^11 (33^7 C 2 7 JUNI Ir. W.G. de Haan A. Stein KOSTEN EN OPBRENGSTEN VAN KASFREESIA'S

Transcriptie

1 Ir. W.G. de Haan A. Stein KOSTEN EN OPBRENGSTEN VAN KASFREESIA'S N ~" g DENHAAG % C 2 7 JUNI 968 N BIBLIOTHEEK, Landbuw-Ecnmisch Instituut Cnradkade 75 's-gravenhage Tel Publikatie tegestaan, mits met duidelijke brnvermelding ^ (33^7

2 . Afdeling Algemeen Ecnmisch Onderzek 2. Afdeling Streeknderzek 3. Afdeling Bedrijfsecnmisch Onderzek Landbuw 4. Afdeling Tuinbuw 5. Afdeling Visserij 6. Afdeling Statistiek

3 Inhud WOORD VOORAF HOOFDSTUK I KORTE BESCHRIJVING VAN DE TEELT VAN FREESIA'S. Teeltmethden 2. Het plantged 3. Teeltwerkzaamheden 4. Bewaring van de knllen (kralen) tijdens de rustperide 5. De teelt uit zaad HOOFDSTUK II HOOFDSTUK III HOOFDSTUK IV ALGEMEEN ENOMISCHE GEGEVENS BETREFFENDE DE FREESIATEELT. De prduktiegebieden 2. Veilingmzetten 3. Afzet 4. Aanververlp en prijsvrming 5. Aanver en prijzen p de dagen van de week BEDRIJFSTYPE EN BE DRIJF SUITRUSTING. Bedrijfstype 2. Bedrijfsuitrusting KOSTENASPECTEN VAN DE FREESIATEELT. De ksten van de duurzame prduktiemiddelen a. Algemeen b. De type-bedrijven 2. De verdeling van de ksten van de duurzame prduktiemiddelen a. Algemeen b. De tepassing van de sald-methde bij de freesiateelt c. Nadere uitwerking 3. De ksten van het plantged a. De ksten uitgaande van kralen b. D> ksten uitgaande van knllen c. Enkele vrbeelden 4. Teeltksten en verige ksten HOOFDSTUK V OPBRENGSTEN EN KOSTPRIJZEN. Opbrengsten 2. Kstprijzen per bs a. Rekenvrbeelden b. Invled van de grtte van de gst c. Invled van de ksten van het plantged SAMENVATTING EN NCLUSIES BIJLAGEN Blz S

4 Wrd Vraf In 963 is dr het Landbuw-Ecnmisch Instituut een begin gemaakt met de bestudering van de bedrijfsecnmische aspecten van de teelt van freesia's nder glas in het Westland. Daarte is begnnen met een pbrengstnderzek, dat tevens de gelegenheid bd nadere gegevens te verzamelen inzake de wijze waarp de kasfreesia's wrden geteeld. Het bleek daarbij dat hierin grte verschillen bestaan als gevlg van verschillen in plantged, in rassen, in plantdatum, enz. Niet minder grt bleek verigens de verscheidenheid in de bedrijven waar de teelt wrdt uitgeverd, zwel wat type als uitrusting betreft. In deze gewassenstudie, die een sterk bedrijfsecnmisch karakter draagt, is getracht in het bijznder de prduktieksten van freesia's bij de uiteenlpende teeltwijzen te benaderen. Daarnaast is een pging gedaan het aanver- en prijsverlp van freesia's te analyseren, terwijl een inleidend hfdstuk ver de ntwikkelingen in het areaal deze studie cmpleteert. Bij het nderzek werd gewaardeerde medewerking ndervnden van het Prefstatin vr de Grente- en Fruitteelt nder glas te Naaldwijk, alsmede van een aantal Westlandse freesiakwekers. Het nderzek is, uitgeverd dr ir. W.G. de Haan en A. Stein van de afdeling Tuinbuw van het Landbuw-Ecnmisch Instituut. 's-gravenhage, mei 968. DE DIRECTEUR, (Dr. A.Maris)

5 HOOFDSTUK I Krte beschrijving van de teelt van Freesia's. Teeltmethden Freesia' s kunnen het gehele jaar dr wrden geplant, dank zij de wijze van plantgedbewaring, die thans mgelijk is. In het algemeen kunnen 3 teeltwijzen wrden nderscheiden: ) a. geheel nder glas; b. gedeeltelijk nder glas; c. geheel buiten. a. De teelt geheel nder glas Deze teelt is mgelijk van begin augustus t/m juni van het daarpvlgende jaar. De beste resultaten wrden bereikt bij een planttijd van begin september tt half ktber. Men verkrijgt dan een hge blemenprduktie en een gede knlkwaliteit. Plant men eerder, dan zal er zwaar meten wrden geschermd m het plpen van de grndtemperatuur tegen te gaan. Een te hge grndtemperatuur geeft nl. een vertraging van de aanleg en ntwikkeling van de bleiwijze. De teeltduur kan daardr aanzienlijk wrden verlengd. Afhankelijk van planttijd en het verlp van de grndtemperaturen valt de gstperide van februari tt half april. Wrdt na ktber geplant dan wrdt de teeltduur krter; de kans p een lagere blemprduktie en een mindere knlkwaliteit neemt echter te. b. De teelt gedeeltelijk nder glas Bij deze teeltmethde met men de beschikking hebben ver een rlkas (rlwarenhuis) f een warenhuis met lsse ramen. In het laatste geval wrden de ramen geheel f gedeeltelijk verwijderd en eerst in de lp van september f begin ktbei weer pgebracht. Men plant in de pen grnd vanaf eind mei tt begin augustus ; het nder glas brengen van het gewas wrdt bepaald dr de ntwikkeling van de planten en de weersmstandigheden. Om te vrkmen dat de bdemtemperatuur te hg plpt met sms ng met rietmatten f schermmatten wrden geschermd. De gstperide valt van ktber tt januari. Rassen die gevelig zijn vr vi rus aantasting zijn vr deze teeltwijze niet te gebruiken. In het algemeen gebruikt men vr deze teelt kralen. Na de gst van de blemen wrdt vaak direct gerid; de knllen hebben dan geen waarde vr vlgende teelten en kunnen wrden vernietigd. ) Vr een uitveriger teeltbeschrijving wrdt verwezen naar: A.G.A. van de Nes: De teelt van freesia's (964), waaraan verschillende gedeelten van dit hfdstuk zijn ntleend.

6 c. De teelt geheel bulten Gezien de veilingaanveren gedurende de zmermaanden is deze teeltwijze ten pzichte van de beide vrgaande van geringe betekenis. Geplant wrdt vanaf half april tt half mei. De gstperide valt in de maanden juli-augustus-september. Bij een mie nazmer kunnen blemen wrden gegst tt eind ktber. De waarde van de gegste knllen is sterk afhankelijk van het gebruikte ras en het weersverlp gedurende de greiperide, dit laatste in verband met mgelijke virusaantasting. 2. Het plantged Een freesia is btanisch gezien een knl. Tijdens de greiperide gaat de ude knl teniet en kmt er een dikkere f twee gelijkwaardige knllen, al f niet met enkele kralen, vr terug. Plantmateriaal wrdt geleverd in de vlgende maten: kralen <3, 3/4 en 4 cm en p; knllen 4/5, 5/6, 6/7 en 7 cm en p. De kralen wrden per liter verhandeld. Afhankelijk van de maat varieert het aantal kralen van stuks per liter. Knllen wrden per tal verhandeld. 3. Teeltwerkzaamheden Het planten Geplant wrdt p bedden van m tt l,20m. Deplantregels kmen dwars p de lengterichting van het bed p een nderlinge afstand van + 3 cm. Als plantdiepte wrdt ngeveer cm aangehuden. M enkele gevallen wrden kralen met de hand breedwerpig uitgezaaid en licht ndergeharkt. De aan het planten vrafgaande grndbewermng varieert per grndsrt. Freesia's vragen in het algemeen een ged lsgemaakte grnd met een gede luchthuishuding. Na het planten wrdt de grnd afgedekt met turfmlm, veen- f bsgrnd m het dichtslempen van de grnd te vrkmen. Dikwijls wrdt gedurende de zmermaanden een extra afdekking in de vrm van str, rietmatten f schermmatten aangebracht m de grndtemperatuur z laag mgelijk té huden. Cultuurmaatregelen Het aanbrengen van steun is vrijwel altijd ndzakelijk. Men gebruikt hiervr gegalvaniseerd blemengaas met vierkante mazen (2,5 x 2,5cm). Vóór f krt na het planten wrdt dit gaas p de bedden gelegd en met behulp van palen en latten tijdens de teelt al naar behefte naar bven gebracht. De freesia vraagt tijdens de teelt niet veel water. De relatieve luchtvchtigheid mag niet beneden 50% kmen, mdat dit greistringen kan verrzaken. Bven een relatieve luchtvchtigheid van 80% kunnen "pkken" ptreden. Ter bevrdering van de luchtcirculatie wrdt gebruik gemaakt van

