Cholesterolverlagers 100 miljoen euro goedkoper

Transcriptie

1 Tuinieren nog nooit zo populair Vlaanderens bekendste tuinman Bartel Van Riet zet je op weg: Eigen groenten smaken altijd beter. > p Regio Mechelen Vrijdag 29 mei 2015 Cholesterolverlagers 100 miljoen euro goedkoper Op drie jaar tijd geeft de ziekteverzekering honderd miljoen euro minder uit aan cholesterolverlagers. En er kan nog 55 miljoen euro af. Cholesterolverlagers of statines zijn de meest gebruikte geneesmiddelen in ons land. Bijna anderhalf miljoen Belgen, meer dan een op de acht, gebruiken ze. In 2011 piekten de uitgaven tot 237 miljoen euro. In 2014 was de totale kostprijs al gezakt naar 137 miljoen euro. Ook de patiënten deden er hun voordeel mee. De totale som van het remgeld zakte van 38,5 naar 33,5 miljoen euro. Uit patent De reden? Een van de duurdere, vaak voorgeschreven cholesterolverlagers, is uit patent gegaan. Daardoor kwamen er voor dat geneesmiddel ook goedkopere varianten op de markt. Kostte een dagdosis van het merkgeneesmiddel in 2011 nog 1,09 euro, dan daalde dat in 2014 naar 0,19 euro. Dat is 85 procent goedkoper. Vandaag zijn er vijf soorten statines op de markt. Als artsen alleen nog de goedkoopste variant simvastatine zouden voorschrijven, dan levert dat voor de ziekteverzekering nog een Bijna anderhalf miljoen Belgen gebruiken cholesterolverlagers. In 2011 piekten de uitgaven tot 237 miljoen euro. bijkomende besparing op van 55 miljoen euro, zegt CM-voorzitter Marc Justaert. Sluismodel CM pleit al langer voor een sluismodel om geneesmiddelen goedkoper te maken. Marc Justaert: In dat model kunnen geneesmiddelenproducenten zich na een aanbesteding aansluiten bij de prijs van de goedkoopste producent. Wie dat doet, heeft gedurende een periode van drie tot vijf jaar de garantie van terugbetaling van zijn geneesmiddel aan een vaste prijs met een gegarandeerd volume. Veilig met de fiets naar school > 5 Daniël Rys Hoe krijgen we de NMBS weer op de rails? Kritiek op het nieuwe transportplan, geruchten over geldverslindende filialen, protest tegen het boordtarief, Media en politiek zijn vaak niet mals voor de NMBS. Het lijkt alsof de Belgische Spoorwegen in een schietkraam staan, zegt Luc Piens van spoorvakbond ACV-Transcom. > 13 Beslissende maanden voor ons pensioen Beter beschermd tegen stress en burn-out op het werk > 11 > 12 Auteur Tine Hens: Proberen om een andere economie te bouwen is beter dan niets doen > jaargang 71 visie nummer 11 afgiftekantoor brussel x p volgend nummer op 12 juni 2015 Regionieuws > p. 16

2 2 Visie ver ING WOORD Waarom In mijn kindertijd, toen ik nog elke mededeling met waarom beantwoordde, liep ik regelmatig langs bij een buurvrouw met een oude waterpomp. Met een hendel kon je grondwater oppompen. Erg fascinerend allemaal. En vroeger deden we daar alles mee, vertelde ze mij keer op keer. Patatten in koken, de kippen water geven en ook het water zelf opdrinken. Waarom drink je het water nu niet meer?, vroeg ik dan, naarmate ik ouder werd meer om de sport dan vanuit oprechte interesse. Het water is te vervuild manneke, veel te veel pesticiden en slechte mest in de grond. En dan zei ze, zoals alleen oude buurvrouwen aan jonge ketjes iets kunnen zeggen: Toen ik uwen ouderdom had, kenden wij dat niet, water in flessen. En ooit gaat gij aan uw klein mannen zeggen, in mijne jongen tijd dan kenden we dat niet, propere lucht in zakskes. Ik moet er nog vaak aan terugdenken. Eigenlijk telkens ik een nieuwsbericht lees over luchtvervuiling. Luchtvervuiling kost Europa jaarlijks miljard euro door vroegtijdige overlijdens en ziekte. En: Belg leeft 13 maanden minder lang door luchtvervuiling. De nieuwsberichten zelf zijn vaak confronterender dan de titel: Fijn stof is de sluipmoordenaar van de moderne wereld. Het zorgt voor meer kans op longkanker, hartinfarcten, diabetes bij kinderen, vroeggeboortes, zwakke spermakwaliteit, enzovoorts. Uit onderzoek in Brussel blijkt dat ruim 30 procent van de hart- en bloedvatenziekten bij 65-plussers veroorzaakt wordt door de nabijheid van drukke straten. Voor chronische longziektes bedraagt dat percentage 25 procent, voor astma bijna 20 procent. Ik heb nog geen klein mannen. Oef. Want wat zou ik hen antwoorden als zij waarom zouden vragen? Waarom heeft vandaag één kind op de vier ademhalingsproblemen? Waarom zouden we shop pingcentra bouwen en nog meer auto s aantrekken naar plaatsen waar de luchtkwaliteit nu al erg ondermaats is? Waarom is België wereldkampioen in fiscale voordelen voor bedrijfswagens, maar worden fietspunten aan stations gesloten en wordt er bespaard op openbaar vervoer? Of nog, als ze iets ouder zijn: Waarom wil men kost wat kost besparen op de ziekteverzekering en de sociale zekerheid, maar is het een taboe om de oorzaken zoals luchtvervuiling aan te pakken? Ja, waarom eigenlijk? onze samenleving Jurgen D Ours hoofdredacteur Visie Debat rond vrijwilligers en bijklussers zuiver houden Frank Bahnmüller vrijdag 29 mei 2015 Vrijwilliger is geen werknemer Beweging.net pleitte op Rerum Novarum voor een Minister van VZW s, een Minister van Verenigingen. Nu twee weken later vrijwilligers in één adem worden genoemd met zwartwerk en bijklussen, blijkt eens te meer de noodzaak aan een samenhangend beleid voor vrijwilligers en verenigingen, reageert Linde De Corte, algemeen secretaris van beweging.net. Want, om te beginnen: een vrijwilliger is geen werknemer. Wie een kilometervergoeding krijgt om een zieke buurvrouw naar het ziekenhuis te brengen, die krijgt een onkostenvergoeding als vrijwilliger, zegt Linde De Corte. Een vrijwilliger kiest er vrij voor om taken op te nemen voor de maatschappij en medemensen. Hij krijgt er geen loon voor, soms een onkostenvergoeding. En dat heeft niets met bijklussen of zwartwerk te maken. Kostendekkende vergoedingen voor vrijwilligerswerk zijn dan ook geen zwart geld. Een vrijwilliger krijgt geen loon, enkel soms een onkostenvergoeding. En dat heeft niets met bijklussen of zwartwerk te maken. Linde De Corte, algemeen secretaris beweging.net Vrijwilligers Gebruikten sommige politici de afgelopen dagen vrijwilligerswerk en bijklussen dan door elkaar? Helaas wel, zegt Linde De Corte. Aan de ene kant heb je de problemen en uitdagingen van vrijwilligers en hun verenigingen. Om die te steunen, hebben we een Minister van VZW s nodig. Die minister moet volgens beweging.net ook zorgen voor maatschappelijke innovatie, vanzelfsprekend naast economische innovatie. Net zoals ondernemin- 'Net zoals ondernemingen ondersteuning krijgen voor economische innovatie, moet de overheid ook verenigingen vooruit helpen en zorgen voor maatschappelijke innovatie, zegt Linde De Corte van beweging.net. gen ondersteuning krijgen voor economische innovatie, moet de overheid ook verenigingen vooruit helpen en zorgen voor maatschappelijke innovatie. Laten we niet vergeten dat de verenigingen mee de grote maatschappelijke uitdagingen aanpakken. Bijklussers En dan is er nog, zonder link met vrijwilligerswerk dus, betaald bijklussen. Dat wil Staatssecretaris Bart Tommelein vlotter toegankelijk maken en zo zwartwerk aanpakken. Op zich niets mis mee zegt beweging.net, zolang er voldoende sociale bescherming is voor wie bijklust en de aandacht vooral gaat naar echte volwaardige jobs. Daar knelt het schoentje, want we willen geen mini-jobs of flexibele arbeid met uitgeholde werknemersrechten. Gelet op de hoge werkloosheidscijfers moet de regering vooral investeren in nieuwe en werkbare jobs. Niet in het goedkoper en flexibeler maken van bijkomende activiteiten. Onze jongeren moeten aan de slag kunnen, voltijds werklozen moeten aan werk geholpen worden en werknemers die onvrijwillig deeltijds werken moeten zicht krijgen op een voltijdse baan. En het kan ook niet de bedoeling zijn dat volwaardige, kwaliteitsvolle jobs worden vervangen door nepstatuten, besluit Linde De Corte. Geluk beleef je samen rond de BBQ Een grote feesttent aan het jeugdlokaal, goedgemutste vrijwilligers achter de barbecue en toog en veel eetlustige mensen: meer was er niet nodig om van de 13de Barbekoe in Appelterre-Eichem (Ninove) een succesnummer te maken. Deze barbecue ten voordele van vzw T Chiropaksken slaagt er keer op keer in om een heel dorp te verzamelen rond de tafel. En de sfeer zat er vorig weekend weer helemaal in. Verspreid over twee dagen ontvingen we eters. Dat allemaal dankzij de inzet van een grote groep oudere en jongere vrijwilligers, vertelt medeorganisator Patrick. En wat gebeurt er met de opbrengst? Die wordt gebruikt voor het onderhoud, de vaste kosten en verdere uitbouw van de jeugdwerking en het lokaal. Dat lokaal hebben we bovendien zelf gebouwd, met een ploeg van ouders, (oud-)leiding en sympathisanten van de Chiro. Deze zomer starten we er eveneens een speelpleinwerking waaraan bijna alle verenigingen uit het dorp meewerken. (LG) Organiseer jij of je vereniging een fijne activiteit? Gedeeld geluk is dubbel geluk. Laat het ons daarom weten via lezers@visieredactie.be. Wie weet komt onze fotograaf langs op jouw activiteit en verschijnt jouw foto in deze rubriek.

