MAATSCHAPPELIJK WERK NOORDERMAAT Kc Class.nr. mmx^t^oom&n^_

Transcriptie

1 IIIIIIMMIIIin mi MAATSCHAPPELIJK WERK NOORDERMAAT Centraal kantoor: Groen van Prinstererlaan 127 Postbus AB ASSEN Tel.: (0592) Fax: (0592) ING bank rek.nr Aan het college van Burgemeester en Wethouders van de Gemeente Noordenveld POStbUS 109 -rr Kc Class.nr. mmx^t^oom&n^_ NR. Assen, 28 maart HAAK! 2012 az^i i i p^13 ' v00r a r c h i e l ' Geacht college, Bijgaand treft u aan de jaarrekening 2011, inclusief accountantsverklaring, en het inhoudelijk jaarverslag Vertrouwend u hiermee van dienst te zijn geweest en graag tot nadere toelichting bereid, tekent, t vriendelijke groet, Peter Elmont directeur-bestuurder Bijlagen : 2 \

2 2 noordermddt samen sterker v [ \ \ s Jaarverslag 2011

3 Inhoudsopgave Voorwoord 1 Wie is Noordermaat? 1 2 De organisatie 3 3 Personeel 7 4 WMO kanteling + Welzijn Nieuwe Stijl Jeugdhulpverlening Groepswerk 15 7 Gezinscoach ^ 8 Video Home Training Huiselijk geweld en crisishulpverlening Prostitutie maatschappelijk werk Integrale Schuldhulpverlening Gemeente Noordenveld Afscheid Oorlogs- en GeweldsGetroffenen (OGG) Noordermaat Totaal 4 1 Bijlage 1 Staat van baten en lasten 2011 Bijlage 2 Raad van Toezicht

4 Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag 2011, een jaarverslag over een voor Noordermaat bewogen jaar waarbij onder andere afscheid werd genomen van het team Hoogezand en aan het eind van het jaar van het team Oorlogs- en Geweldsgetroffenen (OGG) en het team Slochteren. Het OGGteam is overgedragen naar de landelijke stichting 'De Basis'. Het team Hoogezand en Slochteren zijn overgedragen aan Kwartier Zorg en Welzijn, de lokale welzijnsorganisatie in Hoogezand. Na het vertrek van directeur-bestuurder, Nicole Senteur was er de komst van de nieuwe directeur-bestuurder Peter Elmont. Dit was opnieuw een periode waarin flink bezuinigd moest worden. De hierbij horende reorganisatie betekende het niet verlengen van alle tijdelijke contracten per 1 januari 2012 en ontslag van een aantal medewerkers uit de overhead (management en stafafdelingen). Tegelijkertijd met deze pijnlijke maatregelen moest er een inhoudelijke vernieuwingsslag worden gemaakt die we in 2012 voortzetten. De contouren van de nieuwe Noordermaat professional werden zichtbaar en zijn geconcretiseerd in de aangepaste meerjarenstrategie 'Op weg naar de nieuwe Noordermaat professional'. Deze nieuwe professional zal als sociaal werker vooral een kruising zijn tussen de 'oude' maatschappelijk werker en de 'oude' opbouwwerker. In 2012 gaan we de eerste ervaringen met deze sociaal werker opdoen, waarbij de essentie is dat we er meer 'op af gaan' en samen met de burger werken aan de versterking van de eigen kracht. De bezuinigingen hebben direct invloed op de hulpverlening die wij aan onze cliënten kunnen bieden. Dit uit zich bijvoorbeeld in de wachtlijsten die structureel worden of die ontstaan, in het verminderen van het aantal cursussen en trainingen en een geringer aantal cliënten. Door creatieve oplossingen proberen we toch zo veel mogelijk mensen te helpen. We doen dit onder andere door te werken met een frontoffice waar we korte, snelle hulpverleningstrajecten direct kunnen afronden, het aantal gesprekken per cliënt te verminderen, nieuwe en intensievere samenwerkingsverbanden aan te gaan en meer vrijwilligers in te zetten waar dat mogelijk is. In de tweede helft van 2011 is in samenhang met de verandering in de rol van de professional ook gewerkt aan een verandering van de huisstijl van Noordermaat, die in 2012 volledig zal worden uitgerold. In ieder geval verandert de naam 'Maatschappelijk werk NoorderMaat' in Noordermaat, waarmee we uitdrukken dat Noordermaat zich transformeert van een organisatie voor algemeen maatschappelijk werk naar een bredere welzijnsorganisatie met als bijbehorende slogan 'Samen sterker'. Voor 2012 en de jaren daarna willen wij deze slogan in de praktijk uitdragen en hier samen met de klant (de burger, de gemeente en andere organisaties) vorm en inhoud aan geven. Peter Elmont, directeur-bestuurder

5 1 Wie is Noordermaat? Tot 1 januari 2012 was de statutaire naam van NoorderMaat Stichting Maatschappelijk Werk NoorderMaat. Gezien het hele proces van verandering op basis van de WMO kanteling en Welzijn Nieuwe Stijl zal deze naam begin 2012 worden gewijzigd in Noordermaat. Hiermee wordt aangegeven dat Noordermaat zich verder ontwikkelt tot een bredere welzijnsorganisatie die zich niet uitsluitend bezighoudt met algemeen maatschappelijk werk. De doelstelling, missie, visie en strategie veranderen mee en zijn als volgt geformuleerd in het aangepaste missie- en visiedocument 'Op weg naar de nieuwe Noordermaat professional' die begin 2012 gereed is. 1.1 Doelstelling Noordermaat heeft als doel het bieden, uitvoeren en bevorderen van welzijn en maatschappelijke dienstverlening in Noord Nederland. Participatie van de burger, maatwerk en samenwerking staan daarbij voorop. 1.2 Missie Noordermaat is een welzijnsorganisatie die er op gericht is om mensen professioneel te ondersteunen bij het herstellen of versterken van sociale zelfredzaamheid. 1.3 Visie Noordermaat levert professionele diensten waarbij samenwerking leidend is. 1.4 Strategie De kern van de meerjarenstrategie bestaat uit de volgende vier elementen: 1. Ontwikkelen nieuwe werkwijzen en producten; 2. Onderzoeken nieuwe markten (inclusief nieuwe financieringsbronnen); 3. Inzetten op versterken interne organisatie; 4. Versterken PR. De missie en visie vormen het hart. Dit is steeds het vertrekpunt, het antwoord op de vraag "Waarom doen we zoals we doen?". De vraag van de klant (o.a. de burger, gemeenten, nieuwe financiers, andere organisaties), de omgeving (waaronder de overheid en de maatschappij) en de interne organisatie (de organisatie en haar medewerkers) staan steeds in verbinding met elkaar en hebben ook invloed op elkaar. Het is de kunst om deze drie terreinen zodanig in balans te brengen dat het bijdraagt aan het bereiken van de missie/visie. Vanuit de algemene organisatiedoelstelling en het 'hart' van de missie en visie zijn in de nieuwe meerjarenstrategie afzonderlijke doelen geformuleerd met betrekking tot de klant, de omgeving en de organisatie. 1