7 ventilatren. De ziektenbestrijding tijdens de teelt bestaat hfdzakelijk uit ziekzeken (viruszieke planten verwijderen). De nkruidbestrijding kan geschieden dr een behandeling metchlr-i.p.c. vraf, f het met de hand uittrekken van het nkruid tijdens de teelt. Het gsten De bleiwijze van de freesiaplant bestaat uit een hfdstengel met een aantal zijstengels. De zijstengels nemt men "haakjes". Afhankelijk van de prijs f de te verwachten prijsntwikkeling wrdt de hfdblemstengel met f znder haakjes gesneden. Gegst wrdt wanneer de eerste blem van de bleiwijze p het punt staat pen te gaan. Het rien Indien de teelt k m de knllen wrdt uitgeverd, kunnen deze eerst 4-6 weken na de gst van de blemen wrden gerid. Deze peride is ndzakelijk m een vldende diktegrei van de knl te verkrijgen. Afhankelijk van de tijd van het jaar hebben deze knllen meer f minder waarde. De beste knllen gst men wanneer kan wrden gerid in de maanden maart t/m juni. Het rien geschiedt met de hand met behulp van rivrken, ritrffels enz. Na het rien wrden de knllen gedrgd en schngemaakt (gepeld). 4. Bewaring van de knllen (kralen) tijdens de rustperide Freesiaknllen en -kralen verlangen na de greiperide een rustperide en tijdens deze rustperide een bepaalde temperatuur en relatieve luchtvchtigheid. De rustperide varieert van 3-7 weken, bij een temperatuur van 27-3 C en een relatieve luchtvchtigheid die niet lager mag zijn dan 60%. Dit laatste m uitdrgen van de knllen tijdens het bewaren te vrkmen. Meten de knllen langer wrden bewaard dan 3-7 weken, dan is dit bijvrbeeld mgelijk bij een temperatuur van - 5 C. Deze bewaring bij - 5 C nemt men remmen. Wrdt bij een hgere temperatuur bewaard, 6-25 C, dan treedt het z.g. verpppen p. Het reservevedsel van de knl wrdt vei gebracht naar het greipunt, waaruit zich dan een nieuwe knl ntwikkeld. Verpppen wrdt het meest tegepast bij kralen. De bewaarmethden bij remmen en verpppen meten altijd wrden gevlgd dr de bvengenemde warmtebehandeling. Ten einde bleivervreging te verkrijgen is het ndzakelijk m na de warmtebehandeling van 3-7 weken de knllen 2-4 weken te bewaren bij een temperatuur van_t;3 0 C, het zgenaamde drgkelen. Men kan de knllen f kralen k in van tevren natgemaakte perskluitem f stavé-bakken plaatsen. Deze methde kan men tepassen wanneer men behefte heeft aan een krtere teeltperide. Dr de snelle ntwikkeling is echter een vermindering van blemkwaliteit mgelijk.

8 5. De teelt uit zaad Behalve uit kralen en knllen is de freesiateelt k mgelijk uit zaad. Het grte vrdeel is dat dan kan wrden gewerkt met vi rus vrij materiaal. Een nadeel is de langere teeltduur, verrzaakt dr een langere bleiperide. Per 000 m2 heeft men,5-2,5 kg zaad ndig. Om verzekerd te zijn van een gede pkmst is het gewenst het zaad 24 uur te laten vrkiemen in water van + 20 C. Daarna plaatst men het zaad in vchtig zand van eveneens + 20 C. Na 4-8 dagen gaan de zaden kiemen. Zdra 60% van de zaden gekiemd zijn, kan wrden uitgezaaid. Na het z gelijkmatig mgelijk uitzaaien wrdt de grnd afgedekt met een dun laagje turfmlm f bsgrnd m uitdrgen van het plantmateriaal te vrkmen. Zes tt acht weken na het uitzaaien kan begnnen wrden met uitdunnen en eventueel bijplanten. Dit dient te gebeuren vrdat de plant de trekwrtel heeft gevrmd. De verige teeltzrgen lpen parallel met de teelt uit kralen f knllen. 0

9 HOOFDSTUK II Algemeen ecnmische gegevens betreffende de freesiateelt. De prduktiegebieden De ttale met freesia's beteelde ppervlakte in Nederland neemt de laatste jaren vrtdurend te. Op grnd van C.B.S.-gegevens kan een indruk wrden verkregen van het met freesia's beteelde areaal. Meer dan een indruk kan dit echter niet zijn daar de freesia's in practisch elke maand wrden geplant en de teelt in het algemeen niet langer duurt dan negen maanden. Elke ppervlaktemeting kan dus niet meer dan een mmentpname zijn ). Onderstaande cijfers van het C.B.S. ver de jaren 964 t/m 967 laten zien dat de grtste cncentratie van de freesiateelt zich bevindt in de prvincies Nrd- en Zuidhlland. Tabel. Oppervlakte freesia's Nrdhlland Zuidhlland Overige prvincies Ttaal Nederland ha Brn: C.B.S. (februari-tellingen) % ha % ha % ha 2,8 4 83,3 99 4,9 6 00,0 9,7 5 83,2 00 5, 6 00,0 2 2,4 8 82,6 08 5,0 8 00,0 34 Vr Nrdhlland is het gebied rndm Aalsmeer belangrijk, met daarnaast ng Wcstfriesland. In Zuidhlland wrden ruim 70% van de freesia's geteeld in het Westland, met als centrum de gemeente Naaldwijk met ruim 40 ha in 966, (ttaal Westland + 7 ha). Enige andere, merendeels nieuwe centra zijn: Rijnsburg, de Bmmelerwaard en de mgeving van Huissen. Nauwkeuriger dan de C.B.S.-cijfers zijn de cijfers van de N.A.K. Siergewassen t.a.v. de ppervlakte gekeurde freesia's 2). Men kan aannemen % 3, 80,8 6, 00,0 ) De C.B.S.-cijfers zijn gebaseerd p een telling, die in februari wrdt gehuden. Freesia's, die in maart-april-mei wrden geplant kunnen buiten deze telling vallen, wanneer ze vr februari wrden gegst. 2) De N.A.K.-cijfers geven geen mmentpname, dch de ttale ppervlakte die in een peride van een jaar is gekeurd. Het is daarbij mgelijk dat, indien freesia's na freesia's wrden geteeld, eenzelfde ppervlakte 2x wrdt meegeteld.