3 3 Visie vrijdag 29 mei 2015 onze samenleving Bartel Van Riet geeft tips voor de ideale moestuin Tuinieren populairder dan ooit Bartel Van Riet leerde Vlaanderen tuinieren in zijn televisieprogramma Groenland: Mensen willen gewoon terug naar buiten. We kopen bijna allemaal wel eens bio. Dat blijkt uit een enquête van Bioforum naar aanleiding van de Bioweek (6-14 juni). En ook de moestuinen en volkstuintjes worden alsmaar populairder. Wat zijn nu de tips en de tricks voor succes in eigen tuin? Niemand beter dan Vlaanderens bekendste tuinman Bartel Van Riet om goede raad te geven. Onze vingers worden stilaan weer groener. Daar zou Bartel Van Riet voor iets kunnen tussen zitten. Met zijn programma Groenland op Eén probeert hij iedereen naar buiten te sturen. Hij is dan ook niet verrast dat steeds meer mensen hun eigen groenten willen kweken. Omdat de mensen bewuster beginnen te leven. Die dikke auto en die verre reizen, het mag weer iets minder. Mensen steken hun centen liever in hun tuin, waar ze uiteindelijk toch veel geniet van hebben. Hebben mensen het daar niet te druk, druk, druk voor? Vijf minuten is genoeg. s Morgens een tasje koffie drinken op een mooi terras, dat maakt je toch al een beetje gelukkiger? Mensen willen gewoon terug naar buiten. Stel, ik wil een moestuin aanleggen. Ben ik dan meteen veel geld kwijt? Dat hoeft niet, tenzij je alles laat uitvoeren door een tuinarchitect. Maar als je alles beetje bij beetje zelf doet en wat geduld hebt, geraak je ook al een heel eind. Het is echt een misvatting dat een tuin onderhouden duur is. Als je je eigen sla plant, kost je dat tien cent voor dat plantje in plaats van een euro voor die krop in de winkel. Rijk zal je er niet van worden - alhoewel, misschien wel in je hoofd - maar niet in je portemonnee. Maar het is leuk om er mee bezig te zijn en het is sowieso lekkerder. Is er echt zo n groot smaakverschil met groenten uit de winkel? Groenten die op eigen tempo kunnen groeien zijn sowieso beter. Dat is zoals een stoofpotje, dat moet lang opstaan. Eigen kweek smaakt ook beter dan biogroenten of fruit uit de winkel, want ook bioproducenten moeten de markt volgen. Maar als mijn sla vandaag nog niet rijp is, is die voor morgen. Of kruiden, rustig laten groeien in volle grond. Een basilicum is pikant, maar als je dat in de winkel koopt, smaakt dat naar water. En een appel die jij van je boom plukt, heeft geen maand in de frigo gelegen tot hij verkocht wordt. Waar ligt het meestal aan, als het toch niet lukt? Als je het gewoon houdt bij sla en radijzen, kan dat eigenlijk niet mislukken. Die groenten zijn ideaal om mee te beginnen. Veel mensen willen eigenlijk meteen te veel verschillende dingen zetten en hebben geen geduld. Soms zit het ook in kleine dingen. Overbemesting bijvoorbeeld of te veel water geven. Dat hoor ik vaak. Kunnen mensen die in de stad wonen ook aan de slag, zelfs al is hun ruimte beperkt? Verticaal gaan. Een palettuin bijvoorbeeld. Je kan die paletten ophangen of schuin tegen de muur zetten. Of gaatjes maken in een zak potgrond en daar iets in zaaien. Alles wat in de grond kan groeien, kan eigenlijk ook aan de muur groeien. Er is dus nog hoop voor mensen in de stad. De Vlaamse overheid voert campagne rond het thema: gezond uit eigen grond. Kan ik zomaar een moestuintje aanleggen naast een snelweg? Ik denk dat het langs een autostrade nog wel kan meevallen. Ik raad sowieso aan om de bodem te laten testen. Dat is ook handig om niet verkeerd te bemesten. Of om te zien wat er kan en niet kan. In zware kleigrond kan je geen wortels telen. Daar moet je rekening mee houden om jezelf centen en frustraties te besparen. Bio doet het goed, volgens de enquête van Bioforum. Is dat volgens jou een hype of is het iets blijvends? Ik hoop dat de mensen dat blijven doen. Je mag het grote verhaal nooit uiteen trekken en het enkel herleiden tot bio. Een mens moet gewoon bewuster gaan leven. Het licht uitdoen en de kraan toedraaien in huis. Minder lang douchen. Recycleren in plaats van alles in één vuilbak te gooien. Letten op verpakkingen. Dat gaat dus verder dan bio. Ik koop bijvoorbeeld veel op de markt en steek alles in één zak. Dat is beter dan zes voorverpakte appels nog eens in een plastieken zakje steken. Daar kan ik niet tegen. Maar ik merk wel dat mensen dat meer en meer beginnen te beseffen en bewuster gaan leven. Alleen zijn we soms Het is echt een misvatting dat een tuin onderhouden duur is. Bartel Van Riet misschien wat gemakzuchtig. Ik probeer zelf mijn best te doen. Maar ik vind het erg dat ik met een grote auto rijd die veel uitstoot. Daar krijg ik soms opmerkingen over. Maar het is de enige auto waarmee ik alles kan vervoeren en een aanhangwagen kan trekken. Je ziet, ik ben ook geen heilig boontje. Meer info: Win Groenland 3 Wil je graag een exemplaar winnen van het Bartel Van Riets nieuwste boek Groenland 3? Kijk dan op pagina 20 voor de wedstrijdvraag.

4 4 Visie post VACATURE m/v CM Juridisch dossierbeheerder Software specialist Interne auditor ICT projectleider ICT projectmanager Voltijds onbepaalde duur Schaarbeek Meer info over deze en andere vacatures op Hefboom vzw Consulent dienstverlening Voltijds onbepaalde duur GESCO-statuut Meer informatie op UW GEDACHT GMD Ik las in de krant dat mensen tussen 45 en 75 jaar met een globaal medisch dossier jaarlijks recht hebben op een gratis controle bij hun huisarts. Ik ging onlangs bij de huisarts langs voor die gratis consultatie omdat ik ondertussen aan alle voorwaarden voldoe. Maar toen ik haar het artikel toonde, bleek ze niet op de hoogte. En ik moest mijn consultatie zoals gewoonlijk betalen. Frustrerend. Te meer omdat in het artikel stond dat voor die maatregel 22 miljoen euro was vrijgemaakt. Ik vroeg hierover uitleg aan CM. Wat liep er fout? Naam en adres bekend bij de redactie Heb je een globaal medisch dossier bij je huisarts, dan overloopt de huisarts jaarlijks met jou een vragenlijst om je algemene gezondheidstoestand te bekijken. Dit preventieplan is een onderdeel van het GMD, het zogenaamd GMD+. De huisarts besteedt dan aandacht aan je leefwijze, je vaccinaties en preventieve onderzoeken. Hij doet dat tijdens een consultatie of huisbezoek. Ben je tussen 45 en 75 jaar dan mag de huisarts je voor dit preventieplan een supplement aanrekenen. Dat krijg je volledig terugbetaald. Voor de consultatie of het huisbezoek betaal je wel remgeld. Zonnebril Toen ik mijn bril kocht, zei de opticien mij dat ik een tegemoetkoming kon krijgen van CM. Ik moest daarvoor de originele factuur bezorgen. Ik wil mij nu ook een zonnebril met aangepaste glazen aanschaffen. Geldt de vergoeding daarvoor ook? Naam en adres bekend bij de redactie Ook voor een zonnebril met glazen op sterkte geeft CM eens per jaar een tegemoetkoming als je de bril koopt bij een erkende opticien of optometrist. Voor een zonnebril zonder glazen op sterkte geldt de vergoeding niet. Bijsluiter Als ik een geneesmiddel koop, wil ik altijd de informatie op de bijsluiter lezen. Maar dat lukt niet goed omdat het lettertype veel te klein is. Ik kan de apotheker vragen om mij de belangrijkste gegevens te zeggen, maar in de apotheek sta je bijna nooit alleen. Dan wil ik de andere klanten niet laten wachten. Naam en adres bekend bij de redactie vrijdag 29 mei 2015 Het behoort tot de opdracht van de apotheker om de bijsluiter toe te lichten. Zeker als de patiënt voor de eerste keer een geneesmiddel gebruikt. Het FAGG (Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten) doet inspanningen om de leesbaarheid van de bijsluiter te verbeteren. Op kun je bijsluiters opzoeken en in een groter lettertype uitprinten. CM-reisbijstand Ik vertrek binnenkort op vakantie naar het buitenland. Ik heb via de website van CM een World Assistance Card gedownload voor het geval ik er medische zorg zou nodig hebben. Volstaat dit? Naam en adres bekend bij de redactie Afhankelijk van je buitenlandse bestemming heb je voor de CMreisbijstand specifieke documenten nodig. Dat is een Europese ziekteverzekeringskaart (EZVK) voor alle EU-landen, Zwitserland, Noorwegen, IJsland, Liechtenstein, Australië en Macedonië. Voor Bosnië-Herzegovina, Cuba, Montenegro, Rusland, Ser vië, Algerije, Marokko, Tunesië en Turkije heb je de World Assistance Card en nog een ander document nodig. Voor alle andere landen volstaat de World Assistance Card. Specifieke documenten en de EZVK kun je bestellen via de website of afhalen in het CM-kantoor. Schijnzelfstandigheid In de Visie nummer 10 van 15 mei las ik een artikel over schijnzelfstandigheid. Dit trok mijn aandacht, aangezien ik zelf aan het werk ben als schijnzelfstandige. Ik ben een twintiger met een master diploma en toch is het niet mogelijk om in mijn sector een vaste baan te vinden. In het eerste kwartaal van dit jaar heb ik geen 1000 euro per maand verdiend. Ik kan dus helemaal niet aan pensioensparen doen en vakantie nemen is ook niet vanzelfsprekend. Ik mag er niet aan denken dat ik een ongeval op het werk zou hebben. Ik heb het geluk te kunnen rekenen op de steun van mijn ouders. Het is voor mij niet mogelijk om op eigen benen te staan en dit na 6 jaar studeren en met een voltijdse job. Ik hoop dat jullie hier echt werk van maken! Naam en adres bekend bij de redactie Stuur je lezersbrief naar Redactie Visie, Postbus 20, 1031 Brussel of naar lezers@visieredactie.be. Vermeld je woonplaats. De redactie kan de teksten inkorten of niet opnemen bij plaatsgebrek. Onder elke brief publiceren wij de volledige naam en woonplaats van de auteur. Als je je reactie liever zonder deze gegevens ziet verschijnen, vermeld dit dan uitdrukkelijk. GECITEERD Streep op elke regel de letters weg, die samen het woord vormen dat overeenkomt met de omschrijving. De resterende letters vormen van boven naar beneden citaat-204&_citaat-204&.qxd en van links naar rechts 11:48 een Pagina citaat Pacht; 2. insect; 3. waardeloos ding; 4. brandkast; 5. voertuig; 6. illustratie; 7. papierbal; 8. nagerecht; 9. mep; 10. as; 11. wind; 12. deel van het gebit; 13. geest; 14. Citaat-204 dun stuk hout. 1 H W U I U E R D 2 E L M U E I N S 3 P S R E U N L B 4 E K O L O U I S 5 A R U D T E O E 6 L P T R N E N T 7 P A R A O R P D 8 E W V A A L R A 9 D K E L V A A P 10 S N P H I U L N 11 G B E R S I E S 12 K C I H E E N S 13 S P K O E O K N 14 I L S A T D O M Citaat 204 De Puzzelaar Oplossing: Wie de mensen beoordeelt naar de waarde van hun geschenken, is dom. Streep op elke regel de letters weg, die samen het woord vormen dat overeenkomt met de omschrijving. Wij trekken altijd ons plan. Samen. Onafhankelijk leven. Gaan en staan waar je wilt. Vrij zijn. We dromen er allemaal van. Maar een ongeluk is snel gebeurd. Acuut of langdurig als je aan ondersteuning denkt, staat Thuiszorgwinkel voor je klaar. Met professioneel advies én het ruimste aanbod aan materiaal. Kom naar Thuiszorgwinkel of bel Samen vinden we wat jij nodig hebt! Visie nieuw mobiliteit.indd :48:48

