ZWARTBOEK MOSQUITO S

Transcriptie

1 WARTBOEK OSQUITO S

2 2 ZWARTBOEK MOSQUITO S

3 ZWARTBOEK MOSQUITO S 3 ZWARTBOEK MOSQUITO S

4

5 ZWARTBOEK MOSQUITO S 5 VOORWOORD Jongeren komen de laatste tijd vooral op een negatieve manier in het nieuws. Met name hangjongeren houden de gemoederen flink bezig. Van Amsterdamse achterstandswijken tot de parkeerplaats bij het dorpshuis van Gameren, jongeren lijken overal rond te hangen. En dat is niet zo gek, want hangjongeren zijn van alle tijden. Wie heeft er vroeger niet op straat gevoetbald en vrienden ontmoet om bij te praten? Maar in sommige wijken loopt het met hangjongeren behoorlijk uit de hand: vernielingen, brandstichting, intimidatie en soms zelfs geweldpleging of roof. Hier moet de politie natuurlijk optreden, liefst met een stevig lik-op-stuk-beleid. Raddraaiers aanpakken maakt de buurt veiliger, ook voor de jongeren. Want de meeste jongeren, ook jongeren die rondhangen, hebben geen kwaad in de zin. Toch worden alle jongeren vaak op één hoop gegooid en bestempeld als lastig en lui. Eén bedrijf is hier handig op ingesprongen door een piepkastje met de toepasselijke naam Mosquito op de markt te brengen. Mosquito s moeten jongeren wegpesten met een hoge toon die alleen hoorbaar is voor jongeren. Het geluid is zó irritant dat de jongeren zich uit de voeten maken. Er wordt snel naar deze repressieve oplossing gegrepen, zonder dat er wordt gekeken naar onderliggende vragen. Waarom hangen jongeren nou eigenlijk? Welke jongeren moeten aangepakt worden en met welke jongeren kun je nog wel in gesprek? Wat is de rol van de overheid geweest en wat zou die moeten zijn? Het is bijvoorbeeld bekend dat in veel wijken de jongerenvoorzieningen en hangplekken zijn wegbezuinigd. En waar nog wel buurthuizen zijn, hebben ze vaak te weinig middelen om iets met de jongeren te doen. Dit alles is een logisch gevolg van de opkomst van het neoliberale marktdenken. Sinds de jaren 80 schuift de overheid de verantwoordelijkheid voor dit soort wijkvoorzieningen van zich af. De rekening krijgen we nu gepresenteerd, want door de bezuinigingen kunnen veel jongeren nergens meer terecht. Ook voor veel gemeentes zijn jongerenvoorzieningen een

6 6 ZWARTBOEK MOSQUITO S populaire bezuinigingspost, waardoor het afhangt van de goede wil van gemeentebesturen of er genoeg geld voor is. Dit tot grote wanhoop van buurtbewoners die de dupe zijn van overlast. Als niemand zijn verantwoordelijkheid neemt, waar blijft dan onze minister van Jeugd en Gezin? Minister Rouvoet vindt dat gemeentes het zelf maar moeten oplossen, zonder dat hij de gemeentes er genoeg geld voor geeft. Rouvoet zegt ook dat hij geen principiële bezwaren tegen de Mosquito heeft. Wel stelde hij een onderzoek in, omdat het piepkastje wel eens in strijd met de grondwet kon zijn. Er werd onderzocht of de Mosquito de persoonlijke levenssfeer en de integriteit van het lichaam aantast. Volgens Jan Brouwer, hoogleraar Algemene Rechtswetenschappen, is dit inderdaad het geval, omdat het piepkastje een vorm van geweld is waarvoor elke wettelijke basis ontbreekt. Ook de bekende strafpleiter Inez Weski en de Rotterdamse Kinderombudsman spraken zich uit tégen het apparaat. Uiteindelijk heeft minister Ter Horst van Binnenlandse Zaken naar aanleiding van onderzoek gezegd dat de Mosquito vermoedelijk in strijd is met de grondwet. Een verbod blijft echter uit. Gemeentes moeten zelf bepalen of ze de Mosquito s weghalen of mogelijk een rechtszaak riskeren. ROOD, jong in de SP, begon na veel klachten van jongeren een onderzoek naar de Mosquito. In steden waar gebruik wordt gemaakt van het apparaat gingen jonge SP ers langs buurtbewoners en jongeren om te vragen wat zij er nou van vinden. Zijn de problemen met hangjongeren wel zo groot? Vinden ze de Mosquito wel een goede oplossing? Welke maatregelen moeten er volgens de bewoners van de wijk worden genomen? Zij kennen de aard van de problemen waarschijnlijk beter dan een Haagse minister. Voor u ligt een zwartboek met de uitkomsten van dit onderzoek. Die uitkomsten zijn niet zo rooskleurig. Zo zijn veel mensen niet op de hoogte gesteld van het inschakelen van een Mosquito als bestrijdingsmiddel voor jongeren. Een groot deel van de buurtbewoners heeft overigens helemaal niet zo veel last van de jongeren. Ze vinden ook dat de media een te negatief beeld van jongeren geven. Als er al problemen bestaan, is de Mosquito een zeer onpopulaire maatregel. Mensen zien meer in het zorgen voor meer jongerenvoorzieningen en jongerenwerkers. Met dit zwartboek roept ROOD ministers Rouvoet en Ter Horst op om in actie te komen. Jongeren verdienen geen pieptonen waar ze hoofdpijn van krijgen, jongeren verdienen een hangplek waar wat te doen is. Dus: verbied de Mosquito en maak werk van jongerenvoorzieningen. De raddraaiers moeten stevig worden aangepakt, met een stevig lik-op-stuk-beleid. Wijkagenten en jongerenwerkers moeten terugkomen om problemen voortijdig op te sporen. Het is gebleken