6 2 De organisatie Voor de organisatie was 2011 een roerig jaar. Naast het vertrek van de oude directeurbestuurder Nicole Senteur en de komst van de nieuwe directeur-bestuurder Peter Elmont moest er opnieuw flink worden bezuinigd (reorganisatie) en tegelijkertijd een inhoudelijke vernieuwingsslag worden gemaakt. Daarnaast is het maatschappelijk werk dat wij uitvoerden in de gemeente Hoogezand per 1 april overgedragen aan Kwartier in Hoogezand. Per 1 januari 2012 is dit ook gaan gelden voor het maatschappelijk werk in Slochteren. Tot slot is het team OGG (Oorlogs- en Geweldsgetroffenen) overgedragen naar 'De Basis', het maatschappelijk werk van het Veteraneninstituut in Doorn. Een en ander betekent dat er per 1 januari 2012 nog 75 medewerkers in dienst zijn van Noordermaat waar dit er in januari 2011 nog 106 waren. 2.1 Reorganisatie Als gevolg van de bezuinigingen die door de subsidieverstrekkende gemeenten per 1 januari 2012 zijn aangekondigd zijn medio 2011 een reorganisatieplan en een sociaal plan opgesteld. In het primair proces zijn door natuurlijk verloop en het niet verlengen van tijdelijke contracten gedwongen ontslagen voorkomen. Een aantal medewerkers is overgeplaatst naar andere locaties. Bij het management, staf en ondersteunende diensten heeft een ingrijpender reorganisatie plaatsgevonden. Een aantal functies is vervallen of gewijzigd en drie medewerkers zijn gedwongen ontslagen. Eén persoon kon gedeeltelijk blijven. 2.2 Financiën Het boekjaar 2011 is afgesloten met een negatief resultaat. De te hoge overhead en de ontslagkosten van de reorganisatie zijn hiervoor grotendeels de verklaring. Bijlage 1 bevat het overzicht van de staat van baten en lasten Voor meer informatie is de jaarrekening te raadplegen. 2.3 Professionalisering In 2011 is geconstateerd dat er een professionaliseringsslag op meerdere terreinen diende plaats te vinden Automatisering Met ingang van 1 januari 2012 is de afdeling ICT opgeheven en is de automatisering belegd bij een extern automatiseringsbureau om beter in te kunnen spelen op alle ontwikkelingen op dit terrein en daarnaast minder kwetsbaar te zijn Certificering HKZ In het verleden zijn eerder pogingen ondernomen om HKZ-gecertificeerd te raken. Om verschillende redenen is dit nooit goed van de grond gekomen. De nieuwe directeur-bestuurder heeft dit opgepakt en er is een projectleider aangesteld. Er ligt inmiddels een projectplan dat voorziet in het HKZ-proof zijn in december Het doel is te komen tot een gedegen kwaliteitsmanagementsysteem waarmee de organisatie een noodzakelijke kwaliteitsslag maakt Nieuwe naam + Huisstijl Als gevolg van de veranderde strategie met bijbehorende naamswijziging moest ook de huisstijl aangepast worden. Maatschappelijk Werk NoorderMaat wordt 'Noordermaat', met als motto 'Samen Sterker'. Hiermee geven we aan dat voor Noordermaat samenwerking met de klant (de burger, de gemeente, de ketenpartners, etc.) voorop staat. Inmiddels is een nieuw logo 3

