Redactie: Prof. dr. Pier Prins Prof. dr. Caroline Braet. Handboek klinische ontwikkelingspsychologie

Transcriptie

1 Redactie: Prof. dr. Pier Prins Prof. dr. Caroline Braet Handboek klinische ontwikkelingspsychologie

2 Redactie: Prof. dr. Pier Prins Prof. dr. Caroline Braet Handboek klinische ontwikkelingspsychologie Tweede, geheel herziene druk Houten 2014

3 ISBN Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. NUR 847 Foto omslag: Pier Prins Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd., Pune, India Eerste druk 2008 Tweede, geheel herziene druk 2014 Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

4 V Inhoud I Deel 1 1 Ontwikkeling en psychopathologie Caroline Braet, Pier Prins en Patricia Bijttebier 1.1 Wat is afwijking van de normale ontwikkeling? Modellen van normale ontwikkeling Ontwikkelingspsychopathologie en klinische ontwikkelingspsychologie: begripsomschrijvingen De dynamiek van risico- en beschermende factoren Ontwikkelingstrajecten: stabiliteit en verandering in afwijkend functioneren Preventie van afwijkende ontwikkeling Literatuur Klinische ontwikkelingsneuro psychologie Hanna Swaab 2.1 Inleiding Groei en ontwikkeling van de hersenen en mogelijke verstoring Hersenen-omgevinginteractie Risicofactoren en beschermende factoren Implicaties voor diagnostiek en behandeling Conclusie en toekomstperspectief Literatuur Genetica en de ontwikkeling van kinderen Meike Bartels en Dorret Boomsma 3.1 Inleiding Oorzaken van individuele verschillen in de ontwikkeling: erfelijkheid en omgeving Ontwikkeling en prognose: tweelingonderzoek naar stabiliteit van emotionele en gedragsproblemen bij kinderen Implicaties voor de klinische praktijk Conclusie en toekomstperspectief Literatuur Prenataal verworven kwetsbaarheid Bea Van den Bergh 4.1 Inleiding Kennis van (normale) ontwikkelingsprocessen en inzicht in kwetsbaarheid Risicofactoren: teratogene en gedragsteratogene factoren Ontwikkeling en prognose: enkele voorbeelden Werkingsmechanismen en aanzet tot een algemeen model Implicaties voor diagnostiek en interventie Conclusie en toekomstperspectief Literatuur

5 VI Inhoud 5 Temperament, persoonlijkheidstrekken en de ontwikkeling van emotionele en gedragsproblemen Filip De Fruyt, Barbara De Clercq en Marleen De Bolle 5.1 Inleiding Het verschil tussen temperament en persoonlijkheid Persoonlijkheidstrekken en psychopathologie Implicaties voor diagnostiek Stabiliteit versus verandering: implicaties voor interventie Interventiemogelijkheden Conclusie en toekomstperspectief Literatuur Gezin en afwijkende ontwikkeling Maja Deković en Peter Prinzie 6.1 Inleiding Gezin en afwijkende ontwikkeling Risico- en beschermende factoren in het gezin Mechanismen en aanzet tot een transactioneel model Implicaties voor diagnostiek en behandeling Conclusie en toekomstperspectief Literatuur Relaties met leeftijdgenoten Jan Bijstra en Jeannette Doornenbal 7.1 Inleiding Normale en problematische relatievorming Problematische relatievorming en gevolgen voor de verdere ontwikkeling Risico- en beschermende factoren Problematische relatievorming bij leeftijdgenoten als een transactioneel proces Implicaties voor assessment, preventie en behandeling Conclusie en toekomstperspectief Literatuur Cultuur, acculturatie en afwijkende ontwikkeling Paul Vedder 8.1 Inleiding Prevalentie van probleemgedrag Risico- en beschermende factoren Verklarende mechanismen Assessment, diagnostiek en de validiteit van oordeelsvorming Conclusie en toekomstperspectief Literatuur II Deel 2 9 Assessment van psychopathologie: categorisch of dimensioneel? Hans Grietens 9.1 Inleiding