5 Visie vrijdag 29 mei 2015 Veilig door het verkeer hoe gaat het met u? 5 Onze kinderen zijn opgegroeid met de fiets Omdat het gemakkelijk is. Dat is vaak de reden waarom we onze kinderen met de auto naar school brengen. De fiets is echter een gezond, veilig en milieuvriendelijk alternatief. Dat vinden ook Bram (37) en Eveline (36) en hun drie kinderen Nienke (7), Wannes (6) en Amber (4). Wij doen bijna alles met de fiets. Daniël Rys Bram en Eveline: We leren onze kinderen niet enkel fietsen, we leren ze ook dat de fiets een volwaardig vervoermiddel is. Wanneer we met hen afspreken, hebben Bram en Eveline net hun kinderen aan de schoolpoort opgepikt. Met de fiets uiteraard. Dat de regen vandaag met bakken uit de hemel valt, houdt hen niet tegen. We zijn helemaal nat, roept Wannes. Maar dat doet ons niks. De trip naar school duurt slechts tien minuten, zegt papa Bram. Bovendien wonen wij in de stad, dus de makkelijkste manier om je te verplaatsen is de fiets. Ook voor de kinderen. Wanneer wisten jullie dat Wannes er klaar voor was om zelf naar school te fietsen? Bram: De allereerste fietslessen gebeurden Op stap met kind en fiets: vijf tips Hieronder vind je nog enkele tips van Mobiel 21. Deze organisatie voert onderzoek naar mobiliteit en wil mensen hiermee op een bewuste manier laten omgaan. 1. Controleer voor je de straat opgaat eerst of je kind voldoende fietsvaardig is. Kan het zijn evenwicht houden, vlot vertrekken, stoppen en vertragen? 2. Begin met een korte en eenvoudige weg. Zo wordt je kind gewoon aan de drukte van het verkeer. Nadien kun je de route uitbreiden of kun je de route eens op een ander tijdstip afleggen. 3. Fiets naast of achter je kind. Wanneer je achter je kind rijdt, heb je een beter zicht op de gevaren en kun je duidelijke instructies geven. Bovendien zie je ook hoe je kind het ervan afbrengt. Als je naast je kind fietst, doe dit dan links. Zo vorm je een barrière tussen je kind en het verkeer. 4. Als je je kind op de mogelijke gevaren van het verkeer wijst als voetganger, zal het er ook bewuster mee omgaan wanneer het leert fietsen. 5. Hoe meer je oefent, hoe beter het fietsen zal gaan. Ga daarom zo vaak mogelijk met de fiets op pad. hier in het park. In een beschermde omgeving dus. Daarna hebben we de kinderen geleidelijk aan ervaring laten opdoen in het verkeer. Eveline: Eerst tijdens plezieruitstapjes. Wannes fiets hing dan via een fietsstang vast aan mijn fiets en op rustige plekken mocht hij alleen fietsen. Op plekken waar het drukker is, haakten we Wannes weer aan. Dat gebeurt nu soms nog. Op die manier leerden ze geleidelijk aan hun evenwicht vinden en zelfstandig fietsen. Kunnen Nienke en Wannes het verkeer al voldoende inschatten? Bram: Kinderen moeten leren hun aandacht altijd bij het verkeer te houden en proberen te anticiperen op allerhande situaties. Ze moeten ook goed het verschil kennen tussen links en rechts. Onze kinderen zijn letterlijk opgegroeid met de fiets en hebben al veel kennis en vaardigheden opgedaan. Ze zijn de drukte van de stad gewoon. Eveline: Al houd ik soms mijn hart vast. Zijn jullie wel eens bang dat het misgaat? Eveline: Toch wel. Meer nog dan bang ben ik eerder heel alert. Als ik echt bang zou zijn, zou ik niet elke dag met de kinderen door het verkeer fietsen. Bram: Onderweg ben ik nooit bang. Maar als er iets in de media verschijnt over een ongeluk met fietsende kinderen, ben ik daar toch even niet goed van. Hoe maak je kinderen gewoon aan het drukke verkeer in de stad? Bram: Ik denk vooral door veel te oefenen. Sinds de paasvakantie fietst Wannes ook zelf naar school. We hebben wel bewust gewacht tot het lichter werd s morgens en s avonds zodat hij niet in het donker moest leren wennen aan de drukke weg naar school. Eveline: Wij passen trouwens onze route naar school aan en kiezen niet voor de kortste, maar voor de veiligste weg. Op de weg naar school ligt een gevaarlijk kruispunt waar wij graag een paar meter voor omrijden. Bram: We hebben ook met Wannes gewacht tot we zeker waren dat Nienke echt zelfstandig kon fietsen, met een aantal aanwijzingen. Over die aanwijzingen wordt soms ruzie gemaakt. Hoe bedoel je? Bram: Het gebeurt al eens dat ik kordaat Nienke stop! Nienke links of rechts! roep. Soms komt dat bij haar over alsof ik kwaad ben. Maar in het verkeer moeten ze luisteren en is er meestal geen tijd om vriendelijk iets te vragen. Els Willems Meer tips over veilig fietsen met kinderen vind je op skoebidoe en op Fit in je hoofd-test vernieuwd De website Fit in je hoofd is vernieuwd. Het is een initiatief van de Vlaamse overheid om je geestelijke gezondheid te testen. Met nieuwe oefeningen, tests en filmpjes kun je nagaan hoe fit je bent in je hoofd. Creëer je eigen online werkplek en ga aan de slag met je veerkracht. Je krijgt advies op maat gedurende het hele proces. Daarnaast is er een mobiele app, waarmee je aan de hand van opdrachten en tips je positieve levenshouding aansterkt. De Fit in je hoofdcampagne bestaat al sinds De elektronische invultest werd in 2009 als nieuw onderdeel gelanceerd voor iedereen ouder dan Teleblok weer op post Studenten met een examendip, kunnen weer terecht bij Teleblok. De anonieme en gratis hulplijn van CM luistert naar studenten in nood. Een goed gesprek geeft immers moed om er opnieuw tegenaan te gaan. Ook ouders en leerkrachten kunnen een beroep doen op Teleblok. Teleblok is tot 25 juni elke dag van 18 tot 23 uur bereikbaar via chat op Van 1 tot 22 juni biedt Teleblok jongeren weer de kans om samen te studeren in Gent, Leuven, Hasselt of Antwerpen. Reserveer wel je plaats in een blokpunt Kandidaat voor onderzoek? KU Leuven voert samen met CM een studie uit, MyHealthData, over gezondheidsinformatie en zoekt daarvoor deelnemers. Voor het eerste deel maak je thuis creatieve opdrachten gedurende twee weken. Nadien doe je mee aan een workshop over de toekomst van de gezondheidsinformatie. Ten slotte worden sommige deelnemers uitgenodigd voor een interview over eigen ervaringen met gezondheidsinformatie. Je kunt meedoen als je een chronische aandoening hebt of een kankerbehandeling achter de rug hebt. En ook als je afgelopen jaar een kindje kreeg of zwanger wilt worden. Voor elke groep is er een workshop. Aanmelden via de website. GEZOND IN t kort

6 6 Visie hoe gaat het met u? vrijdag 29 mei 2015 zoek en win Speur je in Visie mee naar het antwoord? Doe de test Wat weet jij over generische Tip Meisje dat in balans is Oplossing W Stuur je antwoord voor 8 juni op een gele briefkaart naar Persdienst CM, Postbus 40, 1031 Brussel. Of mail het antwoord naar zoekenwin.visie@cm.be. Vermeld welke prijs je wenst: het kookboek Lekker zonder suiker van Ter Groene Poorte en de Diabetes Liga (gezonde recepten zonder toegevoegde suiker voor iedereen), uitg. Lannoo of het boek Meertalig opvoeden van Marinella Orioni (antwoorden op vragen over meertalig opvoeden en tips om het te doen), uitg. Van Gennep. Uit de juiste inzendingen worden vijf winnaars geloot. Oplossing Visie nr. 10 Noten Is een generisch geneesmiddel altijd het goedkoopst? En wordt het dan ook minder terugbetaald? Test je kennis over geneesmiddelen met deze quiz. Je portemonnee is sowieso de winnaar. 1 Generische geneesmiddelen werken a meestal even goed als het origineel. b altijd even goed als het origineel. c iets minder goed omdat ze van een lagere kwaliteit zijn. Antwoord: b Generische geneesmiddelen kunnen een andere smaak, kleur of vorm hebben dan het origineel, maar ze moeten exact dezelfde werkzame bestanddelen bevatten in dezelfde dosis. Ze worden ook uitgebreid getest: de opname van het geneesmiddel in het bloed moet gelijk zijn aan het origineel. Qua werking is er dus geen enkel verschil tussen een origineel merkgeneesmiddel en zijn generische variant. 2 Een generisch geneesmiddel mag pas op de markt komen als het a minstens 12,5 procent goedkoper is dan het origineel. b minstens 22,5 procent goedkoper is dan het origineel. C minstens 32,5 procent goedkoper is dan het origineel. Antwoord: c Een fabrikant die een nieuw geneesmiddel maakt, mag dat ongeveer 20 jaar als enige produceren. Daarna vervalt het eigendomsrecht en mogen ook andere fabrikanten het middel op de markt brengen, op voorwaarde dat het minstens 32,5 procent goedkoper is dan het origineel. Om te vermijden dat consumenten massaal kiezen voor deze goedkopere variant, laten sommige fabrikanten de prijs van het origineel dalen. Daardoor kan het uiteindelijke prijsverschil wel kleiner zijn dan 32,5 procent. Soms daalt de prijs van het originele geneesmiddel zelfs zo sterk, dat het goedkoper wordt dan het generische middel. Winnaars Andy Roels (Schellebelle) Patrick Van Bogaert (Sint-Niklaas) Frits Van Loon (Weelde) Martha Van Raast (Mortsel) Nele Vanderbist (Muizen) Neem ook deel aan de CM-webquiz op Vragen over geneesmiddelen? Je kunt altijd terecht bij de apotheker. Meer pogingen om te stoppen met roken HUIS dokter WAT helpt tegen een droge mond? Meer jonge vrouwen roken maar tegelijk stijgt ook het aantal kandidaten dat probeert te stoppen. Werelddag zonder Tabak op 31 mei moedigt ze aan. Bijna één op de vier Belgen rookt nog altijd, zo blijkt uit de Gezondheidsenquête Vooral mensen met een laag opleidingsniveau grijpen makkelijker naar de sigaret. Meer mannen dan vrouwen hebben in hun leven gerookt. Maar in de leeftijdsgroep van 15 tot 24 jaar steken de meisjes (23 procent) de jongens (21 procent) voorbij. Toch geven meer rokers aan te willen stoppen. 71 procent van de dagelijkse rokers heeft al minstens 24 uur niet gerookt bij een poging om definitief te stoppen. Redenen genoeg om de sigaret voorgoed te laten: minder hoesten, betere conditie, wittere tanden, financieel voordeel en 25 procent minder kans op een hartinfarct en bepaalde kankers. Om te stoppen met roken en vol te houden zijn motivatie, een goede voorbereiding en ondersteuning belangrijk. Lukt het niet alleen, dan kun je terecht bij een rookstopcoach. Die begeleiding wordt deels terugbetaald. Last van een droge mond? Misschien ligt het wel aan de geneesmiddelen die je neemt, of heb je een onderliggende ziekte. Vraag raad aan je huisarts of apotheker. Wat zijn de symptomen? Het lijkt banaal, maar op zich kan een droge mond heel wat klachten veroorzaken. Bijvoorbeeld een slecht ruikende adem, een vreemde, soms metaalachtige smaak in de mond, een pijnlijke tong of dorst midden in de nacht. In een verder stadium kunnen mensen geen droge voeding zoals koekjes of brood meer doorslikken zonder water. Sommige mensen krijgen ook ernstige problemen met spreken en slikken of infecties aan het mondslijmvlies, en ook de tanden kunnen aangetast raken. Wat zijn de oorzaken? Een droge mond komt dikwijls voor als bijwerking van bepaalde geneesmiddelen of combinaties van geneesmiddelen. Er zijn ook ziekten die een droge mond in de hand werken. Denk daarbij aan reumatische aandoeningen, ziekten van de speekselklieren en bepaalde vormen van diabetes. Door hormonale veranderingen komt een droge mond vaker voor bij vrouwen in de menopauze. Ten slotte kun je ook een droge mond krijgen als je langdurig niet eet of drinkt of als je neus verstopt is. Wat kun je eraan doen? Zorg voor een goede mondhygiëne door dagelijks je tanden te poetsen en te flossen en regelmatig naar de tandarts te gaan. Heb je een vals gebit, reinig het dan zeer grondig en laat het regelmatig controleren door de tandarts. Heb je last van ontstekingen van het tandvlees, doe je kunstgebit dan s nachts zeker uit en bewaar het in een droog, verlucht doosje. Kauw je maaltijden voldoende en drink of spoel je mond na elke maaltijd. Plat water is voor je tanden de beste keuze. Heb je een verstopte neus, spoel die dan met een zoutwateroplossing. Wat is de behandeling? Blijf je last hebben van een droge mond, ga dan eens langs bij je huisarts. Hij zal je klachten grondig onderzoeken en bekijken of het eventueel te maken heeft met je medicatie of een al dan niet gekende onderliggende aandoening. En hij kan je indien nodig kauwgom zonder suiker of zuigtabletten aanraden. Kauwen tussen en na het eten bevordert de speekselproductie, en als kauwen niet meer lukt, vormen zuigtabletten een goed alternatief. Verder zijn er ook speekselvervangende middelen en vochtinbrengende gels die de symptomen kunnen verlichten. Elise Rummens, preventie-arts CM Bron: enwetenschap.be dehuisdokter Stefan Dewickere

