Metamorfosen. Opdrachten

Transcriptie

1 Metamorfosen Opdrachten De fantasierijke verhalen uit de Metamorphosen van de Romeinse dichter Ovidius hebben kunstenaars eeuwenlang kunnen inspireren. Steeds opnieuw werden zij aangetrokken door de verhalen over gedaanteverwisselingen van goden, halfgoden en gewone stervelingen. Ook de kunstenaars rond Rembrandt hebben scènes uit de Metamorphosen uitgebeeld, een traditie die doorloopt tot op de dag van vandaag, zoals bij Peter Vos.

2 Welkom in het Rembrandthuis Welkom in Museum Het Rembrandthuis. Het Rembrandthuis is de vroegere woning van Rembrandt van Rijn (Leiden, 1606 Amsterdam, 1669), Nederlands beroemdste kunstenaar uit de zeventiende eeuw. Hij woonde er van 1639 tot In het souterrain is een keuken. Via een wenteltrap bereik je de begane grond met een ruime voorhal ( Voorhuys ) waar Rembrandts bezoekers het huis binnenkwamen, daarnaast een ontvangstkamer ( Sydelcaemer ), een kamertje waar etsen werden afgedrukt en de woonkamer ('Sael') van Rembrandt en zijn vrouw Saskia. In elke kamer vind je een tekstbord met informatie over het gebruik van die kamer. Ovidius geschilderd In de hal, de ontvangstkamer en de woonkamer hangen schilderijen, niet alleen van Rembrandt, maar vooral ook van tijdgenoten, voorlopers, leerlingen en van zijn leermeester Pieter Lastman. Het zijn vooral Bijbelse voorstellingen, maar er zijn ook scènes uit de klassieke mythologie. Ga het vroegere huis van Rembrandt in. Passeer de keuken en ga via de wenteltrap naar links, naar de voorhal ( Voorhuys ). Daar hangt een schilderij gemaakt door Jan Tengnagel, een voorloper van Rembrandt. Het stelt voor: de hardloopwedstrijd tussen Atalanta en Hippomenes. Het is een verhaal uit de Metamorphosen van Ovidius. Zoek dit schilderij. Gejuich en luid applaus bemoedigen de jongeman, men roept hem kreten toe: Kom op! Kom, sneller nog dat tempo, Hippomenes! Nog sneller moet je! Geef nu al je krachten! Niet achterblijven! Winnen! (...) (Met. X: ) Atalanta en Hippomenes, 1610

3 Door Ovidius wordt verteld hoe Atalanta door vele mannen werd begeerd. Elke aanbidder daagde zij uit tot een hardloopwedstrijd. Ze zei daarbij: Wie sneller loopt dan ik wint mij als prijs en krijgt mijn jawoord, maar voor verliezers wacht de dood. Zij was nog door niemand verslagen, toen de jonge Hippomenes de uitdaging aannam (Met X: ). Alleen wie Atalanta versloeg in een hardloopwedstrijd, mocht met haar trouwen. Met hulp van de godin Venus probeerde Hippomenes tijdens de wedstrijd Atalanta af te leiden van het rennen. Hoe deed hij dat? Ga naar de woonkamer ( Sael ). Daar vind je een schilderij van Govert Flinck, een leerling van Rembrandt. Ook hij heeft een scène uit de Metamorphosen uitgebeeld. Mercurius, Argus en Io, 1645 Ovidius verhaalt hoe de hitsige oppergod Jupiter de koningsdochter Io verleidt en haar vervolgens in een witte koe verandert uit angst voor ontdekking door zijn echtgenote Hera. Maar de achterdochtige Hera eist de koe als geschenk op en laat het dier vervolgens bewaken door de herder Argus (met honderd ogen). Jupiter stuurt Mercurius om Io te bevrijden. De scène die hier is uitgebeeld, toont hoe Mercurius Argus met fluitspel in slaap heeft gebracht om hem daarna met een zwaard te doden (Met. I: ) Vind je dat de schilder het verhaal overtuigend heeft uitgebeeld? Waarom wel/ niet?..dit alles wou Mercurius vertellen, toen hij merkte dat ook de laatste kijkers waren dichtgevallen en met slaap bedekt. Dus zwijgt hij snel en maakt de roes nog zwaarder door al die lome ogen te betoveren met zijn staf. Direct daarna treft hij de knikkeboller met zijn zwaardpunt juist op de grens van hoofd en nek, en stoot hem bloedend van de rots af en bevlekt de helling met een spoor van druppels. (Met. I: )

4 Ga de wenteltrap op. Je passeert een tussenverdieping. Dan kom je op de eerste verdieping. Hier is Rembrandts atelier. De kamer ernaast, de zogenoemde Kunst Caemer, staat vol met voorwerpen die Rembrandt verzamelde, uit alle delen van de wereld. Achteraan zie je gipsen koppen van Romeinse keizers en Griekse filosofen. Er is ook een kop van een oude man die pijn lijkt hebben. Laokoön Dit is een gipsen kopie van een deel van het antieke beeld dat de Laokoöngroep wordt genoemd. Het origineel bevindt zich in de Vaticaanse musea in Rome. De scène waarin hij voorkomt, wordt niet door Ovidius, maar door Vergilius beschreven, in het verhaal over de verovering van Troje door de Grieken. Wie was deze Laokoön? Ga verder de wenteltrap op. Je komt in de ruimte waar vroeger de leerlingen van Rembrandt werkten. Nu begint daar de tentoonstelling Peter Vos Metamorfosen.