7 ZWARTBOEK MOSQUITO S 7 dat gemeentes de problemen niet kunnen of willen aanpakken, dus de minister moet zijn naam maar eens waar maken. Tot die tijd spreekt ROOD liever van een minister voor Gezin, want voor de Jeugd doet Rouvoet bar weinig. Gijs Houtbeckers Voorzitter ROOD, jong in de SP

8 8 ZWARTBOEK MOSQUITO S

9 ZWARTBOEK MOSQUITO S 9 INLEIDING MUGGENPLAAG Steeds meer jongerenvoorzieningen gaan tegen de grond, terwijl hangjongeren steeds vaker voor problemen lijken te zorgen. Maar als we het bedrijf Rhinegroup mogen geloven is het ei van Columbus gevonden. Problemen met hangjongeren kun je oplossen door piepkastjes aan de muur te hangen. Het piepkastje, beter bekend onder de naam Mosquito, produceert een hoogfrequente toon die alleen te horen is door jongeren onder de 25. Piepkastje aan, hangjongeren weg, zo is de redenering. De verkooppraatjes van het bedrijf lijken succesvol. Sinds 2006 zijn er meer dan 400 Mosquito s verkocht in 110 verschillende gemeentes (bron: Rhinegroup). Vaak gaat dat buiten de democratie om en worden ze zonder toestemming van de gemeenteraad opgehangen in parkeergarages, in winkelcentra, op straathoeken, in bushokjes, op NS-stations en ga zo maar door. In Groningen werd zelfs een Mosquito boven de ingang van een Hogeschool gehangen om rokers weg te jagen! De piepkastjes vinden niet alleen gretig aftrek bij gemeentes, ook particulieren mogen het recht in eigen handen nemen en het apparaat ophangen. Niet alleen scholen, maar ook woningcorporaties en winkeliers grijpen steeds vaker naar dit middel. GEZONDHEIDSRISICO S Omdat veel jongeren klagen over de irritaties en pijn als gevolg van de Mosquito, heeft TNO onderzoek gedaan naar mogelijke gezondheidsrisico s. Daaruit zou blijken dat gehoorschade onwaarschijnlijk is. Toch heeft dr. De Laat van het Leids Universitair Medisch Centrum in het tv-programma EénVandaag zijn zorgen geuit. Hij zegt dat er een risico op gehoorschade bestaat bij herhaalde blootstelling op korte afstand van de Mosquito gedurende meer dan 1 uur per dag. Het hangt dus af van de locatie van de Mosquito of jongeren gehoorschade kunnen oplopen. Bovendien zijn de gevolgen op de lange termijn niet nauwkeurig onderzocht. Daarnaast klagen veel jongeren over de subjectieve ervaring van de Mosquito. Los van de vraag of er risico is op gehoorschade, ervaren veel jongeren de Mosquito als zeer onprettig en dikwijls als pijnlijk. Hoofdpijnklachten zijn soms het gevolg. Afgaande op deze signalen mag duidelijk zijn dat de intense pieptoon op zijn minst kan zorgen voor psychologische stress. OPLOSSING OF SYMPTOOMBESTRIJDING? Piepkastje aan, hangjongeren weg... Maar is het echt zo simpel? Nee, tenzij ze bedoelen: piepkastje aan, hangjongeren weg naar de volgende straat. Want zo