7 ontworpen en wordt toegewerkt naar de uitrol van de nieuwe huisstijl over al onze communicatiemiddelen. noordermaat samen sterker 2.4 De ondernemingsraad Door het vertrek van twee leden uit de ondernemingsraad (OR) halverwege het jaar zijn er nieuwe verkiezingen uitgeschreven; helaas zonder het gewenste resultaat. Dit betekent dat de OR vooralsnog verder gaat met drie leden. De OR brengt een eigen jaarverslag uit. 2.5 Raad van Toezicht De Raad van Toezicht is dit jaar vijf maal voor regulier overleg bijeengeweest. Onderwerp van gesprek waren onder meer de goedkeuring van de jaarstukken 2010, de goedkeuring van de begroting 2012, financiële voortgangsrapportages, kwaliteit en veiligheid, en vaststelling van de reglementen van de Raad van Bestuur en de Raad van Toezicht. Daarnaast is opnieuw aandacht besteed aan de mogelijke gevolgen voor Noordermaat van bezuinigingen en beleidswijzigingen door diverse gemeenten in de komende jaren. De toekomst van de dienstverlening door Noordermaat was dan ook een terugkerend thema in de vergaderingen van de Raad van Toezicht. Hoe kan Noordermaat anticiperen op bezuinigingen en andere ontwikkelingen? Welke zijn de natuurlijke samenwerkingspartners voor Noordermaat? Zijn er nieuwe markten die Noordermaat kan aanboren? Strategische verkenningen en discussies over de positionering van Noordermaat waren dan ook regelmatig onderwerp van gesprek. Ook over de organisatieontwikkeling en interne reorganisatie van Noordermaat werd de Raad van Toezicht regelmatig geïnformeerd door de directeurbestuurder. Dit gold ook voor de financiële situatie van Noordermaat. De discussie over de toekomstige positie van Noordermaat zal ongetwijfeld ook in 2012 voortdurend een belangrijk aandachtspunt zijn. De Raad van Toezicht heeft haar functioneren geëvalueerd. De uitkomst daarvan is in aanwezigheid van de directeur-bestuurder besproken. Afgesproken is dat de Raad van Toezicht haar eigen functioneren jaarlijks evalueert. De Raad van Toezicht heeft erop toegezien dat waar mogelijk belanghebbenden inbreng hadden in de plannen die hen raken. In 2011 heeft de Raad van Toezicht informeel overleg gevoerd met de Ondernemingsraad. Dit was een inspirerende bijeenkomst. Afgesproken is dat de Raad van Toezicht en de Ondernemingsraad elkaar één keer per jaar in een informeel overleg ontmoeten. Van mevrouw Nicole Senteur, directeur-bestuurder, is tijdens een druk bezocht symposium op 19 mei 2011 afscheid genomen. De Raad van Toezicht is haar zeer erkentelijk voor alles wat ze gedurende 23 jaar voor Noordermaat en diens rechtsvoorgangers heeft betekend. We prijzen ons gelukkig dat we na een intensieve werving- en selectieprocedure per 1 mei 2011 de heer Peter Elmont als directeur-bestuurder hebben kunnen benoemen. Voor de gegevens over de samenstelling van de Raad van Toezicht en het rooster van aftreden verwijzen wij u naar bijlage 1. 4

8 2.6 Klachten van cliënten De Drentse Federatie voor Maatschappelijk Werk (DFMW) heeft voor haar leden een klachtencommissie. Ook wij zijn hier lid van. Wij leveren aan deze commissie een ambtelijk secretaris. De klachtencommissie heeft een eigen jaarverslag. Deze commissie werkt volgens een vastgesteld reglement. In dit reglement is opgenomen dat alle voorkomende klachten in eerste instantie in de lijn behandeld worden. Dit betekent dat als een cliënt een klacht heeft over een maatschappelijk werker er eerst gesproken moet worden met de betreffende maatschappelijk werker en zijn/haar direct leidinggevende. Mocht dit niet tot een gewenste oplossing komen dan kan de cliënt de klacht voorleggen aan de klachtencommissie. Dit verslagjaar zijn er intern drie klachten besproken en afgehandeld. Eén cliënt heeft bij de klachtencommissie een klacht over een werker van Noordermaat ingediend maar deze weer ingetrokken. 2.7 Signaleren De signaleringswerkgroep van de DFMW is twee keer bij elkaar geweest. De signalen betroffen vooral de samenwerking met andere provinciaal of landelijk werkende organisaties en gingen met name over de onpersoonlijke benadering en hardnekkige fouten in computersystemen. Van deze signalen is melding gedaan bij de betreffende organisaties. Daarnaast kwamen er veel klachten binnen over de Gemeentelijke Krediet Bank (GKB). Ondanks het feit dat alle organisaties in hun eigen overleg met de GKB deze klachten kenbaar maakten bleven de klachten komen. De werkgroep heeft het bestuur van de DFMW gevraagd om de klachten te bespreken met de directeur van de kredietbank. Dit gesprek heeft plaatsgevonden en daaruit zijn voorstellen naar voren gekomen ter verbetering van de werkzaamheden. 5

9 3 Personeel 3.1 Medewerkers In 2011 was het gemiddeld aantal medewerkers 96. In januari waren dit 106 en in december 89. De bezetting bedroeg gemiddeld 71,55 fte. Dit is exclusief twee bij Noordermaat gedetacheerde medewerkers. 3.2 Kenmerken van de medewerkers Van de 96 medewerkers zijn 73 vrouw en 23 man. Leeftijdsopbouw: V«l!«l*i5J M »4 ' » W 55« > 1 Diensttijd in jaren: Vwd<*ig M < 1 8 O (-4 28 t-' fj 2<W4 9 D '25 4 7

10 Het deeltijdpercentage van de aanstellingen is als volgt opgebouwd: M o.ao-o.25 O 0,25-0,80 0,50-0, ,75-1, \ 3.3 Vrijwilligers Naast medewerkers met een dienstverband waren er ook medewerkers als vrijwilliger actief, namelijk bij de Vrijwilligerscentrale Assen, het Project Mantelzorg en het Project Voorpost Gezondheidszorg in Hoogezand. 3.4 Stagiairs Elk jaar bieden wij een aantal stageplaatsen aan voor studenten van verschillende hogescholen: de 'volgende generatie' maatschappelijk werkers. Dit jaar waren vijf stageplaatsen beschikbaar verspreid over verschillende maatschappelijk werk locaties en twee stageplaatsen bij het team sociaal raadslieden. 3.5 Mobiliteit en werkgelegenheid Wederom was er sprake van veel mobiliteit. Redenen hiervoor waren: uitbreiding van uren door nieuwe projecten, vertrek, vervanging wegens ziekte en ouderschaps-/zwangerschapsverlof en onbetaald verlof van personeelsleden. De meeste vacatures werden opgevuld door interne mobiliteit en/of door open sollicitaties. Er kwamen acht nieuwe medewerkers in dienst en 29 medewerkers gingen uit dienst. Het personeelsverloop gedurende het jaar is afgebeeld in onderstaande grafiek, met een piek in april vanwege het vertrek van het team Hoogezand naar Kwartier Zorg en Welzijn. Selectie: Stg.Maatsch.Werk Noordermaat 10 N o / ce 0) te Si CM CM CM CM CM CM CM CM CM CM CM CM <*» Urtoiens! a Wertrram»ï 3.6 Personeelsontwikkeling: supervisie en scholing Dit jaar hebben medewerkers deelgenomen aan supervisie, individuele bijscholingen, congressen, lezingen, symposia en loopbaangerichte scholing. Op het gebied van jeugdhulpverlening zijn veel trainingen geweest: medewerkers uit Drenthe hebben een intensieve bijscholing gehad in het kader van Positief Opvoeden Drenthe; in 8 \