7 Visie vrijdag 29 mei 2015 geneesmiddelen? de VOORZET hoe gaat het met u? 7 3 De terugbetaling van een geneesmiddel wordt bepaald op basis van a het originele geneesmiddel. b het generisch geneesmiddel. C het goedkoopste geneesmiddel. Antwoord: c Als er een goedkopere variant beschikbaar is, dan wordt de terugbetaling daarop berekend. Neem je toch de duurdere variant, dan moet je het verschil dus uit eigen zak betalen. Vraag je een voorschrift op stofnaam, dan vermijd je deze extra kost. 4 Met een voorschrift op merknaam a kun je altijd ook nog een generisch geneesmiddel vragen aan je apotheker. B kun je enkel bij bepaalde categorieën geneesmiddelen een generische variant krijgen. c kun je nooit een generisch geneesmiddel krijgen. Antwoord: b In principe moet de apotheker je altijd het geneesmiddel geven dat op je voorschrift staat. Uitzonderingen hierop zijn de antibiotica en schimmeldodende geneesmiddelen om te gebruiken bij acute infecties. Bij deze middelen is de apotheker verplicht om je een product te geven uit de groep van goedkoopste geneesmiddelen in deze categorie, ook al staat er een ander geneesmiddel op het voorschrift. 5 Met een voorschrift op stofnaam a geeft de apotheker je altijd het originele geneesmiddel. b geeft de apotheker je altijd een generisch geneesmiddel. C geeft de apotheker je altijd een geneesmiddel dat behoort tot de groep van de goedkoopste geneesmiddelen in deze categorie. Antwoord: c Op een voorschrift op stofnaam, ook wel VOS genoemd, staat enkel een internationaal erkende naam die verwijst naar een welbepaald werkzaam bestanddeel. Voor elk werkzaam bestanddeel is er een groep van de goedkoopste geneesmiddelen die evenwaardig zijn en dezelfde prijs/kwaliteit-verhouding hebben. De apotheker kan op het moment zelf bekijken welke van die geneesmiddelen hij op voorraad heeft. Met een voorschrift op stofnaam ben je dus zeker dat je een geneesmiddel uit die goedkoopste groep mee naar huis krijgt. Nele Verheye Stefan Dewickere Duidelijke afspraken maken goeie vrienden In de sector van de farmaceutische bedrijven stellen sommige belangrijke spelers zich vragen bij de hoge prijs van geneesmiddelen. Bij de terugbetaling van een nieuw geneesmiddel verantwoordt de industrie de vraag naar een hoge prijs met haar investeringen in onderzoek om tot dat geneesmiddel te komen. Onderzoek naar en ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen en vaccins zijn uitermate belangrijk, maar mogen geen vrijgeleide zijn om buitensporige prijzen te vragen. Dit zijn niet mijn woorden, maar die van een baas van een groot farmabedrijf. Wij kunnen deze redenering beslist bijtreden. Voor ons zijn de essentiële voorwaarden om een geneesmiddel terug te betalen het therapeutisch belang, het maatschappelijk belang, de toegevoegde waarde tegenover een beschikbaar geneesmiddel en een aanvaardbare prijs, zowel voor het individu als voor de gemeenschap. Het oordeel over de terugbetaling van een nieuw geneesmiddel zal afhangen van de klaarheid en de transparantie met betrekking tot de elementen die de gevraagde prijs moeten motiveren. Daarbij moet ook duidelijk aangegeven worden hoeveel middelen naar onderzoek (research) zijn gegaan en hoeveel middelen er opzij gelegd zijn voor marketing. Want dikwijls is de marketingkost één van de belangrijkste onderdelen van de prijs. De vraag rijst dan ook: welk deel moet de sociale zekerheid hiervan betalen? Duidelijke afspraken maken goeie vrienden. Marc Justaert, Voorzitter CM Pancreaskanker Hoe meer ervaring, hoe kleiner sterfterisico Het sterfterisico na een Whipple-operatie tegen pancreaskanker is dubbel zo hoog in ziekenhuizen die minder dan tien ingrepen per jaar doen. Dat tonen nieuwe cijfers van het Intermutualistisch Agentschap (IMA) aan. Ondanks eerdere pleidooien voor referentiecentra, bleven de cijfers onveranderd. Jaarlijks sterven in ons land mensen aan pancreaskanker. Daarmee is het in ons land de vijfde dodelijkste kanker. De ziekte wordt vaak laattijdig vastgesteld, waardoor er op het moment van de diagnose dikwijls uitzaaiingen zijn. Jammer genoeg komen enkel patiënten die nog geen uitzaaiingen of ingroei in de bloedvaten hebben, in aanmerking voor een operatie. De Whipple-operatie tegen pancreaskanker is echter een zeer complexe ingreep. Expertise en ervaring hebben dan ook een belangrijke impact op de slaagkans, zegt Michiel Callens van het IMA. Het IMA rekende uit dat het sterfterisico in ziekenhuizen die minder dan tien ingrepen per jaar uitvoeren, 11 procent bedraagt. In centra die meer dan tien ingrepen uitvoeren, is dat 4,7 procent. Onveranderd In vergelijking met een decennium geleden zijn deze cijfers zo goed als onveranderd. Nog steeds voert tien procent van alle ziekenhuizen evenveel Whipple-operaties uit als de overige negentig procent. Nochtans is het sterfterisico in centra met minder dan tien operaties per jaar minstens dubbel zo hoog als in centra met meer dan tien ingrepen. Om het sterfterisico te kunnen verlagen, moet het aantal ziekenhuizen dat deze risicovolle operatie uitvoert, drastisch naar beneden. Centralisatie van pancreasoperaties is een noodzaak om patiënten de beste overlevingskansen te bieden. Ziekenfondsen en artsen doen daarom een dringende oproep om werk te maken van referentiecentra pancreaskanker. Het hervormingsplan van minister van gezondheidszorg Maggie De Block is volgens pancreasspecialisten een eerste en een belangrijke stap in de goede richting. Wij pleiten voor een strikte timing, gaat Michiel Callens verder. De hervorming is noodzakelijk om patiënten de beste zorgkwaliteit aan te bieden, maar ook om de betaalbaarheid ervan te garanderen. WINNAARS LEZERSACTIE Onvergetelijke ballonvaart An, Sam en hun kinderen genoten met volle teugen van de ballonvaart die ze wonnen met een lezersactie in Visie. De kleine Niels was er niet echt gerust op toen de enorme CM-ballon werd opgeblazen. Hij was ook niet groot genoeg om over de mand te kijken. De gaatjes in de wand die dienen om in te stappen, waren zijn venstertjes. Broer Sander raakte niet uitgekeken op het landschap. De huizen leken voor hem als van lego. Die bouw ik thuis zeker eens na!, riep hij. Een sportvliegtuigje dat plots kwam opzetten, gaf zijn fantasie een extra boost. Papa Sam was op zijn beurt overweldigd door de rust boven: Zalig om zoiets samen met mijn gezinnetje te kunnen beleven. Onvergetelijk. Frank Bahnmuller

8 8 hoe gaat het met u? Visie vrijdag 29 mei 2015 Een dag op de zelfplukboerderij knipsels Kook voor een student Kok op Kot zoekt kooklustigen om studenten gezond door de examens te loodsen. Thuisafgehaald.be en Kok op Kot werken opnieuw samen om jongeren de komende examenperiode gezonde maaltijden aan te bieden. Via kunnen studenten aan gezonde en goedkope gerechten geraken in de Vlaamse studentensteden. Kok op Kot zoekt nog kandidaten in Antwerpen, Gent, Leuven en Mechelen die gezonde gerechten willen bereiden en tegen een studentenprijs willen verkopen aan jongeren. Wil je meewerken, dan volstaat het om je op de website te registreren als afhaalpunt. studentenmaaltijden Hart- en vaatziekten eerste doodsoorzaak Uit cijfers van de Federale overheid over de doodsoorzaken van de Belgen tussen 1998 en 2012, blijkt dat hart- en vaatziekten (28,8 procent) op de eerste plaats blijven staan. De tweede belangrijkste doodsoorzaak is kanker (26 procent), gevolgd door longziekten (10,4 procent). Kwaadaardige tumoren in het ademhalingsstelsel (6 procent), de dikke darm (2,7 procent), de borst (2,1 procent) en de prostaat (1,3 procent) behoren tot de meest voorkomende vormen van kanker. Verkeersongevallen (0,7 procent) nemen als niet-natuurlijke doodsoorzaak langzaam af. In 2002 kwamen zo 584 mannen en 186 vrouwen om. Ter vergelijking: in 1998 stierven mannen en 458 vrouwen in een verkeersongeval. Het aantal zelfdodingen bleef met 1,9 procent stabiel over de hele periode. We leven volgens de Hoe meer variatie op je bord, hoe beter. Buurvrouwen Barbara en Dominique zweren bij de groenten van zelfplukboerderij Rawijs in Lochristi. Niets leuker dan met de kinderen peultjes te gaan plukken en die s avonds samen klaar te maken. Het eerste wat opvalt op de zelfplukboerderij van Alex en Linda is het grote schoolbord, waarop genoteerd staat wat er allemaal te oogsten valt. In de serre is dat vandaag sla, radijs, wortel, spitskool, peultjes, kervel en koolrabi, in het open veld rabarber, zurkel en spinazie. Ha, koolrabi, dat vinden jullie lekker hé, zegt Barbara Bambust (43) tegen haar kinderen Robbe (14), Wout (12) en Lukas (10). Ook buurvrouw Dominique De Schamphelaere (43) en haar kinderen Nate (13), Rune (12) en Tobe (7) zijn enthousiast. Sinds we hier onze groenten halen, eten de kinderen veel liever sla. Die smaakt hier een pak verser en knapperiger dan in de winkel. Van azalea s naar groenten Het is bijna niet te geloven, maar een dikke drie jaar geleden stonden er in deze serres nog azalea s. Het was een hele omschakeling, zegt kweker Alex, maar we hebben er nog geen moment spijt van gehad. We krijgen nu veel meer waardering voor ons werk. Het rechtstreeks contact met de mensen die onze producten komen oogsten, doet mij veel deugd. Gele en rode vlagjes Intussen begeven Barbara en Dominique zich met hun kroost tussen de rijen in de serres. Robbe legt het systeem uit: Een geel vlagje wil zeggen: hier mag je oogsten wat je zelf opeet met je gezin. Dus niet begin- Delphine Otte Boerin Linda toont Tobe welke peultjes hij mag plukken. nen uitdelen aan anderen of zo. Een rood vlagje wil zeggen: hier mag je veel van meenemen, bijvoorbeeld om in te vriezen. Sowieso mag je enkel dingen uittrekken of plukken waar een vlagje voor staat. Kom, zegt Barbara, we gaan buiten wat spinazie oogsten. Lukas trekt een lichte pruillip. Ik weet wel dat je dat niet lust hoor, lacht Barbara, maar we nemen er toch wat mee. We zullen straks ook nog wat koolrabi afsnijden, dat vind je wel lekker. Lukas kijkt op slag een pak blijer. Sinds we hier onze groenten komen halen, komen er veel vaker twee soorten Gezonde woning Een gezond leefmilieu start in je eigen omgeving. De folder Het leefmilieu en je gezondheid, een initiatief van de Belgische ziekenfondsen, geeft je inspiratie voor een gezonde woning. Begin met de slaapkamers elke dag voldoende te verluchten. Laat je bed openliggen en doe de rolluiken en gordijnen overdag open. Zo schrik je huisstofmijt af. Een pas gepoetst of geverfd huis oogt mooi. Maar wees voorzichtig met verven, vernissen en bepaalde onderhoudsproducten. Ze bevatten vluchtige organische stoffen die makkelijk verdampen en zo een invloed kunnen hebben op je luchtwegen of ogen. Lees eerst goed de instructies voor je met een bepaald product aan de slag gaat. Door binnen te roken, adem je meer schadelijke stoffen in dan in het verkeer. Wijk uit naar de tuin of stop er beter helemaal mee. De folder is te downloaden of gratis te bestellen bij je regionale ziekenfonds. Copyright: ENGADIN St. Moritz Intersoc-charme in St. Moritz Het inspirerende Engadin en het bruisende St. Moritz nodigen je uit voor een adembenemende vakantie. Niets is heerlijker dan er op uit te gaan in de natuur: over wandelwegen, via mountainbiketrails of op Intersoc-excursie. In juli en augustus organiseert onze fi etsmonitor elke dag begeleide fi etstochten voor ieders niveau. Ons weekprogramma, nu al te bekijken via weet je zeker te bekoren. 6 tot 15 juni: 738 euro - geen toeslag single Ook mogelijk met de bus (Leuven, Hasselt, Brugge, Gent): 178 euro 30 juni tot 9 juli: 783 euro - geen toeslag single 23 tot 30 augustus: 637 euro - geen toeslag single Meer informatie via en Intersoc-Werkvakanties, werk en vakantie Hou je van zomerse bergvakanties? Steek je graag de handen uit de mouwen samen met vrienden en collega s? Dan zijn de Intersoc- Werkvakanties écht iets voor jou. Wij zoeken nog helpende handen voor onze schoonmaak- en restaurantploeg in Leysin en Zinal (Zwitserland). Interesse? Stel je snel kandidaat via of bel naar voor meer informatie. Visie_01-05_St Moritz Charme.indd 1 22/05/2015 9:36:26