6 Inhoud VII 9.2 Normale en abnormale uitingsvormen van psychopathologie: modellen, tradities, uitgangspunten en onderliggende theoretische assumpties Implicaties voor diagnostiek: concretisering van beide systemen in diagnostische instrumenten Een kritisch-evaluatieve analyse van beide systemen Naar een integratie van modellen? Conclusie en toekomstperspectief Literatuur Vroege socialisatieproblemen Joop Bosch en Ellen Moens 10.1 Inleiding Beschrijving van socialisatieproblemen: normale en abnormale uitingsvormen Risico- en beschermende factoren Mechanismen en aanzet tot een transactioneel model Implicaties voor assessment en interventie Conclusie en toekomstperspectief Literatuur Agressieve en regelovertredende gedragsproblemen Bram Orobio de Castro 11.1 Inleiding Agressie en regelovertreding: normale en afwijkende vormen Ontwikkelingsverloop Risico- en beschermende factoren Van risico s naar oorzaken: oorzakelijke mechanismen in de ontwikkeling van gedragsproblemen Integratie van perspectieven: een transactioneel model Implicaties voor diagnostiek en behandeling Conclusie en toekomstperspectief Literatuur Stoornissen in de aandacht en impulsregulatie Pier Prins en Saskia van der Oord 12.1 Inleiding Aandachts- en impulsregulatie: normale en afwijkende vormen Ontwikkeling en prognose Risico- en beschermende factoren Verklaringsmodellen en aanzet tot een transactioneel model Implicaties voor diagnostiek en behandeling Conclusie en toekomstperspectief Literatuur Angst en angststoornissen Peter Muris 13.1 Inleiding Beschrijving van angst: normale en abnormale uitingsvormen Ontwikkelingsaspecten

7 VIII Inhoud 13.4 Ontwikkeling en prognose van angststoornissen Risicofactoren en beschermende factoren Instandhoudende factoren Mechanismen en aanzet tot een transactioneel model Implicaties voor diagnostiek en behandeling Conclusie en toekomstperspectief Literatuur Stemmingsproblemen en depressie Caroline Braet, Laura Wante en Benedikte Timbremont 14.1 Inleiding Stemmingswisselingen bij kinderen: normale en abnormale uitingsvormen Ontwikkeling en prognose Risico- en beschermende factoren Mechanismen en aanzet tot een transactioneel model Implicaties voor diagnostiek en behandeling Conclusie en toekomstperspectief Literatuur Leerproblemen en leerstoornissen Wied Ruijssenaars, Alexander Minnaert en Pol Ghesquière 15.1 Inleiding Kenmerken van leerproblemen en leerstoornissen Ontwikkeling en prognose Risico- en protectieve factoren Mechanismen en aanzet tot een transactioneel ontwikkelingsmodel voor leerproblemen en leerstoornissen Implicaties voor assessment en interventie Conclusie en toekomstperspectief Literatuur Autismespectrumstoornis Herbert Roeyers en Petra Warreyn 16.1 Inleiding Beschrijving van het autistisch spectrum Longitudinaal onderzoek: ontwikkeling en prognose Risico- en beschermende factoren Mechanismen en aanzet tot een transactioneel model Implicaties voor diagnostiek en behandeling Conclusie en toekomstperspectief Literatuur Verstandelijke beperking Albert Ponsioen en Jan Plas 17.1 Inleiding Verstandelijke beperking: vormen en definities Ontwikkeling en prognose Risicofactoren

8 Inhoud IX 17.5 Mechanismen en aanzet tot een model Implicaties voor diagnostiek en behandeling Conclusie en toekomstperspectief Literatuur Gehechtheid en kindermishandeling Lenneke Alink, Rien van IJzendoorn, Eveline Euser en Marian Bakermans-Kranenburg 18.1 Inleiding Kindermishandeling Gehechtheid Kindermishandeling en gehechtheid Naar een bio-ecologisch model van kindermishandeling en gehechtheidsproblemen: een integratie van risico- en beschermende factoren Implicaties voor diagnostiek en behandeling Conclusie en toekomstperspectief Literatuur Eetproblemen in de adolescentie Lien Goossens, Caroline Braet en Anita Jansen 19.1 Inleiding Eetgewoonten: normale en abnormale uitingsvormen Prevalentie, ontwikkeling en prognose Risico- en beschermende factoren Mechanismen en aanzet tot verklaringsmodellen Diagnostiek en behandeling Conclusie en toekomstperspectief Literatuur Middelenmisbruik en verslaving Reinout Wiers en Rutger Engels 20.1 Inleiding Middelengebruik: normale en afwijkende vormen Verslavingsgedrag: ontwikkeling en prognose Risico- en beschermende factoren Mechanismen en aanzet tot een kwetsbaarheidmodel Implicaties voor diagnostiek en behandeling Conclusie en toekomstperspectief Literatuur Register