10 dat ngeveer 90% van de ppervlakte kasfreesia's dr de N.A.K.S. wrdt gekeurd en van de buitenfreesia's 95%. Deze percentages berusten p schattingen. Uit de N.A.K.S.-cijfers blijkt dat het areaal kasfreesia's vrtdurend is tegenmen. De teelt van buitenfreesia's heeft zich in de peride van snel uitgebreid, dch is in 966 weer vrij sterk ingekrmpen. Tabel 2. Oppervlakte gekeurde freesia's (in ha gemeten maat) 958/59 959/60 960/6 96/62 962/63 963/64 964/65 965/66 966/67 Kasfreesia's gedgekeurd afgekeurd 47,0 56, 62,0 76,9 9,6 08,0 9,0 35,0 62,0 Brn: N.A.K.-Siergewassen. 2,6 6,9 4,- 2,5 4,2 4,9 7,6 9, 0,6 Buitenfreesia's gedgekeurd afgekeurd 26,2 24,9 23, 27,9 38,0 42,3 53,5 45,0 45,3 6,8 5, 2, 0,8,2 5, 6,4 2,0 9,0 2. Veilingm zetten De uitbreiding van de teelt heeft geleid tt een belangrijke vergrting van de veilingaanver. Wat dit betreft geeft tabel 3 een nader beeld. Tabel 3. Veilingmzet en aanver in ttaal en p de drie belangrijkste veilingen Veilingmzet x milj.gld., 3,3 8,2 8,8,9 3,3 5,5 8,7 20, 20,6 Veilingaanver x milj.bs 2, 4,4,3,8 3,3 6,8 6, 23,7 2,6 2,7 ) Niet bekend. 2) Aanver van geringe betekenis. Brn: P.V.S. Drdraai in prc. ) ) 0,4 0,5 0,3 0,5 0,3 0,2 0,3 ) C.C.W.S. 42,9 58,4 47,9 49,5 5,7 55,0 49,3 45,8 46,5 47,9 Bl.lust Aalsmeer (in prc. v.d. ttale aanver) 27,8 20,0 6,7 Ki.O 22,0 l!l,(i 9,3 ' ,8 ]<;.<; 5, ). 2 5,4!<;. ; 3.4 ](>,!) 2,6 4,3 0.4 l.:: C.A.V. Aalsmeer Rijnsburg 2) 2) 2,,2 2,5 4,6 9, 0,7,,7 2

11 Uit tabel 3 blijkt allereerst dat de veiling C.C.W.S. te Hnselersdijk de belangrijkste veiling vr freesia's is. Rnd 50% van de ttale Nederlandse aanver wrdt daar geveild. Verder kan uit de cijfers wrden afgeleid dat het aandeel van de drie grtste blemenveilingen in de ttale afzet geleidelijk afneemt. Dit is het gevlg van het feit dat de freesiateelt k in andere veilinggebieden (met name in Rijnsburg) van betekenis is gewrden. In de grafieken en 2 zijn van de belangrijkste aanvercentra de aanverquanta en de gemiddelde prijzen weergegeven. De sterke daling van de aanver in 964 p de veiling C.C.W.S. is het gevlg geweest van de ten betrekkelijk warme zmer. Er trad p grte schaal bleiverlating p van de zmerfreesia's met als gevlg een verschuiving van de aanver naar januari-februari 965. Deze daling is vr Aalsmeer nauwelijks en vr Rijnsburg in het geheel niet waarneembaar, mdat p deze veilingen veel buitenfreesia's wrden geveild. De aanveren in Aalsmeer hebben in 965 een tp te zien gegeven, waarschijnlijk verrzaakt dr buitenfreesia's. In 966 en 967 is de aanver weer p het niveau van de vrafgaande jaren gekmen. De aangeverde heveelheden in Rijnsburg zijn gedurende de laatste jaren p hetzelfde peil gebleven. De gemiddelde prijzen vertnen in het algemeen een zelfde beeld, al ligt de prijs p C.C.W.S., met uitzndering van 967, beduidend hger. In Rijnsburg daarentegen ligt de gemiddelde prijs het laagst. De rzaak hiervan ligt bij een ander aanverpatrn, de mvang van het ttale aanbd en een andere samenstelling van het srtiment. 3. De afzet Daar van blemisterijprdukten slechts een zeer grve exprtstatistiek bestaat, welke bvendien niet naar prdukt gespecificeerd is, zijn geen exprtcijfers vr freesia's beschikbaar. Als gevlg hiervan kan evenmin wrden berekend welk deel van de prduktie wrdt geëxprteerd en welk deel dientengevlge in het binnenland wrdt afgezet. Vlgens een ruwe schatting zu ngeveer 50% van de aanver wrden geëxprteerd. 4. Aan ververlp en prijsvrming Over een zestal jaren is het verlp van de aanveren de prijsvrming van freesia' s nagegaan. Gegevens ver de dagaanveren en dagmzetten van de veiling C.C.W.S. waren hierte beschikbaar. In grafiek 3 is van de veiling C.C.W.S. het aan verpatrn en de gemiddelde prijs per maand ver de jaren 964 t/m 967 gegeven. Duidelijk kmt hieruit naar vren het sterk seizenmatige aanververlp. De tpaanveren vallen steeds in de maanden februari, maart en april. Een uitzndering hierp is 964 met een meer gespreide aanver van januari t/m mei. Verwnderlijk is dit aan verpatrn verigens niet daar het merendeel van de freesia's wrdt geplant in de maanden augustus en september en de gst daardr in de eerste maanden van het daarp vlgende jaar valt. Verschuivingen treden p dr vr de freesia's ngunstige weersmstandigheden tijdens de 3

12 Grafiek. Prijsverlp van f reesla's p de belangrijkste veilingen 20 r Grafiek 2. Aanververlp van freesia's p de belangrijkste veilingen Aanver x milj. bs c.c.w.s. Aalsmeer Rijns burg 4

13 g

14 greiperide (te hge grndtemperaturen). De gemiddelde prijzen zijn in de zmermaanden laag, variërend van cent per bs. De kwaliteit van het gegste prdukt is afhankelijk van de weersmstandigheden, daar het in deze maanden hfdzakelijk bui - tenfreesia's zijn die wrden aangeverd. Daarnaast speelt het aanbd van alle verige snijblemen een rl. lil een mie nazmer kunnen buitenfreesia's aangeverd wrden tt eind ktber. Zij efenen dan een druk uit p de prijzen van de vreg geplante kasfreesia' s. Na september stijgen de prijzen vr freesia's zeer sterk. Dit beheft niet gepaard te gaan met een daling van de aanver; in verschillende jaren kan nl. wrden gecnstateerd dat stijging van de aanver gekppeld is aan stijging van de prijs. Het ttale aanbd van snijblemen is hierp van invled. Gedurende de laatste jaren wrden de hgste prijzen gemaakt in december-januari. In de vlgende maanden daalt de prijs snel bij een sterk tenemende aanver. Sms vlgt in mei een krststndig herstel, waarna spedig het lage prijspeil van de zmermaanden wrdt bereikt. Opmerkelijk is dat hiermede een daling in de aanver gepaard gaat. Uit de analyse van dagaanveren en dagmzetten ver de verschillende jaren en verschillende perides zijn geen nieuwe gezichtspunten naar vren gekmen. Een nauwe crrelatie tussen aanver en gemiddelde prijs is niet gevnden, hetgeen betekent dat er meilijk een vraagcurve van de freesia' s te maken is. (Een vraagcurve is een grafische vrstelling die antwrd geeft p de vraag welke prijs er zal wrden betaald bij èen gegeven aanbd.) Vele factren hebben invled p de prijsvrming. Over enkele hiervan zal iets naders wrden gezegd: a. de seizeninvled De meeste freesia's wrden geplant in augustus-september. Hierdr ntstaat altijd een aanvertp in de maanden januari t^n april. In de verige maanden kmen er verhudingsgewijs weinig freesia's p de markt. b. weersinvleden Te hge grndtemperaturen tijdens het planten en tijdens de greiperide in de zmermaanden geeft in de regel bleiverlating. Het gevlg is een peenhping van het aanbd (zie grafiek 3, maart 965). Extra kude en dnkere najaarsmaanden hebben vaak een nadelige invled p de grei van het gewas en p de kwaliteit van de blemen, in verband met het ptreden van "pkken". c. de invled van feestdagen Met feestdagen wrdt dr de aanverders in het algemeen wel rekeninggehuden, d.w.z. vr zver dit bij een teelt als freesia's mgelijk is. Bij de pzet van een teelt wrdt uitgegaan van een bedrijfsplanning met een geschatte blei mstreeks een bepaalde tijd. Dit kan echter gemakkelijk uit de hand lpen. Vallen feestdagen in een peride met grte aanveren, met in het algemeen betrekkelijk lage prijzen, dan zuilen de prijzen de neiging hebben extra te dalen. Vallen feestdagen in een peride met geringe aanveren dan zullen de 6