10 10 ZWARTBOEK MOSQUITO S werkt het maar al te vaak in de praktijk. Een Utrechtse jongere legt in het Algemeen Dagblad uit: als ze die dingen op meer plaatsen gaan hangen, wordt het kat-enmuisspel alleen maar leuker. Dan blijven ze die dingen verplaatsen. De jongeren gaan gewoon ergens anders hangen, terwijl de pieptoon jonge voorbijgangers blijft irriteren. Een Mosquito op elke hoek van de straat moet zelfs de grootste voorstanders van het apparaatje tegen de borst stuiten, zou je zeggen. Toch lijken we wel die richting op te gaan. In de regio Rotterdam-Rijnmond hangen nu al zo n 70 Mosquito s (bron: Algemeen Dagblad). De Britten maken het nog bonter: in Groot-Brittannië hangen er al meer dan (bron: BBC). Zonder te investeren in jongerenvoorzieningen is het plaatsen van Mosquito s dweilen met de kraan open: de problemen zullen zich immers verplaatsen zonder te worden opgelost. ONDERZOEK EN ACTIE Rouvoet mag dan stil blijven zitten, ROOD doet dat zeker niet. Daar waar Mosquito s werden opgehangen, kwam ROOD zoveel mogelijk in actie. De SP stelde Kamervragen aan minister van Jeugd en Gezin André Rouvoet en pleitte voor een verbod. Maar daar zagen de minister en een meerderheid van de Tweede Kamer niets in. Dit terwijl onze Belgische zuiderburen het apparaat wél in de ban deden: de verantwoordelijke, christen-democratische minister aldaar noemde het ronduit discriminatie. Maar in Nederlandse mogen de Mosquito s vrolijk doorpiepen. Ook nadat minister Ter Horst heeft aangegeven dat de Mosquito mogelijk in strijd is met de grondwet. In veel plaatsen eisten SP-gemeenteraadsleden een verbod. Hier en daar heeft ROOD samen met jongeren zoveel protest kunnen organiseren dat de Mosquito verdween. Op de Hogeschool in Groningen is de Mosquito op aandringen van ROOD en de studenten uitgezet en in Haarlem is een plaatsing voorkomen. En ROOD organiseerde niet alleen protest, maar deed ook onderzoek. Buurtbewoners en (hang)jongeren werden gevraagd hoe zij tegen het probleem aankijken en voor welke oplossingen zij zouden kiezen. Het onderzoek is gedaan in steden die in grootte en samenstelling veel van elkaar verschillen. In Haarlem, Landsmeer, Utrecht, Amstelveen, Purmerend en Amsterdam werden in totaal 141 buurtbewoners (ouderen en jongeren) ondervraagd. Gewapend met pen en papier hebben ROOD-leden deur-aan-deur aangebeld en zijn ze op jongeren afgestapt. Alle ondervraagden hebben persoonlijk ervaring met hangjongeren en Mosquito s in hun directe leefomgeving. Wat vinden zij van de hoge pieptonen in hun buurt? Hebben ze eigenlijk wel overlast van jongeren? Zijn ze goed geïnformeerd over de controversiële maatregelen?

11 ZWARTBOEK MOSQUITO S 11

12 12 ZWARTBOEK MOSQUITO S ROOD flyert tegen een Mosquito op station Heemstede-Aerdenhout.

