UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE. Doorlichting van sportsponsoring: analyse van sponsoringsmotieven in het voetbal

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE. Doorlichting van sportsponsoring: analyse van sponsoringsmotieven in het voetbal"

Transcriptie

1 UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR Doorlichting van sportsponsoring: analyse van sponsoringsmotieven in het voetbal Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Science in de Bedrijfseconomie Ward Diricks Wouter Eloot Onder leiding van Prof. Dr. Bart Clarysse

2

3 UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR Doorlichting van sportsponsoring: analyse van sponsoringsmotieven in het voetbal Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Science in de Bedrijfseconomie Ward Diricks Wouter Eloot Onder leiding van Prof. Dr. Bart Clarysse

4 VERTROUWELIJKHEIDSCLAUSULE - PERMISSION Ondergetekende verklaart dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en/of gereproduceerd worden, mits bronvermelding. Naam Student Ward Diricks Naam Student Wouter Eloot

5 VOORWOORD Voetbal, in essentie een sport waarbij 22 spelers achter een bal lopen om die vervolgens opnieuw weg te trappen. Als men het op die manier stelt, lijkt het verwonderlijk dat de sport zo populair is. En toch, menig student heeft er mindere examenresultaten voor over om de wedstrijden van zijn favoriete club te kunnen volgen. Miljarden mensen volgen het wereldkampioenschap op televisie, iedereen heeft in zijn leven wel eens tegen een bal getrapt en welke jongen droomt er niet van om later profvoetballer te worden? Zo n jongens waren wijzelf een decennia geleden ook. Onze kinderdroom heeft intussen plaats geruimd voor enige realiteitszin, maar de passie voor de sport is blijven hangen, waardoor we - in combinatie met de kennis uit onze opleiding - een fantastische ervaring hebben beleefd tijdens de uitwerking van deze thesis. Na maanden lezen, schrijven, nadenken, interviewen, overleggen en steeds weer herschrijven, is dit werk het resultaat. Het schrijven van deze scriptie hebben we als een intensieve en leerzame, maar op momenten ook plezante tijd ervaren. Graag willen we dan ook een aantal mensen bedanken voor hun inbreng tijdens dit proces. Eerst en vooral willen we onze promotor Prof. Dr. Bart Clarysse bedanken. Hij heeft de eindbeslissing genomen om ons deze scriptie toe te vertrouwen. Dankzij hem kregen we de kans om een sportgerelateerde thesis uit te voeren en zo onze passie voetbal, onze vooropleiding Lichamelijke Opvoeding en onze huidige opleiding te combineren. Daarnaast willen we onze begeleider Robin De Cock bedanken voor de begeleiding. Hij heeft ons gedurende het proces bijgestaan en de nodige inzichten verschaft in het opstellen van een beschrijvende thesis. Hij hielp bij het structureren van het werk en zorgde voor de juiste stimulans bij onze ideeën. We konden ook steeds bij hem terecht met onze vragen. Tevens willen we alle bedrijven en clubs bedanken voor hun bereidwillige medewerking. Hun eigenzinnige visies en meningen waren een interessante insteek en een enorme meerwaarde voor het onderzoek. Dankzij hen konden we voor het eerst en op een aangename manier kennis maken met de kleine, fascinerende wereld van het professionele voetbal. I

6 Verder bedanken we al onze vrienden voor hun steun en de mooie momenten die we tijdens onze verlengde studententijd beleefd hebben. De ettelijke discussies die we met hen over voetbal hebben gehad waren enorm boeiend omdat we verschillende meningen rond het onderwerp te horen kregen. Tenslotte verdienen natuurlijk onze ouders een belangrijke plaats in dit dankwoord, vooral omwille van hun vertrouwen, input en onvoorwaardelijke steun tijdens dit proces. Ook onze zussen, partners en alle andere familieleden die hun steentje hebben bijgedragen willen we hierbij niet vergeten. Bedankt! Ward en Wouter II

7 SAMENVATTING Doelstelling: Aan de hand van deze studie tracht men meer duidelijkheid te brengen in de motieven en doelstellingen van bedrijven om in voetbalsponsoring te stappen, binnen de Belgische eerste klasse. Daarnaast tracht men te achterhalen of de bedrijven deze sponsoring activeren en de effectiviteit ervan meten. Methodiek: Het gaat om een multiple case studie waarbij er zestien diepte-interviews werden afgenomen met ervaringsdeskundigen van sponsorende bedrijven uit de Jupiler Pro League. Daarnaast nam men twee diepte-interviews af met de verantwoordelijken van een club en interviewde men één verantwoordelijke van een marketingbureau. Vervolgens werd deze data geanalyseerd om de verschillen in motieven, doelstellingen, activatie en effectiviteit te achterhalen. Resultaten: Men concludeert dat populariteit veruit het belangrijkste motief is om voor voetbal te kiezen. Door middel van sponsoring binnen deze populaire sport trachten bedrijven een grote variëteit aan doelstellingen na te streven. De drie belangrijkste zijn het opbouwen van bewustzijn op vlak van het product, bewustzijn op niveau van het bedrijf en hospitality. Qua effectiviteit zijn het vooral de grote bedrijven die meten. Kleinere bedrijven vinden het niet zinvol of te duur. Daarnaast lijken de bedrijven zich wel bewust te zijn van het belang van activatie, maar ze gebruiken het te weinig of zelfs helemaal niet. Besluit: Aan de hand van de resultaten kan men concluderen dat de motieven en doelstellingen om in het voetbal te stappen duidelijk zijn. Deze variëren volgens de karakteristieken van het bedrijf. Het sponsorschap komt echter niet volledig tot zijn recht wegens een gebrek of een tekort aan effectiviteitsmetingen en activatie. Activatie speelt namelijk een belangrijke rol bij het behalen van de doelstellingen en aan de hand van de effectiviteitsmeting kan men achterhalen of de doelen wel behaald worden. III

8 Inhoudsopgave VOORWOORD... I SAMENVATTING... III GEBRUIKTE AFKORTINGEN... VII LIJST VAN FIGUREN EN TABELLEN... VIII 1. Inleiding Literatuurstudie Sponsoring: wat is het, wat is het niet Situering Definitie Omvang Sponsoring Types Sponsoring Sportsponsoring Definitie Omvang Nut Effectiviteit Beperkingen Voetbalspecifiek Doelstellingen Inleiding Algemene doelstellingen Specifieke doelstellingen Specifieke probleemstelling, onderzoeksvragen en hypothesen Specifieke probleemstelling Onderzoeksvragen Methodologie Het onderzoek De interviews Verloop van het interview De respondenten Analyse van de gegevens IV