15 prijzen de neiging hebben extra p te lpen. Gesteld mag wrden dat de kerstdagen er ver het algemeen ged afkmen. Pasen en Pinksteren vertnen een wisselend beeld. Omstreeks "mederdag" zijn de prijzen veelal slecht te nemen. d. de cncurrentiepsitie t..v. andere blemen In de peride van de grtste aanveren van freesia's, de maanden januari t/m april, zijn er verhudingsgewijs weinig andere blemen p de markt. Rzen, anjers en chrysanten zijn dan geen cncurrenten vr de freesia's. Alleen blblemen zijn in deze peride cncurrerend. In de najaarsmaanden, en dit geldt dan speciaal vr de maand nvember, is er een enrme tp in de aanver van chrysanten. De gemiddelde prijzen van chrysanten zijn in die peride,- tt,50 per bs. De gemiddelde prijzen van freesia's in diezelfde maand zijn,0 -,20 per bs. De lage prijs van de chrysanten beïnvledt de "hge" prijzen van de freesia's dus niet. e. het srtiment De laatste jaren is er een verbreding van het freesiasrtiment geweest met een grtere spreiding in de blemkleur en de hudbaarheid, vral vr de najaarsbleiende freesia' s. Rassen als Aurra, Apll, Ballerina, Snata e.a. zullen zeker bijdragen tt een betere prijsvrming. uitbreiding van de afzetmgelijkheden Dr zijn gede hudbaarheid en zijn geringe mvang is de freesia bij uitstek geschikt m te wi den verkcht in warenhuizen en supermarkets. Een verbreding van de afzîtmgelijkheden kan in een peride met grte aanveren bijdragen tt een betere prijsvrming. i 5. Aanver en prijzen p de dagen van de week Aan de hand van het besthikbare cijfermateriaal is nagegaan f er enig verband bestnd tussen de aanveren p de verschillende dagen van de week en de invled daarvan p de gemaakte prijzen. Het bleek daarbij dat de grtste aanveren vral p dinsdag plaats hebben gehad, terwijl in een klein aantal gevallen dit p wensdag het geval bleek te zijn. De andere dagen van de week kwamen veel minder vaak als "tpdag" naar vren (tabel 4). Tabel 4. Teel tj aar 963-' ' '66 Aantal weken Aantal malen dat de tpaanver per week viel p maandag dinsdag wensdag dnderdag vrijdag zaterdag ]

16 De hgste gemiddelde prijzen in de week werden vral gemaakt p maandag en zaterdag. Tabel 5. Teel tj aar Aantal Aantal malen dat de hgste gem.prijs p.week viel p weken maandag dinsdag wensdag dnderdag vrijdag zaterdag 963-' ' ! Een en ander is grafisch weergegeven in de grafieken 4 en 5. Daaruit blijkt dat - gemiddeld gesprken - de aanveren p maandagen het laagst zijn, gevlgd dr de zaterdagen. Het verlp van de dagprijzen laat zien dat de prijzen p zaterdagen gemiddeld het hgst zijn en p vrijdagen het laagst. De zaterdagprijzen wrden duidelijk beïnvled dr een vraagnaar kwaliteitsfreesia's vr de exprt. De binnenlandse afzet is dan gering. Op dinsdagen, waarp tch de grtste heveelheden wrden aangeverd, blijken de prijzen gemiddeld beter te zijn dan p vrijdagen. Overigens blijkt het verlp van de "prijslijnen" vr 964-'65 en 965-'66 pvallend gelijk te zijn, daarentegen is de prijslijn vr 963-'64, althans wat betreft de eerste drie weekdagen, duidelijk tegengesteld. De aanverweeklijnen vr deze drie teeltjaren lpen praktisch parallel.

17 Grafiek 4. Gemiddelde aanver gedurende de week. Aanver x 000 bs /66 ~ 64/65 63/64 20! L w Grafiek 5. Gemiddelde prijzen gedurende de week. Gewgen gem. prijzen 20 r /66 63/64 64/65 90 I I W 9

18 HOOFDSTUK HI Bedrijfstypé en bedrijfsuitrusting. Bedrijfistype In hfdzaak kunnen twee bedrijfstypes wrden nderscheiden, nl. het gespecialiseerde freesiabedrijf met jaarrnd-teelten en het gemengde grente-blemenbedrij a. Het gespecialiseerde freesiabedrijf Op het gespecialiseerde bedrijf wrden vrijwel uitsluitend freesia' s geteeld. In verband met een gede aansluiting van de peenvlgende teelten en de in een bepaald tijdvak beschikbare arbeidscapaciteit kmt echter in diverse gevallen tch ng een tussenteelt vr van tmaten, kmkmmers, paprika's, enz. Deze tussenteelten van grentegewassen wrden veelal uitgeverd in de mderne warenhuizen met vast dek die vr de zmerteelten van freesia's minder geschikt zijn. Vr freesia' s staat de ttale teeltduur niet vast. Deze is, vral bij freesia' s geplant in de peride van mei tt september, aan veranderingen nderhevig in verband met de grndtemperaturen in de zmermaanden. Een bleiverlating heeft directe gevlgen p de vlgteelt van freesia's wat betreft plantdatum en vermedelijke gstdatum. Op het gespecialiseerde freesiabedrijf kmen dan k ng dikwijls enkele warenhuizen met lsse ramen vr, die vr de zmerteelten beter geschikt zijn. Het arbeidstechnische nadeel van dergelijke warenhuizen wrdt daarbij p de kp te genmen. Uit arbeidsrganisatrisch gpunt bezien kan een verschuiving van de gsttijd slecht uitkmen, k al mdat de gstperide dan veelal krter is, er is minder spreiding in de blei. Dit euvel kan, wanneer er slechts één ras wrdt geplant, in principe wrden pgevangen dr te planten in gedeelten. Wanneer verschillende rassen wrden geteeld kunnen de nderlinge verschillen tussen de rassen vr bleispreiding zrg dragen. Het aantal vrkmende rassen p het gespecialiseerde bedrijf varieert van weinig tt veel, afhankelijk van het inzicht van de kweker. Een grt aantal rassen heeft als nadeel dat al deze rassen afznderlijk gerid, gedrgd, bewaard, eventueel gekeld, en weer geplant meten wrden. Een grt vrdeel is de risicspreiding en de betere mgelijkheden tt het bepreven van nieuwe rassen. Het aankpen van nieuwe rassen is echter riskant en vraagt hge investeringen. b. Het gemengde grente-blemenbedrijf Op dit bedrijfstypé wrden veelal naast grentegewassen slechts één f hgstens twee warenhuizen met freesia' s geteeld. Behalve freesia' s kunnen vrts ng vrkmen anjers en chrysanten, en in enkele gevallen k 20