9 XI Inleiding De psychologie is een dynamisch vakgebied en volop in ontwikkeling. Voortdurend zoekt men naar een integratie van verschillende perspectieven, zoals het klinische en het ontwikkelingsperspectief. De klinische ontwikkelingspsychologie is daar een mooi voorbeeld van. De afgelopen drie decennia is het onderzoek op het gebied van het afwijkende functioneren van kinderen en jongeren bekend onder de termen abnormal child psychology en clinical child psychology explosief toegenomen. In deze relatief korte tijd is er een gedegen empirische traditie opgebouwd, waarin uiteenlopende aspecten van de afwijkende ontwikkeling worden bestudeerd. Ook zijn er talrijke grootschalige preventie- en interventieprojecten opgezet en geëvalueerd voor kinderen en jongeren met emotionele en gedragsstoornissen. Toch ontbreekt het in deze onderzoeken dikwijls aan een brede kijk op kinderen, hun context en hun ontwikkeling. Er zijn voldoende aanwijzingen dat de problemen van kinderen en adolescenten onderscheiden moeten worden van die van volwassenen. Modellen die ontwikkeld zijn voor het begrijpen van psychopathologie bij volwassenen zijn niet zomaar op kinderen van toepassing. Naast kennis uit de klinische kinder- en jeugdpsychologie zullen ook inzichten uit de ontwikkelingspsycho(patho)logie een meer prominente rol moeten gaan spelen bij het bestuderen van kinderen en jongeren in hun afwijkende ontwikkeling. De klinische ontwikkelingspsychologie beoogt deze doelstelling te realiseren, omdat zij zich bezighoudt met de bestudering van afwijkingen van de normale ontwikkeling en de implicaties hiervan. Hiermee sluit ze aan bij de traditie van de ontwikkelingspsychopathologie, maar gaat daarbij tevens een stap verder en betrekt in haar onderzoek ook de klinische implicaties van de verworven inzichten voor diagnostiek en behandeling. Het afwijkend functioneren van kinderen en jeugdigen is een onderwerp dat velen raakt. Het staat volop in de belangstelling van wetenschappers en beleidsmakers. Hoewel de meerderheid van de kinderen en jongeren zich positief ontwikkelt, neemt de druk op de praktijk van de jeugdzorg gestaag toe. Een groot aantal kinderen vertoont ontwikkelingsproblemen en problemen op het gebied van gedrag en emoties. De behoefte aan kennis waarmee deze problemen te begrijpen en te verhelpen zijn is groot. Wij meenden dan ook ruim vijf jaar geleden dat het hoog tijd was voor een Nederlandstalige tekst op het gebied van de klinische ontwikkelingspsychologie, waarin de meest recente stand van zaken werd weergegeven. Het succes van de eerste editie van het Handboek klinische ontwikkelingspsychologie bevestigde de juistheid van deze gedachte. De snelle ontwikkelingen in het vakgebied maakt een tweede, geheel herziene editie echter noodzakelijk. Alle hoofdstukken zijn herzien en geactualiseerd, maar de structuur van het boek en van de afzonderlijke hoofdstukken is ongewijzigd gebleven. Dit Handboek gaat over de afwijkende ontwikkeling van kinderen en jongeren, over de voorlopers ervan, over causale mechanismen en factoren die deze ontwikkeling in stand houden en over preventie- en behandelingsmogelijkheden.