9 4. Resultaten Waarom voetbal? Populariteit en media-exposure Verbondenheid Commerciële belangen Alternatieve belangen Doelstellingen Bedrijfscommunicatiedoelstellingen Marketingdoelstellingen Behalen doelstellingen De link tussen de resultaten en het behalen van doelstellingen Effectiviteit Effectiviteit van het creëren van bewustzijn Effectiviteit van andere doestellingen Activatie Activatie-middelen Budget voor activatie Resultaat van de activatie Discussie Waarom voetbal sponsoren? Populariteit Media-aandacht Commercieel belang Verbondenheid Waarom niet in het voetbal sponsoren? Doelstellingen Bedrijfscommunicatiedoelstellingen Marketingdoelstellingen Belang van de diverse doelstellingen Effectiviteit Activatie Bedenkingen bij het onderzoek Samenvattende conclusie Literatuurlijst V

10 9. Bijlagen Bijlage 1. ter uitnodiging Bijlage 2. Informed consent Bijlage 3. Diepte-interview (sponsor) Bijlage 4. Diepte-interview (clubs & verantwoordelijke marketingbureau) Bijlage 5. Resultaten sponsorrelatie Bijlage 6. Resultaten financiële waarde VI

11 GEBRUIKTE AFKORTINGEN BV CEO EK EPO EU FIFA I.V.M IEG IMC IOC MUSH OS SME VDK VIP VTM WK Bijvoorbeeld Chief executive officer Europees kampioenschap Erytropoëtine Europese Unie Fédération Internationale de Football Association In verband met International Events Group Geïntegreerde marketingcommunicatie Internationaal Olympisch comité Municipal, University, Social, Hospital Olympische spelen Small and medium-sized enterprises Volksdepositokas Very important person Vlaamse Televisie maatschappij Wereldkampioenschap VII

12 LIJST VAN FIGUREN EN TABELLEN Figuur 1. Types of sponsorship (uit De Pelsmacker et al., 2010). Figuur 2. Weergave van de relatie tussen sponsor en sponsorobject (uit Kok R., 2010). Tabel 1. Instrumenten uit de marketingmix (naar De Pelsmacker et al., 2010). Tabel 2. Olympic Marketing Revenue (naar IOC, 2012). Tabel 3. Totale inkomsten (in miljoenen euro) en inkomstenbronnen (in %) in de hoogste afdeling Europese voetbalcompetities (2004/2005) (naar Dejonghe T., 2007). Tabel 4. Mondiale sportsponsoring in 2005 (in Amerikaanse dollars) (naar Dejonghe T., 2007). Tabel 5. Samenvattende weergave van de verschillende sponsoringsdoelstellingen binnen de bestaande literatuur. Tabel 6. Sponsorobjectieven (naar De Pelsmacker et al., 2010). Tabel 7. Tabel 8. Tabel 9. Tabel 10. Tabel 11. Tabel 12. Tabel 13. Tabel 14. Overzicht van de geïnterviewde bedrijven volgens sector en afzetgebied. Definitie kleine en middelgrote ondernemingen (Bedragen in miljoen euro) (naar EU sme-definition, 2003). Indeling van de bedrijven volgens grootte (bedragen in euro). Eigenschappen van de marketing en sponsoring bij de bedrijven. Overzicht van de sponsorrelaties per bedrijf (verbintenis in jaren). Samenvattende tabel; overzicht motieven om in het voetbal te stappen. Samenvattende tabel; overzicht doelstellingen bij sponsoring. Samenvattende tabel; overzicht behalen doelstellingen. VIII

13 Tabel 15. Samenvattende tabel; meten effectiviteit van bewustzijnscreatie. Tabel 16. Samenvattende tabel; overzicht meten en berekenen op basis van grootte en afzetgebied. Tabel 17. Samenvattende tabel; gespendeerd budget aan activatie. IX

14 1. Inleiding Sport is de belangrijkste bijzaak in het leven, zei de Nederlandse sportpresentator Kees Jansma ooit. Velen zullen het misschien niet eens zijn met deze uitspraak, maar men kan niet ontkennen dat sport een belangrijke plaats heeft in onze maatschappij. Dagelijks spendeert men er talrijke bladzijden aan in de media, duizenden mensen gingen deze zomer naar Londen om de Olympische Spelen van dichtbij mee te maken en dan vergeet men nog de mensen die zelf aan sport doen. Sport is immens populair en (bijna) iedereen komt ermee in aanraking. Het is dan ook niet verwonderlijk dat sport is uitgegroeid tot een bloeiend platform voor marketingcommunicatie (Neijens et al., 2009). In 2008 werden de jaarlijkse, wereldwijde uitgaven aan sportsponsoring geschat op 30 miljard Amerikaanse Dollars (Neijens et al., 2009). Bedrijven kunnen elke sport sponsoren. Zo sponsort Rabobank het WK wielrennen 2012, treedt Primo op als sponsor van de lokale waterballetclub te Gent en worden zelfs de Olympische Spelen van Londen 2012 ondersteund door Coca Cola. Toch aanziet men voetbal als belangrijkste en tevens populairste vorm van sportsponsorschap (Nufer & Bühler, 2010). Niet verwonderlijk, gezien voetbal uitgegroeid is tot de populairste sport ter wereld. Zeker in Europa, maar ook elders in de wereld is er een enorme business rond ontstaan (Derbaix et al., 2002). De relevantie van voetbal als een professionele sportcompetitie met een grote economische impact (Ribeiro & Urrutia, 2007 uit Nicolau J.L., 2011) heeft dan ook de aandacht van talrijke onderzoekers getrokken. Zij onderzochten het fenomeen, dat voetbal is, vanuit verschillende perspectieven: design van de UEFA Champions League, de opstelling van een seizoensschema, het ontslag van de coach,... Ook omtrent voetbal en marketing, in het bijzonder sponsoring, is al heel wat inkt gevloeid. Sponsoring in het voetbal is op korte tijd uitgegroeid tot een bloeiende business waar heel wat geld mee gemoeid is. Zo betaalde Quatar Foundation in miljoen euro aan voetbalclub FC Barcelona voor 5 jaar op het shirt te staan (Barcelona agree 150m shirt sponsor deal with Qatar Foundation, The Guardian, 10 december 2010). Hiermee sloot Barcelona een jarenlange traditie van truitjes zonder sponsoring af. De onlangs gesloten sponsordeal tussen voetbalploeg Manchester United en autobouwer GM gaat nog verder. Autobouwer GM had maar liefst 451 miljoen euro veil voor een sponsorcontract van 7 jaar (Serrure B., De Tijd, 05 augustus 2012). Over een miljoenen business gesproken. 1