19 gerbera' s en rzen. De hfdzaak p dergelijke bedrijven is echter de grenteteelt, fii feite kan niet wrden gesprken van een bepaald type-bedrijf daar vele teeltcmbinaties vrkmen. Bvendien zijn deze cmbinaties niet vast, d.w.z. het teeltplan van het ene jaar kan sterk afwijken van dat van het vlgende. Een teeltplan met veel gewassen stelt hge eisen aan de ndernemer en vraagt een hge arbeidsbezetting per m2 glasppervlakte. Elk gewas heeft nl. gedurende de teeltperide één f meer arbeidstppen. He meer gewassen des te meer arb eidstpp en. Gezinsarbeid kmt dan k p dergelijke bedrijven veelvuldig vr. 2. De bedrijfsuitrusting a. Kassen f warenhuizen Het nderscheid tussen kassen en warenhuizen wrdt gedurende de laatste jaren steeds kleiner en de spraakverwarring p dit punt steeds grter. In nderstaande beschuwingen zal steeds wrden verstaan nder: kassen, het Aalsmeerse kastype met een vaste vet, een dragende spantc mstructie en een brede kapspanning van 0 m f meer; warenhuizen, het Vei l-warenhuistype met dragende gten en een kapspannii g van 3,20 m, eventueel 6,40 m, al f niet met ls dek Kassen kmen in het Westland verhudingsgewijs weinig vr; warenhuizen daarentegen kmen er in alle mgelijke vrmen en cnstructies vr. Vr de freesiateelt wrden al deze vrmen gebruikt. Er bestaat echter vr de zmerteelt ng steeds een vrkeur vr het warenhuis met lsse ramen. De ramen van het dek wrden vóór het planten van de freesia's geheel f gedeeltelijk verwijderd en wrden er mstreeks half september weer pgelegd. In plaats van ramen kan het warenhuis in die peride wrden afgedekt met riet- f schermmatten. In het gespecialiseerde bedrijf wrden k wel zmerfreesia' s geteeld in het mderne Venl-warenhuistype met vast dek en een grte pthgte. In de meeste gevallen is dan zijluchting aanwezig. In uitgesprken warme zmers evenwel is de zmerteelt nder vast glas vrijwel nmgelijk drdat dan de bdemtemperaturen te veel plpen. De teelt in druivenserres is p de meeste bedrijven van weinig betekenis. Vr zver valt na te gaan zijn de uitkmsten ver het algemeen lager dan bij de teelt in warenhuizen. Een rzaak hiervan is het feit dat de nuttig beteelde ppervlakte t..v. warenhuizen veel geringer is. Daarnaast spelen invleden als klimaatsbeheersing en lichtinval eveneens een rl. Mede in verband met het laatstgenemde wrden ng wel freesia's in druivenserres geteeld vanaf januari-februari. b. De verwarmingsinstallatie Op vrijwel alle bedrijven in het Westland is een liestkinstallatie aanwezig. Vr de grenteteelt met vrege tmaten f kmkmmerteelt is een geïnstalleerde capaciteit van 250 Kcal per uur per m2 ndzakelijk. Vr de freesiateelt is in het algemeen een dergelijke grte capaciteit niet vereist. Desndanks zal k p gespecialiseerde freesiabedrijven meten 2

20 wrden uitgegaan van een zware verwarmingsinstallatie niet alleen in verband met de mgelijke verschakeling p andere teelten, hetzij grenten hetzij blemen, dch k in verband met de eisen die de winterteelten van freesia's stellen. Grndverwarming wrdt in slechts enkele gevallen tegepast, afhankelijk van bedrijfstype en grndsrt. Vr een late najaarsteelt f winterteelt kan het teelttechnisch gezien zeker zin hebben. Een nadeel is het minder gemakkelijk kunnen uitveren van mechanische grndbewerking. c. De blemenschuur (met kelcel) De blemenschuur met srteerruimte, blementafels, enz. vldet p het WesÜandse bedrijf veelal niet aan de eisen die er aan meten wrden gesteld. Dit hangt samen met het feit dat vele bedrijven zijn ingericht vrde teelt van grenten; de teelt van blemen is er in een later stadium bijgekmen. Aan een blemenschuur mag de eis wrden gesteld dat hij ruim en kel is, vrzien van blementafels van vldende ppervlakte, een gede verlichting, en z mgelijk een kelcel. Vr de kwaliteit van het prdukt is een ptimale behandeling van gsten tt afleveren ndzakelijk. Daarnder valt met name het kel bewaren van de gegste blemen. d. De grnd Freesia' s greien in principe p elke grndsrt (zand, klei f veengrnd) mits aan de eisen van een gede water- en luchthuishuding is vldaan. Vr zaaifreesia' s geldt ng in het bijznder dat het humusgehalte van de grnd lager met zijn dan 0%. e. De verige bedrij f suitrusting Tt de ndzakelijke bedrijfsuitrusting behrt vrts een regenleiding, waterleiding, freesmachine, mtrpmp, rietmatten, electrische leidingen, kleingereedschap, enz. Speciaal vr de teelt van freesia's dient het bedrijf te beschikken ver freesiagaas, gaasbakken (vr de bewaring van de knllen), ventilatren (te te passen bij de herfst- en winterteelt ter vrkming van "pkken"), terwijl k de kelcel met tebehren hierte is gerekend. Op enkele grte, gespecialiseerde freesiabedrijven kmt een speciale prepareerruimte vr. Deze bestaat bij vrkeur uit 3 afznderlijke cellen in elk waarvan de temperatuur en de luchtvchtigheid apart kunnen wrden geregeld. Naast deze cellen met een ruimte beschikbaar zijn vr het drgen, schnmaken en pellen van de knllen f kralen. Deze speciale prepar eer af deling is slechts dan rendabel te maken wanneer k vr andere bedrijven bewaard, gekeld f verwarmd kan wrden. Bij de in deze studie uitgeverde berekeningen is er geen rekening mee gehuden. 22

21 HOOFDSTUK IV Kstenaspecten van de freesiateelt il. De ksten van de duurzame prduktiemiddelen a. Algemeen Om te kunnen prduceren meten prduktiemiddelen aanwezig zijn. Wil men freesia's telen, dan zal men niet alleen ver plantged en arbeid, dch k ver grnc', glaspstanden, kunstmest, bestrijdingsmiddelen enz. meten kunnen besc likken. Naast prduktien iddelen die gedurende het verlp van één teelt geheel verlren gaan, zal;; kunstmest en bestrijdingsmiddelen, staan er die gedurende verschillende teelten f teeltjaren kunnen wrden gebruikt, en die een meer duurzaam karakter hebben. Om deze reden wrden ze meestal aangeduid met de term : duurzame prduktiemiddelen. Grnd, gebuwen, gl as p s tanden, verwarmingsinstallaties, ziektenbestrijdingsapparatuur, meermalig fust, enz. wrden hierte gerekend. Wanneer een nieuw bedrijf wrdt gesticht zal men duurzame prduktiemiddelen meten aanschaffen; hiermede zijn belangrijke bedragen gemeid. Men beheft deze uitgaven echter niet elk jaar te herhalen, gezien het duurzame karakter van deze prduktiemiddelen. Wel zal het nderhud ervan ksten met zich brengen. Bvendien zullen zij, na krtere f langere tijd, meten wrden vervangen wegens technische (f ecnmische) verudering. Om deze vervanging mgelijk te maken is het ndzakelijk dat p elk duurzaam prduktiemiddel wrdt afgeschreven. Deze afschrijving weerspiegelt de waardedaling van het prduktiemiddel, en met dan k als een kstenfactr wrden beschuwd. Een andere kstenfactr vrmt de rente. Wanneer met geleend geld wrdt gewerkt is het znder meer duidelijk dat de rente die hiervr met wrden betaald, als ksten met wrden beschuwd. Werkt men echter met "eigen geld" dan meten eveneens renteksten wrden berekend. Dr het geld in het bedrijf te steken derft men immers de rente die men had kunnen ntvangen als men het geld had belegd. Rente, afschrijving en nderhud te zamen vrmen de jaarksten (f de vaste ksten) van het duurzame prduktiemiddel. Aanvullend p het vrgaande kan ng het vlgende wrden pgemerkt.. De berekeningen die in deze studie zijn uitgeverd, zijn gebaseerd p een rentepercentage van 6%. De renteksten zijn daarbij berekend ver het gemiddeld geïnvesteerd vermgen ; dit is vr elk duurzaam prduktiemiddel vastgesteld p 60% van de nieuwwaarde. Hiermede wrdt tt uitdrukking gebracht dat het duurzame prduktiemiddel gedurende de peenvlgende prduktieprcessen aan waardedaling nderhevig is, welke met wrden pgevangen dr regelmatig af te schrijven. Zu men de rente berekenen ver de vlledige nieuwwaarde dan zü dit de situatie 23