10 XII Inleiding Deel I gaat over fundamentele onderwerpen als genetische kwetsbaarheid, ontwikkelingsneuropsychologie, pre- en perinatale ontwikkeling. Ook enkele van de belangrijkste ontwikkelingscontexten van baby tot volwassene, zoals opvoeding en het gezin, relaties met leeftijdgenoten, en de cultuur komen aan de orde. Deel II behandelt vervolgens veel voorkomende vormen van afwijkend functioneren van kinderen en jongeren, zoals gedragsproblemen, angst- en stemmingsproblemen, pervasieve ontwikkelingsproblemen, eetproblemen en verslaving. Leidraad voor elk hoofdstuk is een transactionele benadering van causale mechanismen en een longitudinaal perspectief op de afwijkende ontwikkeling. Verder wordt uitgegaan van de veronderstelling dat biologie gedrag beïnvloedt en dat tegelijkertijd gedrag biologische mechanismen beïnvloedt. Er is sprake van een voortdurende wisselwerking tussen aanleg en omgeving. In alle bijdragen wordt benadrukt dat kinderen en jongeren door de omgeving worden beïnvloed, maar evenzeer hun omgeving beïnvloeden. Wij danken de auteurs, allen experts op hun terrein, opnieuw voor hun inspanningen om dit perspectief in hun bijdrage vorm te geven. Wij hopen dat ook deze tweede, geheel herziene editie van het Handboek klinische ontwikkelingspsychologie weer een inspirerend en bruikbaar kader zal bieden voor studenten, onderzoekers en collega s in de praktijk. Uiteindelijk zal dit, naar wij hopen, ten goede komen aan de kinderen en jongeren die in hun ontwikkeling bedreigd worden. Pier J.M. Prins Programmagroep Ontwikkelingspsychologie, Universiteit van Amsterdam Caroline Braet Vakgroep Ontwikkelings-, Persoonlijkheids- en Sociale Psychologie, Universiteit Gent

11 XIII Over de auteurs Mw. prof. dr. Lenneke R.A. Alink is als bijzonder hoogleraar Voorkomen, gevolgen en aanpak van kindermishandeling vanwege het Jan Brouwer Fonds verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam en als universitair hoofddocent aan de Universiteit Leiden. Mw. prof. dr. Marian J. Bakermans-Kranenburg is als hoogleraar Pedagogische Wetenschappen met speciale aandacht voor de neurobiologische achtergronden van opvoeding en ontwikkeling verbonden aan de Universiteit Leiden. Mw. prof. dr. Meike Bartels is als University Research Chair in Genetics and Wellbeing verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam, afdeling Biologische Psychologie. Dr. Jan O. Bijstra is als onderzoekscoördinator verbonden aan het Regionaal Expertisecentrum Noord Nederland cluster 4 (RENN4). Mw. prof. dr. Patricia Bijttebier is als hoogleraar ontwikkelingpsychopathologie verbonden aan de onderzoekseenheid Schoolpsychologie en Ontwikkelingspsychologie van Kind en Adolescent van KU Leuven. Dr. Joop D. Bosch is als klinisch psycholoog en cognitief gedragstherapeut verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam, afdeling Ontwikkelingspsychologie. Mw. prof. dr. Caroline Braet, klinisch psycholoog, gedragstherapeut, is als hoogleraar verbonden aan de Universiteit Gent, Vakgroep Ontwikkelings-, Persoonlijkheids-, & Sociale Psychologie. Ze is gespecialiseerd in klinische ontwikkelingspsychologie. Mw. dr. Marleen De Bolle is als FWO post-doctoraal onderzoeker verbonden aan de Universiteit Gent, vakgroep Ontwikkelings-, Persoonlijkheids- en Sociale Psychologie. Zij is gespecialiseerd in studie van de associaties tussen persoonlijkheid en negatief affect bij kinderen. Mw. prof. dr. Barbara De Clercq is als docent verbonden aan de Universiteit Gent, vakgroep Ontwikkelings-, Persoonlijkheids- en Sociale Psychologie. Zij is gespecialiseerd in persoonlijkheidsonderzoek bij kinderen. Prof. dr. Filip De Fruyt is als Gewoon Hoogleraar verbonden aan de Universiteit Gent, Vakgroep Ontwikkelings-, Persoonlijkheids- en Sociale Psychologie. Hij is gespecialiseerd in toegepaste persoonlijkheidspsychologie. Mw. prof. dr. Maja Deković, hoogleraar Orthopedagogiek, afdeling Orthopedagogiek: psychosociale problemen, Faculteit der Sociale wetenschappen, Universiteit Utrecht. Mw. dr. Jeannette M. Doornenbal, pedagoog, is als lector Integraal Jeugdbeleid verbonden aan de Hanzehogeschool Groningen, Kenniscentrum CaRES (Care, Rehabilitation, Education and Sport).