9 9 Visie vrijdag 29 mei 2015 hoe gaat het met u? HELPENDE HANDEN seizoenen groenten op tafel., verduidelijkt Barbara. Als je zelf plukt, steek je automatisch meer variatie in je eten. Respect voor de ajuin Ook Dominique is druk aan het oogsten. Jongens, trekken jullie wat worteltjes uit? Dan plukken Nate en ik een bakje peultjes. Rune en Tobe werpen zich met veel plezier op de worteltjes. Ze steken hier ook veel op, zegt Dominique. Ik vind het goed dat ze weten waar ons voedsel vandaan komt. Vorig jaar hebben we met onze andere dochter Marte meegeholpen om de ajuinen te planten. Amai, zei ze, zoveel werk. Ze vertelde dat ze sindsdien meer respect heeft voor het eten op haar bord, en voor de landbouwers die de groenten kweken. En als de bloemkool mislukt? In het begin was het wel wat aanpassen, vertelt Dominique. In de winkel kun je het hele jaar door bijna alles kopen, hier niet. Maar dat went wel. En eigenlijk is het veel beter om volgens de seizoenen te leven. Zijn er nog geen tomaten, dan zet ik geen spaghetti op het menu. Er zijn altijd genoeg andere groenten om klaar te maken. We delen trouwens ook de risico s van de teelt. Vorig jaar waren de bloemkolen wat mislukt. Geen probleem, dan eten we dat jaar wel wat minder bloemkool. Iets verderop vraagt Nate welke spitskool ze moet afsnijden. Ja kies maar, antwoordt Dominique, welke wil je straks opeten? Ook Lukas en Wout hebben al een paar spitskolen in de bak gelegd. We hebben hier al heel wat nieuwe groenten leren kennen, zegt Barbara. Zaken zoals koolrabi of spitskool, ik wist wel dat het bestond, maar ik had het nog nooit gekocht. Hier is de stap veel kleiner om het toch eens uit te proberen. En kijk: de kinderen zijn er dol op. Ook bij Dominique gaan de zelfgeplukte groenten vlot binnen. Vaak laat ik de kinderen ook meehelpen bij het eten. Allemaal samen aan tafel boontjes doppen, dat vind ik supergezellig. Nele Verheye Vier tips om meer te variëren met groenten Hang een seizoenskalender aan je koelkast Op vind je een seizoenskalender. Zo weet je altijd welke groenten en fruit op dit moment het goedkoopst én het lekkerst zijn. ga naar de markt De markt is een prima plek om je seizoensgroenten te kopen tegen een vaak erg lage prijs. Op een boerenmarkt koop je zelfs rechtstreeks bij de producent: een garantie op een lekker product tegen een eerlijke prijs. Oogst zelf je groenten en fruit op de zelfplukboerderij Op heel wat zelfplukboerderijen kun je voor een vaste prijs een heel jaar door groenten oogsten. Op andere betaal je enkel wat je meeneemt. Charline en Amabel maken superhelden Charline (21, links op de foto) en Amabel (17, rechts) organiseerden met VKSJ Moorsele een spelletjesnamiddag voor kinderen met het downsyndroom. Ze wonnen er de tweede prijs mee bij de Jonge Helpende Handen (JOHH)- trofee, een initiatief van Ziekenzorg CM. Ons project kreeg de naam portie gemengd, geen slecht gekozen naam als je weet dat het zeven kinderen met het downsyndroom samenbracht met onze leden van de VKSJ. Op 21 maart genoten de kinderen samen van een namiddag vol spelletjes. Alles gebeurde die dag in het thema Superhelden. Ook de ouders werden betrokken bij het gebeuren. Terwijl hun kinderen zich uitleefden, konden zij iets eten en drinken. Diversiteit We wilden de kinderen met het syndroom van Down een fijne dag bezorgen, maar daarnaast was ons doel ook om onze leden spelenderwijs te leren omgaan met diversiteit. Iedereen is anders, maar dat is geen reden om iemand uit te sluiten. Het maakt onze wereld juist mooi. We zijn er zeker van dat de leden die dag met dat gevoel naar huis gingen. Toen we hen allemaal samen op het springkasteel zagen spelen, beseften we dat de verschillen eigenlijk niet altijd zo groot zijn. De kinderen zagen er allemaal even gelukkig uit. jaar een namiddag voor kinderen met het downsyndroom. Dit jaar was het de eerste keer dat we meededen met de JOHH-trofee. Dat we er nu een leuke beloning voor krijgen, namelijk een privé-optreden van Axl Peleman, is mooi meegenomen. Om dit jaar nog meer kinderen te bereiken, trokken we met flyers naar scholen en opvangcentra. Steentje bijdragen Dankzij onze deelname aan de JOHH-trofee kregen we veel meer positieve reacties van onbekenden. Veel mensen staan ervan versteld dat een jeugdbeweging zich ook inzet voor kinderen voor wie de wereld soms iets minder evident is. Omdat wij dat al voor de achtste keer op rij doen, is het voor ons niets nieuws. Wij dragen graag ons steentje bij. Volgend jaar organiseren we weer zo n namiddag want we willen graag onze traditie voortzetten. Guy Puttemans Kweek je eigen groenten Op het terras of in de tuin, een paar vierkante meter zijn al genoeg om je eigen groenten te kweken. Wedden dat het dubbel zo lekker smaakt? Niet de eerste keer We zijn zeker niet aan ons proefstuk toe. Al sinds 2008 organiseren wij elk Els Willems?! Hoe kunnen we je helpen? CM geeft raad. Hoe bescherm ik mijn gehoor op festivals? Straks barsten de zomerfestivals weer los. Om de oren van je kroost te beschermen, deelt CM er gratis oordoppen uit. Bovendien geeft CM een tegemoetkoming tot 30 euro als je oordoppen op maat koopt. Op muziekevenementen krijgen je oren een geluidssterkte met pieken tot 130 decibel te verwerken. Dat is pijnlijk en bovendien schadelijk. Sterk geluid maakt de haartjes in het oor kapot en die schade is onherstelbaar. Het gevolg is een blijvend gehoorverlies. Soms krijg je zelfs af te rekenen met oorsuizen of hoor je een fluittoon. En dat kan leiden tot concentratieproblemen en prikkelbaarheid. CM wil dit voorkomen en deelt daarom op verschillende festivals gratis oordoppen uit. Ga naar de CM-stand of kijk uit naar de CM-teams op het festivalterrein. De gratis oordoppen zorgen voor een gemiddelde demping van 15 decibel en zijn herbruikbaar. Wil je oordoppen die perfect passen, kun je er een paar op maat laten maken. Die sluiten je oor zeer goed af. Toch hoor je de muziek helder en kun je ook gesprekken rondom jou volgen. Afhankelijk van de situatie waarin je de oordoppen wilt gebruiken, kun je de sterkte van de filter kiezen. Een lektest garandeert volledige bescherming. CM geeft een tegemoetkoming tot 30 euro als je de oordoppen laat maken bij een audicien, erkend door het Riziv. SMAKELIJK Tagliatelle carbonara-mascarpone Ingrediënten voor 4 personen: 200 g spekblokjes 250 g champignons 1 teentje knoflook fijngesnipperd 250 g mascarpone kerstomaatjes peper zout tagliatelle 4 eigelen Bereiding bak wat spekblokjes aan voeg er de champignons en de look aan toe doe er de mascarpone en wat kerstomaatjes bij laat nog even pruttelen kruid bij met peper en zout naar keuze kun je ook nog wat verse kruiden toevoegen kook de tagliatelle beetgaar verdeel over 4 borden en overgiet met wat saus voor de echte Italianen mag daar nog een rauw eigeel bovenop Recept: Johan Engelen

10 10 Visie uw job, ons werk DE VLOER Hans Floré fier op zijn werkgever Arcelor Mittal Ons bedrijf zal niet kapot gaan De Belgische industrie krijgt al jaren zware klappen van de lageloonlanden. En toch is de toestand niet hopeloos. Kijk maar eens naar Arcelor Mittal, de staalgigant in de Gentse kanaalzone. Hans Floré (26) vertelt met gepaste trots over zijn werk als elektricien en als ACV-militant. vrijdag 29 mei 2015 Eigenlijk was Hans Floré voorbestemd om bloemist te worden, zoals zowat zijn hele familie. Maar er was niet meteen werk voorhanden, dus koos hij voor Arcelor Mittal. Mijn broer werkt hier al twaalf jaar. Hij heeft me vijf jaar geleden aangeraden om het eens te proberen. Geen evidente job, want velen werken bij ons in een ploegensysteem. Dat maakt het moeilijker om nieuwe mensen aan te Wij krijgen heel veel opleidingen, anders vallen er doden. werven, iets waar Arcelor Mittal toch mee sukkelt. Nu lukt het nog om alle ploegen rond te krijgen, maar ik weet niet of ze in de toekomst genoeg volk zullen vinden. Het is natuurlijk te zien vanuit welk perspectief je dat ploegensysteem bekijkt. Mijn broer doet het al twaalf jaar en zou niets anders meer willen. Ik werk enkel overdag, omdat ik het wil combineren met mijn vrijwilligerswerk. Al zou ik het op termijn wel zien zitten om ook in ploegen te werken. Hans Floré, délégué bij Arcelor Mittal in Gent Lieven Van Assche Hoe ben je zeven jaar geleden eigenlijk bij het ACV beland? Via het Enter-lidmaatschap (zie kader, red.). In mijn familie word ik scheef bekeken, omdat ik bij de vakbond ben. Negentig procent is zelfstandige. Dat leidt soms tot zware discussies. Maar ik trek me dat niet aan. Ik probeer hen nog iedere dag te overtuigen van het nut van de vakbond. Als ik iets doe, smijt ik me voor de volle honderd procent. Ik was ook nog actief bij de Chiro en het jeugdhuis van Lochristi. Om die reden heeft het ACV me gevraagd om op de lijst te staan bij de vorige sociale verkiezingen. En ook aan de volgende neem ik deel. De indexsprong of de kilometerheffing voor de chauffeurs, dat zijn dingen waar ik het heel moeilijk mee heb. Ze zoeken het geld nooit bij de mensen waar het te vinden is, zegt Hans Floré. Hans Floré Woont in Sint-Amandsberg 26 jaar Werkt bij Arcelor Mittal (Gent) Doet vrijwilligerswerk bij de Chiro en het jeugdhuis in Lochristi Jong geleerd? Gratis ACV Enter-lidmaatschap voor jongeren Vroeg begonnen, is bij jou duidelijk half gewonnen. Inderdaad. Mijn keuze voor het ACV is nochtans wat toevallig. Zij hadden als enige vakbond een kantoor in mijn thuisdorp Lochristi, waar ik toen woonde. Ik merk wel dat het moeilijk is om jongeren aan te trekken. Zij denken dat de vakbonden er alleen maar zijn om te staken. Dat klopt natuurlijk niet. De indexsprong of de kilometerheffing voor de chauffeurs, dat zijn dingen waar ik het heel moeilijk mee heb. Ze zoeken het geld nooit bij de mensen waar het te vinden is. Op het werk hou ik me dan weer specifiek bezig met veiligheidsproblemen. ACV begrijpt dat jongeren vaak krap bij kas zitten, zeker als ze nog studeren of net beginnen te werken. Daarom is er het Enter-lidmaatschap, speciaal voor jongeren van 15 tot 25 jaar. Meer dan jobstudenten, stagiairs en schoolverlaters profiteren daarvan. Via Enter kun je gratis lid worden van ACV en krijg je toegang tot de dienstverlening en ledenverdediging van de vakbond. Zo ben je gewapend om je eerste centen te verdienen en je eerste stappen op de arbeidsmarkt te zetten. Een wezenlijk onderdeel van het werk bij een staalproducent, kan ik me inbeelden? Ik werk als onderhoudselektricien grondstoffen en vervoer. De veiligheidsmaatregelen zijn heel streng. Onze werkgever is daar heel strikt in, soms misschien een beetje te strikt. Als er eens iets misgaat, blijft men daar maar op doorgaan. Al begrijp ik dat ook. Wij krijgen heel veel opleidingen en worden jaarlijks bijgeschoold. Dat moet, anders vallen er doden, zoals een paar jaar geleden. Toen zijn we een collega verloren die gekneld raakte bij een installatie. Ook al kende ik hem niet persoonlijk, dat kwam toch hard aan. De job is heel zwaar. Daarom werken er zo weinig vrouwen. Ik ken maar één vrouwelijke arbeider bij ons. Wel jammer. Zelf moet ik bijvoorbeeld heel veel trappen doen. Ik vraag me nu al af of ik deze job nog zal kunnen doen op mijn 65 ste terwijl ik me er al bewust van ben dat ik waarschijnlijk tot mijn zeventigste zal moeten werken. De staalindustrie lijkt me een heel concurrentiële sector. Geen last van Chinees of ander staal? Wij hebben de crisis goed overleefd. Ik merk echt dat het begint te beteren. Er komen veel bestellingen binnen. Probleem blijft natuurlijk dat de prijs van de ertsen nog altijd hoog ligt. Maar wij hoeven geen schrik te hebben van China. Dat is op een manier wel een concurrent, maar Arcelor Mittal zit ook in China. Ik ben eigenlijk zeker dat ons bedrijf de volgende twintig jaar niet kapot zal gaan. Wij staan hier in Gent veel te ver voor op andere landen op het vlak van techniciteit en vernieuwing. Hilde Van Malderen ACV heeft op verschillende manieren veel aandacht voor de vragen en uitdagingen van jonge werknemers. Je ontdekt op wat ACV te bieden heeft.