11 samenwerking met MEE Drenthe is een training Autisme-spectrum georganiseerd; daarnaast hebben medewerkers de training 'Makluk zat' gevolgd, gericht op jongeren en alcoholgebruik, en de training 'Signs of safety', gericht op de veiligheid van kinderen en jeugdigen. Verder zijn organisatiebreed agressietrainingen aangeboden. In een aantal medewerkerbijeenkomsten is uitgebreid aandacht besteed aan de ontwikkelingen vanuit de WMO, Welzijn Nieuwe Stijl en de strategische keuzes die wij hierin maken. 3.7 Personeelsevaluatie In 2011 is voor het eerst in de hele organisatie gewerkt met de nieuwe gesprekscyclus van plannings-, functionerings- en beoordelingsgesprekken. Deze gesprekken zijn volgens planning gevoerd. Hierbij is gebruik gemaakt van de in 2010 ontwikkelde kern- en functiecompetenties. 3.8 Arbeidsomstandigheden Wij streven een gezond werkklimaat en optimale arbeidsomstandigheden na voor alle medewerkers. In dit kader heeft de organisatie beleid ontwikkeld ten aanzien van ziekteverzuim, agressie en werkdruk Ziekteverzuim Het ziekteverzuimpercentage is in 2011 iets gedaald ten opzichte van de voorgaande jaren naar 6,39% exclusief zwangerschap en 7,07% inclusief zwangerschap. De meldingsfrequentie (de frequentie hoe vaak medewerkers zich gemiddeld per jaar ziek melden) is ten opzichte van voorgaande jaren behoorlijk gedaald naar 1,18. Dit is waarschijnlijk het gevolg van het consequent voeren van frequent-verzuimgesprekken met onze medewerkers. totaal zwangerschap te totaal Zwangerschap Middellang "1=5 (>6_weken)iirï M rw n : 5,60 HM HIEL" E ,80 4, IDEE IE 1ML WH 3M: 0,9 ES_ Weldings'.103$ < 7.37 JSML hés: 5.18 IE i a ,59 1,35 JM1 IEEE 3.9 Bedrijfshulpverlening Dit jaar waren negen medewerkers ais bedrijfshulpverlener werkzaam, waarvan zes op het hoofdkantoor in Assen, één op de locatie in Leek en twee op de locatie Hoogezand Risico-inventarisatie en -Evaluatie De plannen van aanpak per team/afdeling die zijn ontwikkeld naar aanleiding van de risicoinventarisatie en -evaluatie zijn in 2011 door de Arbo-dienst getoetst en met een aantal aanbevelingen akkoord bevonden. De plannen van aanpak zullen in 2012 worden uitgevoerd. Uitkomst van de RI&E is dat de gemiddelde risicoscore laag is. De hoogste risicoscores komen voor op de terreinen agressie en onveiligheid (in drie teams) en arbo- en verzuimbeleid (één team). In het algemeen zijn de knelpunten vooral te vinden in onbekendheid van medewerkers met het gevoerde beleid. Dit betekent dat er meer aandacht moet worden besteed aan de operationele uitwerking van al wel vastgesteld en beschreven beleid Externe vertrouwenspersoon De externe vertrouwenspersoon draagt zorg voor haar eigen jaarverslag. 9

12 4 WMO kanteling + Welzijn Nieuwe Stijl In 2007 is de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) geïntroduceerd. De overheid nam hierbij het initiatief om de verzorgingsstaat om te vormen tot een participatiestaat. De idee is dat de burgers meer de regie in eigen handen nemen voor hun eigen situatie, maar ook voor die van de eigen wijk of zelfs voor de samenleving. De hulp en ondersteuning van de gespecialiseerde professional wordt geringer en is collectief van karakter indien mogelijk en individueel indien noodzakelijk. Bij dit proces, de WMO- kanteling, hebben de gemeenten nu de plicht om de burger met een beperking te compenseren (ondervangen of oplossen van dat wat niet (meer) gaat) door een adequate aanpassing en/of hulpmiddel. Het welzijnswerk zal vooral aan de onderkant van de piramide actief zijn om het mogelijk te maken en de voorwaarden te scheppen dat mensen voor zichzelf en elkaar zorgen en hun eigen sociaal netwerk gebruiken. Z z Z Collectieve voorziening Mensen zorgen voor elkaar Mensen zorgen voor zichzelf eigen sociaal netwerk gebruiken 4.1 De nieuwe Noordermaat professional De maatschappelijke ontwikkelingen vragen om een herijking van het uitvoerend werk. Vanuit Welzijn Nieuwe Stijl en de WMO kanteling transformeert de algemeen maatschappelijk werker naar een nieuwe professional. Deze nieuwe professional is een generalist die 'er op af gaat, uitgaat van de eigen kracht van de burger en mensen daarbij ondersteunt op weg naar zelf- en samenredzaamheid. Wij hebben een visie op deze ontwikkelingen geformuleerd die vertaald is in de nieuwe meerjarenstrategie Voor de nieuwe Noordermaat professional betekent dit dat hij: sociaal werker is (de generalist in de frontlinie, de buurt maatschappelijk werker); en maatschappelijk werker is met specialisme (in de backoffice); en als sociaal werker het beste in zich verenigt van de 'oude' maatschappelijk werker en opbouwwerker; en nauw samenwerkt in de wijk met andere disciplines.