12 XIV Over de auteurs Mw. prof. dr. Dorret I. Boomsma is als hoogleraar verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam, afdeling Biologische Psychologie. Prof. dr. Rutger C.M.E. Engels, Trimbos-instituut, Utrecht en Behavioural Science Institute, Radboud Universiteit Nijmegen. Mw. dr. Eveline M. Euser, Infant Mental Health Centrum OuderKindLijn, Amsterdam. Prof. dr. Pol Ghesquière, orthopedagoog, is als hoogleraar Orthopedagogiek verbonden aan de KU Leuven. Mw. dr. Lien Goossens, postdoctoraal onderzoeker, Universiteit Gent, Faculteit Psychologie en pedagogische wetenschappen. Prof. dr. Hans Grietens, orthopedagoog, is als hoogleraar verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen, afdeling Orthopedagogiek. Prof. dr. Marinus H. van IJzendoorn is als hoogleraar Pedagogische Wetenschappen verbonden aan de Universiteit Leiden. Mw. prof. dr. Anita Jansen, hoogleraar, Universiteit Maastricht, Faculteit der Psychologie. Prof. dr. Alexander E.M.G. Minnaert, schoolpsycholoog en onderwijskundige, is als hoogleraar Orthopedagogiek en Klinische onderwijskunde en orthopedagogiek verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Dr. Ellen Moens is als postdoctoraal onderzoeker verbonden aan de Vakgroep Ontwikkelings-, Persoonlijkheids- en Sociale Psychologie van de Universiteit Gent. Prof. dr. Peter E.H.M. Muris is als hoogleraar Ontwikkelingspsychopathologie verbonden aan de Universiteit Maastricht, afdeling Klinisch Psychologische Wetenschap, Faculteit voor Psychologie en Neurowetenschappen, en tevens werkzaam als GZ-psycholoog/cognitief-gedragstherapeut bij de afdeling Kinder- en Jeugdzorg van de RIAGG Maastricht. Prof. dr. Bram Orobio de Castro is als hoogleraar Experimentele ontwikkelingspsychopathologie verbonden aan de Universiteit Utrecht en is als hoofddocent onderzoek verbonden aan de opleiding tot klinisch psycholoog kinder en jeugd. Drs. Jan Plas, GZ-psycholoog, is werkzaam in eigen praktijk in Assen en consulent bij het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE) in Zwolle. Dr. Albert Ponsioen, klinisch neuropsycholoog, werkzaam bij Lucertis Kinder- en Jeugdpsychiatrie in Velsen en Rotterdam en bij het Landelijk Kenniscentrum LVB in Utrecht. Tevens voorzitter van de Stichting Gaming & Training in Polsbroek. Prof. dr. Pier J.M. Prins, GZ-psycholoog en gedragstherapeut, is als hoogleraar Klinische kinder- en jeugdpsychologie verbonden aan de Universiteit van Amsterdam.