11 Visie vrijdag 29 mei Uw pensioen onder druk Plots gaat het ongelooflijk snel met die pensioenhervorming. De volgende maanden moeten er een aantal knopen worden doorgehakt. Wat staat er nu eigenlijk allemaal te gebeuren en wie heeft wat te zeggen? Een overzicht. Eerst was er dat omvangrijke rapport over de toekomst van onze pensioenen, in juni 2014 afgeleverd door een aantal experten. Met dat rapport zou de regering aan de slag gaan om onze pensioenen te hervormen. Maar uit alle pistes en voorstellen die in dit rapport zaten, pikte de regering-michel er slechts een paar uit, zegt het ACV. Deze selectieve lezing van het rapport stootte op stevig verzet van de experten. Wat het meest in het oog springt is de regeringskeuze om de wettelijke pensioenleeftijd tot 67 te verhogen. Verder was het de bedoeling dat de hervormingen zouden besproken worden in een pensioencomité waar de regering, werkgevers en vakbonden overleggen over de toekomst van de pensioenen. Dat comité wordt in juni geïnstalleerd en zal pas in september met starten met de discussie over zware beroepen en deeltijds werken. Pensioen op 67 Tijdens de regeringsonderhandelingen werd beslist de wettelijke pensioenleeftijd op te trekken tot 67 jaar in De meeste werknemers zullen al eerder op vervroegd pensioen kunnen, tenzij ook daaraan wordt gemorreld. Al waarschuwt het ACV ook: Heel wat werknemers, vooral vrouwen, kunnen echter niet genieten van het vervroegd pensioen, door een te korte loopbaan. Minister van pensioenen Bacquelai- de FOCUS ne heeft hier echter geen oren naar. En maakt ongelofelijke haast. De minister legde zijn wetsontwerpen voor het verhogen van de pensioenleeftijd al voor aan de sociale partners. Alle vakbonden adviseerden negatief. Zijn voorstellen passeerden ook al een eerste keer op de regeringstafel. En ze zullen hoogstwaarschijnlijk in de komende weken definitief goedgekeurd worden. Kennelijk mag het nationale pensioencomité nadien enkel nog de scherpe kantjes afronden voor zware beroepen. Werkbaar werk Dan is er nog de discussie over werkbaar werk. Iets waar volgens het ACV te weinig aandacht naartoe gaat. De regering wil dat we langer werken. Waar we heel weinig over horen is werkbaar werk. Langer werken is niet alleen een kwestie van moeten. Het is ook een kwestie van kunnen. Werken moet werkbaar zijn. Als dat niet het geval is zullen alleen de ziekte- en invaliditeitscijfers stijgen. Om langer te werken, zullen er ook meer jobs moeten komen. Anders krijgen we nog meer concurrentie op de arbeidsmarkt. Met neerwaartse druk op loon en andere arbeidsvoorwaarden. Heel wat werknemers, vooral vrouwen, kunnen door een te korte loopbaan niet genieten van het vervroegd pensioen. Aanvullende pensioenen Een laatste heikel item is het rendement van het aanvullend pensioen. Naast een wettelijk pensioen kunnen ondernemingen en sectoren ook een aanvullend pensioen opbouwen. De wet legt verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen op dat de werkgeversbijdragen voor deze aanvullende pensioenen een minimaal rendement van 3,25% moeten halen. Voor de persoonlijke bijdragen van de werknemers is dit 3,75%. De verzekeraars willen dit rendement echter niet langer garanderen. De regering wil dat we langer werken. Waar we heel weinig over horen is werkbaar werk. Langer werken is niet alleen een kwestie van moeten. Het is ook een kwestie van kunnen. De minister van pensioenen Bacquelaine vroeg hierover tegen juni een advies van de Nationale Arbeidsraad, aldus het ACV. Werkgevers en vakbonden krijgen dus zogezegd inspraak, maar de vooropgestelde timing is veel te nipt. Niet in het minst omdat vandaag essentiële informatie ontbreekt vanuit de verzekeraars over die financiële problemen waarmee ze altijd zwaaien. De dreiging om eenzijdig in te grijpen in vroegere engagementen helpt het debat ook niet vooruit. (HVM/DVB) Zurige tongen Een jaar na de verkiezingen maakten de kranten een overzicht van de exploten van de regering Michel. Ze schenken heel veel aandacht aan het sociaaleconomische beleid. Dat is logisch : met drie liberale partijen, zette deze regering stevig in op sociale afbraak. Christendemocraten trachten de scherpste kanten af te ronden, maar ze boksen duidelijk boven hun gewicht. Het verhogen van de pensioenleeftijd. Een indexsprong voor loontrekkenden, pensioenen en sociale uitkeringen (maar niet voor verhuurders). De afbouw van uitgroeibanen en SWT versus de uitbreiding van de beschikbaarheid. Onvrijwillig deeltijdsen die een enorm zware ingreep in hun inkomen te wachten staat. De anciënniteitstoeslag voor oudere werklozen die verdwijnt. Mantelzorgers die eerst wel en na veel publieke verontwaardiging dan toch niet helemaal hun uitkering verliezen. Enorm zware besparingen in de publieke diensten. De rendementsgarantie voor aanvullend pensioen die op de tocht komt te staan. Jongeren zonder diploma die geen inschakelingsuitkering meer krijgen. Flexijobs. Nachtwerk. Ondertussen spaarde ook de Vlaamse regering de burger niet. Duurder water, elektriciteit, kinderopvang, studiegeld, openbaar vervoer. De Gezinsbond rekende het ook al voor. Uw portefeuille kreunt. En niet van overgewicht. Het ACV probeerde de voorbije maanden met acties én met overleg om te redden wat er te redden viel. Aan een vakbond die enkel aan de kant staat te roepen, daar heeft u niets aan. De indexsprong kregen we niet van tafel, noch door actie, noch door overleg. Nu rest enkel nog een juridische procedure. Met een mini-compromis konden we dan weer wel de meest brutale ingrepen in SWT wat afronden. We sloten een sociaal akkoord dat de loonblokkering, een erfenis van de vorige regering, doorbrak. En dat alle minimumuitkeringen met 2% verhoogde. En we bereikten met de werkgevers ook een akkoord over de beschikbaarheid van oudere werklozen en SWT ers. Sociaal overleg dat resultaat opleverde, blijkbaar zint dat de liberale regeringspartijen niet erg. Die willen hun groot gelijk bewijzen. Zo kwamen ze met aangepaste beschikbaarheid voor SWT-ers en oudere werklozen op de proppen. Tot op vandaag weet geen kat wat dit betekent. Ondertussen werden in 2015 al heel wat oudere werknemers afgedankt, zij weten niet waar ze nu aan toe zijn. Rechtszekerheid voor werknemers is blijkbaar niet belangrijk. En na het voorbije Pinksterweekend, zijn de geesten alvast niet meer sociaal verlicht. Zurige tongen genoeg, dat wel. Een tax shift die men herverpakt tot een pleidooi voor nog meer besparingen in de sociale zekerheid. Afvoeren van een feestdag. De proefperiode opnieuw invoeren. Vrijwilligers verwarren met zwartwerk. Flexijobs in de horeca, als eerste testcase, om ze dan in te voeren in andere sectoren. Sommigen hebben nog grootse plannen. Een verantwoordelijke vakbond blijft meer dan nodig. Marc Leemans, voorzitter ACV Het ACV probeerde de voorbije maanden met acties én met overleg te redden wat er te redden viel.

12 12 Visie uw job, ons werk vrijdag 29 mei 2015 Blijft wet over psychosociale op het werk dode letter? Sinds september zijn werknemers beter beschermd tegen psychosociale risico s op het werk door nieuwe wetgeving. Maar het is niet duidelijk of alle ondernemingen intussen hun arbeidsreglement aangepast hebben en deze risico s onderzoeken. Zolang dat niet het geval is, kennen werknemers hun rechten niet of kunnen ze die niet uitoefenen, zegt Kris Van Eyck van ACV. Wat de nieuwe wetgeving over psychosociale risico s van september 2014 zo bijzonder maakt, is dat meer dan vroeger de nadruk ligt op preventie. Ook kan elke werknemer die meent dat hij schade ondervindt door psychosociale risico s, om een interventie van de vertrouwenspersoon of preventieadviseur vragen. Psychosociale risico s worden hierbij heel breed gedefinieerd. Het gaat over psychische en eventueel lichamelijke schade die veroorzaakt wordt door de arbeidsorganisatie, jobinhoud, arbeidsvoorwaarden- en omstandigheden en relaties op het werk. Uitingen hiervan zijn pesten, geweld, ongewenst seksueel gedrag, maar ook stress en burn-out. Breder probleem in bedrijf Terwijl zulke klachten vroeger als individuele problemen behandeld werden, staat de collectieve aanpak nu centraal. Het bedrijf moet de risico s actief opsporen. En bij een individuele klacht zal de preventieadviseur voortaan eerst onderzoeken of het om een breder probleem binnen het bedrijf vak bondig Internationale Arbeidsconferentie start nu zondag Zondag verzamelen vertegenwoordigers van regeringen, werkgevers en vakbonden van bijna elk land in de wereld in Genève. Tot 14 juni nemen ze deel aan de Internationale Arbeidsconferentie. Gespreksvoer is onder meer de informele economie en de toekomst van arbeid. Ook is het uitkijken naar de Commissie van de Normen, die landen op het matje roept die de internationale sociale regels niet goed toepassen. Tegenkanting van werkgevers blokkeert al drie jaar de goede werking van deze commissie. Volg de Conferentie op de voet via de blog van Luc Cortebeeck, vicevoorzitter van de Internationale Arbeidsorganisatie. luc-cortebeeck Klachten als pesten en stress op het werk, werden vroeger als individuele problemen behandeld. De nieuwe wet focust op een collectieve aanpak. gaat. Als hij oordeelt dat er een collectief kantje aan zit, maakt hij zijn bevindingen over aan het sociaal overleg binnen de onderneming, meestal het Comité. Tot zover de theorie. Want ACV vermoedt, bij monde van Kris Van Eyck van de dienst Onderneming, dat heel wat bedrijven hier nog een hele weg moeten afleggen. De wet geeft de werknemer wel instrumenten in handen, maar zolang praktische afspraken niet in het arbeidsreglement staan en niet gekend zijn, is het moeilijk om stappen te zetten. Ook moeten preventie en de risicoanalyse dringend op de agenda van het sociaal overleg komen. Daarom verspreidt ACV vanaf vandaag een brochure onder haar militanten die in het Comité zetelen. Die biedt hen de nodige informatie om de kwestie te agenderen: wat zijn oorzaken, hoe moet je die preventief aanpakken, welke wettelijke procedures zijn er en welke syndicale strategie kun je volgen. Drie op tien heeft stress Preventie van psychosociale risico s op het werk is geen overbodige luxe. De meest recente officiële cijfers voor België dateren van Toen gaf drie op tien werknemers aan meestal of altijd stress op het werk te ondervinden. Dat aandeel lag even hoog bij mannen als vrouwen. Bovendien hebben alle sectoren en beroepen ermee te maken. En in de maand voor de enquête was 13 procent slachtoffer geworden van verbaal geweld, 7 procent werd bedreigd of onderging vernederende gedragingen. Drie op tien heeft meestal of altijd stress op het werk. Het probleem doet zich voor in alle sectoren en beroepsgroepen. Kris Van Eyck, dienst Onderneming ACV Hoe die cijfers intussen geëvolueerd zijn, weet men niet. Er bestaan geen recentere statistieken. Maar zeker is wel dat de problematiek nog niet opgelost is. Onze economie draait om competitie en de eisen die men daardoor aan werknemers stelt om steeds sneller te werken en meer te doen, veroorzaken spanningen op het werk. Het Neen aan de indexsprong Ja VOOr meer sociale en fiscale rechtvaardigheid Sinds 1 april 2015 worden lonen, uitkeringen en pensioenen niet meer geïndexeerd. ACV betreurt deze maatregel die de koopkracht van werknemers beperkt. Er rest dus enkel nog een juridische procedure bij het grondwettelijk Hof. Volgens ACV zijn er nochtans voldoende alternatieven. Maar dan moet de regering het debat over een rechtvaardige fiscaliteit durven aangaan. En stappen zetten om de bijdragen uit arbeid te verminderen en meer inkomsten uit vermogen te halen. Daarom roept ACV op om de petitie Neen aan de indexsprong te ondertekenen. Ga naar en klik op de petitie.

