie eerder anders E. Lutjens, 'Instemmingsrecht ondernemingsraad', P&P 2008, afl. 5, p.4-6; H.P. Breuker, 'OR en pensioen'. P&P 2013, afl. 4, p ; j.w. Boelhouwer, 'Instemmingsrecht en pensioen: onduidelijkheid houdt aan', ArbeidsRecht 2014/6; Kamerstukken I 2012/13, 33182, nr. D, p. 21 en in antwoord op Kamervraag , mei HR 20 december 2002,jAR 2003/18; Nj 2003/141, m.nt. ].M.M. Maeijer en JaR 2003/ Afl. 5 - mei 2014
3 Toegepast op besluiten met betrekking tot de arbeidsvoorwaarde pensioen is dus van belang of het voorgenomen besluit (of in voorkomende gevallen het feitelijk handelen van de ondernemer) tot doel en strekking heeft dit onderwerp te regelen. Met deze conclusie is echter de vraag naar de reikwijdte van het begrip regeling met betrekking tot een pensioenverzekering nog niet van tafel. Vallen uitvoeringsaspecten zoals de werkgeverskeuze van de uitvoerder of besluiten van de ondernemer over de voorwaarden waaronder deze uitvoerder opereert er nu wel of niet onder? Het is in dat verband interessant om een nadere blik te werpen op het instemmingsrecht bij regelingen op het gebied van de arbeidsomstandigheden, het ziekteverzuim of het reintegratiebeleid (art. 27lid t onder d WOR), in het bijzonder omdat op dit terrein, net als bij pensioenen, veelalook een uitvoerder (de externe arbodienst) in het spel is. Uit de parlementaire geschiedenis van de Arbeidsomstandighedenwet 1998 kan worden afgeleid dat de keuze van de arbodienst, evenals de inhoud van het contract met de arbodienst instemmingsplichtig is," Het besluit is voor herhaling vatbaar en heeft betrekking op alle of een deel van de werknemers. Het besluit heeft voorts duidelijk tot doel en strekking het onderwerp arbeidsomstandigheden, reintegratie en ziekteverzuim te regelen. Ook in de discussie over de Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen (Wet SUW!) is gesteld dat de ondernemingsraad ook instemmingsrecht heeft bij de keuze van het re-integratiebedrijf dat wordt ingeschakeld voor de re-integratie van zieke en arbeidsongeschikte werknemers," Net als de keuze voor een arbodienst is de keuze van een pensioenverzekeraar van algemene strekking. De maatregel heeft betrekking op het pensioen van meerdere werknemers en is daarmee herhaalbaar. Voorts heeft de keuze van de verzekeraar onmiskenbaar tot doel en strekking de arbeidsvoorwaarde pensioen (als uitgevoerd door die verzekeraar) te regelen. Dat is een indicator om ook de term regeling met betrekking tot een pensioenverzekering ruim te nemen en daaronder uitvoeringsaspecten te vatten. Maar vallen daarmee ook alle voorgenomen besluiten die tot doel en strekking hebben uitvoeringsaspecten te regelen onder het instemmingsrecht? Uitgangspunt is dat het instemmingsrecht ten aanzien van de regelingen in art. 27 lid 1 WOR betreft 'besluiten over het sociale beleid in de onderneming in de ruime zin van het woord'," Dat uitvoe- 18 Kamerstukken II 1997/98, 25879, nr, 3, p, 19, Eerder had de Minister van SZW in een discussie over de afbakening van de bevoegdheden van de OR en de Arbeidsinspectie (zie art. 36 lid 4 WOR) opgemerkt dat voor zover de Arbeidsinspectie de or beleidsruimte laat, de or instemmingsrecht heeft bij de keuze van de arbodienst (Kamerstukken II 1993/94, 23253, nr. 14, p. 3, Kamerstukken II 1987/88, 20583, nr. 6, p. 7). Zie over dit onderwerp uitgebreider j.r. Popma, Het Arbo-effect van medezeggenschap (diss. Maastricht), eigen uitgave 2003, p. 133 e.v. Wel moet nog gewezen worden op Hof Amsterdam (Ondernemingskamer) 3 juni 1999,jAR 1999/147, waarin een besluit tot opheffing van een interne arbodienst niet instemmings-, maar adviesplichtig werd geacht. 19 Zie Kamerstukken II 1997/98, , nr. 3, p Rb. Arnhem 15 juli 2009, ECLI:NL:RBARN:2009:Bj4325. ringsaspecten behoren tot het sociale beleid wanneer deze de pensioenuitkomsten beïnvloeden is in de literatuur een breed gedragen opvatting." Wij onderschrijven deze benadering, maar benadrukken dat ook andere (meer technische) pensioenaspecten een onderdeel kunnen zijn van dit beleid. Wij denken aan afspraken tussen werkgever en pensioenuitvoerder over pensioenvoorlichting en over zeggenschap van werknemers (bijvoorbeeld contractueel geregelde inspraak bij de uitvoerder over besteding van het indexatiedepot). Wat het sociaal pensioenbeleid is in een onderneming, is daarmee primair een uitlegvraag die per situatie moet worden beantwoord." 3. Noodzaak tot wetswijziging Er kleeft een aantal gebreken aan de wijze waarop de bevoegdheden van de ondernemingsraad bij pensioen in de WOR en in de Pensioenwet zijn geregeld. Wij wezen al op de ambigue term 'regeling met betrekking tot een pensioenverzekering'. Er is meer. 1. Het onderscheid tussen medezeggenschap bij verzekerde regelingen en medezeggenschap bij andere uitvoerders berust op een misverstand. In 1979 kwam dit onderscheid in de wer" omdat men (de wetgever en de SER,24 maar niet de regering") meende dat zeggenschap bij pensioenfondsen al voldoende was geborgd. Het introduceren van medezeggenschapsrechten van een ondernemingsraad zou leiden tot een doublure van zeggenschap en trage besluitvorming. Dubbele zeggenschap is echter niet aan de orde. De WOR heeft uitsluitend betrekking op besluiten van de ondernemer en daardoor niet op die van fondsbesturen. Bovendien is de gevreesde vertraging in besluitvorming niet anders dan bij andere arbeidsvoorwaarden waar een derde ofhulppersoon de uitvoering op zich neemt. Zeggenschap is ook niet geborgd via het bestuur van het pensioenfonds of participatie van deelnemers. Het pensioenfonds beslist na- 21 Zie E. Lutjens, 'Instemmingsrecht ondernemingsraad', P&P 2008, afl. 5, p.4-6, die concludeert dat tussen pensioenovereenkomst en (juiste) uitvoering daarvan zodanig samenhang is dat een scherpe scheiding moeilijk zal zijn te maken; H.V.R. Lepautre, 'Pension (fund) governance; invoering en enkele juridische problemen', Tijdschrift voor Pensioenvraagstukken 2008/20 (uitvoeringsaspecten instemmingsplichtig indien deze pensioenuitkomst kan beïnvloeden); M. Heemskerk, Ondernemingsraad en pensioen, Amsterdam: VU Uitgeverij 2010 (de afspraken, o.a. over indexatie en kosten, tussen werkgever en pensioenuitvoerder beïnvloeden het aanvullend pensioen). Zie anders j.r. Wirschei, 'Governance van pensioenfondsen', P&P 2012, afl. l, p. 6-13, die meent uitvoering door een verzekeraar (anders dan bij uitvoering door pensioenfondsen) duidelijk te kunnen scheiden van de pensioenregeling. 