15 Deze bedragen worden in vraag gesteld. Is het nog wel allemaal normaal (in deze tijden van crisis)? wordt er meer dan eens geopperd door de gewone werkman of door de amateursporters in onze omgeving. Geld in het voetbal, in het algemeen of meer specifiek de lonen van de spelers en de waanzinnige sponsoringsbedragen zijn thema s die vaak aan bod komen bij discussies tussen pot en pint. Vaak worden er conclusies getrokken zonder wetenschappelijke onderbouwing. Hieruit ontstond de inspiratie om deze thesis op te stellen. Door middel van deze thesis trachten de onderzoekers op een wetenschappelijke manier enkele antwoorden te bieden. Vooreerst wil men nagaan welke doelstellingen de bedrijven hebben om te sponsoren. Wat proberen bedrijven met sponsoring in het voetbal te realiseren? De resultaten kunnen tevens nuttig zijn voor organisaties die belang hechten aan het aantrekken van nieuwe sponsors. Met een beter begrip van de doelstellingen van de sponsorende organisatie, kan de gesponsorde op deze noden inspelen en bewijs leveren van de kost-effectieve (gewenste) return voor de sponsor. Dit helpt de gesponsorde bovendien bij het opbouwen van een duurzame relatie met de sponsor (Söderman & Dolles, 2008). Daarnaast stellen de onderzoekers de vraag waarom veel bedrijven kiezen voor sponsoring van voetbal, terwijl andere sporten zoals atletiek, rugby, wielrennen,. geen aanspraak lijken te maken op dergelijke bedragen. Uit een case van Mike van Ganse (2008) blijkt nochtans dat wielrennen effectiever is dan voetbal. Een vergelijking tussen beiden in 2005 onthult dat de commerciële waarde van publiciteit gegenereerd door sportuitzendingen op televisie in termen van kosten per duizend bij blootstelling aan het merk gelijk is aan 34 voor voetbal en slechts 1,5 voor wielrennen. Waarom kiezen bedrijven er dan toch voor om in het voetbal te investeren? Om deze vragen te beantwoorden, hebben we een beschrijvend onderzoek opgesteld met de focus op sponsors in de Jupiler Pro League. Dit is het hoogste niveau in de Belgische competitie. Aan de hand van interviews met de belanghebbenden formuleren we de antwoorden op deze vragen. 2

16 2. Literatuurstudie 2.1 Sponsoring: wat is het, wat is het niet Situering Iedere onderneming heeft behoeften op menselijk, sociaal en organisatorisch vlak, met daarnaast diverse organisatiedoelstellingen. Wanneer de onderneming deze behoeften en doelstellingen identificeert en invult, spreekt men over marketing (Kotler et al., 2007). Marketing is het proces waarbij bedrijven waarde creëren voor hun klanten en sterke relaties met hen opbouwen, om zo van deze klanten waarde terug te krijgen (Kotler et al., 2008). Door middel van ruil tracht men dus de behoeften en verlangens in te vullen. De combinatie van instrumenten die een organisatie kan gebruiken voor het invullen van haar marketingstrategie wordt in de literatuur beschreven als de marketingmix. Ieder zichzelf respecterend handboek over marketing citeert de 4 P s waarin de marketingmix is onderverdeeld: Product, Prijs, Plaats en Promotie (Borden N., 1984) (Tabel 1). Gezien de basisfunctie van sponsoring ligt in het bereiken van de doelstellingen van marketingcommunicatie, is het duidelijk dat sponsoring moet worden beschouwd als een element van de marketingcommunicatiemix (Meenaghan T., 1994). Commerciële sponsoring leunt dicht aan bij reclame, PR, verkooppromoties, persoonlijke verkoop, Hierdoor beschouwt men het als een onderdeel van promotie. Tabel 1.: Instrumenten van de marketingmix (naar De Pelsmacker et al., 2010). Product Price Place Promotion Benefits List price Channels Advertising Features Discounts Logisitcs Public relations Options Credit terms Inventory Sponsorship Quality Payments periods Transport Sales promotions Design Incentives Assortments Direct marketing Branding Location Point-of-purchases Packaging Exhibitions and trade fairs Services Personal selling Warranties Electronic communication 3

17 2.1.2 Definitie Sponsorschap is een groeiende communicatievorm die men definieert als een investering in een activiteit, in cash of in natura, in return voor toegang tot het exploiteerbare, commercieel potentieel dat gepaard gaat met die activiteit (Cornwell, Weeks & Roy, 2005). Dit commercieel potentieel is bijvoorbeeld een associatie met het doel, evenement, organisatie of individu. De gesponsorde activiteit zal de sponsor, zijnde een bedrijf of een merk, dus helpen met communicatieve objectieven, zoals het creëren van naamsbekendheid en het versterken van het merk of de huisstijl (Meenaghan T., 1991; De Pelsmacker et al., 2010;). Cornwell & Maignan (1998) stellen dat sponsoring steeds twee hoofdactiviteiten inhoudt: (1) een wisselwerking tussen de sponsor en de gesponsorde met een wederzijds voordeel door het uitwisselen van sponsormiddelen in return voor promotionele waarde en (2) (de marketing van) de associatie van de sponsor met de gesponsorde (Ludwig & Karabetsos, 1999; Cornwell, Roy & Steinard, 2001). De wederdienst van de gesponsorde moet duidelijk zijn. Als deze niet van gelijke waarde is met de investering van de sponsor, spreekt men over een donatie of een gift (Kok R., 2010). Kortweg kan sponsorschap aanzien worden als een zakelijke overeenkomst tussen twee ondernemingen, de sponsor en de gesponsorde, waarbij beiden trachten hun winstdoelstellingen te realiseren (Tsiotsou et al., 2010). Op deze zakelijke overeenkomst is de relatie tussen principal en agent van toepassing (Farrelly & Quester, 2003). Men ziet de sponsor als de principal, omdat hij de gesponsorde betaalt voor de geleverde diensten. De verplichtingen van de gesponsorde zijn echter minder duidelijk dan die van de meeste agents door de grote niet-gespecifieerde rol die ze spelen. De bijdrage die de gesponsorde/ agent kan leveren in termen van merkimago of associaties aan de sponsor/ principal is vooral ontastbaar bij sponsorschap. Onderzoek suggereert dat sponsorschap meestal ontstaat wanneer de gesponsorde de sponsor benadert om de noodzakelijke middelen binnen te halen om programma s te implementeren en evenementen te organiseren. In grotere commerciële sponsoringen komt een vertegenwoordiger tussen die een significante rol speelt in de tussenhandel van sponsoring door de sponsor en de sponsee samen te brengen (O' Reilly & Foster, 2008). Omdat de vraag van gesponsorden naar middelen door sponsoring significant groter is dan de voorraad aan geïnteresseerde sponsors (Amis, Slack & Berrett, 1999) zit de meerderheid van de gesponsorden in een zeer competitieve situatie wanneer ze tracht om één van de schaarse sponsormiddelen binnen te halen (Carlsen & Taylor, 2003). Voor de sponsors mag sponsoring 4