13 ZWARTBOEK MOSQUITO S 13 RESULTATEN WELKE MOSQUITO? Ongeveer 39% van de ondervraagde mensen weet niet wat een Mosquito is en waar het apparaat voor dient. Bovendien zijn buurtbewoners vaak niet op de hoogte van de plaatsing van een Mosquito. 1 op de 2 ondervraagden weet niet eens dat er gebruik wordt gemaakt van de piepkastjes om jongeren weg te jagen. Dat percentage wordt waarschijnlijk nog aardig laag gehouden door de vele jonge ondervraagden, omdat jongeren de pieptonen wel kunnen horen en het kastje sneller opmerken. Van de ouderen zijn ruim 7 op de 10 niet op de hoogte. Als de uitkomsten per stad worden bekeken, valt op dat Amstelveen de enige uitschieter is. Daar weet 88% niks van de plaatsing van een Mosquito af. LAST VAN HANGJONGEREN? Op de vraag of er sprake is van overlast van hangjongeren antwoordt het grootste deel nooit (ze konden kiezen tussen nooit, af en toe, regelmatig en vaak ). 55% zegt nooit iets van hangjongeren te merken. Een kwart zegt af en toe last te hebben. Daarentegen zegt 9% regelmatig last te hebben en één-tiende van de ondervraagde heeft vaak last. Vanzelfsprekend hebben de jongeren die geënquêteerd zijn minder last. Maar het beeld is vrij consistent bij verschillende leeftijden. Alleen mensen die ouder zijn dan 40 zeggen iets vaker af en toe last te hebben. BEELDVORMING IN DE MEDIA In de media wordt vaak gesproken over hangjongeren. Maar komt dat beeld wel overeen met het beeld dat de buurtbewoners hebben? Desgevraagd geeft 65% van de mensen aan dat de media een te negatief beeld geven van de problemen met hangjongeren. 29% vindt de beeldvorming overeenkomen met de werkelijkheid en slechts 6% zegt het beeld te positief te vinden. Ouderen denken er wel iets anders over, maar in die groep vindt nog steeds 41% de beeldvorming te negatief (tegenover 35% die het beeld correct vindt). WAT IS DE OORZAAK VAN DE PROBLEMEN? De mensen is gevraagd waar zij denken dat problemen met hangjongeren door komen. De antwoordmogelijkheden bestonden uit: opvoeding, media, onderwijs, politiek, ongelijke kansen, te weinig jongerenvoorzieningen, afkomst, verwendheid, of anders, namelijk.... Meerdere antwoorden waren mogelijk. Vier oorzaken springen er het meeste uit. De meeste mensen denken dat het vooral aan de opvoeding (49%) en het tekort aan jongerenvoorzieningen (44%) ligt. Het

14 14 ZWARTBOEK MOSQUITO S gebrek aan goed onderwijs (22%) en ongelijke kansen voor jongeren (21%) worden ook vaak als oorzaak genoemd. Beeldvorming in de media wordt door 18% als oorzaak aangewezen. De rest van de mogelijkheden: afkomst (13%), politiek (7%) en verwendheid (4%) worden minder genoemd. WAT IS DE JUISTE OPLOSSING? De Mosquito in ieder geval niet, volgens meer dan de helft van de mensen (56%). Minder dan een kwart (24%) van de ondervraagden ziet wel iets in de Mosquito. Het antwoord op deze vraag blijkt wel sterk afhankelijk van de leeftijd van de ondervraagde. Van de jongeren ziet 70% niks in de Mosquito, bij de ouderen lopen de aantallen van voor- en tegenstanders aardig gelijk op. Vervolgens is de mensen gevraagd welke maatregelen getroffen moeten worden. Over de meeste maatregelen is veel overeenstemming. Het probleem mag vooral niet genegeerd worden, vindt 87%. Wat moet er dan gebeuren? De populairste maatregelen zijn: meer jongeren aan het werk (83% vindt dat belangrijk), meer aandacht voor sociaal gedrag op school (78%), meer jongerenvoorzieningen (76%), meer jongerenwerkers (69%), ondersteuning bij de opvoeding (68%) en de aanpak van de wijk (57%). De minst populaire maatregelen zijn opvoedingskampen (80% is daar tegen), meer gevangenisstraffen (geen goede maatregel volgens 76%), cameratoezicht (60% is tegen) en maar 38% van de mensen wil dat de politiek harder en vaker optreedt.

16 16 ZWARTBOEK MOSQUITO S Mosquito-actie in Amstelveen.