22 Zie nader S.H. Kuiper, Zeggenschap in het Nederlandse pensioenstelsel; De bevoegdheden van werkgevers en werknemers om een pensioenuitvoerder te kiezen, AlAS Working Paper 135. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam 2013, p Art. 27lid 1 onderdeel b van de WOR gewijzigd bij Stb. 1979,448. Voordien (tussen 1 april 1971 en 1 september 1979) betrof het instemmingsrecht 'een pensioenregeling, een winstdelingsregeling of een spaarregeling', Stb.1979, SER Kamerstukken /76,13954, nr. 3, p.43 en nr. 6, p. 38, waar wordt opgemerkt: "Pensioenregelingen die door een pensioenfonds worden getroffen, vallen niet onder artikel27, omdat het geen besluiten van de ondernemerzijn." Afl. 5 - mei
4 melijk niet over de inhoud van de arbeidsvoorwaarde pensioen, maar over de uitvoering daarvan. 2. Om dit probleem op te lossen is per 7 augustus 2013 een regeling over medezeggenschap bij uitvoering door pensioenfondsen aan de WOR toegevoegd (art. 27 lid 7 WOR). Een gedegen oplossing is dit echter niet. Ten eerste is het artikelonderdeel beperkt tot pensioenovereenkomsten en dus blijven voorgenomen besluiten over uitvoering buiten schot. Ten tweede gaat dit instemmingsrecht alleen over vaststelling of intrekking en niet over wijziging. Voor dit verschil tussen lid 1 en 7 bestaat geen goede grond." Bij wijze van voorbeeld: indien de regeling bepalingen over indexatie bevat, heeft de ondernemingsraad geen invloed op een (voorgenomen) wijziging van die bepaling. Voorts is niet duidelijk waarom de wijziging beperkt is tot pensioenovereenkomsten. Betekent het dat als de overeenkomst niet wordt gewijzigd er geen instemmingsrecht is over de keuze van de (een andere) uitvoerder, zoals dat wel het geval is in art. 27 lid 1 onder a?27 De onduidelijkheid wordt nog vergroot door het slot van art. 27 lid 7: "voor zover hetgeen in de pensioenovereenkomst is of wordt bepaald overeenkomt met hetgeen in de pensioenovereenkomsten van alle of een groep van de in de onderneming werkzame personen is of wordt bepaald." Het is de vraag hoe dit zich verhoudt tot de regel dat de ondernemingsraad slechts zeggenschap over collectieve regelingen heeft, met inachtneming van het feit dat die zeggenschap weer vervalt als de materie in een cao of publiekrechtelijke regeling is geregeld." 3. Het 'van overeenkomstige toepassing' verklaren van art. 27 WOR in art. 23 lid 4 PW leidt tot (enige mate van) rechtsonzekerheid. Het instemmingsrecht van de ondernemingsraad vanwege de Pensioenwet richt zich op 'voornemens' van de werkgever terwijl de WOR betrekking heeft op 'voorgenomen besluiten'. Bovendien is niet zeker of dit van overeenkomstige toepassing verklaren zich beperkt tot het 'onderbrengen' of zich ook uitstrekt tot het nadien wijzigen of intrekken van een pensioenovereenkomst die is ondergebracht bij een PPI. Heemskerk, later samen met De Greef, meent dat eenmaal aan boord van de PPI er geen sprake meer is van medezeggenschapsrechten. 29 Deze le- 26 Zie ook H.P. Breuker, 'OR en pensioen', P&P 2013, afi. 4, p en de opmerking van D66 in de Eerste Kamer in de aanloop naar de onderhavige wijziging. D66 was van mening dat de medezeggenschap niet de pensioenovereenkomst, maar de pensioenregeling zou moeten betreffen. De pensioenovereenkomst is immers indìvidueel van aard (Kamerstukken / 2012/13,33182, nr. C, p. 8). 27 Zie ook M.G. van Esterik, 'Liquidatie ondernemingspensioenfonds en medezeggenschap OR', P&P 2013, afl. S, p Art. 27 lid 3 WOR. 29 M. Heemskerk, 'Instemmingsrecht OR bij PPI: rustig slapen of opletten?', P&P 2012, afi. 12, p ; M. Heemskerk, 'Instemmingsrecht OR bij PPI: goed geregeld ofniet?', P&P 2013, afi. l, p ; M. Heemskerk & R.M.J.M. Greef, 'Medezeggenschap bij PPI is gatenkaas', P&P2012. afi. 9, p zing wordt door verscheidene auteurs verworpen." Nu de Pensioenwet art. 27 WOR 'van overeenkomstige toepassing verklaart', een wetgevingstechniek die impliceert dat een bepaling niet geheelletterlijk kan worden toegepast, zou er ruimte kunnen zijn ook een instemmingsrecht aan te nemen bij wijzigen of intrekken. Evident is het echter niet, en dat is eenvoudig te verhelpen, maar daarover later meer. 4. De huidige regeling van advies- en inforrnatìerechten van de ondernemingsraad via de Principes voor goed pensioenfondsbestuur of straks de Code Rechtstreeks verzekerde regelingen is niet zinvol. De Principes binden de ondernemer niet, net zo min als de Code. Niet naleven leidt ertoe dat een pensioenuitvoerder zijn organisatie niet zodanig heeft ingericht dat een goed bestuur is gewaarborgd. Onrechtmatig is het handelen van de werkgever bij niet naleven van de Principes of Code dus niet. En al mocht het dat wel zijn: de ondernemingsraad heeft in dat geval geen procesbevoegdheid." De Principes en de Code voorzien niet in een beroepsrecht of een vervangende procesbevoegdheid. Deze kritiek is reden voor herziening van de taak van ondernemingsraden bij pensioen. Inmiddels krijgen wij voor een dergelijk pleidooi steun van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenhetd." Uitgangspunt van het Kabinet Rutte-Il is dat het onderscheid tussen pensioenuitvoerders zo veel mogelijk vervalt en medezeggenschap geconcentreerd in één wet, namelijk de WOR, wordt geregeld. Er wordt overigens wel ruimte gelaten voor een nadere regeling in de Code Rechtstreeks verzekerde regelingen. Wij schetsen een beknopte, praktische en juridisch zuivere oplossing voor bovenstaande problematiek. 4. Oplossingsrichting In drie stappen werken wij een oplossing uit voor adequate zeggenschap van de ondernemingsraad bij pensioenen. 