18 dan ook niet vervallen in een vriendendienst. Sponsoring is voor hen pas nuttig wanneer het bijdraagt tot een significante stijging in de waargenomen klantenwaarde van het product of de dienst, wanneer het toelaat om het merk te onderscheiden van zijn competitie of wanneer het ruimte laat voor het verder uitwerken van de deal door middel van diensten en producten (Amis, Slack & Berett, 1999). Sponsoring is een tool die zich duidelijk onderscheidt van andere gevestigde instrumenten binnen de marketingcommunicatiemix. Sponsoring biedt namelijk de mogelijkheid tot exclusiviteit en heeft de voordelen van een imago-overdracht. Een samenwerking met de andere instrumenten is wel nodig om tot een geïntegreerde marketingcommunicatie (IMC) te komen. Bij een IMC brengt men via meerdere communicatiekanalen eenzelfde kernboodschap over naar een bepaalde doelgroep. Sponsorschap is een belangrijke component van dergelijke IMC-strategie, eerder dan een op zichzelf staande communicatietool. Synergie tussen sponsorschap en de andere kanalen is dan ook van cruciaal belang (Sneath, Finney & Close, 2005). Om tot een uitstekende synergie te komen, dient men alle sponsoractiviteiten van het bedrijf in de marketingafdeling onder te brengen. Van hieruit maakt men dan een planning op en stelt men objectieven die specifiek, meetbaar, aanvaardbaar, realistisch en tijdsgebonden zijn (Papadimitriou, Apostolopoulou & Dounis, 2008) voor de gehele communicatie. Er blijft veel verwarring omtrent het verschil tussen sponsoring en andere vormen van promotionele communicatie (Cornwell et al., 1998). Crimmings & Horn (1996) menen dat sponsorschap wordt gezien als een indirecte manier om de wijze waarop klanten naar een merk kijken te beïnvloeden, terwijl traditionele media geassocieerd worden met het direct beïnvloeden van de klant. Door het linken van een object met een hoge waarde (bv. een sportevenement) met een object van mindere of gelijke waarde (het merk van de sponsor) creëert sponsorschap een balans tussen deze twee objecten, waardoor er indirect positieve geloofsovertuigingen worden opgeroepen in de hoofden van de klanten (Crimmins & Horn, 1996). 5

19 2.1.3 Omvang Sponsoring De omvang van sponsoringsinvesteringen is aanzienlijk toegenomen door de jaren heen (Tsiotsou et al., 2010). Sponsoring wordt een steeds belangrijker onderdeel van de communicatiestrategie die marketinggedreven bedrijven gebruiken om hun klanten te bereiken (Jagre et al., 2001). Meenaghan (1994) heeft hiervoor de volgende verklaringen: - Stijgende kosten voor mediareclame: een deel van de aantrekkingskracht van commerciële sponsoring is te wijten aan het geloof dat het een zeer kosteneffectief marketingcommunicatie-instrument is in vergelijking met traditionele marketing. - De bewezen mogelijkheden van sponsoring: het is bewezen dat met behulp van sponsoring marketingobjectieven bereikt kunnen worden. - Nieuwe kansen ten gevolge van de verhoogde vrijetijdsbesteding: de toename in vrijetijdsactiviteit in de samenleving, biedt sponsors de kans voor meer betrokkenheid. - Meer media-aandacht voor gesponsorde evenementen: steeds meer media-aandacht, met name op televisie, is gericht op sportieve en culturele activiteiten, waardoor sponsors meer in het daglicht komen te staan. Quester & Thompson (2001) voegen hieraan toe dat sponsoring een minder commercieel communicatiekanaal is in vergelijking met advertising. Dit goed-gevoel aspect verdwijnt echter wanneer de sponsorende firma s gezien worden als onoprecht. Volgens de International Events Group (IEG), bereikte de wereldwijde sponsoringsinvestering een bedrag van $37 miljard in 2007, wat een stijging is van 11,5 procent in vergelijking met 2006 en 75 keer meer als in 1982 (International Events Group Sponsorship Report, 2008 uit Tsiotsou R., 2010). Deze data heeft enkel betrekking op de directe kosten wanneer men de sponsorrechten aankoopt. Om sponsoring volledig te ondersteunen en te benutten, spenderen bedrijven twee tot drie keer meer dan de directe kosten (Kok R., 2010; Cooper et al., 2003, uit Tsiotsou et al., 2010). Men dient de sponsoringsrelatie te activeren door middel van ondersteunende advertenties, PR, reclame, promoties, Bedrijven engageren zich echter vaak voor sponsorschap zonder het te integreren in andere marketinginitiatieven, met als gevolg een onduidelijk en inconsistent beeld voor de klanten. Hierdoor gaat een groot deel van de kracht van sponsorschap verloren (Cornwell et al., 2001). 6