17 ZWARTBOEK MOSQUITO S 17 CONCLUSIES EN EISEN Nederland wordt gelukkig niet overspoeld met hangjongeren die overal de boel afbreken. Een groot aantal van de mensen die in wijken wonen waar er overlast zou zijn, heeft geen overlast. Het merendeel vindt dat de problemen in ieder geval niet zo zwaar zijn als wordt gesuggereerd in de media. Toch zijn er genoeg mensen die wel aangeven overlast te hebben. De meeste mensen zijn het er over eens dat de problemen niet genegeerd mogen worden. Van de politiek mag verwacht worden dat er ingegrepen wordt, omdat het om de directe leefomgeving van veel mensen gaat. Mensen vinden het prettig om zorgeloos hun hond uit te laten, hun kinderen op straat te laten spelen en een praatje op straat te maken. Dat vinden ook de meeste jongeren, die geen kwaad in de zin hebben. Helaas voelt de landelijke overheid zich niet verantwoordelijk voor de problemen. Het is dus niet zo gek dat mensen wanhopig naar een apparaat als de Mosquito grijpen. Van hun gemeentebestuur kunnen ze vaak ook weinig verwachten. Het gevolg is dat mensen voor eigen rechter gaan spelen. Het is toch eigenlijk krankzinnig dat dat kan. Iedere winkelier of buurtbewoner kan grijpen naar een controversieel middel als de Mosquito dat het publieke domein voor alle jongeren ingrijpend veranderd. Dus ook voor de jongeren die onschuldig met wat vrienden op straat praten zonder overlast te veroorzaken. Ook de werking van de Mosquito is eigenlijk te gek voor woorden: een intens hoge pieptoon die dikwijls voor hoofdpijn zorgt en waarvan het onduidelijk is of er gezondheidsrisico s aan langdurige blootstelling zijn verbonden. Eén van de vele klachten die via de website binnenkwam luidde: Ik moet dagelijks langs dat ding en hij staat heel erg vaak aan. Ik heb er echt last van, want alleen er langs lopen is voor mij al een uur hoofdpijn... Het is gek dat het overgrote deel van de ondervraagden helemaal niet op de hoogte is van de plaatsing van een Mosquito, maar dat kan zijn omdat er geen democratische besluitvorming aan te pas hoeft te komen. Particulieren kunnen op eigen initiatief het product aanschaffen. Bovendien is het vaak genoeg voorgevallen dat SP-vragen nodig waren om te zorgen dat het gemeentebestuur de gemeenteraad informeert over de inzet van Mosquito s. Een argeloze moeder zou zomaar met haar kleine kind in de buurt van een Mosquito kunnen gaan zitten. Het kind heeft last van de piep, maar de moeder kan het niet eens horen! De politiek moet dus ingrijpen om te voorkomen dat mensen het heft in eigen handen gaan nemen. Maar wat vinden de buurtbewoners nou een geschikte oplossing? Sociaal-economische oorzaken spelen volgens velen een grote rol.

18 18 ZWARTBOEK MOSQUITO S In een wijk waar veel kansarme, slechtopgeleide jongeren wonen, zullen de problemen groter zijn. Daarnaast zien de mensen vooral dat het slecht is gesteld met de voorzieningen in hun wijk. Het ontbreken van jongerenvoorzieningen is volgens veel mensen de oorzaak van veel problemen. Veel jongeren hangen natuurlijk niet voor niets op straat. Oplossingen die vaak genoemd zijn, hebben ook veel te maken met de voorziening in de wijken en de preventie van problemen. Buurtbewoners zien dat er meer jongerenvoorzieningen en jongerenwerkers nodig zijn. De wijk moet flink aangepakt worden, zodat het veiliger en socialer wordt. Op die manier worden de problemen structureel aangepakt. Je kunt nog zoveel Mosquito s ophangen, jongeren blijven zich vervelen als er niet een leuke hangplek of goed jongerencentrum is. Bovendien worden onschuldige jongeren hierbij niet de dupe, zoals bij de Mosquito wel gebeurt. Uit het onderzoek blijkt ook dat er genoeg mensen zijn die de Mosquito niet in hun straat willen hebben. De jongeren zijn wat feller tegen, omdat ze dagelijks met een pijnlijke pieptoon worden geconfronteerd. Maar ook veel ouderen zien niets in deze vorm van symptoombestrijding. We moeten de problemen niet verplaatsen, maar aanpakken. Daarom eist ROOD van het kabinet: H Een landelijk verbod op het gebruik van Mosquito s H Lik-op-stuk-beleid voor raddraaiers die over de schreef gaan H Meer jongerenwerkers en wijkagenten om problemen voortijdig op te sporen H Laat de rest van de jongeren jong zijn en investeer in jongerenvoorzieningen

20 I rood.sp.nl E rood@sp.nl T (010)