4.1 Stap 1: maakgeen onderscheid tussen pensioenuitvoerders Maak geen onderscheid tussen pensioenuitvoerders. De redenen zijn duidelijk. Dubbele zeggenschap bij pensioenfondsen (of andere uitvoerders) is niet aan de orde: voorgenomen instemmingsplichtige besluiten van de werkgever zijn geen besluiten van de uitvoerder en besluiten van de uitvoerder zijn niet onderworpen aan zeggenschap van de ondernemingsraad in de onderneming van de werkgever. Besluiten die de regeling van een op grond van de Wet Bpf 2000 verplicht gestelde fonds betreffen, zou de wetgever expliciet onder de uitzondering van art. 27 lid 3 WOR kun- 30 E. Lutjens, 'Instemmingsrecht OR bij PPI behoeft geen wetswijziging', P&P 2012, afl. 12, p en van dezelfde auteur 'Instemmingsrecht OR bij PPI', P&P 2012, afi. 9, p ; H. van Meerten & H.W.P. van den Hout, 'Instemmingsrecht OR bij PPI gatenkaas of zonneklaar', P&P 2012, afl, l, p ; J.W. Boelhouwer, 'Instemmingsrecht en pensioen: onduidelijkheid houdt aan', ArbeidsRecht 2014/6. 31 Vergelijk over het ontbreken van beroepsrecht M. Heemskerk, Ondernemingsraad enpensioen, Amsterdam: VU Uitgeverij 2010, p Kamerstukken //2013/14, 33182, nr Afl.5 - mei 2014
5 nen brengen waardoor deze besluiten niet instemmingsplichtig zijn. Wij zien dit niet zozeer als een onderscheid tussen uitvoerders, maar als erkenning op pensioenterrein van het ook nu al in dat artikellid verwoorde primaat van sociale partners. Wat dan nog rest zijn voorgenomen besluiten om de oude regeling af te stemmen op de verplicht gestelde pensioenregeling (bijvoorbeeld omdat men sinds kort onder een verplichtstelling valt). Zou de ondernemingsraad een stem moeten hebben in deze besluitvorming? Wij zien niet in waarom niet. Indien de ondernemingsraad een onredelijk standpunt inneemt - bijvoorbeeld wanneer hij gebalanceerde afstemming op de verplicht gestelde regeling frustreert - kan de ondernemer dit voorleggen aan de rechter. Deze kan vervangende toestemming verlenen." 4.2 Stap 2: concentreer zeggenschap op de arbeidsvoorwaarde pensioen, maar heb oog voor de invloed en effecten van uitvoeringsaspecten Er is veel discussie over wat moet worden verstaan onder een 'regeling met betrekking tot een pensioenverzekering' in art. 27lid 1 onder a WOR. Het is vooral de afbakening tussen de arbeidsvoorwaarde en de uitvoering daarvan die tot onzekerheid leidt. Men probeert daarom weleens zeggenschap te beperken tot hetzij de pensíoen-, hetzij de uitvoeringsovereenkomst. Wij menen dat het niet zinvol is en niet past in de systematiek van de WOR om zeggenschap van de ondernemingsraad te reduceren tot zeggenschap over de pensioen- of uitvoeringsovereenkomst; dat mag blijken uit de hierboven toegelichte benadering, gericht op doel en strekking van het voorgenomen besluit. Maar is het een idee om wél met dit onderscheid te werken in een nieuwe wettekst? Wij denken dat dit kan, maar alleen als er oog is voor het feit dat beide overeenkomsten onderwerpen regelen die van wezenlijke invloed zijn op de arbeidsvoorwaarde pensioen. De pensioenovereenkomst bevat de kern van de arbeidsvoorwaarde pensioen. Maar ook de keuze van de uitvoerder en de uitvoeringsvoorwaarden - dit ligt primair vast in de uitvoeringsovereenkomst - is daarop van invloed. Om twee voorbeelden te noemen: dekkingsgraden van pensioenfondsen (en daarmee de kans op indexering) zijn vaak niet gelijk evenmin als de kostenniveaus van verzekeraars. Bovendien moet worden voorkomen dat door slim eontracteren medezeggenschap wordt ontdoken, bijvoorbeeld door de keuze voor een bepaalde uitvoerder, of door elementen van winstdeling en besluitvorming over toeslagverlening te regelen in de ene overeenkomst (de uitvoeringsovereenkomst) maar niet in de andere (de pensioenovereenkomst). Het werken met de termen pensioen- of uitvoeringsovereenkomst in een nieuwe wettekst zou dan ook niet tot doel moeten hebben zeggenschap tot de ene of de andere overeenkomst te beperken. Wij pleiten ervoor dat de regel is dat wanneer voorgenomen besluiten over uitvoeringsaspecten invloed hebben op de inhoud van de arbeidsvoorwaarden pensioen (en daarmee 33 Art. 27 lid 4 en 5 WOR. behoren tot het beloningsbeleid van de ondernemer), deze behoren tot het domein van instemmingsrechten van de ondernemingsraad. Dit kan worden bereikt door te regelen dat een ondernemingsraad instemmingsrecht heeft over 'regelingen met betrekking tot een pensioenovereenkomst'. De term pensioenovereenkomst stelt het arbeidsvoorwaardelijke aspect centraal. De term 'regeling met betrekking tot' die overeenkomst benadrukt dat het hier gaat om (i) maatregelen van algemene strekking die; (ii) ook uitvoeringsaspecten kunnen omvatten. Moet de wet dan ook nog expliciteren dat het daarbij primair gaat om uitvoeringsaspecten die van invloed zijn op de pensioenuitkeringen? Neen, dit ligt reeds besloten in de nadruk die de term pensioenovereenkomst op het arbeidsvoorwaardelijke aspect van het instemmingsrecht legt. Een alternatief is het gelijkstellen van de term pensioenregeling met het begrip zoals gehanteerd in de Pensioenwet. 34 Wij menen echter dat de term 'regeling' zoals gebruikt in de WOR een eigen betekenis heeft. Zo sluiten ook de in de WOR genoemde regelingen ('een vakantieregeling', 'een regeling op het gebied van de personeelsbeoordeling', 'een regeling op het gebied van het werkoverleg' etc.) niet noodzakelijkerwijs aan bij regelingen gedefinieerd in andere wetgeving. De term strekt er primair toe om te onderstrepen dat het instemmingsrecht besluiten betreft van algemene strekking. Dat de WOR-term 'regeling met betrekking tot een pensioenverzekering' kan samenvallen met de term 'pensioenregeling' als bedoeld in de Pensioenwet, is thans dus niet meer dan een juridische toevalligheid die het begrippenkader in de WOR niet beïnvloedt. Wat daar ook verder van zij: het overnemen van de term pensioenregeling uit de Pensioenwet levert maar geringe winst op. Vanwege zijn gedeeltelijk nationaalrechtelijke en gedeeltelijk Europeesrechtelijke oorsprong blinkt deze term niet uit in duidelijkheid. Een pensioenregeling in de zin van de PW zou nog het best vergeleken kunnen worden met het collectieve raamwerk dat ten grondslag kan liggen aan verschillende pensioenovereenkomsten." Dit kan ook goed beschreven worden met de term 'regeling met betrekking tot een pensioenovereenkomst', zeker nu de WOR slechts bevoegdheden toekent bij voorgenomen besluiten van algemene strekking. 