13 Over de auteurs XV Prof. dr. Peter Prinzie is hoogleraar orthopedagogiek, afdeling Pedagogische wetenschappen, Faculteit der Sociale wetenschappen, Erasmus Universiteit Rotterdam. Prof. dr. Herbert Roeyers, Universiteit Gent, vakgroep Experimenteel-klinische en gezondheidspsychologie. Prof. dr. Wied A.J.J.M. Ruijssenaars, orthopedagoog, is als hoogleraar Orthopedagogiek verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Mw. prof. dr. Hanna Swaab is hoogleraar neuropedagogiek, afdeling Neuropedagogiek en ontwikkelingsstoornissen, Universiteit Leiden, faculteit der Sociale wetenschappen. Mw. dr. Benedikte Timbremont, klinisch psycholoog, is verbonden aan het Vrij CLB regio Gent. Ze promoveerde op een klinisch ontwikkelingspsychologisch proefschrift over depressie bij kinderen aan Ugent, o.l.v. prof. C. Braet. Ze was tevens als klinisch psycholoog verbonden aan het Gentse Universitaire Therapiecentrum Kind & Adolescent. Mw. prof. dr. Bea R.H. Van den Bergh is als director babylab Departement ontwikkelingspsychologie verbonden aan de Tilburg University, afdeling Ontwikkelingspsychologie. Zij is ook gasthoogleraar aan de Onderzoeksgroep voor Gezondheidspsychologie aan de KU Leuven en deeltijd senior researcher bij het kenniscentrum van het Departement voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin van de Vlaamse Overheid te Brussel. Mw. prof. dr. Saskia Van der Oord is verbonden aan de Onderzoeksgroep Klinische psychologie van de KU Leuven en aan de Programmagroep Ontwikkelingspsychologie van de Universiteit van Amsterdam. Prof. dr. Paul H. Vedder, ontwikkelingspsycholoog en onderwijskundige, is als hoogleraar Orthopedagogiek (jeugdhulpverlening en gedragsproblemen van jongeren) verbonden aan de Universiteit Leiden. Mw. drs. Laura Wante, doctoraalstudent, Universiteit Gent, vakgroep Ontwikkelings-, persoonlijkheids- en sociale psychologie. Werkt momenteel aan een klinisch ontwikkelingspsychologisch proefschrift over depressie bij kinderen o.l.v. prof. C. Braet. Ze is tevens als klinisch psycholoog verbonden aan het Gentse Universitaire Therapiecentrum Kind & Adolescent. Mw. dr. Petra Warreyn, Universiteit Gent, vakgroep Experimenteel-klinische en gezondheidspsychologie. Prof. Reinout W. Wiers, hoogleraar Ontwikkelingspsychopathologie, Addiction Development and Psychopathology (ADAPT)-lab, Ontwikkelingspsychologie, Universiteit van Amsterdam.

14 XVII Over de redacteuren Prof. dr. Pier Prins is GZ-psycholoog en gedragstherapeut. Hij is als hoogleraar Klinische kinder- en jeugdpsychologie verbonden aan de Programmagroep Ontwikkelingspsychologie van de Universiteit van Amsterdam. Hij geeft onderwijs op het gebied van de klinische ontwikkelingspsychologie en doet onderzoek naar de effectiviteit van psychosociale interventies voor kinderen en jongeren met aandachts- en impulsiviteitsproblemen, agressie en angst. Hij is betrokken bij E-health-onderzoeksprojecten en bij het toepassen van gaming in executieve functietrainingen. Adres: Universiteit van Amsterdam, Programmagroep Ontwikkelingspsychologie, Weespersplein 4, 1018 XA Amsterdam. Mw. prof. dr. Caroline Braet is klinisch psycholoog en gedragstherapeut. Zij is als hoogleraar aan de vakgroep Ontwikkelings-, Persoonlijkheids- en Sociale Psychologie van de Universiteit Gent. Zij geeft onderwijs op het gebied van de ontwikkelingspsychopathologie en doet onderzoek naar het ontstaan en de instandhouding van psychopathologie bij kinderen, alsook het assessment en behandeling ervan. Momenteel leidt zij projecten op het vlak van obesitas en eetstoornissen, depressie, hechting en gedragsproblemen bij kinderen. Zij is consulent op de kinderpolikliniek van het Universitair Ziekenhuis van Gent, het Medisch Pediatrisch Centrum in De Haan en zij is coördinator en supervisor bij het Universitair Psychologisch Centrum Kind & Adolescent te Gent. Adres: Universiteit Gent, H. Dunantlaan 2, 9000 Gent.