5 Peter Vos De Utrechtse kunstenaar Peter Vos ( ) is vooral bekend van zijn illustraties voor het tijdschrift Vrij Nederland. Maar hij was toch het liefst vrij kunstenaar. Ook voor hem waren Ovidius Metamorphosen een enorme inspiratiebron. Hij begon al vroeg in zijn carrière met het tekenen van mythische wezens, zoals de centaur. Ga naar de tekeningen van Centauren. Centauren In Met. XII: verhaalt Ovidius over het gevecht tussen de Lapithen en Centauren tijdens het huwelijksfeest van Peirithous, de zoon van de koning van de Lapithen. Dat gevecht is in de klassieke oudheid meerdere keren uitgebeeld, bijvoorbeeld op het fries van het Parthenon in Athene en de Zeustempel in Olympia. Hoe wijkt Peter Vos af van het traditionele gevecht tussen Lapithen en Centauren? Welke andere vreemde wezens uit de mythologie zie je op de tekeningen in deze zaal? Geef beschrijvingen van hun samengestelde lichamen

6 Loop door naar het vervolg van de tentoonstelling. Je komt in een tentoonstellingszaal in de moderne museumvleugel. Links staat een tafelvitrine waarin originele schetsboekjes van Peter Vos zijn neergelegd. Argus In een schetsboekje zie je het vervolg van het verhaal over Mercurius, Argus en Io. Op een schetsje zie je wat er met de honderd ogen van bewaker Argus gebeurt. Waar komen de ogen van Argus terecht? In de rest van de zaal zijn series van tekeningen tentoongesteld. Peter Vos heeft verschillende verhalen uit de Metamorphosen getekend. Soms zie je meerdere versies van hetzelfde verhaal. Ascalaphus Ascalaphus is een tuinman uit de onderwereld. Hij is voortgekomen uit de vereniging van een stroomgod met een waternimf (Met. V: ). Hoe verandert hij in een uil en hoe beeldt Peter Vos dat uit? Europa Door Ovidius wordt beschreven hoe Jupiter in de gedaante van een witte stier de Fenicische koningsdochter Europa ontvoert, nadat zij op zijn rug is geklommen (Met. II: ). Hoe wijkt Peter Vos in zijn uitbeelding af van het oorspronkelijke verhaal over Europa?

7 Nyctimene Ovidius beschrijft (Met. II: ) hoe Nyctimene in een uil verandert. A: Wat was de oorzaak van deze gedaanteverwisseling? B: Waarom werd zij juist in déze vogel veranderd? C: Vergelijk de verschillende versies die Peter Vos heeft getekend. Waarin verschillen zij?

8 D: Welke materialen heeft hij bij het tekenen van deze bladen gebruikt? Dochters van Pierus In Met. V: veranderen de dochters van Pierus in eksters. A: Hoeveel tekeningen heeft Peter Vos aan dit thema gewijd? B: Wat heeft het geluid van een ekster te maken met de voorgeschiedenis van deze metamorfose? Alcyone en Ceux Peter Vos vereenzelvigde zichzelf en zijn vrouw Saïda met de in ijsvogels veranderde Alcyone en Ceux (Met. XI: ). Deze figuren, die na hun gedaanteverwisseling gelukkig samen voortleefden, werden in de Middeleeuwen symbool van een gelukkig huwelijk. Ook werd de ijsvogel een symbool van trouw. Kun je een ander dier noemen dat al eeuwenlang trouw symboliseert (zoek het niet te ver van huis)?

9 De mooiste tekening Vos heeft zijn tekeningen van een eigen keurmerk voorzien. Kijk maar goed: als je onderaan een tekening dit symbooltje ziet: *, was Vos zelf tevreden met zijn tekening of schets. Kies uit de tekeningen waar Peter Vos tevreden over was de tekening die jíj het mooiste vindt. Schrijf de gegevens van het werk op: titel, jaartal, tekenmateriaal en afmetingen. Geef een korte beschrijving van wat je ziet op de tekening. Als je deze zaal uitloopt, kom je via de stenen trap bij de laatste tentoonstellingszaal. Hier is een selectie van de etsen van Rembrandt tentoongesteld. Rembrandts etsen Schilders in de tijd van Rembrandt werden vooral bekend door het verspreiden van hun prenten. Internet en fotocamera s bestonden immers nog niet. Al door zijn tijdgenoten werd Rembrandt bewonderd om zijn vrije manier van tekenen, zijn dramatische lichteffecten en zijn gedurfde experimenten in de etstechniek. Die bewondering door andere kunstenaars is altijd gebleven. Ook Peter Vos was een groot bewonderaar. Rembrandt heeft op zijn etsen allerlei onderwerpen uitgebeeld. Veel uit de Bijbel, maar ook onderwerpen uit de klassieke mythologie. Daarnaast maakte hij ook veel etsen met onderwerpen uit het dagelijks leven.

10 Jupiter en Antiope Zoek de ets waarop Rembrandt het verhaal van Jupiter en prinses Antiope heeft uitgebeeld (Met.VI: ). In welke gedaante bezoekt Jupiter Antiope? Dieren Net als Peter Vos heeft Rembrandt dieren uitgebeeld. Je ziet etsen met dieren links en rechts van de ets over Jupiter en Antiope. Wat valt je op als je de ets met het liggende varken vergelijkt met de etsen met woeste leeuwen (denk aan tekenen naar de werkelijkheid)? Bedankt voor je bezoek aan het Rembrandthuis! Tijdens je bezoek heb je kennis gemaakt met verschillende kunstwerken, uit verschillende tijden. De Metamorphosen van Ovidius hebben kunstenaars steeds weer kunnen inspireren. Misschien dat ze jou ook kunnen inspireren. Na afloop van je bezoek kun je meedoen aan een wedstrijd. Op onze website vind je daarover meer informatie, onder de kop Educatie. Veel succes!