20 2.1.4 Types Sponsoring Sponsoring als een vorm van promotie vindt men terug in diversie domeinen. Figuur 1 geeft de belangrijkste types weer, waarbij men vier basiscategorieën kan onderscheiden; Eventrelated, Broadcast, Cause-related en Ambush. Sport Event-related Arts MUSH* Cause-related Transactionbased Event-related Broadcast Cause-related Ambush Culture Entertainment Value marketing * MUSH = Municipal, University, Social, Hospital sponsorship Figuur 1.: Types of sponsorship (uit De Pelsmacker et al., 2010). Evenementgerelateerde sponsoring is de meest gekende. Zo kan men een competitie, club, atleet, tornooi, rockconcert of een festival sponsoren (De Pelsmacker et al., 2010). BMW is bijvoorbeeld een officiële sponsor tijdens het golftornooi Ryder Cup. Het autobedrijf linkt zijn merk aan het (sport)evenement. Het doel is het creëren van ervaringen voor de aanwezigen en het promoten van het product of de dienst. Men ziet het evenement als een unieke kans om de andere communicatie-activiteiten van de firma (zoals reclame, pr, direct marketing) te integreren in een hands-on ervaring die aanwezig is bij een evenement (Sneatch, Finney & Close, 2005). Evenementen zorgen namelijk voor een persoonlijke interactie met de (potentiële) klanten. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid om de kwantiteit, het type en de kwaliteit van informatie die het bedrijf kan doorgeven aan hun klanten te verhogen (Grohs, Wagner & Vsetecka, 2004). Vervolgens is er Broadcast of programmasponsoring. Een merk kan een sportprogramma, weersvoorspelling of serie op de televisie sponsoren. 7

21 Cause-related sponsoring leunt dicht aan bij liefdadigheidsponsoring. Het verschil tussen beide is dat cause-related sponsoring niet enkel liefdadigheid inhoudt, maar dat ze geïntegreerd is in de communicatiestrategie van de onderneming. Binnen deze categorie zijn MUSH en transactiegebaseerde sponsoring twee belangrijke termen. MUSH ( Municipal, University, Social, Hospital ) staat voor gemeentelijke, universitaire, sociale en ziekenhuissponsoring, en aanziet men als synoniem voor sponsorschap van goede doelen. Wanneer een onderneming een vooraf bepaalde hoeveelheid middelen per verkocht product afstaat aan een goed doel, wordt dit aanzien als transactiegebaseerde sponsoring (De Pelsmacker et al., 2010). Ondanks men het sponsoren van goede doelen als strategisch verschillend van het sponsoren van evenementen beschouwt, lijken klanten toch op een gelijkaardige manier te reageren (Cunnningham & Taylor, 1995). Tot slot is er nog Ambush marketing. Dit is een legitieme marketingstrategie waarbij een onderneming een geplande inspanning doet om zich indirect te associëren met een evenement en op die manier ten minste een deel van de erkenning en de voordelen te krijgen die gepaard gaan met de status van een officiële sponsor (Shani & Sandler, 1989). Zo rapporteert D Alessandro (1998, uit Jarge et al., 2001) dat 55% van de respondenten Reebok correct identificeerde als Olympische sponsor tijdens de Atlanta Games, maar 70% dacht dat nietsponsor Nike hoofdsponsor was. McDaniel (1999) stelt dat er een verdere onderverdeling van sponsorschap gemaakt kan worden. Zo kan men het type sponsoring verder opdelen naargelang de duur van de sponsorschap, de mediabelangstelling die ze teweegbrengt en de grootte en de omvang van het gebruik van de sponsorschap. Hierbij heeft McDaniel (1999) het over drie niveaus: lokaal, nationaal en internationaal. Ondanks de verschillende vormen, oefenen de houding en persoonlijke interesses van de ondernemer een belangrijke invloed uit op de keuze van het type sponsoring waarin men uiteindelijk zal investeren (Zinger & O Reilly, 2010). 8

22 2.2 Sportsponsoring Definitie Sponsoring in het sportdomein is niet enkel de belangrijkste, maar tevens de meest populaire vorm van sponsorschap (Nufer & Bühler, 2010). De technologische ontwikkelingen gerelateerd aan sport en sportevenementen tijdens de laatste jaren, samen met de groeiende interesse van de media voor dergelijke activiteiten, zijn in zekere mate verantwoordelijk voor de stabiele toename van de aan sport gerelateerde investeringen (Shilbury, Quik & Westerbeek, 2003). Dit zorgt er - samen met het dalende vertrouwen van bedrijven in de efficiëntie van traditionele advertentiekanalen - voor dat vierenvijftig tot tachtig procent van de totale sponsorbedragen besteed worden in de sportwereld (Madill & O Reilly, 2010; Meeneghan T., 1998; Dejonghe T., 2007). Lagae (2005) definieert sportsponsoring als een commerciële overeenkomst door dewelke een sponsor contractueel financiële of andere steun voorziet, om op die manier een associatie te vestigen tussen het beeld, merk of product van de sponsor en een gesponsorde in de sportsector in ruil voor rechten om deze associatie te promoten of voor enkele overeengekomen directe of indirecte voordelen. Figuur 2 geeft de relatie weer tussen de sponsor en sponsorobject. Sportsponsoring leunt dicht aan bij algemene sponsoring, maar specificeert zich doordat het enkel sportgerelateerde associaties, evenementen, teams, atleten en faciliteiten betreft (Tsiotsou et al., 2010). - bewegingsprogramma - actieve vrijetijdsbesteding - een sportvereniging - een sport gerelateerde stichting - een sporter - een sportteam - een sportfaciliteit - een sportreis - een sportevenement - een sportprijs - een competitie - een sportbond - een sportkoepel Sponsor stelt een waarde beschikbaar aan sponsorobject: Geld, fysieke producten, expertise en/of personeel Sponsorobject Sponsor realiseert marketingcommunicatiedoelstellingen Sponsor Figuur 2.: Weergave van de relatie tussen sponsor en sponsorobject (uit Kok R., 2010). 9