22 weerspiegelen van het eerste gebruiksjaar. Evenmin zu het juist zijn de renteksten te berekenen ver het andere uiterste, nl. p het mment dat het prduktiemiddel geheel is afgeschreven; men zu in dit geval de rente meten berekenen ver de zgenaamde restwaarde. 2. Zals vermeld is een duurzaam prduktiemiddel aan waardevermindering nderhevig, als gevlg van technische (f ecnmische) verudering. Deze waardedaling met wrden pgevangen dr p het prduktiemiddel regelmatig af te schrijven. Heveel per jaar met wrden afgeschreven wrdt bepaald dr de snelheid van het veruderingsprces. Is een prduktiemiddel na 5 jaar aan vervanging te, dan betekent dit dat per jaar /5 deel, fwel 20%, met wrden afgeschreven. Wrdt daarentegen 5% afgeschreven, dan betekent dit dat het prduktiemiddel 20 jaar meegaat alvrens aan vervanging te te zijn. Gezien het feit dat de prijzen van vele duurzame prduktiemiddelen een stijgende lijn vertnen, is het ndzakelijk de afschrijvingen te baseren p het prijspeil dat p het mment van calculatie bestaat. Een en ander geldt vr de z.g. slijtende duurzame prduktiemiddelen. De grnd evenwel is een niet-slijtend prduktiemiddel, mdat er hier geen waardedaling gedurende de prduktieprcessen ptreedt. Op de grnd wrdt dan k niet afgeschreven. Als gevlg hiervan wrdt de rente berekend ver 00% van het in de grnd geïnvesteerde bedrag. 3. Als nderhudsksten van de duurzame prduktiemiddelen zijn beschuwd de ksten van arbeid en materialen die gemiddeld ver de gehele levensduur ten beheve van het nderhud van de prduktiemiddelen kan wrden verwacht. In een aantal gevallen kan het nderhud dr het persneel dat p het bedrijf werkzaam is wrden uitgeverd, in andere gevallen zal de hulp van specialisten wrden ingerepen. Tevens kan nder deze pst wrden begrepen de ksten aan verzekering en belasting. De verzekeringsksten betreffen drgaans brandverzekering en glasverzekering tegen strmschade. De belastingen bestaan uit grnd- en plderlasten; deze zijn per plder, per waterschap f per gemeente verschillend. Bij de berekeningen is een gemiddeld bedrag aangehuden. b. De type-bedrijven Wanneer men het vrgaande nu wil tepassen p de teelt van freesia's met allereerst wrden vastgesteld welke duurzame prduktiemiddelen vr een ged uitgeverde freesiateelt ndzakelijk zijn. Daarte met een aantal uitgangspunten wrden vastgelegd, die betrekking hebben p de grtte van het bedrijf en de uitrusting ervan. Zals reeds eerder vermeld wrdt de teelt van freesia' s beefend p bedrijven van uiteenlpende grtte en variërende bedrij f suitrusting. Om aan deze verscheidenheid recht te den is bij de uitgeverde berekeningen uitgegaan van een drietal type-bedrijven. De investeringen in en de jaarksten van de duurzame prduktiemiddelen van deze type-bedrijven zijn gedetailleerd aangegeven in de bijlagen la, lb en lc. Een samenvatting van deze bijlagen vlgt hierna: 24

23 Bedrijf I. grnd ha 2. verwarmingsinstallatie 3. hetelucht kachels 4. verige d.p.m. 5. glasppervlakte m2 6. d.p.m. vr freesia's nieuwwaarde ,- " ,- " 4 380,- " 7 35,- " ,- " 8 908,- jaarkst ttaal per 264,- rt 8203,-!t 72,- il 2525,- il 9433,- il 479,- en 00 m2 36,07 36,72 2,02 42,08 57,22 24, , ,- 408,75 Bedrijf II. grnd,5 ha 2. verwarmingsinstallatie 4. verige d.p.m. 5. glasppervlakte m2 6. d.p.m. vr freesia s nieuww aarde ,- " ,- " 2545,- " ,- " 8 908,- n TT ÎT TT jaarkst ttaal per 396,- TT 5 728,- TT 366,- TT 5288,- TT 479,- sn 00 m2 38,05 87,24 37,69 82, 7, , ,- 462,58 Bedrijf III. grnd 2 ha 2. verwarmingsinstallatie 3. hetelucht kachels 4. verige d.p.m. 5. glasppervlakte 00m2 6. d.p.m. vr freesia' s nieuwwaarde ,- " 9 075,- " 4 380,- " ,- " ,- " 8 908,- jaarkst ttaal per 4228,- ii 3802,- H 72,- ii 3378,- H 842,- H 479,- sn 00 m2 38,09 24,34 6,49 30,43 63,45 3, ,- 4750,- 376,2 Ten aanzien van deze drie type-bedrij ven kan ng het vlgende wrden pgemerkt:. Oppervlakte cultuurgrnd. Deze varieert van -2 ha. 2. De verwarmingsinstallatie. He grter het bedrijf wrdt, he grter de capaciteit van de gehele verwarmingsinstallatie met zijn. Op bedrijf I is de ketel- en brandercapaciteit berekend vr m2 zwaar verwarmd glas. De verige m2 kunnen wrden verwarmd met heteluchtkachels. Op bedrijf n is de ttale ppervlakte glas m2, zwaar verwarmd. Op bedrijf m is m2 zwaar verwarmd; de verige m2 kunnen eventueel wrden verwarmd met heteluchtkachels. Op de bedrijven II en III is gekzen vr dezelfde ketel en brander. Het verschil in investering en jaarksten p deze type-bedrijven wrdt verrzaakt dr het aantal meters buizennet, de afsluiters, kranen enz. Hetelucht kachels zijn geprjecteerd p de type-bedrijven I en III. Dit met het g p de warenhuizen met ls dek en de serres die p deze bedrijven vrkmen. 25