13 5 Jeugdhulpverlening Voor onze organisatie gaat het hier om prestatieveld 2 van de WMO: op preventie gerichte ondersteuning van jeugdigen met problemen met het opgroeien en ondersteuning van ouders met problemen met opvoeden. De doelgroep bestaat uit jeugdigen - en in voorkomende gevallen hun ouders - bij wie sprake is van een verhoogd risico op ontwikkelingsachterstand, schooluitval of criminaliteit. Sinds de komst van de Wet op de Jeugdzorg (2005) heeft het maatschappelijk werk specifiek een taak op het gebied van ambulante hulpverlening aan jeugdigen/jongeren en hun ouders/verzorgers. 5.1 Schoolmaatschappelijk werk Schoolmaatschappelijk werk verbreedt de zorg in het onderwijs door de inzet van specifieke kennis op het gebied van sociaal-emotionele en gedragsmatige problemen bij leerlingen en de deskundigheid met betrekking tot de aanpak hiervan. Onze schoolmaatschappelijk werkers brengen specifieke kennis en deskundigheid in, die van belang is voor de aanpak van sociaal-emotionele en gedragsmatige problemen bij leerlingen. De schoolmaatschappelijk werker begeleidt de leerling en vervult een brugfunctie tussen leerling, ouders, school. Samen met de school zetten onze schoolmaatschappelijk werkers zich in om het welbevinden van leerlingen te bevorderen en een bijdrage te leveren aan een gezond en veilig leefklimaat. De schoolmaatschappelijk werker sluit zoveel mogelijk aan bij de bestaande organisatie van de leerlingenzorg en werkt nauw samen met de intern begeleider (IB-er) binnen de scholen. Zo nodig kan de schoolmaatschappelijk werker ook adviezen geven over het schoolklimaat of de zorgstructuur op school. Door deelname aan relevante zorgoverleggen en het deskundiger maken van leerkrachten levert het schoolmaatschappelijk werk een bijdrage aan een gezond en veilig leefklimaat thuis en op school. In de begeleiding van leerlingen kan het schoolmaatschappelijk werk het onderwijs ondersteunen door een brugfunctie te vervullen tussen leerling, ouders, school en (jeugd)zorginstellingen. Schoolmaatschappelijk werk is een vorm van kortdurende hulp. Als meer hulp gewenst is, vanwege complexe problematiek, wordt doorverwezen naar het reguliere maatschappelijk werk. Als blijkt dat het nodig is, wordt een leerling of gezin doorverwezen naar andere, speciale zorg, of geïndiceerde zorg. De schoolmaatschappelijk werker beschikt over kennis van de sociale kaart, hulpverlenings(on)mogelijkheden en aanmeldingsprocedures. Het uitgangspunt dat wij hanteren is 'werken op maat', zowel voor de cliënt als voor de school. Binnen het Centrum voor Jeugd en Gezin zijn wij verantwoordelijk voor de uitvoering van het schoolmaatschappelijk werk op basisscholen, scholen voor voortgezet- en overig onderwijs. 5.2 Het Centrum voor Jeugd en Gezin In alle gemeenten waar wij actief zijn, is het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) gerealiseerd. Wij werken hierin samen met de GGd, Icare, BJZ en (soms) het plaatselijk welzijnswerk. Alle medewerkers, zowel die van ons als onze partners, zijn getraind met de methodiek Positief opvoeden Drenthe. We werken samen zodat de lijnen kort zijn. Hiermee verbeteren we de mogelijkheden voor preventie en de kwaliteit van de coördinatie. Hierdoor kunnen problemen die te maken hebben met opgroeien en opvoeden bij kinderen en ouders zo vroeg mogelijk gesignaleerd worden. Zo kunnen we tijdig de professionele hulp en ondersteuning bieden die nodig is, in de directe leefomgeving van ouders en kind. We hopen er zo voor te zorgen dat kleine problemen niet uitgroeien tot grotere problemen en zwaardere zorg en de jeugd van 0 tot 23 jaar niet tussen wal en schip valt. Doel is ervoor te zorgen dat zij in staat zijn zelf weer verder te kunnen. Afstemming tussen de CJG-partners, netwerkpartners en school vindt plaats in het netwerkoverleg. Hier delen we kennis en bespreken we de situatie van kinderen en/of gezinnen die extra aandacht nodig hebben. Indien nodig maken we gezamenlijk een hulpplan. 13

14 Spreekuurteams en een goed preventief aanbod op het gebied van opgroeien en opvoeden moeten er toe bijdragen dat we vragen eerder kunnen beantwoorden. Wij zetten hiervoor onze schoolmaatschappelijk werkers in en we houden spreekuren CJG. In ons gehele werkgebied is invulling gegeven aan spreekuren CJG en is er voor alle scholen voor het basis-, voortgezet- en speciaal onderwijs een passend aanbod schoolmaatschappelijk werk. Samen met onze ketenpartners willen het bereik vergroten van de frontoffice en preventieactiviteiten Multi Disciplinair Team Alle CJG's kennen een Multi Disciplinair Team (MDT). Het multidisciplinaire team wordt ingeschakeld wanneer problemen dusdanig complex zijn, dat vanuit meerdere disciplines een goede aanpak moet worden samengesteld. Dit team bepaalt de aanpak en de volgorde van de aanpak. Het multidisciplinaire team biedt één plan voor gezinnen met meervoudige problemen of bij complexe problematiek op kindniveau. Het beoordeelt of coördinatie van zorg ingezet wordt of dat gezinscoaching nodig is. Het MDT stelt een gezamenlijk hulpverleningsplan op en zorgt voor: 1. Afstemming tussen de bestaande zorgstructuren; 2. Toeleiding naar andere hulpverlenende instanties; 3. Zorgcoördinatie (afstemming van zorgverleners wanneer er meerdere instanties binnen een gezin betrokken zijn en bewaking van de voortgang van zorg). Het MDT wordt gevormd door medewerkers van Bureau Jeugdzorg (BJZ), de jeugdgezondheidszorg (GGd en Icare); Noordermaat en indien nodig Accare. De volgende disciplines zijn actief: een gedragsdeskundige, een arts, een wijkverpleegkundige, een aanmeldteamlid van BJZ en een maatschappelijk werker. Als het nodig is wordt een gedragswetenschapper van BJZ ingeschakeld. Ook komt het voor dat functionarissen van andere organisaties aanschuiven, zoals medewerkers van de OGGz, MEE Drenthe of de politie Opvoedingsondersteuning Opvoedingsondersteuning heeft een centrale plaats binnen het CJG. Hieronder wordt verstaan: alle ondersteuning die ouders/opvoeders ontvangen bij het opvoeden van kinderen, zowel vanuit het sociale netwerk van de ouder(s), als van vrijwilligers (informeel) als vanuit professionele instanties (formeel). De groepsgerichte opvoedingsondersteuning die wij bieden bestond dit jaar uit (sociale vaardigheidstrainingen voor kinderen/jongeren: Tim en Flapoor voor kinderen van 6 tot 10 jaar. 'Schatjes, Katjes, Watjes' voor kinderen van 7 tot 9 jaar en 10 tot 12 jaar Kommaarop! voor jongeren van jaar en van 16 tot 21 jaar Omgaan met verlies en echtscheiding Die van jou ook? Omgaan met echtscheiding 12+ Video Home Training Gezinscoaching 14