23 Bij de selectie van een dergelijke sportsponsoringsovereenkomst moet de sponsor twee keuzes maken: de keuze van een sport en een sponsorobject binnen die sport. De sponsor dient beide te analyseren. Het is met name belangrijk dat er tussen de sponsor en het object een bepaalde overeenkomst is (Kok R., 2010). Deze kan op twee manieren ontstaan. Vooreerst kan er een functionele match zijn. Hierbij gebruikt men op een effectieve manier het merk gedurende het evenement. Anderzijds kan er een imago-gebaseerde overeenkomst zijn. In laatst genoemde situatie heeft het merk eenzelfde imago als het object (Gwinner, 1997; Smith, 2007 uit Neijens et al., 2009) Omvang Volgens de organisatoren van de Olympische Spelen in Athene vond sportsponsoring zijn roots in de oudheid. In de periode van de oude Grieken waren er namelijk rijke Atheners die een financiële bijdrage leverden gerelateerd aan cultuur, defensie, staat en sport, om ze meer toegankelijk te maken voor alle inwoners. In ruil eerde de staat hen door hun namen te graveren in marmeren tabletten. Deze toewijding was een teken van respect, waarde en hoge appreciatie (Andreff & Szymanski, 2006). Ook bij de eerste moderne Olympische spelen in Athene in 1896 was er sprake van sponsoring. Deze konden namelijk doorgaan dankzij een gift van 1 miljoen drachmes van een zeer rijke architect, door het verkopen van postzegels en medailles en door reclame in het programmaboekje (Time Magazine, 1997 uit Shani & Sandler, 1998). Desondanks is sportsponsoring een fenomeen dat in Europa bijna niet voorkwam voor 1970 (Dejonghe T., 2007). Op een relatief korte tijd is sportsponsoring populair geworden als een doeltreffend instrument voor het opbouwen van naamsbekendheid, het bereiken van doelgroepen en het verfijnen van het ondernemingsimago (Seguin & O Reilly, 2008 uit Zinger & O Reilly, 2010, Javalgi et al., 1994; Mc Donald C., 1991; Quester P., 1997; Witcher et al. 1991, uit Cornwell et al 2001). De stijgende populariteit wordt weergegeven in de cijfers van het departement Sponsorship Research International en de International Events Group (IEG). Zij constateerden in de periode een toename van de markt voor sponsoring op wereldniveau van 2 miljard naar 37 miljard dollar, met een jaarlijks groeipercentage van tien tot vijftien procent (Lagae et al., 2006 uit Dejonghe T., 2007; IEG, 2007). Hiervan wordt zo n 54 tot 80% besteed aan sportsponsoring (Madill & O Reilly, 2010; Meeneghan T., 1998; Dejonghe T., 2007). 10

24 De sponsoring van mega sportevenementen zoals de wereldbeker rugby, Formule 1 en de Olympische Spelen is uitgegroeid tot een miljarden dollar business (Nufer & Bühler, 2010). Tabel 2 geeft de sponsorbedragen weer van laatst genoemde. De budgetteringsbeslissingen omtrent sponsoring hangen af van het type sponsoring. Hoek, Gendall en West (1990) vonden dat sportsponsoren neigen een percentage van de omzet te gebruiken, terwijl sponsoren in culturele of gemeenschapsactiviteiten gebruik maken van een taak-en-doelstelling budget of een ad hoc aanpak. Tabel 2.: Olympic Marketing Revenue (naar IOC, 2012). Plaats OS Periode Bedrag (in miljoenen US $) Calgary/Seoel Barcelona/Albertville Lillehammer/Atlanta Nagano/sydney Salt Lake City/Athene Turijn/Peking Vancouver/Londen De gigantische investeringen verklaren Nufer & Bühler (2010) als volgt: Bedrijven investeren in sportsponsoring omwille van een groot aantal voordelen. Er zijn talloze voorbeelden over de hele wereld van wederzijdse voordelige relaties tussen bedrijven (sponsors) en sportorganisaties (gesponsorden), vooral op het niveau van professionele sporten, met het daarmee gepaard gaande hoog niveau van media-exposure (Zinger & O Reilly, 2010; Andreff & Szymanski, 2006). De grootte van de sponsorpakketten blijkt afhankelijk te zijn van het mediapubliek (Andreff & Szymanski, 2006) en sport is ongelofelijk populair. Duizenden toeschouwers volgen de competities ter plaatse of voor hun TV (Nufer & Bühler, 2010). Zo beweert de FIFA dat er tijdens het wereldkampioenschap van 2006 in Duitsland een gemiddelde was van 259,9 miljoen kijkers per wedstrijd (FIFA, 2006). De stijgende globalisering van sport, maakt sportsponsoring een internationaal communicatiemiddel, dat kan bijstaan in het behalen van globale en lokale doelstellingen door het verspreiden van een consistent merkimago over de wereldwijde markten (Rines, 2002 uit Tsiotsou, 2010). 11

25 2.2.3 Nut Het sponsoren van attractieve sportcompetities en -evenementen kan men zien als een effectief marketinginstrument voor bedrijven die het verhogen van hun bewustzijn en verbeteren van hun imago nastreven (Nufer & Bühler, 2010). Bedrijven vinden het namelijk moeilijk de juiste doelgroep te bereiken via gedrukte advertenties, televisiereclame en directe marketing. (Sport)sponsorschap ziet men vaak als een indirecte manier om de wijze waarop klanten naar een merk kijken te beïnvloeden, terwijl traditionele media geassocieerd worden met het direct beïnvloeden van de perceptie van de klant (Crimmins & Horn, 1996). Het afstemmen van een merk of product op een sport of evenement heeft een positieve impact op de manier waarop men de sponsor binnen een bepaald marktsegment evalueert. Een sponsornaam geassocieerd met een bepaald sportevenement, jaar na jaar, geeft de consument meerdere mogelijkheden om een beeld te vormen van de relatie tussen product en sponsor, waardoor er sterke associaties gecreëerd worden in het geheugen van de consument. Een voorbeeld van deze congruity theory is Formule 1, waarbij sponsoring in het F1-circus geassocieerd kan worden met glamour, luxe, gevaar en spanning. De sponsor hoopt dat deze karakteristieken op zijn producten zullen afstralen (Jagre et al., 2001; Dejonghe T., 2007). Het selecteren van de media speelt een rol in de manier waarop klanten kijken naar het type van marketingcommunicatie (McDaniel S., 1999). Zo heeft een groot aantal consumenten een negatieve ingesteldheid ten opzichte van klassieke reclame. Sponsoring accepteren consumenten wel als promotie-instrument (Bayerl & Rennhak, 2006; Bühler & Nufer, 2008 uit Nufer & Bühler, 2010; Hall R., 2006 uit Zinger & O Reilly, 2010). Consumenten zien (sport)sponsoring namelijk als een voordeel voor de samenleving. Dit resulteert in de verlaging van hun afweermechanisme en het verbeteren van de perceptie over een sponsorende entiteit (Meenaghan T., 2001; Simmons & Becker-Olsen, 2006; Andreff & Szymanski, 2006). Sportsponsorschap kan op die manier gebruikt worden als een merkopbouwend instrument bij de creatie van gunstige merkassociaties (Amis J., 2003). Daarnaast kunnen bedrijven via sportsponsoring hun doelgroep bereiken in een attractieve sportomgeving (Gwinner & Eaton, 1999 uit Neijens P. et al, 2009). Verschillende onderzoekers hebben geprobeerd om het doelpubliek van sponsoring te beschrijven: potentiële klanten, huidige klanten, algemeen publiek, financiële instellingen, gemeenschapsleiders en werknemers (Gardner & Shuman, 1987; Polonsky et al., 1995 uit Cornwell et al., 1998). Hieruit blijkt dat men met (sport)sponsoring een ruim publiek kan bereiken. Wereldwijde sportevenementen zoals de Olympische Spelen of het 12