4.3 Stap 3: regel zeggenschap compact en overzichtelijk in één wet De huidige regeling met over verschillende wetten verspreide medezeggenschapsrechten is ingegeven door de aanvankelijke beperking van de taak van de ondernemingsraad tot medezeggenschap bij voorgenomen besluiten inzake verzekerde regelingen. De subtiele uitbreidingen van dit 34 Zie E. Lutjens, 'Instemmingsrecht ondernemingsraad'. P&P 2008, afl. 5. p. 4-6 over de mogelijkheid om 'regeling met betrekking tot een pensioenverzekering' in artikel 27 lid londerdeel a WOR gelijk te schakelen aan het begrip pensioenregeling in de zin van de Pensioenwet. 35 Zie uitgebreid over het begrip pensioenregeling in de Pensioenwet E. Lutjens & S.H. Kuiper. 'Pensioenovereenkomst: índlviduele overeenkomst of collectieve regeling'. in: R.H. Maatman e.a, (red.) Onderneming en pensioen. Deventer: Kluwer Afl.5 - mei
6 medezeggenschapsrecht in art. 23 lid 4 PW zijn niet meer nodig wanneer de WOR geen onderscheid tussen uitvoerders maakt. En stel dat men toch een dergelijk uitzonderingsregeling wenst, dan is het niet nodig om te werken met de per definitie wat onduidelijke techniek van het van overeenkomstige toepassing verklaren van instemmingsrechten wanneer de uitzondering in de WOR komt te staan. Wij pleiten voorts sterk tegen het opnemen van zeggenschapsrechten in de Principes of Code over goed bestuur. In zijn huidige vorm kan een ondernemingsraad daar niets mee. Dit wordt pas anders indien ook de werkgever c.q. ondernemer wordt verplicht om deze code na te leven - bijvoorbeeld door een daartoe strekkende bepaling in de WOR -. Maar waarom zou men deze wildgroei aan zeggenschapsrechten willen delegeren aan de belangenclubs van de gezamenlijke pensioenuitvoerders of de Stichting van de Arbeid? Adviesrechten beïnvloeden maar beperkt de bedrijfsvoering van de ondernemer. Kunnen straks ook instemmingsrechten in de betreffende codes worden opgenomen? Zou dit vanwege het ingrijpende karakter niet op zijn minst via een voorhangprocedure langs de Tweede Kamer moeten gaan? Een laatste argument is dat de voorgestelde Code Pensioenfondsen van het type 'comply or explain' is. Wanneer dat ook geldt voor de Code Rechtstreeks verzekerde regelingen dan biedt een dergelijke regeling de ondernemingsraad werkelijk nauwelijks bescherming: niet naleven mag, als maar wordt uitgelegd waarom. 5. Conclusie De zeggenschap van ondernemingsraden bij pensioen is gebrekkig geregeld. De regeling in de WOR kent onduidelijke termen en is inconsistent in haar onderscheid tussen pensioenuitvoerders. De regeling in de Pensioenwet is op onderdelen door ondernemingsraden niet af te dwingen. Met de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid pleiten wij voor wetsherziening. Wij pleiten voor drie uitgangspunten: i. maak geen onderscheid tussen pensioenuitvoerders; ii. eoncentreer zeggenschap op de arbeidsvoorwaarde pensioen, maar heb oog voor de invloed en effecten van uitvoeringsaspecten; en iii. regel zeggenschap compact en overzichtelijk in één wet. Dit is eenvoudig te bereiken. Vervang art. 27 lid 1 aanhef onderdeel a WOR door de volgende tekst: op het gebied van de arbeidsomstandigheden in art. 27 lid 1 subdwor). Besteed in art. 27 lid 3 WOR aandacht aan de reglementen vastgesteld door verplicht gestelde bedrijfstakpensioenfondsen in de zin van de Wet Bpf De uitzondering van zeggenschap in deze gevallen past bij de taakverdeling in de WOR tussen ondernemingsraad en sociale partners en erkent dit op pensioenterrein. Schrap vervolgens art. 27 lid 7 WOR en 23 lid 4 PW. De functie van beide artikelen is overgenomen door het door ons voorgestelde eerste lid van art. 27 WOR. Regel adviesrechten die nu in de Principes of Codes staan direct in de wet (art. 25 WOR). Doe dat niet door een verwijzing naar deze Principes of Codes: het is niet de taak van de vertegenwoordigers van pensioenuitvoerders om in te grijpen in de bedrijfsvoering van een ondernemer. Comply or explain is ook geen solide basis voor adviesrechten. Regel zeggenschap daarom direct in de wet of voorzie in ieder geval in democratische verantwoording door een voorhang-amvb. Wij denken met het voorgaande een elegante en simpele regeling van zeggenschap van de ondernemingsraad bij pensioen te schetsen. Onduidelijkheden over welke uitvoeringsaspecten nu wel en niet instemmingsplichtig zijn, hoeft de wetgever niet in detail uit te schrijven. Het primaat ligt vooral bij werkgevers en werknemers: maken zij uitvoeringsaspecten deel van de pensioenregeling, dan is een dergelijk besluit eenvoudigweg instemmingsplichtig. Is het vragen van instemming in een voorkomend geval minder duidelijk, dan rust op de ondernemingsraad de stelplicht en bewijslast dat de betreffende uitvoeringsaspecten werkelijk de arbeidsvoorwaarde pensioen raken. En mocht het erom spannen, dan laat deze benadering ruimte voor afgewogen op de specifieke casus toegesneden oordeelsvorming door de rechter. "De ondernemer behoeft de instemming van de ondernemingsraad voor elk door hem voorgenomen besluit tot vaststelling, wijziging of intrekking van: a. een regeling met betrekking tot een pensioenovereenkomst, een winstdelingsregeling of een spaarregeling;" Dit creëert instemmingsrechten ongeacht uitvoerder, legt de nadruk op de arbeidsvoorwaarde pensioen maar laat ruimte om de sterk daarmee verband houdende uitvoeringsaspecten binnen het zeggenschapsdomein van de ondernemingsraad te brengen. Deze benadering past in de systematiek van de WOR (vergelijk bijvoorbeeld de regeling 18 AfI.5 - mei 2014 I J
2 Medezeggenschap inzake pensioenregelingen: stand van zaken
MEDEZEGGENSCHAP INZAKE PENSIOENREGELINGEN: STAND VAN ZAKEN 2 Medezeggenschap inzake pensioenregelingen: stand van zaken Dit hoofdstuk beschrijft de aanloop naar het huidige artikel 27 WOR (paragraaf 2.1)
Nadere informatieNieuwsbrief van het Expertisecentrum Pensioenrecht van de Vrije Universiteit Amsterdam ter ondersteuning van de Leergang Pensioenrecht.