15 6 Groepswerk De trainingen en cursussen zijn weer goed bezocht. In het volgende overzicht is te zien welke trainingen we in de diverse gemeenten aanbieden:,a& Hunze Midden- j Drenthe 1 c -''v/v?--* 1 ";''' <u c in <D co (D <D lonsjg roepswerka a n bo d SXiJaS < Ui. (- X _f JL UI Schatjes, Katjes, Watjes X X X X X X X X X X (sociale vaardigheden kinderen) nfh^emlïleiiisra? Si Si Kommaarop! (sociale X X vaardigheden jongeren) K^sse ctiyite i t ^ H ^ H H H H I H Si Si Si Si Si Si Si Si ft % In de put, uit de put X loordenveld ; 'ynaarlo loogezandladdemeer [echtscheidinqssitüatiêshi^^h % 53 Bewust ouderschap (nieuw!) x 1 ilochteren :uidhom Grootegast E 3 ca 6.1 Assertiviteitsgroep volwassenen Door het groepswerk zijn 75 volwassenen met assertiviteitsproblematiek geholpen. Na evaluatie blijkt gedragswinst van de deelnemers onder andere te bestaan uit: minder vaak ziek, meer zelfvertrouwen, vaardiger in contactlegging en minder ruzie met gezinsgenoten. 6.2 Schatjes, Katjes, Watjes Aan deze sociale weerbaarheidsgroepen hebben in totaal 194 kinderen deelgenomen. Ook hebben hun ouders en/of verzorgers begeleid. De training is speciaal ontwikkeld voor kinderen die behoefte hebben aan extra ondersteuning. Denk bijvoorbeeld aan leerlingen die gepest worden of weinig zelfvertrouwen hebben. Het programma is bedoeld voor basisschoolleerlingen van 11 en 12 jaar die moeilijkheden ondervinden in het leggen van contacten en samen spelen met leeftijdsgenoten. In Leek is daarnaast een programma ontwikkeld voor kinderen van groep vijf en zes. Tijdens de bijeenkomsten leren kinderen op een speelse manier Schatjes, Katjes, Watjes 'A'arïtal g roe pen^^iideèlnemers Aa en hunze 2 19 Midden-Drenthe 2 IZCTiclhorn Marum IrBaren Leek Iftoor.denyelcl Tynaarlo Totaal vaardigheden zoals luisteren, kritiek geven, samenwerking met andere kinderen en ze ontwikkelen meer zelfvertrouwen. De kinderen krijgen elke week huiswerk en ook de ouders krijgen elke week opdrachten via 'post voor de ouders'. Na afloop van de training worden de ouders schriftelijk en/of mondeling geïnformeerd w In ontwikkeling is een training Schatjes, Katjes, Watjes voor de groepen vijf en zes van het basisonderwijs. Deze training zal in de gemeente Leek in 2012 worden geëvalueerd. Belangrijkste uitkomst van een onderzoek door een stagiaire van de Hanzehogeschool is dat vroegtijdige onderkenning van mogelijke gedragsproblemen heel goed in groep vijf en zes kan worden aangepakt. Ook werd geconcludeerd dat deze trainingen blijvende gedragsmatige verbeteringen opleveren. De training is zowel voor de kinderen, ouders als voor het basisonderwijs een aanwinst. 15