26 wereldkampioenschap voetbal fascineren personen van alle continenten. Sponsorschapsakkoorden bij internationale sportevenementen worden nog belangrijker voor bedrijven die internationaal zaken doen. Door middel van sportsponsoring kunnen ze werken aan hun imago, reputatie en zichtbaarheid op internationaal niveau waardoor ze de aandacht van zowel nationale als internationale investeerders kunnen trekken (Tsiotsou R., 2010) Effectiviteit Omwille van de enorme investeringen, dient men de vraag te stellen of sportsponsoring al dan niet effectief is. Ieder bedrijf dat overweegt om in een sponsorschapsdeal te stappen zou eerst de potentiële voordelen en de waarschijnlijkheid van het vergaren van een competitieve positie op de markt moeten bekijken en dan pas beslissen over het al dan niet sponsoren (Papadimitriou et al., 2008). Om het maximale te halen uit de sponsoringsinvestering, adviseert Crush (2001) dat sponsors bereid moeten zijn extra kosten te maken. Kok (2010) verwijst naar de kosten voor activering en effectiviteitsmeting. Bedrijven moeten zich ervan bewust zijn dat activatie een belangrijke rol speelt bij het slagen van de campagne. De activeringskosten zorgen voor synergie tussen sponsoring en andere marketingcommunicatie-instrumenten (Kok R., 2010). Bedrijven besteden twee tot zes keer de kosten van de sponsoring aan de activatie ervan (Farrelly & Quester, 2005). Specifieke voorbeelden zijn onder andere het optreden van de gesponsorde atleet bij het bedrijf, voorstelling van het team en hun schema samen met de materialen van de sponsor, of het organiseren van wedstrijden met als prijs een duo ticket voor het gesponsorde evenement (Zinger & O Reilly, 2010). Volgens Witcher et al. (1991, uit Cornwell et al., 1998) hangt de ondersteuning af van de gesponsorde activiteit. Wanneer men kunst sponsort, moet men zich vooral richten op PR. Wanneer het om sportsponsoring gaat, is ondersteuning door marketingcampagnes van groot belang. Effectiviteitsmetingskosten zijn verbonden aan de evaluatie van de effectiviteit van de sponsoring (Kok R., 2010). Hieraan besteden de meeste bedrijven echter nog te weinig aandacht (Crompton J.L., 2004; Papadimitriou et al., 2008). Sponsoring krijgt heel wat kritiek ten gevolge van het slecht managen en de nalatigheid om de effectiviteit van de campagne te meten (Cornwell et al., 2001). Niettegenstaande de complexe aard van de sponsoringsevaluatie, is het belangrijk dat de sponsor duidelijke doelstellingen vooropstelt om hun sponsoringsinitiatieven en de uitkomsten ervan te onderwerpen aan een analyse (Zinger 13

27 & O Reilly, 2010). Het speelt geen rol of de vooraf bepaalde doelstellingen en maatregelen van kwalitatieve of kwantitatieve aard zijn. Gestructureerde partnerschappen, op basis van regelmatige, objectieve feedback, evaluatie en tijdige corrigerende maatregelen, hebben de neiging om een lang leven te genieten en de grootste voordelen op te leveren voor zowel de sponsor als de (sport)organisatie (Zinger & O Reilly, 2010). Met andere woorden, een followup is van groot belang, waardoor bedrijven zoveel mogelijk methoden moeten uitbouwen om de effectiviteit van het sponsorschap te meten (Crush P., 2001). Hieraan zijn natuurlijk kosten verbonden. Onderzoek bij grote sponsors heeft aangetoond dat velen geen of weinig aandacht schenken aan het meten van de effecten en/of metingen gebruiken die niet correct zijn voor hun communicatiedoelen (Crompton J.L., 2004). Bovendien zijn de doelen die men voor ogen heeft meestal niet specifiek of meetbaar. De sportsponsor verwacht wel dat de gesponsorde een zeker besef van de sponsoringsdoelstellingen heeft ontwikkeld en samen met hem zal werken aan een gecoördineerde marketingcampagne, met follow-up procedures, om op deze manier te verzekeren dat de sponsorschap de beloofde resultaten levert. De ontwikkeling van een succesvolle sponsorrelatie vereist het engagement van beiden om samen te werken op een permanente basis en zo ervoor te zorgen dat er effectief gebruik gemaakt wordt van de sponsoring (Zinger en O Reilly, 2010). Of de sponsoring van een bepaalde sportactiviteit succesvol is of niet kan alleen beantwoord worden op individueel niveau, gezien de verschillende doelstellingen per bedrijf. Een belangrijk aspect om hogere scores op oprechtheid en sponsorschapattitude te behalen, en dus de effectiviteit te verhogen, is het sponsoren van organisaties, evenementen of individuen waar de doelgroep van vindt dat er een goede fit bestaat tussen de sponsor en de gesponsorde of waar de link tussen beiden kan verklaard worden (Olson E., 2010). Nufer & Bühler (2010) voegen hier aan toe dat sponsors een groter voordeel halen wanneer het aantal officiële sponsors beperkt is. Daarnaast toont onderzoek aan dat sterk toegewijde fans van een gesponsorde een sponsor meer gunstig gezind zijn na het zien van de goede overeenkomst tussen de gesponsorde en zijn sponsors (Olson E., 2010). Tenslotte kan men stellen dat men sponsoring effectiever kan maken door de sponsoringsinspanningen te verplaatsen naar sporten waarvan de supporters denken dat er meer nood is aan steun en weg van de verzadigde massa-markt of de professionele sponsorschapscontext zoals voetbal op hoog niveau of Formule 1. Om het effect van sponsoring te verhogen moet men er zeker van zijn dat de motivatie voor sponsoring als oprecht wordt beschouwd en dat er een positieve attitude 14