13 Visie vrijdag 29 mei 2015 risico s uw job, ons werk Hoe krijgen we de NMBS weer op de rails? 13 Kritiek op het nieuwe transportplan, geruchten over geldverslindende filialen, protest tegen het boordtarief, Media en politiek zijn vaak niet mals voor de NMBS. Het lijkt alsof de Belgische Spoorwegen in een schietkraam staan, zegt Luc Piens van spoorvakbond ACV- Transcom. Zo probeert men de gigantische besparingen en de gevolgen daarvan te camoufleren. Gisteren organiseerde Belga is dus van het grootste belang om werknemers met klachten niet als losse individuele gevallen te benaderen, maar te zoeken naar oorzaken op het niveau van de arbeidsorganisatie. Iedereen wint bij preventie En bij een preventie die succesvol is, wint ten slotte iedereen. Werknemers zijn dan tevreden en gezond. Het bespaart de sociale zekerheid aan ziekte-uitkeringen en werkloosheidsvergoedingen. En de bedrijven zien hun cijfers voor absenteïsme dalen en hun werknemers zijn door de goede werksfeer productiever. Leen Grevendonck Meer lezen over psychosociale risico s op het werk? Surf naar > Thema s > Psychosociale risico s of naar spoorvakbond ASTB een nationale staking. Dat droeg uiteraard niet bij tot een positief imago voor het spoor. ASTB is geen erkende vakbond, legt Luc Piens uit. Het vertegenwoordigt een aantal treinbestuurders die vinden dat het sociaal overleg niet onmiddellijk een oplossing biedt voor hun specifieke bekommernissen. Hoe verschilt de aanpak van ACV- Transcom van ASTB? Wij zijn wel een erkende vakbond. Zo vertegenwoordigen we ál het personeel en niet één categorie. We weten dat er geduld nodig is om het beoogde doel te bereiken. Daarom geven we de sociale dialoog optimale kansen. Onze leden verwachten resultaat via overleg en zijn niet uit op een syndicalisme gebaseerd op conflict. ACV-Transcom vertegenwoordigt niet enkel treinbestuurders, maar ál het personeel binnen de NMBS. Onze leden verwachten resultaat via overleg en zijn niet uit op een syndicalisme gebaseerd op conflict, zegt Luc Piens. Hoe verloopt dat sociaal overleg momenteel? Het sociaal overleg heeft geruime tijd stilgelegen na uitspraken van de heer Cornu (CEO NMBS, red.) in de pers. Hij richtte via die weg zijn pijlen op het personeel. Uit protest hebben we toen het overleg opgezegd. Maar intussen zitten we opnieuw samen. Hoe kijken jullie naar de besparingen die NMBS van de regering moet doorvoeren? Die zijn gigantisch. De politiek spreekt altijd over 663 miljoen euro minder, maar dat is enkel het bedrag voor In de volgende vijf jaar moet NMBS 2,127 miljard euro besparen. Tel daarbij nog de besparing van 750 miljoen euro die de vorige regering oplegde. Daardoor moet het spoor het straks met 3 miljard euro minder doen: dat is 20 procent van de normale staatstussenkomst. Dit is rampzalig voor de dienstverlening en de openbare mobiliteit. Op die dienstverlening lezen we nu al voortdurend kritiek. Je moet weten dat NMBS sinds 1980 voort- durend in herstructurering is. Er ging veel energie verloren aan de opbouw van de nieuwe structuur met als doel het spoor te liberaliseren. De meeste ongemakken die reizigers ondervinden zijn een gevolg daarvan. Wat de dienstverlening ook parten speelt, is de onvoorspelbaarheid waarmee de staat zijn tussenkomst vermindert. Het beheerscontract tussen regering en NMBS en Infrabel legt de taken vast: het aantal treinkilometers, aankoop van nieuwe treinen, vernieuwing van stations en sporen, Maar als de regering daarna het beloofde geld niet betaalt, kan het spoor die taken niet optimaal uitvoeren. Men verwijt de hinder voor de reizigers aan de werking van het spoor, terwijl die veroorzaakt wordt door contractbreuk van de regering. Leen Grevendonck?! Hoe kunnen we je helpen? ACV geeft raad. Heb ik recht op jeugdvakantie? Vakantiedagen in 2015 heb je verdiend omdat je in 2014 gewerkt hebt. Daarom hebben schoolverlaters die na juli of september beginnen te werken, het jaar erop weinig verlof. Onder bepaalde voorwaarden hebben zij wel recht op jeugdvakantie. Wie heeft recht op jeugdvakantie in 2015? Op was je jonger dan 25 jaar. Je bent afgestudeerd of bent gestopt met studeren in Na je studies heb je in 2014 minstens één maand gewerkt als arbeider of bediende (niet als jobstudent) en dit minstens halftijds. Je werkt in de privésector of je bent contractueel bij een lokaal bestuur. Om hoeveel dagen gaat het? Je hebt recht op vier weken jeugdvakantie. Dat aantal wordt verminderd met het aantal gewone vakantiedagen waarop je recht hebt. Krijg ik loon tijdens mijn jeugdvakantie? De vergoeding die je krijgt voor de jeugdvakantiedagen bedraagt 65 procent van het gemiddeld dagloon dat je hebt op je eerst genomen jeugdvakantiedag. Als berekeningsbasis voor het dagloon geldt een bovengrens van 2 121,75 euro bruto per maand (geïndexeerd bedrag). De betaling van de vergoeding gebeurt de maand nadat je de dagen hebt opgenomen, en ten vroegste in mei. Lees meer via > Publicaties > Folders en brochures > Sociale wetgeving. In memoriam Sara Masselang ( ) Op 18 mei overleed Sara Masselang, een boegbeeld van vrouwenwerking bij ACV. Tussen 1958 en 1983 gaf ze vrouwen binnen het ACV een gezicht en een stem. Sara Masselang trad in 1941 toe tot de Vrouwelijke Kristelijke Arbeidersjeugd (VKAJ) in Oudenaarde. Enkele jaren later mocht ze aan de slag op de dienst Arbeidsmiddenwerking van de organisatie. Ze volgde zo de syndicale werking van de VKAJ op. In 1958 stapte ze over naar de Syndicale Dienst voor Vrouwen in het ACV om er in 1963 nationaal verantwoordelijke van te worden. In 1965 werd ze opgenomen in het nationaal bestuur van het ACV. In 1983 ging ze met pensioen. Onder leiding van Sara Masselang kende de vrouwenwerking van het ACV een grote uitbreiding. Ze zorgde er mee voor dat vrouwen verkozen konden worden bij sociale verkiezingen en in ondernemingsraden. In 1966 leidde ze de grote staking in de fabriek van FN Herstal. Daar staakten werkneemsters voor gelijk loon en gelijk werk. In maart ontving ze nog de Grote Prijs Miet Smet van CD&V Werkgroep Vrouw & Maatschappij. Sara Masselang werd 92.

14 14 Visie uw job, ons werk vrijdag 29 mei 2015 Publiek-private samenwerking in Vlaanderen Privébedrijven bouwen (duurdere) overheidsvoorzieningen Verschillende overheden gebruiken constructies van publiek-private samenwerking (PPS) om scholen en zwembaden te bouwen of wegen aan te leggen. Maar tegenstanders zeggen dat PPS de belastingbetaler uiteindelijk meer geld zal kosten. Wat is hiervan aan? Belga Bij een publiek-private samenwerking of PPS werkt de overheid voor een bepaald project samen met de private sector. Hierbij worden afspraken gemaakt over de precieze taakverdeling en wie welke risico s draagt. Die samenwerking komt meestal neer op een systeem waarbij een privébedrijf instaat voor het ontwerp, de bouw, (een deel van) de financiering en het onderhoud voor dertig jaar van een openbare voorziening, gebouw of dienst. Dit DBFM-principe (Design, Build, Finance en Maintain) houdt dan ook in dat de overheid een vergoeding betaalt aan het bedrijf voor het gebruik van de voorziening: de zogenaamde beschikbaarheidsvergoeding. In sommige gevallen gaat de samenwerking verder en staat het privébedrijf ook in voor de uitbating. Het ontvangt dan inkomsten rechtstreeks van de gebruikers (de burger), al dan niet in combinatie met subsidies. Waarom kiezen overheden voor PPS? In het Vlaams regeerakkoord van 1999 werd PPS voorgesteld als een alternatief financieringsmiddel. Bij aanvang van een project moet de overheid weinig of geen geld investeren. Dat verlicht de begroting en is voor veel besturen mooi meegenomen. Maar Europa slikt deze manier van werken niet langer. PPS-projecten moeten nu toch opgenomen worden in de begroting, waar ze vaak diepe putten achterlaten. Overheden waarderen ook de snelheid van werken. Via PPS kunnen ze snel bepaalde noden of tekorten opvangen, waarvoor er te weinig of geen overheidsbudget is. Steden en gemeenten doen steeds vaker een beroep op privébedrijven om openbare voorzieningen te financieren en te bouwen. Soms gaat het verder en baat het bedrijf de voorziening ook uit, zoals bij zwembaden vaak het geval is. Zijn er ook risico s? Maar niet iedereen is fan van PPS. Tegenstanders, waaronder de overheidsvakbonden, zeggen dat het regelmatig fout gaat bij het totale prijskaartje. Volgens hen kosten PPS-projecten de overheid vaak meer dan voorzien en uiteindelijk betaalt de burger die meerkost. Oosterweel Daar zijn verschillende redenen voor. Zo kan het zijn dat de kostprijs gewoon fout ingeschat wordt, zoals bij het pilootproject voor de sociale woningen (zie kader). Maar ook bij het Oosterweel-dossier, het project om de Antwerpse Ring te sluiten, werden de kosten stelselmatig onderschat. In 2001 schatte men de totale kosten op 590 miljoen euro, vandaag komt men uit bij 4,6 miljard euro, nadat het project ook regelmatig aangepast werd. Diabolo-verbinding Soms overschatten bedrijven ook de vraag naar of het gebruik van de infrastructuur of dienst. Een mooi voorbeeld daarvan is de Diabolo-verbinding, de snelle treinverbinding naar de luchthaven van Zaventem. Reizigers betalen een toeslag op hun treinticket, maar die werd al drie keer verhoogd omdat men niet het vooropgestelde aantal reizigers haalt. Bovendien kan het privébedrijf achter de Diabolo-verbinding de overeenkomst opzeggen als het aantal reizigers twee semesters lang 75 procent onder de doelstelling ligt. NMBS en Infrabel moeten het bedrijf dan in één keer het volledige traject terugbetalen. Ook blijkt uit een studie van de Europese Investeringbank dat wegen aangelegd via PPS-projecten gemiddeld 24 procent duurder zijn dan gewone wegen. Niet allemaal negatief ACV vindt daarom dat overheden voorzichtig moeten omspringen met PPS-contracten. Het kan volgens de vakbond niet de bedoeling zijn dat burgers op termijn meer betalen voor een voorziening of dienst. Het is bovendien niet altijd een eerlijk systeem ten opzichte van kleinere bouwbedrijven of aannemers, zegt Ronny Matthysen van ACV Bouw Industrie & Energie. De voorwaarden die de overheid stelt aan de privébedrijven sluiten kleinere bedrijven uit. Zo wordt de markt beperkt tot tien of 15 grote spelers. Wel positief volgens Matthysen is dat in sommige bedrijven jobs bijkomen dankzij de PPS-contracten. Zo heeft Interbuild bijvoorbeeld een afdeling opgericht om de komende jaren de gevangenis van Beveren te onderhouden. Amélie Janssens Voorbeelden van publiek-private samenwerking Zowel steden en gemeenten als de Vlaamse overheid deden al een beroep op de private sector om projecten te realiseren. Hierbij enkele voorbeelden uitgelicht. 1. Scholen van Morgen De Vlaamse overheid riep het infrastructuurproject Scholen van Morgen in het leven om het tekort aan degelijke schoolgebouwen in Vlaanderen op te vangen. Het is het grootste PPS-project rond scholenbouw in Europa, met zo n 200 scholen die door AG Real Estate en BNP Paribas gebouwd of grondig gerenoveerd worden. De Vlaamse overheid betaalt dertig jaar voor het gebruik en onderhoud van de scholen. 2. Sportinfrastructuur Ook Vlaamse sportinfrastructuur wordt vernieuwd of aangelegd via PPS. Zo bouwde S&R Group al vier grote zwembadcomplexen (zoals Rozebroeken in Gent). Het bedrijf baat de zwembaden ook uit, weliswaar met aangepaste tarieven voor de inwoners van de betrokken stad of gemeente. En drie Belgische gemeentebesturen vroegen onlangs aan Plopsa Group, het bedrijf achter Plopsaland en Plopsa- Coo, om een zwembad te bouwen in hun stad. 3. Sociale woningen In 2006 startte de Vlaamse overheid een pilootproject om sociale woningen te bouwen met een private partner. In het plan waren woningen voorzien voor een kostprijs van 25 miljoen euro. Maar in 2010 werd het project stopgezet. Er werden uiteindelijk maar 208 woningen gebouwd voor een totale kostprijs van 27 miljoen euro.