Nieuwsbrief van het Expertisecentrum Pensioenrecht van de Vrije Universiteit Amsterdam ter ondersteuning van de Leergang Pensioenrecht. Editie 2013/9 Kamervragen Instemmingsrecht Ondernemingsraad bij PPI
Nadere informatieDatum 2 mei 2013 Betreft Kamervragen van het lid Omtzigt (CDA) over medezeggenschap bij PPI
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 33 182 Wijziging van de Pensioenwet en enige andere wetten in verband met versterking van het bestuur bij pensioenfondsen en enige andere wijzigingen
Nadere informatieUit de parlementaire geschiedenis blijkt echter dat pensioen in het kader van de WOR geen primaire maar een secundaire arbeidsvoorwaarde is:
Page 1 of 6 Knowledge Portal ArbeidsRecht 2014/6 Aflevering ArbeidsRecht 2014, afl. 1 Publicatiedatum 09-12-2013 Auteur J.W. Boelhouwer [1] Titel Instemmingsrecht en pensioen: onduidelijkheid houdt aan
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4
Nadere informatieRaad R/2723 17 juni 2014
Raad R/2723 17 juni 2014 Bestemd voor de raadsvergadering d.d. d.d. vrijdag 20 juni 2014 Ontwerpadvies Instemmingsrecht OR over de arbeidsvoorwaarde pensioen Dit is een ontwerpadvies ter behandeling in
Nadere informatieInstemmingsrecht OR over arbeidsvoorwaarde
ADVIES 14/05 Juni 2014 Instemmingsrecht OR over arbeidsvoorwaarde pensioen SOCIAAL-ECONOMISCHE RAAD ADVIES 14/05 Juni 2014 Instemmingsrecht OR inzake de arbeidsvoorwaarde pensioen UITGEBRACHT AAN DE STAATSSECRETARIS
Nadere informatie3 De begrippen regeling, pensioenovereenkomst en uitvoeringsovereenkomst
DE BEGRIPPEN REGELING, PENSIOENOVEREENKOMST EN UITVOERINGSOVEREENKOMST 3 De begrippen regeling, pensioenovereenkomst en uitvoeringsovereenkomst Met de komst van de Pensioenwet zijn er niet twee maar drie
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 34 378 Wijziging van de Wet op de ondernemingsraden en de Pensioenwet in verband met de bevoegdheden van de ondernemingsraad inzake de arbeidsvoorwaarde
Nadere informatieAllen die deze zullen zien of horen lezen, saluut! doen te weten:
Voorstel van wet tot wijziging van de Wet op de ondernemingsraden en de Pensioenwet in verband met de bevoegdheden van de ondernemingsraad inzake de arbeidsvoorwaarde pensioen Allen die deze zullen zien
Nadere informatieOR en PENSIOEN. Edwin Schop 16 november 2016, Vereniging voor Pensioenrecht
OR en PENSIOEN Edwin Schop 16 november 2016, Vereniging voor Pensioenrecht Wij hebben instemmingsrecht over de uitvoeringsovereenkomst Denk het niet. Ondernemer OR Wij hebben adviesrecht over de uitvoeringsovereenkomst
Nadere informatieDe Rol van de Ondernemingsraad bij Pensioen. 1. Wettelijke bevoegdheid
De Rol van de Ondernemingsraad bij Pensioen Wat zijn de rechten ( en plichten?) van de Ondernemingsraad als het om het pensioendossier gaat? Zodra het gaat om de collectieve pensioenregeling dan heeft
Nadere informatieNieuwsbericht. Datum: 10 december 2018 Swalef pensioenjuristen en academie. Medezeggenschap en pensioen
Nieuwsbericht Datum: 10 december 2018 Van: Swalef pensioenjuristen en academie Onderwerp: Medezeggenschap en pensioen Inleiding Dit betreft een update van onze eerdere nieuwsberichten in verband met medezeggenschap
Nadere informatie5 Samenvatting met visie en aanbevelingen van de raad
SAMENVATTING MET VISIE EN AANBEVELINGEN VAN DE RAAD 5 Samenvatting met visie en aanbevelingen van de raad Dit hoofdstuk bevat een korte samenvatting van het advies. Daarin zijn ook de visie van de raad
Nadere informatieOR Summer. Meer invloed op pensioenen dankzij vernieuwd instemmingsrecht
OR Summer Meer invloed op pensioenen dankzij vernieuwd instemmingsrecht Uw docent: mr. Monica Swalef Swalef pensioenjuristen en academie Agenda Uitbreiding instemmingsrecht Vastlegging Informatie Procedure
Nadere informatieHelp, pensioenregels (weer) op de schop?! Mr. Marin van Esterik CPL
Help, pensioenregels (weer) op de schop?! Mr. Marin van Esterik CPL Onderwerpen 1. Pensioen, wat is pensioen? 2. Wijziging Wet op de ondernemingsraden 3. Outsourcing vanuit zorg en overheid OR (opeens)
Nadere informatieHet speelveld van de medezeggenschap bij wijziging pensioenregeling. Bijeenkomst VVA, 30 mei 2013 Nicolette Opdam
Het speelveld van de medezeggenschap bij wijziging pensioenregeling Bijeenkomst VVA, 30 mei 2013 Nicolette Opdam Inhoud presentatie Pensioen de basisdocumenten De pensioenovereenkomst De uitvoeringsovereenkomst
Nadere informatieOR Spring. Meer invloed op pensioenen dankzij vernieuwd instemmingsrecht
OR Spring Meer invloed op pensioenen dankzij vernieuwd instemmingsrecht Uw docenten Ernst van Win Monica Swalef Agenda Uitbreiding instemmingsrecht Vastlegging Informatie Procedure Beroepsmogelijkheden
Nadere informatieOR & Pensioenen. mr. E. van Win 13 december 2018
OR & Pensioenen mr. E. van Win 13 december 2018 Medezeggenschap bij pensioen Een complexe context! (Wets)wijzigingen en snelle veranderingen. Drie pensioenpijlers Derde pijler Tweede pijler Eerste pijler
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 170 5 januari 2016 Advies Raad van State inzake het voorstel van wet tot wijziging van de Wet op de ondernemingsraden
Nadere informatieInstemmingsrecht OR uit Pensioenwet is gebrekkig
Instemmingsrecht OR uit Pensioenwet is gebrekkig In deze bijdrage analyseert de auteur, mede aan de hand van het instemmingsrecht uit de WOR, in welke gevallen de OR instemmingsrecht heeft op 9 grond van
Nadere informatieCONCEPT. Artikel I. De Wet op de ondernemingsraden wordt als volgt gewijzigd:
CONCEPT Voorstel van wet [[ ]] tot wijziging van de Wet op de ondernemingsraden en de Pensioenwet in verband met de bevoegdheden van de ondernemingsraad inzake de beloningen van bestuurders en inzake de
Nadere informatieEven voorstellen. Pensioen Perspectief
OR relatiemiddag (W)OR en PENSIOEN 10 mei 2016 Even voorstellen Pensioen Perspectief Externe consultants Geen belangen in verzekeraars / PPI s / pensioenfondsen en v.v. Onafhankelijk advies Adviseur van
Nadere informatieGids bij de overstap naar Centraal Beheer APF Medezeggenschap bij pensioenregelingen
Gids bij de overstap naar Centraal Beheer APF Medezeggenschap bij pensioenregelingen Inhoudsopgave Voorwoord 5 1. Medezeggenschap bij pensioen 6 2. Bij wie ligt de medezeggenschap? 8 2.1 Grote ondernemingen:
Nadere informatieDoorn en Keizer. Actualiteiten pensioen. Jeroen Los. 19 mei 2015
Doorn en Keizer Actualiteiten pensioen 19 mei 2015 Jeroen Los 1 Programma pensioenactualiteiten OR en pensioen Pensioenontslag vóór en na WWZ Waar is pensioen ondergebracht? >90% werknemers heeft een pensioenovereenkomst
Nadere informatieEven voorstellen. Pensioen Perspectief
WG/HR relatiemiddag (W)OR en pensioen 12 mei 2016 Even voorstellen Pensioen Perspectief Externe consultants Geen belangen in verzekeraars / PPI s / pensioenfondsen en v.v. Onafhankelijk advies Adviseur
Nadere informatieWaarom een APF? mr. Marianne M. Zweers Juridische zaken a.s.r.
Waarom een APF? mr. Marianne M. Zweers Juridische zaken a.s.r. Het APF wordt dé toekomst voor het onderbrengen van pensioen Ja / Nee? 2 APF verruimt pensioenmogelijkheden binnen het arbeidsvoorwaardenoverleg
Nadere informatieAandachtspunt voor de OR hierbij is dat de gevolgen juist en correct zijn weergegeven.
DE ONDERNEMINGSRAAD EN PENSIOEN Algemeen Wet op de ondernemingsraden Iedere onderneming met tenminste 50 werknemers, dient een ondernemingsraad te hebben. Indien een werkgever de pensioenregeling wenst
Nadere informatie4 Een instemmingsrecht van de ondernemingsraad voor wijzigen pensioenovereenkomst bij een ondernemingspensioenfonds
EEN INSTEMMINGSRECHT VAN DE ONDERNEMINGSRAAD VOOR WIJZIGEN PENSIOENOVEREENKOMST BIJ EEN ONDERNEMINGSPENSIOENFONDS 4 Een instemmingsrecht van de ondernemingsraad voor wijzigen pensioenovereenkomst bij een
Nadere informatieOverzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen
Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen 15 december 2015 GEWIJZI Vooraf 08 Herziening IORP-richtlijn G 01 Toekomst pensioenstelsel 09 Payroll - motie Hamer G 02 03 04 05 Algemeen pensioenfonds
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 34 378 Wijziging van de Wet op de ondernemingsraden en de Pensioenwet in verband met de bevoegdheden van de ondernemingsraad inzake de arbeidsvoorwaarde
Nadere informatieDe PPI ook voor zelfstandigen?