24 3. De warenhuizen en serres. Op bedrijf I is de ppervlakte glas (6000 m2) als vlgt gedacht: een warenhuis van 200 m2, met een nieuwwaarde van 4,20/m2, geheel van hut, dek met lsse ramen en znder vaste verwarmingsinstallatie; drie warenhuizen van elk 200 m2, met een nieuwwaarde van 5,70/m2, geheel van hut, vast dek en een vaste verwarmingsinstallatie. Vrts zijn vier druivenserres van elk 300 m2 pgenmen znder vaste verwarmingsinstallatie. Deze serres zijn vr een bedrag van 2,50/m2 gewaardeerd. Bedrijf II is te zien als een geheel gemderniseerd bedrijf met zeven warenhuizen van elk 200 m2, met vast dek, vaste verwarmingsinstallatie, tweezijdige luchting en een pthgte van 2,70m. Ttale glasppervlakte 8400 m2. Bedrijf III (ttale glasppervlakte 00 m2)is een type-bedrijf,dat in het Westland ng veel vrkmt. Men treft er warenhuizen van uiteenlpende leeftijd aan, benevens ng een aantal druivenserres. In dit type-bedrijf zijn twee "veruderde" warenhuizen, van elk 200 m2 met lsse ramen, geprjecteerd. In deze warenhuizen is geen vaste verwarmingsinstallatie aanwezig; de verwarming met geschieden met hetelucht kachels. Naast bvengenemde warenhuizen zijn vier warenhuizen pgenmen van elk 200 m2,met vast dek en een vaste verwarmingsinstallatie; nieuwwaarde 5,70/m2. Vrts twee warenhuizen, geheel gebuwd vlgens het mderne Venl-type, nieuwwaarde 9,-/m2, met vast dek, 2-zijdige luchting, een pthgte van 2,70 m en een vaste verwarmingsinstallatie. Evenals p typebedrijf I zijn hier druivenserres pgenmen, 5 stuks van elk 300 m2, die zndig met heteluchtkachels meten wrden verwarmd. 4. Onder de verige duurzame prduktiemiddelen zijn alle verige prductiemiddelen pgenmen die niet direct aan één teelt f teeltcmbinatie kunnen wrden tegewezen, zals rietmatten, regenleiding enz. De verschillen tussen de drie type-bedrijven zijn vrnamelijk te te schrijven aan meer meters electrische kabel, een zwaardere pmp e.d. 5. Een aparte grep vrmen de specifieke prduktiemiddelen welke uitsluitend vr de freesia's wrden gebruikt, nl. de gaasbakken, plafndventilatren en het freesiagaas. Ok de kelcel behrt hierte, hewel het denkbaar is dat deze k ten beheve van andere snijblemen wrdt gebruikt, b.v. anjers. 2. De verdeling van de jaarksten van de duurzame prduktiemiddelen a. Algemeen De jaarksten van de duurzame prduktiemiddelen zijn berekend vr het gehele bedrij Freesia' s wrden echter geteeld in cmbinatie met andere gewassen. De vraag det zich nu dus vr p welke wijze deze jaarksten tussen de freesia's en de andere gewassen kunnen wrden verdeeld 26

25 Het ligt daarbij vr de hand de teeltcmbinatie waarin de freesia vrkmt als uitgangspunt vr deze tedeling van ksten te hanteren. Men kan hierbij verschillende criteria gebruiken b.v. het tijdsbeslag dat de verschillende teelten p de prduktiemiddelen leggen f de arbeidsbehefte van deze teelten. In deze studie is vr de kstenverdeling een systeem gekzen dat uitgaat van de gedachte dat "wat het meest pbrengt, k het meest met dragen". Daarbij kan b.v. de verhuding tussen de brut-pbrengsten van de verschillende gewassen als verdelingsmaatstaf wrden gehanteerd. Een andere, zuiverder, maatstaf wrdt echter gevnden wanneer men de brutpbrengsten van de verschillende teelten vermindert met de zgenaamde "directe ksten". Hiernder wrdt in dit verband verstaan de ksten aan arbeid, brandstf, meststffen en verige materialen. De verschillen tussen brut-pbrengsten en "directe ksten" wrden k wel met de term " saldi" aangeduid. De nderlinge verhuding tussen deze saldi is nu als uitgangspunt vr de verdeling van de jaarksten van de gemeenschappelijk gebruikte duurzame prduktiemiddelen gebruikt. De duurzame prduktiemiddelen, waarm het hier gaat, zijn de vlgende:. de grnd; 2. de glaspstanden; 3. de verwarmingsinstallatie (ketel, ketelhuis, brander, buizennet, eventueel hetelucht kachels) ; 4. verige duurzame prduktiemiddelen (schuur, rietmatten, freesmachine, regenleiding, kleingereedschap enz.). Daarentegen kunnen de vaste ksten van de specifieke prduktiemiddelen, zals de gaasbakken, het freesiagaas en de plafndventilatren wel direct aan de freesiateelt wrden tegerekend. Dit geldt drgaans k vr de vaste ksten van de kelcel, behalve in die gevallen waar naast freesia's k andere snijblemen, b.v. anjers, p het bedrijf wrden geteeld. Ok is het mgelijk dat p het bedrijf meer dan één teeltcmbinatie met freesia's "lpt". Van deze cmplicatie is hier echter afgezien. b. De tepassing van de sald-methde bij de freesiateelt De aangegeven benadering van het prbleem van de verdeling van de jaarksten brengt met zich mee dat deze verdeling per teeltcmbinatie kan verschillen. Vr de freesia' s is in dit verband vr elke plantmaand het sald berekend (dus het verschil tussen brut-pbrengsten en directe ksten). De uitkmsten van deze berekeningen zijn weergegeven in bijlage 2a en grafiek 6. Deze grafiek laat een tweetal lijnen zien. De nderste lijn geeft aan het verlp van de directe ksten; deze lijn vertnt aanvankelijk een stijgende tendentie. Deze wrdt verrzaakt dr de tenemende stkksten. Een freesiateelt, gestart in april f mei, zal minder brandstf vragen dan een teelt die in september begint. (De verige directe ksten aan arbeid en materialen zijn steeds gelijk gehuden). De bvenste lijn van grafiek 6 geeft het verlp weer van de brut-pbrengsten; deze lijn vertnt van maand tt maand grte verschillen, zals reeds eerder in hfdstuk II tt uiting is gekmen. Ok bijlage 3 geeft een indruk van de grte variatie in pbrengstniveau van maand tt maand. 27

26 Grafiek 6. Saldiverhudingen van freesiateelt (per plantmaand) Opbrengsten per m2 Directe ksten per m2 5 m 5 j a s plantmaand pbrengsten directe ksten 28

27 Het verschil tussen de bvenste en de nderste lijn geeft het sald per plantmaand vr de freesia's. Op vereenkmstige wijze zijn vr tmaten (plantmaanden van december t/m mei), vr sla, spinazie, chrysanten, anjers en snijgren de saldi berekend. Vr de beide laatste teelten is daarbij uitgegaan van een teeltduur van 2,5 jaar. In bijlage 2a is een verzicht gegeven van de uit de berekeningen afgeleide saldi. De vlgende stap is nu het vaststellen, p basis van de z juist berekende saldi, van de percentages vlgens welke de jaarksten van de duurzame prduktiemiddelen kunnen wrden verdeeld. Dit is uitgeverd vr de teeltcmbinaties die zijn vermeld in bijlage 2b. De gang van zaken kan daarbij met de vlgende vrbeelden wrden gedemnstreerd. Teeltcmbinatie I: 24 maanden. Teeltpvlging: sla - freesia - sla - tmaat - sla. Sald % Afgernd Sald freesiateelt (plantmaand april) 6, tmatenteelt( " " ) " 3, " 3 x slateelt '* 5, , In deze teeltcmbinatie krijgt de freesiateelt dus 40% van de jaarksten ver 2 jaar tegewezen. Teeltcmbinatie IV: 60 maanden. Teeltpvlging: tmaat - freesia - anjer Sald freesiateelt (plantmaand juni) (» juli) " tmatenteelt( " februari) " " ( " december) " anjerteelt (2,5-jarige teelt) " slateelt freesia - tmaat - Sald % 4,85 " 5,50 " 4,70 6,- " 3, ", sla. Afgernd ) I 35, Bij deze teeltcmbinatie krijgen de beide freesiateelten ieder dus 5% van de jaarksten ver 5 jaar tegewezen. Op vereenkmstige wijze zijn vr alle in bijlage 2b vermelde teeltcmbinaties de tewijzingsercentages berekend. De uitkmsten van deze berekeningen zijn te vinder in bijlage 3. (De cijfers zijn afgernd, daar een te sterke detaillering p een exactheid zu wijzen, die bij de gegeven wijze van benadering niet valt te realiseren. ) c. Nadere uitwerking Op basis van de eerder vermelde verdelingspercentages kan nu vr elke teeltcmbinatie het bedrag wrden vastgesteld aan jaarksten van duurzame prduktiemiddelen per m2 freesiateelt. Dit is in beide hierna vlgende vrbeelden nader uitgewerkt