16 6.2.1 Enkele reacties van deelnemers en hun ouders De kinderen gaven aan dat zij het volgende geleerd hebben: Wat je kan doen als je gepest wordt Stevig staan en stevig weglopen Op een goeie manier een probleem oplossen Niet boos worden als je niet mee mag doen. Nieuwe vriendschappen sluiten Meer voor jezelf opkomen Nee zeggen Hoe je met andere kinderen om kunt/moet gaan Alle ouders gaven aan dat hun kinderen met plezier hebben deelgenomen aan de training. Uit de evaluaties met de ouders kwam het volgende naar voren: "De informatie per nieuwsbrief is heel prettig, duidelijk en met voldoende informatie. Het was fijn om op deze manier op de hoogte gehouden te worden en te weten waar de kinderen mee bezig zijn geweest". "Ik had graag halverwege de training een korte evaluatie willen krijgen". "De belangrijkste thema's zijn: complimentjes geven, gevoelens, een praatje maken, pesten, opkomen voor jezelf' "Alle basisschoolleerlingen zouden deze training moeten krijgen" 6.3 Kinderen van gescheiden ouders De cursus kinderen van gescheiden ouders is speciaal ontwikkeld door onze maatschappelijk werkers op grond van vragen uit het onderwijs en de centra voor Jeugd en Gezin. Scheiding is voor kinderen een ingrijpende gebeurtenis, die met de juiste begeleiding naar kind en ouder minder pijnlijk hoeft te zijn als zij een tijdje extra steun ontvangen, zoals via deze cursus. Ouders en vooral ook kinderen blijken enthousiast te zijn over de cursus en kunnen hierna beter met de scheiding omgaan. Gemeenten ontvangen apart evaluatieverslagen over deze trainingen. Kinderen van gescheiden ouders üemëente Aantal mmm 'Aantal ÏÏHË groepen _ deelnemers 1 Assen imarum Haren Totaal I n 35 In Assen is een groep georganiseerd voor leerlingen van de onderbouw van het Dr. Nassau College. Hierbij ging het om de groep 'Die van jou ook' waaraan tien leerlingen deelnamen. 6.4 Kommaarop! Al met succes uitgevoerd in de gemeente Tynaarlo en nieuw in de gemeente Assen is de sociale vaardigheidstraining voor pubers: 'Kommaarop!'. In de gemeente Tynaarlo hebben tien pubers aan de training deelgenomen en in de gemeente Assen twaalf. Bij deze training wordt gewerkt aan het vergroten van competenties zodat jongeren minder pest- of ander negatief gedrag laten zien. Ze leren anders te reageren met als resultaat dat zij meer zelfvertrouwen krijgen en positiever gedrag laten zien. Uit de positieve reacties blijkt dat ouders/opvoeders blij zijn met training en resultaten. 6.5 Samenwerking In Assen is de cursus 'Grip op je Dip' georganiseerd. Tevens wordt samen met andere organisaties gekeken naar de mogelijkheid om het cursusaanbod voor het groepswerkaanbod meer gezamenlijk te gaan ontwikkelen en organiseren. Hierin kan het CJG een voortrekkersrol gaan spelen. We hebben samen met Indigo een training gegeven aan jongeren die ouders hebben met psychische problematiek, de zogenaamde Koptraining. In Aa en Hunze hebben we als pilot in samenwerking met een sportschool en het onderwijs een training Schatjes, Katjes, Watjes georganiseerd. 16

17 7 Gezinscoach In de gemeenten Zuidhorn, Hoogezand, Midden-Drenthe en Aa en Hunze zetten wij gezinscoaches in. Deze gezinscoaches houden zich vooral bezig met multi-problem-gezinnen en/of met gezinnen die niets meer met de hulpverlening te maken willen hebben en de kinderen in deze gezinnen. Het gaat vaak om gezinnen met problemen op meerdere leefgebieden. De coach heeft primair de taak om vanuit het belang van de kinderen en hun ouders samenhang en continuïteit aan te brengen in de vele vormen van hulp die het gezin krijgt (of niet krijgt). In alle gemeenten verzorgen de gezinscoaches rapportages voor de gemeenten. 7.1 De regie weer over het eigen leven voeren De gezinscoaches brengen weer verbinding tot stand, allereerst met het gezin waarmee ze een plan maken, waarbij vooral de inzet van het gezin zelf voorop staat. Hierbij worden ook andere betrokken hulpverleners en of mensen in de familie/buurt betrokken. Het bijzondere aan deze vorm van coaching is dat het gezin zelf weer de regie in handen neemt. De gezinscoach is hier een stimulerende factor in en organiseert samen met het gezin nieuw perspectief. Uit onderzoek (onder meer Veendam 2011) blijkt dat gezinnen weer herstel in eigen waarde en capaciteiten ervaren. Tevens wordt een belangrijke besparing op kosten van deze hulpvragers bereikt, die voor multi-problem-gezinnen tussen de ,- en ,- schommelt in vijf jaar. Het aangetoonde maatschappelijk rendement is wezenlijk. De begeleiding wordt eerst ingezet voor een halfjaar maar kan verlengd worden tot een heel jaar. Lijnen worden uitgezet zoals naar woningbouwcorporaties, GGz/Jeugdzorg en de Gemeentelijke Kredietbank. Bij afsluiting is vaak sprake van het op eigen kracht weer verder kunnen of voortgezet contact met hulpverleningsinstanties uit de eerste lijn, zoals maatschappelijk werkers, verslavingszorgwerkers of verpleegkundigen van de GGd. In elk geval zijn er duidelijk minder politiecontacten en is minder crisishulpverlening nodig, zodat kinderen ook minder uit huis hoeven te worden geplaatst. Dat de functie en werkmethodiek Gezinscoach bijzonder aanslaat, blijkt uit de aanhoudende stroom van vijftien tot twintig aanmeldingen per jaar. Cliënten zijn tevreden over de hulp en de verbeteringen in hun situatie. Gezinscoaching sluit aan bij de aanwezige positieve potenties van cliënten. De gezinscoaches helpen hen de negatieve spiraal om te zetten in een meer positieve. Het effect is dat verdere escalaties voorkomen worden; cliënten krijgen (weer) vertrouwen in hun eigen vaardigheden en doen nieuwe vaardigheden op. Dit alles heeft een positieve uitwerking op de opvoeding van kinderen en adolescenten en een prettiger leven in het algemeen. Ouders krijgen weer vertrouwen in eigen kunnen en staan met meer zelfvertrouwen in het leven en geven aan weer perspectief te zien en te ervaren. De problematiek van probleemgezinnen is te concentreren rond de volgende zes gezinstaken: Het voeren van een huishouding; Het verwerven en handhaven van een maatschappelijke positie; Het vormgeven van een partnerrelatie; Het bevorderen van het (eigen) individueel welzijn; Het opvoeden van de kinderen; Het rondkomen met het beschikbare inkomen en eventueel zoeken voor een oplossing voor aanwezige schulden. 7.2 Inzet gezinscoach is tijdelijk De gezinscoach werkt onafhankelijk en voert regelmatig afstemmingsgesprekken met betrokken hulpverleners. De gezinscoach levert maatwerk. De inzet is voor een periode van een halfjaar, wat verlengd kan worden als dat nodig is. Op het moment dat de gezinscoach haar activiteiten afsluit doet zij dat met de verwachting, dat het gezin zelf, met of zonder ondersteuning van 17