. De PPI ook voor zelfstandigen? Prof. Dr. Erik Lutjens Hoogleraar Pensioenrecht Vrije Universiteit Amsterdam Expertisecentrum Pensioenrecht - Fac. Rechtsgeleerdheid Initium De Boelelaan 1105 1081 HV Amsterdam
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatie7 VERBOND VAN VERZEKERAARS
7 VERBOND VAN VERZEKERAARS STICHTING VAN DE ARBEID Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Mevrouw drs. J. Klijnsma, staatssecretaris Postbus 90801 2509 LV DEN HAAG Den Haag : 31 oktober 2013 Betreft
Nadere informatieInfo over de PENSIOENWET voor Bedrijfstakpensioenfondsen. Nieuwe verdeling verantwoordelijkheden tussen werkgever, werknemer en pensioenuitvoerder
Info over de PENSIOENWET voor Bedrijfstakpensioenfondsen Nieuwe verdeling verantwoordelijkheden tussen werkgever, werknemer en pensioenuitvoerder De Pensioenwet Na jarenlange discussie is de Pensioenwet
Nadere informatieCode Rechtstreeks verzekerde regelingen
Code Rechtstreeks verzekerde regelingen Voorwoord De (hierna: de Code) is opgesteld door het Verbond van Verzekeraars en de Stichting van de Arbeid. Met de Code wordt nader invulling gegeven aan de waarborging
Nadere informatieVerplichte deelneming directeur in pensioenfonds PGGM
Verplichte deelneming directeur in pensioenfonds PGGM Mr. Z. Kasim 1 HR 13 juli 2007, nr. C05/331, LJN BA231 Verplichte deelneming pensioenfonds, criteria arbeidsovereenkomst BW artikel 7: 610, artikel
Nadere informatieKamervragen van de leden Omtzigt en Van Hijum (beiden CDA)
De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon (070) 333 44 44 Fax (070) 333 40 33
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE. Motie Omtzigt/Hamer
De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon (070) 333 44 44 Fax (070) 333 40 33
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4
Nadere informatieToezicht op pensioenadvies
Toezicht op pensioenadvies S.H. (SIJBREN) KUIPER EN J.A. (ARNO) VOERMAN IN JANUARI 2012 VERSCHENEN IN JURISPRUDENTIE ONDERNEMING & RECHT ALS NOOT BIJ JOR 2012/17 RECHTBANK ROTTERDAM, 17 NOVEMBER 2011,
Nadere informatieMedezeggenschap bij PPI is gatenkaas
Medezeggenschap bij PPI is gatenkaas Vanaf 1 januari 2011 1 is de premiepensioeninstelling (PPI) een toegestane pensioenuitvoerder. 2 Inmiddels heeft een aantal PPI s het licht gezien en zijn er diverse
Nadere informatieSamenvatting: pensioen bij reorganisatie of fusie in de zorg
LOMOZ 24 juni 2015 1 Samenvatting: pensioen bij reorganisatie of fusie in de zorg De OR in de zorg heeft pensioen rechten: Vaak indirect: (pensioen)gevolgen van reorganisatie (art. 25 lid 1 WOR) Soms direct:
Nadere informatieOverzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen
Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen 19 februari 2016 NIEUW VERNIEUWD ONGEWIJZIGD Vooraf VERNIEUWD 08 Payroll motie Hamer ONGEWIJZIGD 01 02 03 04 05 Toekomst pensioenstelsel Verbetering beschikbare
Nadere informatieNota naar aanleiding van het verslag. Algemeen. 1. Inleiding
Wijziging van de Wet op de ondernemingsraden en de Pensioenwet in verband met de bevoegdheden van de ondernemingsraad inzake de arbeidsvoorwaarde pensioen (34 378) Nota naar aanleiding van het verslag
Nadere informatieZijne excellentie de heer L.F. Asscher Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Anna van Hannoverstraat 4 2595 BJ DEN HAAG
Jachthavenweg 121 1081 KM Amsterdam Postbus 75265 1070 AG Amsterdam Zijne excellentie de heer L.F. Asscher Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Anna van Hannoverstraat 4 2595 BJ DEN HAAG Datum
Nadere informatiePensioenwet ingehaald door praktijk. Knelpunten wijziging arbeidsvoorwaarde pensioen bij ondernemingspensioenfondsen
728 Wetenschap Pensioenwet ingehaald door praktijk Knelpunten wijziging arbeidsvoorwaarde pensioen bij ondernemingspensioenfondsen Frédérique Hoppers en Henk Hoving 1 Wijziging van pensioen is actueel.
Nadere informatieVoorstel van wet houdende invoering van de Pensioenwet (Invoerings- en aanpassingswet Pensioenwet)
Voorstel van wet houdende invoering van de Pensioenwet (Invoerings- en aanpassingswet Pensioenwet) Allen die deze zullen zien of horen lezen, saluut! doen te weten: Alzo Wij in overweging genomen hebben,
Nadere informatieRechtspraak 2014 inzake - Medezeggenschapsrecht - Bedrijfstakpensioenfondsen. Roel Veugelers 21 januari 2015
Rechtspraak 2014 inzake - Medezeggenschapsrecht - Bedrijfstakpensioenfondsen Roel Veugelers 21 januari 2015 Inleiding Interessante ontwikkelingen in de Rechtspraak Uitspraken, die voor de praktijk van
Nadere informatieNadere memorie van antwoord
Nadere memorie van antwoord De memorie van antwoord op het voorlopig verslag van uw Kamer over het wetsvoorstel Enige wijzigingen in de Pensioenwet, de Wet verplichte beroepspensioenregeling en enige andere
Nadere informatieADDENDUM BIJ DE PENSIOENOVEREENKOMST
ADDENDUM BIJ DE PENSIOENOVEREENKOMST In aanvulling op de eerder tussen de werkgever en diens werknemers gesloten pensioenovereenkomst maken met ingang van 1 januari 2008 de hierna vermelde bepalingen deel
Nadere informatieWetsvoorstel OR en pensioen - Analyse & Commentaar
Wetsvoorstel OR en pensioen - Analyse & Commentaar Reactie inzake Voorstel van wet tot wijziging van de Wet op de ondernemingsraden en de Pensioenwet in verband met de bevoegdheden van de ondernemingsraad
Nadere informatieActualiteiten pensioenen. Marcel van de Grift Senior pensioenadviseur
Actualiteiten pensioenen Marcel van de Grift Senior pensioenadviseur 1. Algemeen 2. Rol OR 3. Pensioenregelingen Agenda 4. Fiscale wijzigingen 2015 (rol OR bij compensatiemaatregelen) 5. Pensioenuitvoerders
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1999 2000 27 073 Nieuwe regeling voor verplichte deelneming in een bedrijfstakpensioenfonds (Wet verplichte deelneming in een bedrijfstakpensioenfonds 2000)
Nadere informatiePensioenactualiteiten in vogelvlucht. Monica Swalef
Pensioenactualiteiten in vogelvlucht Monica Swalef Agenda Inleiding Algemeen Pensioenfonds Uitbreiding instemmingsrecht ondernemingsraad Wet verbeterde premieregeling Wet pensioencommunicatie Inleiding
Nadere informatieToekomst van het Pensioenstelsel
Toekomst van het Pensioenstelsel 26 maart 2015 Alex Ter Horst en Ruud Derksen Advocaten Pensioenrecht Nederlandse pensioenstelsel behoort tot de beste van de wereld 1. Denemarken (82,4) 2. Australie (79,9)
Nadere informatieOnline Seminar Pensioen
Online Seminar Pensioen mr. Allard Bekius 23 april 2018 Inhoudsopgave 1. Verplichte deelneming pensioenfonds 2. Wijziging van de pensioenregeling 3. Het pensioenontslagbeding 4. Wijziging van de WOR 5.