28 Vrbeeld I, uitgangspunten: a. type-bedrijf I, 6000 m2 glas b. 200 m2 freesia, plantmaand april c. teelt in warenhuis van 4,20/m2, verwarming met hetelucht kachels d. teeltcmbinatie Î, 24 maanden (2 jaar) e. verdelingspercentage vr freesia: 40%. Berekening:. grnd 3. hetelucht kachels 4. verige duurzame prd.middelen 5. warenhuizen jaar k sten 264,- 72,- 2525,- 209,- 6. duurzame prd.mid- 479, delen vr freesia's tewijzing aan freesia'i 's HiF* 40% =f - 0 ' 29 2 w 3 "* 40% =f ^fp-x x 2525, 40% n = * 0,34, ^gp-x 40% =, ïh Xl00% =f - ' 23 Ttale ksten d.p.m. per m2 freesiateelt 3,73 De berekening met ver 2 x het bedrag aan jaarksten wrden uitgeverd, daar de teeltcmbinatie een peride van 2 jaar beslaat. Dit met uitzndering verigens van de duurzame prduktiemiddelen die alleen vr de freesia's wrden gebruikt; de verdeling hiervan kan vr 00% ten laste van de freesia's wrden gebracht. De ksten van de grnd en van de "verige" duurzame prduktiemiddelen meten wrden gedeeld dr 6000 m de uitkmst per m2 te verkrijgen; de ksten van de hetelucht kachels en het warenhuis daarentegen dr 200. Het percentage van 40 geeft aan het gedeelte dat ten laste van de freesia kmt. Vrbeeld II, uitgangspunten: a. type-bedrijf II, 8400 m2 zwaar verwarmd glas b. 200 m2 freesia's, plantmaand juli c. teelt in warenhuis van 9,-/m2, centraal verwarmd d. teeltcmbinatie IV, 60 maanden (5 jaar) e. verdelingspercentage vr freesia: 5%. 30

29 Berekening:. grnd 2. verwarming jaarksten 396,- 5728,- tewijzing aan freesia's % X 4g 96 x 5% = 0,29 5x 8 i 28x 5% =f - > verige duurzame prd.middelen 5. warenhuis 6. duurzame prd.middelen vr freesia's 366,- 5288,- 479,- 5x x 5% = 0,28 5x 5288,-m t T ~ X 5% = 8400 f - > ig x 00% =,23 Ttale ksten d.p.m. per m2 freesiateelt 4,56 In dit tweede rekenvrbeeld meten de berekeningen wrden uitgeverd ver 5x het bedrag aan jaarksten, daar de teeltcmbinatie zich ver een peride van 5 jaar uitstrekt. Om te kmen tt de ksten per m2 meten alle bedragen dr 8400 wrden gedeeld (zijnde de ppervlakte glas). Dit met uitzndering wederm van de jaarksten van de duurzame prduktiemiddelen die alleen vr freesia's wrden gebruikt, die uiteraard vr 00% zijn tegerekend. In dit verband met wrden pgemerkt dat deze laatste tewijzing niet geheel crrect is, daar k de in deze teeltcmbinatie vrkmende tweede freesiateelt en k de anjerteelt gedeeltelijk van deze specifieke duurzame prduktiemiddelen, met name van de kelcel, gebruik zullen maken. Van deze cmplicatie is hier echter afgezien. Bijlage 4 tensltte geeft vr de nderscheiden drie type-bedrijven vr de diverse teeltcmbinaties srtgelijke berekeningen als in de vrgaande vrbeelden. Hieruit blijkt dat de te te rekenen ttale bedragen aan vaste ksten per m2 freesiateelt variëren van 2,77 tt 6,2 dch tevens dat in 22 van de 43 nderscheiden gevallen deze ksten tussen 3,- en 4,- per m2 liggen. De rzaken van de uiteenlpende te te rekenen bedragen aan vaste ksten meten ten dele wrden gezcht in verschillen in de gehanteerde tedelingspercentages, als gevlg van de variatie in de saldi-verhudingen. Bij de teeltcmbinaties, waarbij van warenhuizen gebruik wrdt gemaakt, is IIb het "duurst" ; hierbij wrdt een tedelingspercentage van 55% gebruikt. Het gedkpst is cmbinatie IV waarbij slechts 0% aan de freesia is tegedeeld. Bij de teelten in serres is zelfs 70% van de berekende vaste ksten ten laste van de freesia gebracht. Daarnaast wrden de gecnstateerde verschillen verrzaakt dr uiteenlpende bedragen van te te delen vaste ksten. Het maakt b.v. veel uit f de verwarming plaatsheeft met behulp van hete luchtkachels f via een systeem van centrale verwarming. Het zal duidelijk zijn dat naarmate de tedeling tt hgere bedragen leidt, deze in beginsel het best kunnen wrden gedragen dr "duurdere" freesiarassen, met hge financiële pbrengsten. Alvrens hierte te kunnen beslissen, is echter nader inzicht in de ksten van het plantged veraist. 3

30 3. De ksten van het plantged Bij het berekenen van de ksten van het plantged met rekening wrden gehuden met het grte aantal mgelijkheden dat zich bij de freesiateelt vrdet dr de verschillen in plantwijze, kralen- f knllenteelt, de kel- en verwarmingsksten en de waardeverschillen tussen het plantged van de verschillende rassen. Hierte zijn in de bijlagen vr de verschillende nderdelen aparte berekeningen pgenmen. a. De ksten van het plantged, uitgaande van kralen Kralen wrden veelal geplant in de maanden april, mei en juni, al dan niet nder glas. Het aantal bendigde liters kralen hangt af van de plantdichtheid, de regelafstand en de bedbreedte. Rekening hudende met bvengenemde factren is per 00 m2 kas gemiddeld 3,5 liter kralen ndig. In bijlage 5 zijn enkele berekeningen pgenmen inzake de heveelheden kralen bij verschillende plantdichtheden. Aangenmen is dat bij het beëindigen van de teelt de geride knlletjes meestal geen pbrengstwaarde hebben. De ksten bestaan dan uit de aanschaffingswaarde van de kralen vermeerderd met de renteksten ver de duur van de teelt. Bij de aanschaffingswaarde per liter kralen is ervan uitgegaan dat de kralen "plantklaar" wrden geleverd, d.w.z. dat eventuele kel- en verwarmingsksten in de prijzen zijn drberekend. De rentevet is gesteld p 6% en de gemiddelde teeltduur p 8 maanden. In bijlage 6 is een berekening gemaakt van de ksten van het plantged per 00 m2 kas bij variërende heveelheden kralen en variërende prijzen. Afhankelijk van de gekzen heveelheden en prijzen lpen de plantgedksten dan uiteen van 04,- tt 234,- per 00 m2 kas. üi die gevallen dat de geride knllen wel waarde hebben, kan de waarde van de knllen in mindering wrden gebracht p de ksten van de kralen b. De ksten van het plantged, uitgaande van knllen De berekening van de ksten van het plantged bij de knllenteelt is gecmpliceerder dan bij de kralenteelt. Nrmaal gesprken kan bij de teelt uitgaande van knllen eenzelfde heveelheid plantged weer wrden teruggewnnen, met daarbij tevens ng een heveelheid kralen, die als extra pbrengst (aanwas) kan wrden verkcht. In dit geval kunnen als ksten van het plantged wrden beschuwd de rente van het geld dat in het plantged is geïnvesteerd, vermeerderd met de ksten van preparatie, en de afschrijving. Men met nl. rekening huden met ecnmische verudering van het srtiment, die zich uit dr vervanging van bepaalde rassen dr andere. Vr deze afschrijving wrdt een gemiddeld percentage van 5 gehanteerd ver de nrmale teeltduur. De renteksten wrden ver de vlle waarde van het plantged berekend. De ksten van het plantged bij de knllenteelt wrden - met inachtneming van het vrgaande - bepaald dr:. Het aantal knllen per 00 m2 kas. Afhankelijk van de grtte van de knllen (ziftmaat) kunnen 0-20 knllen per regel wrden geplant. Naast de grtte van de knllen speelt de 32