15 Visie vrijdag 29 mei 2015 gewikt en gewogen 15 Proberen een andere economie te bouwen is beter dan niets doen Is er een alternatief voor het kapitalisme en economische groei als hoogste goed? Journaliste Tine Hens en vele lokale burgergroepen zeggen volmondig ja. In haar boek Het klein verzet laat Hens je kennismaken met Europeanen die op kleine schaal, in hun straat, wijk, gemeente of stad, bouwen aan een andere economie. De vrije markt of het kapitalisme heeft ons welvaart gebracht. We kunnen hopen spullen kopen, en toch voelen we ons leeg en voortdurend ontevreden. Alles draait rond groei, meer en competitie, zegt Tine Hens. We moeten de beste zijn of we halen het niet. Zo zijn prestatiedruk bij tieners, burn-out en depressie grote problemen. Dit economisch systeem stuit niet alleen op ecologische grenzen, maar ook op mentale. En toch blijft het idee gangbaar dat we onze maatschappij enkel draaiende kunnen houden door economische groei. Wat is dan volgens jou het alternatief? In plaats van over meer, moeten we het hebben over beter. Economische berichtgeving is maar positief als er groei is, als er bijvoorbeeld meer auto s verkocht worden. Maar wordt ons leven daar ook beter van? Het belevingscentrum Uplace zou zoveel jobs opleveren. Maar om wat voor jobs gaat het dan? En moeten we als samenleving daar trots op zijn? Verder moeten we loskomen van competitie als centraal idee. Ik denk dat het veel interessanter is om samenwerking tussen mensen te stimuleren en het delen van kennis en goederen. Hoe proberen burgers te werken aan die andere economie? Overal in Europa proberen groepen burgers via repair cafés, volkstuintjes of autodelen te bouwen aan een andere economie. Tine Hens, journaliste en auteur Voor mijn boek trok ik door enkele Europese landen en overal ontmoette ik mensen die op kleine schaal het verschil proberen te maken. Zo nemen burgers van Duitsland tot Denemarken, Spanje tot België initiatieven om zelf voedsel te telen, tuinen en auto s te delen. Ze openen repair cafés en geefwinkels, of verenigen zich in coöperaties om duurzame energie op te wekken. Het lijkt klein en onbeduidend, maar ik denk dat het belangrijk is om zo een tegenbeweging te vormen en die een stem te geven. Denk je dat zij er ooit in slagen om zoiets alomvattends als de wereldwijde economie te veranderen? Tja. Ik kan enkel hopen dat die kleine burgerinitiatieven een voldoende kritische massa zullen bereiken en zullen slagen. In mijn boek geef ik niet het antwoord hoe dat kan gebeuren. Ik breng een werkelijkheid in kaart waar we nog te weinig oog voor hebben. De mensen die ik ontmoette stellen zichzelf ook vragen. Is dit zinvol en waar leidt dit naartoe? Maar ik denk dat proberen beter is dan niets doen. Wat tweet er in het struikgewas? Visie plukt enkele rake commentaren van de sociale netwerksite. ZEGT Tine UIT Hens, journaliste en auteur Het klein verzet Marco Mertens beeld Ik wil mij niet neerleggen bij de stelling dat er geen alternatief is. Heeft het schrijven van dit boek ook impact gehad op jouw eigen leven? Ja, na elke reis die ik maakte, kwam ik geïnspireerd terug. En ik ontdekte dat er in mijn eigen gemeente veel beweegt. Ik ben lid geworden van Transitie Herent die een geefwinkel en repair café organiseert. We zijn gestart met autodelen en ik koop nu mijn groenten rechtstreeks bij lokale boeren. Dat kost mij uiteraard meer tijd dan mijn broccoli in de supermarkt te halen. Maar ik krijg er veel voor terug. De kinderen vinden het geweldig om zelf de groenten op het veld te plukken. En ik ontmoet mensen uit mijn buurt. Dat is een van de krachtige succesfactoren: veel mensen verlangen naar ontmoetingen en zo n initiatieven kunnen een buurt verbinden. Hoe kan iemand het best beginnen met zijn eigen manier van klein verzet? Begin klein, in je eigen huis, door bijvoorbeeld zelf voedsel te kweken. Vervang de geraniums aan je voorgevel door eetbare bloemen. En laat je buren die bloemen proeven. Geef overbodige spullen weg via Freecylce. Koop een aandeel van een energiecoöperatie of van een afvalvrije winkel. Zo steun je mensen die er al mee bezig zijn. Sta ook stil bij de keuzes die je elke dag maakt als consument. Als jij ervoor kiest om niet de nieuwste ipad te kopen, dan maakt dat een verschil. Ook al zie je de impact niet, die is er wel. Met minder spullen om je heen, win je aan geluk en tijd voor elkaar. Leen Grevendonck WEDSTRIJD Visie mag 5 exemplaren weggeven van Het klein verzet. Stuur een mail naar lezers@visieredactie.be, met onderwerp Het klein verzet, en vertel ons hoe jij je in het klein verzet. ing Dimitri Leue Een mens, een vogel, een matras: het gaat om de veerkracht. #fitinjehoofd Dr. Peter Vanacker Grote internationale studie bevestigt dat rookstop loont, ook op oudere leeftijd. Nooit te laat voor rookstop! Sara Van Wesenbeeck Wist je dat 7 op 10 ouders angstiger en onrustiger zijn tijdens #examenperiode? Tip: projecteer dit niet op je kinderen.

16 20 uw vrije tijd Visie vrijdag 29 mei 2015 FESTIVAL Rock voor Specials, festival voor personen met een VERSTAndelijke beperking Rock voor Specials is een ontzettend warm festival Teenslippers, regenponcho s en kleurrijke gummilaarzen worden massaal ingekocht nu de festivalzomer voor de deur staat. In het Oost-Vlaamse Doornzele bereiden tientallen vrijwilligers het Rock voor Specials -festival op 24 en 25 juni voor. Dan genieten ruim personen met een verstandelijke beperking van een onvervalste festivalsfeer, aangepast aan hun noden. Luc Verbeke is directeur van Den Dries in Evergem, een voorziening voor personen met een verstandelijke beperking, en organisator van het festival. Voor het 15-jarig bestaan van Den Dries wilden we iets speciaals doen. Geen studiedag of academische zitting, maar iets waar onze bewoners ook plezier aan beleefden. Dat jaar organiseerden we voor het eerst Rock voor Specials, een echt festival met camping. Onze locatie veranderde ondertussen twee keer en we groeiden van bezoekers naar de mensen die we de laatste jaren mogen begroeten. Dit jaar zitten we al aan de 19 e editie. Rock Werchter Het festival kiest bewust voor de betere Belgische pop- en rockgroepen. Onze bezoekers kennen de groepen niet noodzakelijk, maar we merken dat ze ervan genieten. En het verbreedt hun kijk op muziek. Veel groepen spelen enkele weken later op grote festivals als Rock Werchter. Zij treden ook hier graag op. Er hangt een unieke sfeer en ze krijgen veel reactie van het publiek. Vaak vragen groepen zelf of ze hier mogen optreden. Den Dries vzw De Mens Ook mensen met een beperking genieten van rockmuziek. Frank Vander Linden, zanger van De Mens, treedt voor de derde keer op tijdens Rock voor Specials Je moet inderdaad hard zoeken naar een groep die niet graag heeft gespeeld op Rock voor Specials, vertelt Frank Vander Linden van rockgroep De Mens. Het is een ontzettend warm festival. Je voelt wel dat het publiek je muziek op een andere manier beleeft. Maar we pakken het niet anders aan. We spelen zoals we het gewoon zijn. Dat is het mooie aan rockmuziek, het verbindt mensen. Iedereen Mensen met een beperking amuseren zich, drinken een pintje, dansen en zingen, net als iedereen, zegt Luc Verbeke, organisator van Rock voor Specials. kan de muziek aanvoelen en begrijpen. Eind juni spelen we voor de derde keer op Rock voor Specials. Ik ben blij dat het bijna weer zover is. 250 vrijwilligers Een festival voor mensen met een beperking vraagt natuurlijk een specifieke aanpak. Er gaat veel aandacht naar toegankelijkheid. Overal op het festivalterrein ligt bijvoorbeeld een houten vloer voor rolstoelgebruikers. En de mensen achter de toog gaan desnoods mee met een bezoeker om drankbonnetjes te halen, zegt Luc Verbeke. Die service vind je nergens anders. Onze 250 vrijwilligers houden dit festival recht. Zij bouwen de tenten op, leggen de plankenvloer, werken in de eetkraampjes en achter de toog. Dankzij hun keiharde inzet blijft het festival betaalbaar. Beeldvorming Het is mooi meegenomen dat de vrijwilligers op een leuke en ontspannende manier in contact komen met mensen met een beperking, besluit Luc Verbeke. Elk jaar verwelkomen we ook zo n 500 genodigden op het festival. Zij sponsoren het evenement en worden tegelijkertijd ondergedompeld in het enthousiasme van onze bezoekers. Dat kan helpen om het beeld dat mensen hebben van personen met een beperking bij te sturen. Dat zijn niet allemaal sukkelaars. Zij amuseren zich, drinken een pintje, dansen en zingen, net als iedereen. Amélie Janssens WIN WIN Het boek Groenland 3 VAn bartel Van Riet Vrijwilligers van Intro helpen mensen met beperking op Rock voor Specials Visie mag 5 exemplaren weggeven van het nieuwste boek van Bartel Van Riet. Antwoord voor donderdag 4 juni op deze vraag: Op welke zender presenteert Bartel het programma Groenland? a. Eén b. Vier c. VTM Doe mee op (klik op de banner Visiewedstrijd ). Of stuur een kaartje naar: Visie, wedstrijd Groenland, Postbus 20, 1031 Brussel. De winnaars worden persoonlijk op de hoogte gebracht. Vzw Intro heeft 900 vrijwilligers die tijdens evenementen assistentie kunnen bieden aan personen met een beperking. Zij zorgen bijvoorbeeld voor een goed onthaal en correcte informatie, vertelt Jelle De Smedt van Intro. Ze helpen de mensen verder waar dat nodig is, bijvoorbeeld bij verplaatsingen, eten en drinken of toiletbezoek. Niet iedereen met een handicap heeft een groot netwerk waar ze een beroep op kunnen doen en onze Intro-vrijwilligers kunnen dan bijspringen. Dat doen ze bijvoorbeeld ook op het festival in Doornzele eind juni. Daarnaast kunnen organisatoren die hun evenement toegankelijk willen maken voor personen met een beperking, advies vragen aan vzw Intro. Maar ook personen met een beperking mogen ons signaleren als een evenement niet toegankelijk is, vertelt Jelle. We proberen dan contact te leggen met de organisator van het evenement om te kijken wat al dan niet beter kan. Hoe maak je een festival toegankelijk? Verspreid informatie over toegankelijkheid via een contactpunt vooraf en ter plaatse Reserveer parking voor mensen met een handicap Maak alle publiekslocaties bereikbaar Garandeer zichtbaarheid Zorg voor toegankelijk sanitair Laat assistentiehonden toe colofon Visie is een tweewekelijks ledenblad, inbegrepen in het lidmaatschap van CM en ACV Voeding en Diensten, ACV-CSC METEA, ACV Bouw - industrie & energie en ACV Transcom Verantw. Uitg. nat. pag.: Linde De Corte Hoofdredacteur: Jurgen D Ours Redactie beweging.net en ACV: Leen Grevendonck, Amélie Janssens, Hilde Van Malderen, Patrick Wirix, David Vanbellinghen, Karen Zelderloo, Jef Kerremans, Kris Six, Isabelle Maesfranckx Redactie CM: Dieter Herregodts (coördinatie), Martine Creve, Eric De Maegd, Chris Van Hauwaert, Nele Verheye Vormgeving: Bart Gevaert, Rutger Van Parys Redactie Visie: PB 20, 1031 Brussel, tel lezers@visieredactie.be Druk: Coldset Printing Partners, A.Gossetlaan 30, 1702 Groot-Bijgaarden Artikels op de regionale bladzijden (16-19) vallen onder de resp. verantw. uitgevers.