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatieFaculteit der Rechtsgeleerdheid. VAAN: onder professoren. Actualiteiten pensioenrecht. 4 oktober Prof. mr. drs.
Faculteit der Rechtsgeleerdheid VAAN: onder professoren Actualiteiten pensioenrecht 4 oktober 2016 Prof. mr. drs. Mark Heemskerk Bijzonder hoogleraar pensioenrecht Radboud Universiteit Nijmegen Pensioenrecht
Nadere informatieIORP II De implementatie is nu een feit: Communicatie
Nieuwsbericht Datum: 28 januari 2019 Van: Swalef pensioenjuristen en academie Onderwerp: IORP II De implementatie is nu een feit: Communicatie Nieuwsbericht 2 van 4 In werking! Op 13 januari 2019 is de
Nadere informatieBelangenvereniging SPD De Pensioenwet vanaf 1 januari 2007
Belangenvereniging SPD De Pensioenwet vanaf 1 januari 2007 1 Het pensioenhuis van Nederland Derde verdieping Individuele voorzieningen verzekeraars (lijfrente) Tweede verdieping - pensioen werkgever -
Nadere informatieBasiscursus collectief Pensioen. Wat je moet weten over een belangrijke arbeidsvoorwaarde
Basiscursus collectief Pensioen Wat je moet weten over een belangrijke arbeidsvoorwaarde 1 Onderwerpen Pensioen in Nederland Pensioen = loon Hoe wordt pensioen vastgesteld? Wat bepaalt de waarde van een
Nadere informatieInfo over de PENSIOENWET voor Ondernemingspensioenfondsen. Nieuwe verdeling verantwoordelijkheden tussen werkgever, werknemer en pensioenuitvoerder
Info over de PENSIOENWET voor Ondernemingspensioenfondsen Nieuwe verdeling verantwoordelijkheden tussen werkgever, werknemer en pensioenuitvoerder De Pensioenwet Op 26 september is de Pensioenwet na jarenlange
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatieDe eerste 9 maanden Nieuw in de medezeggenschap
www.merlijnmedezeggenschap.nl De eerste 9 maanden Nieuw in de medezeggenschap Geschiedenis De basis en doel van medezeggenschap Van idee naar besluit De rechten De faciliteiten Geschiedenis van de WOR
Nadere informatieFONDSENBEHEER. Werkgever met contractuele aansluiting. Geachte mevrouw, mijnheer,
Stichting FONDSENBEHEER Postbus 7016 2280 KA Rijswijk Hoorn 165, 228900 Rijswijk VVATERBOUVI Telefoon 070-3171717 Telefax 070-3171701 Website www.sfwaterbouw.ni KyK: 62680587 Werkgever met contractuele
Nadere informatieDe beschikbare premieregeling: de feiten op een rij
De beschikbare premieregeling: de feiten op een rij 3 De beschikbare premieregeling In Nederland bestaan grofweg twee categorieën pensioenregelingen: beschikbare premieregelingen enerzijds en middelloon-
Nadere informatieHandleiding. Modelvragenlijsten. Internationale Inkomende Waardeoverdracht. Een gezamenlijk initiatief van: Pensioenfederatie Verbond van Verzekeraars
Handleiding Modelvragenlijsten Internationale Inkomende Waardeoverdracht Een gezamenlijk initiatief van: Pensioenfederatie Verbond van Verzekeraars Juli 2012 Handleiding Modelvragenlijsten Internationale
Nadere informatieHet wetsvoorstel is op 3 juli 2014 aangenomen door de Tweede Kamer. ChristenUnie, SGP, VVD, Van Vliet, D66, GroenLinks en PvdA stemden voor.
Overzicht van stemmingen in de Tweede Kamer afdeling Inhoudelijke Ondersteuning aan De leden van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) datum 3 juli 2014 Betreffende wetsvoorstel:
Nadere informatieOverzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen
Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen 14 september 2015 VERD VERD VERD VERD GEWIJZI Vooraf VERD VERD 08 VERD Herziening IORP-richtlijn VERD G 01 02 03 04 05 VERD Toekomst pensioenstelsel Algemeen
Nadere informatieOverzicht Nederlands sociaal en arbeidsrecht en voorschriften van informatieverstrekking
Bij de uitvoering van de pensioenregeling van een in Nederland gevestigde werkgever door een pensioeninstelling uit een andere lidstaat blijven, op grond van de Europese Richtlijn EU 2016/2341/EU, het
Nadere informatieUitvoeringsreglement Stichting Bedrijfstakpensioenfonds Waterbouw
Uitvoeringsreglement Stichting Bedrijfstakpensioenfonds Waterbouw Artikel 1 Definities De begripsomschrijvingen zoals opgenomen in het Pensioenreglement Stichting Bedrijfstakpensioenfonds Waterbouw (hierna:
Nadere informatieArbeidsverhoudingen zijn ook in te delen naar het niveau waarop ze zich afspelen: a) Landelijk niveau b) Bedrijfstakniveau c) Ondernemingsniveau
Inleiding vormen dat deel van het maatschappelijke leven waarin de onderlinge betrekkingen tussen werkgevers en werknemers centraal staan. De overheid vormt binnen dat relatiepatroon een uiterst belangrijke
Nadere informatieDe Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,
Regeling van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van, tot wijziging van de Regeling Pensioenwet en Wet verplichte beroepspensioenregeling in verband met de invulling van het begrip consistentie
Nadere informatieTijdens het Rondetafelgesprek in bovengenoemd wetsvoorstel kwam de volgende vraag aan bod:
Memorandum Aan Vaste Commissie voor Financiën van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Van mr. E.A.M. Bergamin Pensioenjurist Mede auteur mr. dr. H. van Meerten Advocaat Clifford Chance Datum 5 februari
Nadere informatieReactie op het voorontwerp van Wet versterking bestuur pensioenfondsen
N 7855 Bst/AR/HS/16 augustus 2011 Reactie op het voorontwerp van Wet versterking bestuur pensioenfondsen Algemeen De minister van SZW heeft op 1 juli 2011 het voorontwerp van Wet versterking bestuur pensioenfondsen
Nadere informatieOvergang naar een APF
Overgang naar een APF Juridische gevolgen 14 oktober 2015 Ruud Derksen Advocaat pensioenrecht Overstappen keuzes Bij keuze voor APF kan gelet worden op: Bestuursmodel en medezeggenschap (governance structuur)
Nadere informatieBedrijfscommissiekamer voor de Overheid voor Rijk en Politie
Bedrijfscommissiekamer voor de Overheid voor Rijk en Politie Advies Rolnummer: RP 083 DE BEDRIJFSCOMMISSIEKAMER VOOR RIJK EN POLITIE, ADVISERENDE NAAR AANLEIDING VAN EEN VERZOEK OM BEMIDDELING EN ADVIES
Nadere informatieNotitie inzake: NETTO PENSIOEN IN DE TWEEDE PIJLER EXPERTISECENTRUM PENSIOENRECHT
EXPERTISECENTRUM PENSIOENRECHT Notitie inzake: NETTO PENSIOEN IN DE TWEEDE PIJLER Prof. mr. Herman Kappelle Prof. dr. Erik Lutjens Mr. Ivor Witte - hoogleraar Fiscaal Pensioenrecht - hoogleraar Pensioenrecht
Nadere informatieOrganisatiewijziging. Wat betekent dit voor uw personeel? 22 november 2018 / Dymphy Schuurman & Sylvia Witkamp
Organisatiewijziging Wat betekent dit voor uw personeel? 22 november 2018 / Dymphy Schuurman & Sylvia Witkamp Programma Organisatiewijziging: - rol van de ondernemingsraad - rol van de vakorganisaties
Nadere informatieWijziging Arbowet: wat verandert er in 2015?