18 professionals, verder kan. In enkele situaties is er sprake van een coachingstraject van één jaar, het betreft hierbij vrijwel altijd multi-problem gezinnen. 7.3 Centrum voor Jeugd en Gezin Via het Centrum voor Jeugd en Gezin heeft de gezinscoach mogelijkheden om via de backoffice ingezet te worden in die gemeenten waar deze methodiek is afgesproken met de gemeenten Door de afstemming met andere disciplines is er vroegtijdig zicht op multi-problem-problematiek en kan er meer preventief gewerkt worden met het gezin. In beleidsmatig opzicht is dit een belangrijk aandachtspunt voor verdere ontwikkeling in de verschillende gemeenten. 7.4 Wie komen er in aanmerking voor gezinscoaching? Gezinnen die voor gezinscoaching in aanmerking komen zijn: 1. Gezinnen die met kortdurende hulp uit het dal kruipen. Het gaat om gezinnen die door complexe problematiek in de knel zijn gekomen, maar die in principe over mogelijkheden beschikken om zichzelf te redden, met tijdelijke kortdurende intensieve hulp. Dit zijn gezinnen die door bepaalde omstandigheden in een situatie terechtkomen waardoor de gezinstaken in het gedrang komen. Denk bijvoorbeeld aan werkloosheid, verslaving, jong ouderschap, migratie of psychische problemen. 2. Gezinnen die langdurige ondersteuning nodig hebben. Het betreft hier gezinnen met een grote complexiteit van de problematiek. Vaak hebben deze problemen ook een chronisch karakter. Deze groep bestaat uit die gezinnen die vaak al meerdere generaties problemen ondervinden op de verschillende leefgebieden. 7.5 Intervisie en studie Voor intervisie doet de coach een beroep op regionaal samenwerkende gezinscoaches die zijn ondergebracht bij Noordermaat. Hierbij maken zij deel uit van een gezinscoachteam dat regelmatig werkbegeleiding en consultatie ontvangt vanuit onze organisatie. 18

19 8 Video Home Training Video Home Training is een vorm van professionele begeleiding of hulpverlening voor gezinnen met problemen in de opvoeding. Door analyse van korte video-opnames van de alledaagse omgang thuis, wordt zichtbaar wat nog goed loopt in de communicatie en wat verbeterd kan worden. De video-opnames worden door de begeleiders samen met de ouders besproken en geanalyseerd, met als doel de ouders helder zicht te geven op het functioneren en de behoeftes van het kind. Hierdoor zijn de ouders (weer) beter in staat het kind op een positieve manier te ondersteunen bij zijn ontwikkeling. De ervaring wijst uit, dat de meeste ouders bij het terugkijken van de beelden zelf heel snel zien wat hun kind nodig heeft en zelf ook goed kunnen formuleren hoe zij hun eigen handelen daar op af kunnen stemmen. RroductiëWiaeo r-n* "i^m i i ntrtij'ii iifiiiirt ub'^"^- Noordermaat m 33 m Opvoeding kan (tijdelijk) problemen geven doordat onder andere: Het tempo van de ouders onvoldoende is afgestemd op dat van het kind; Het kind extra kwetsbaar is door specifieke ontwikkelingsproblemen; Ouders niet duidelijk hebben wat het kind nodig heeft aan ondersteuning en leiding; Broertjes en zusjes extra steun nodig hebben om samen te kunnen spelen en praten; Er door allerlei tegenslag onvoldoende aandacht en energie is voor de opvoeding. Er kan ook sprake zijn van een combinatie van problemen. Bijv. in de communicatie tussen de ouders en kinderen, in de organisatie van het dagelijkse gezinsleven en in het functioneren op school. De micro-analyse van videobeelden geeft ouders vrijwel altijd een helder beeld van datgene wat nog goed loopt in de opvoeding en maakt het mogelijk dat zij hun kind met 'andere ogen' bekijken. Video Home Training sluit aan bij het pakket van hulpverlening van de organisatie bij het uitoefenen van haar eerstelijnsfunctie. Het bevordert de doelmatigheid, effectiviteit en de efficiëntie van de hulpverlening aan ouders die moeilijkheden bij het opvoeden van hun kinderen ondervinden. VHT is naast gezinscoaching een belangrijk instrument voor de CJG's. 8.1 Werkontwikkelingskring (WOK) Samen met Yorneo hebben wij het initiatief genomen om een nieuwe WOK te organiseren, waarin alle organisaties in Drenthe met een Video Home Training en/of Video Interactie Begeleidingsaanbod (VIB) uitgenodigd zijn om te participeren. Aanleiding is de toename van het aantal opgeleide videohometrainers en video interactieve begeleiders bij verschillende Drentse organisaties en hun wens tot verdere werkontwikkeling. Het doel van de WOK is: Scholingsmomenten voor VIB-ersA/HT-ers in opleiding en nascholing voor gecertificeerde VIBA/HT-ers; Het bijhouden van nieuwe ontwikkelingen; Uitwisselen met VIBA/HT-ers van andere instellingen, hetgeen zowel verkennend, informatief als inspirerend werkt; Kwaliteitsbewaking door een supervisielijn te houden met het landelijk AlT-steunpunt (Associatie Interactiebegeleiding en Thuisbehandeling); Implementatiekwesties tot ontwikkeling brengen; Kruisbestuiving van ideeën over intersectorale samenwerkingsmogelijkheden. 19

20 8.2 Resultaten Inmiddels hebben in de hele provincie Drenthe supervisiegroepen gedraaid, gevormd vanuit allerlei eerste- en tweedelijns zorginstellingen, zoals: GGz, Accare, Icare, GGd, Yorneo en Noordermaat. In maart 2012 organiseren we samen met Yorneo een tweede plenaire WOK. Resultaten en bevindingen zullen gepresenteerd en bediscussieerd worden om tot een nieuwe gezamenlijke jaarplanning 2012/2013 te komen. Thema's zoals bekendheid met hetvhta/ib aanbod binnen de Drentse CJG's ten behoeve van gezinnen uit Drenthe, maar ook inzet van VHT bij huiselijk geweld, problematische echtscheidingen of VIB op school ten behoeve van leerklimaat zullen aandacht krijgen. 20