Wijziging Arbowet: wat verandert er in 2015? Door Carolina Verspuij, trainer/adviseur Arbeid en Gezondheid SBI Formaat, 10/06/2015. Dit artikel is gepubliceerd door Werk en Veiligheid, Kerckebosch. Minister
Nadere informatieKennedy Van der Laan. Geachte heer, mevrouw,
Memo Kennedy Van der Laan aan Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen van Chris Nekeman en Inge de Laat inzake NVZ / advies WOR datum 29 september 2014 referentie 15123/CNE/cza/ 1340988/0.6 Geachte heer,
Nadere informatieWijziging van de Pensioenwet en enige andere wetten in verband met de invoering van een algemeen pensioenfonds (Wet algemeen pensioenfonds)
34 117 Wijziging van de Pensioenwet en enige andere wetten in verband met de invoering van een algemeen pensioenfonds (Wet algemeen pensioenfonds) Nota van wijziging Het voorstel van wet wordt als volgt
Nadere informatieVoorwoord. Wageningen, maart 2018 Dirk-Jan Plate CPC. Wijzer in geldzaken 2016, p. 34.
Voorwoord Het verlies aan inkomen krijgt bij ontslag alle aandacht. De pensioeninteresse is laag en neemt bij ontslag nauwelijks toe. Bijna de helft van de Nederlandse beroepsbevolking is zich niet of
Nadere informatieDeelnemersvergadering Stichting CRH Pensioenfonds. 26 juni 2014 De Meern
Deelnemersvergadering Stichting CRH Pensioenfonds 26 juni 2014 De Meern Agenda 1. Opening 2. Aanleiding Nieuw Bestuursmodel 3. Partijen bij uitvoering pensioenregeling 4. Toelichting wettelijk kader 5.
Nadere informatie1. Pensioenwet - Inwerkingtreding 2008
Nieuwsbrief december 2007, Jaargang 2 - vol. 9 1. Pensioenwet - Inwerkingtreding 2008 De Pensioenwet is op 1 januari 2007 in werking getreden, maar voor belangrijke onderdelen is in uitgestelde werking
Nadere informatieCollectieve Arbeidsovereenkomst over pensioenen. Tronox Pigments (Holland) B.V. Rotterdam-Botlek
Collectieve Arbeidsovereenkomst over pensioenen Voor de werknemers in dienst van Tronox Pigments (Holland) B.V. te Rotterdam-Botlek Looptijd 1 januari 2015 t/m 31 december 2019 Tronox Pigments (Holland)
Nadere informatiePensioen 2018: finish op tijd. Maarten Minnaard, held law Natasja Winter, KWPS 20 april 2017
Pensioen 2018: finish op tijd Maarten Minnaard, held law Natasja Winter, KWPS 20 april 2017 Pensioenrichtleeftijd in 2018: 68 jaar Vanaf 2018 wordt, op grond van wettelijke bepalingen, de pensioenrichtleeftijd
Nadere informatieAdvies W /III
Advies W12.18.0366/III Datum: woensdag 28 november 2018 Soort: Voorlichting Ministerie: Sociale zaken en Werkgelegenheid Vindplaats: Kamerstukken I 2018/19, 34934, nr. E Verzoek om voorlichting van de
Nadere informatieA OEdmond Halley Oorsprongpark 1 3581 ES UTRECHT T 030 251 98 81 E iiiinfo@edmondhalley.nl W www.edmondhalley.nl twitter.
A OEdmond Halley Oorsprongpark 1 3581 ES UTRECHT T 030 251 98 81 E iiiinfo@edmondhalley.nl W www.edmondhalley.nl twitter.com/edmondhalley Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE... 2 HET NEDERLANDSE PENSIOENSTELSEL
Nadere informatieAlgemeen pensioenfonds in vogelvlucht
Algemeen pensioenfonds in vogelvlucht Vlak voor het kerst heeft staatssecretaris Klijnsma het Wetsvoorstel algemeen pensioenfonds naar de Tweede Kamer gestuurd. Onderstaande analyse van AZL biedt u een
Nadere informatieOR-minicongres Johan van Soest, 16 juni 2016. Belangrijkste ontwikkelingen rondom pensioen
OR-minicongres Johan van Soest, 16 juni 2016 Belangrijkste ontwikkelingen rondom pensioen Agenda Belangrijkste ontwikkelingen rondom pensioen Resultaten mini-enquête Rol OR bij wijziging pensioenregeling
Nadere informatieEerste Kamer der Staten-Generaal
Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2018 2019 34 934 Wijziging van de Pensioenwet, de Wet verplichte beroepspensioenregeling en de Wet op het financieel toezicht in verband met de implementatie
Nadere informatieJuridische complexiteit van streefregelingen
Juridische complexiteit van streefregelingen Workshop van Nederlands Pensioenbureau 28 september 2017 door Mr. W.P.M. Thijssen (Pensioenadvocaten.nl en VU Expertisecentrum Pensioenrecht) Presentatie te
Nadere informatiePensioenakkoord uit juridisch perspectief (met beetje korting) Albert van Marwijk Kooy CPL
Pensioenakkoord uit juridisch perspectief (met beetje korting) Albert van Marwijk Kooy CPL VPR 14 september 2010 Vooraf Stand na voorgaande Akkoord 4 juni 2010 Crisis: korting ea Groenboek EC juli 2010:
Nadere informatiePensioen bij fusies en overnames
Pensioen bij fusies en overnames Ruud Derksen Advocaat 2 3 april 2019 Onderwerpen Transactievormen Overgang van onderneming Uitvoeringsaspecten Waardeoverdracht In- en uitlooprisico Overige aspecten 3
Nadere informatieNieuwe inzichten over verantwoordelijkheden rond pensioenproducten
Nieuwe inzichten over verantwoordelijkheden rond pensioenproducten De actualiteit "Kamer komt terug van reces om pensioenen" "Pensioen is onzeker bezit geworden" 3 Afbakening verzekeraar/ uitvoerder bemiddelaar
Nadere informatieEisen voor bestuursleden
Eisen voor bestuursleden (overgenomen uit plan van aanpak deskundigheidsbevordering Pensioenkoepels 2010) Om zijn verantwoordelijkheid te kunnen dragen moet een bestuurslid deelnemen aan de besluitvorming
Nadere informatie