28 bestaat over de sponsoring (Olson E., 2010). Dit wordt meestal ondersteund door minder vragen over tegenargumenten naar de motieven van de sponsors (Becker-Olsen & Simmons, 2002). Sponsorschap kan uitgroeien tot een onderscheidend hulpmiddel dat een onderneming een duurzaam concurrentievoordeel biedt. (Cornwell et al. 2001). Cornwell et al. concludeert dat effectieve sponsoring afhangt van actief management, passende en toereikende activatie en lange-termijn-overeenkomsten die toelaten om sterke associaties te ontwikkelen tussen merk en evenement. Op die manier kan effectieve sponsoring uitgroeien tot een efficiënte manier voor een sponsor om zich te differentiëren van de competitie, evenals het hebben van invloed op klantengeoriënteerde doelen - zoals brand awareness of image - en het behalen van competitief voordeel (Ludwig & Karabetsos, 1999) Beperkingen Desalniettemin heeft sponsoring zijn beperkingen. Het is niet mogelijk om, zoals bij traditionele reclame, een gedetailleerde, productgebaseerde boodschap mee te geven (Meenaghan et al., 1991). Zoals reeds vermeld is het dus van groot belang dat sponsorschap een plaats heeft in de IMC. Daarnaast wordt ook de waarde van sponsorschap als een effectief promotioneel instrument vaak in vraag gesteld. Het tekort aan informatie van de organisatie voor de klanten en de overcommercialisatie van het evenement op zoek naar meer inkomsten, hebben een omgeving gecreëerd waarin de klanten met verwarring naar (sport)sponsoring kijken (Shani & Sandler, 1998). Het gevaar ten gevolge van deze verwarring is ambushmarketing (Kok R., 2010): een groeiend aantal bedrijven vinden zonder officiële toewijding creatieve manieren om zich te associëren met het evenement (Meenaghan et al., 1994; Graham J.P., 1997). Dit is een factor waar men zich bewust moet van zijn, wanneer men besluit om in te stappen in het sponsorschapverhaal. Ambushmarketing kan alleen maar succesvol zijn wanneer klanten niet goed geïnformeerd zijn over wie de officiële sponsors zijn, wat hun rechten zijn en wat hun rol is in het opvoeren van de gesponsorde activiteit. Om de waarde van sponsoring te verhogen, is het dus van groot belang dat de klanten een correct beeld krijgen van de rol van de sponsors en een positieve houding ontwikkelen ten opzichte van hun bijdragen aan het evenement (Shani & Sandler, 1998). 15

29 Een ander gevaar schuilt in de tweeledige relatie van de sponsorschapsdeal. De deal is afhankelijk van twee partijen die elk hun inbreng dienen te doen om de relatie tot een goed einde te brengen. Uit het rapport van de IEG blijkt dat de grote Amerikaanse sponsors bemerken dat hun tegenhangers weinig doen in het ontwikkelen van deze relatie (IEG, 2002). Gesponsorden worden beschreven als zijnde passief in de relatie met hun sponsor (Farrelly F., 1999). Deze bevindingen zijn zeer belangrijk in de beslissing om het contract te beëindigen (IEG, 2002). Wanneer vertrouwen in de relatie faalt om zich te verenigen in gemeenschappelijke (activatie-)activiteiten, dan zal de sponsor de relatie zien als onvolledig en kan dit de intenties om de sponsorschap te vernieuwen beschadigen (Farrelly & Quester, 2003). Het is dus van groot belang dat er een goede verstandhouding wordt opgebouwd tussen de beide partijen. Sportsponsoring heeft zijn specifieke nadelen. Wanneer een gesponsord evenement, club, team of individu in een slecht daglicht komt te staan, bestaat de mogelijkheid dat dit tevens schadelijk is voor het imago van de sponsor. Dit kan een gevolg zijn van doping, privéschandalen, opeenvolgende nederlagen enzovoort (Nufer & Bühler, 2010). Tevens genereert elke belangrijke professionele sportclub en sportevenement een belangrijk deel van zijn inkomsten uit sponsoring. Dit zorgt echter, door het stijgen van de salarissen van de atleten of door de infrastructurele voorwaarden, voor een toenemende afhankelijkheid van deze inkomstenbron. Deze macht kan negatieve gevolgen hebben voor de atleten. Zo werden de voetbalwedstrijden op het WK 1986 te Mexico en 1994 in de VS gespeeld op het warmste moment van de dag, toen het in Europa avond was en de tv-schermen massaal aan gingen (Dejonghe T., 2007; Andreff & Szymanski, 2006) Voetbalspecifiek Voetbal is de meest populaire sport in de wereld. Uit een enquête in 2006 van de Fédération Internationale de Football Association (FIFA) blijkt dat 4% van de wereldbevolking direct in contact komt met de sport als speler (265 miljoen), scheidsrechter of afgevaardigde (Althoff et al., 2010). In Engeland claimt exact de helft van de populatie op zijn minst enige interesse te hebben in voetbal. Onder de mannelijke bevolking is twee derde geïnteresseerd in het spelletje, bij de vrouwen is dat een derde (Parker & Stuart, 1997). De immense populariteit wordt versterkt door de enorme media-aandacht (Fauno & Wulff, 2006). Voetbal is op 16

30 Totale inkomsten Wedstrijddag Tv-rechten Sponsoring Merchandising, catering en stadionverhuur economisch vlak geëvolueerd van het ontvangen van opbrengsten uit de ticketverkoop tot een veel complexer systeem van zakenactiviteiten zoals reclame, merchandising, catering, televisierechten, sponsoring, Laatst genoemde is voor clubs zoals reeds vermeld - een belangrijke inkomstenbron. De sponsoringinkomsten zijn kleiner dan bijvoorbeeld inkomsten van televisierechten, maar het is een inkomen dat direct controleerbaar is en dat niet gecentraliseerd en gedistribueerd is zoals de televisierechten (Tabel 3). Tabel 3.: Totale inkomsten (in miljoenen euro) en inkomstenbronnen (in %) in de hoogste afdeling Europese voetbalcompetities (2004/2005) (naar Dejonghe T., 2007). Land Engeland Italië Duitsland Spanje Frankrijk België Ook op voetbalniveau is de omvang van sponsoring door de jaren heen intensief gegroeid. De gepassioneerde steun die de supporters geven aan de voetbalploegen is geleidelijk aan erkend door de marketingafdelingen van de bedrijven en heeft uiteindelijk geleid tot het sponsorschap in de huidige vorm (Parker & Stuart, 1997). Tabel 4 toont duidelijk aan dat voetbal de nummer één is als het gaat om sponsoringbedragen. Wanneer de Premier League van start ging in 1993, was de totale waarde van alle shirtsponsors 7 miljoen pond. In het seizoen 2007/2008 stond de teller op 76 miljoen pond (Curry N., 2008). In 2012 bedragen de sponsorinkomsten van de 20 ploegen samen 147 miljoen pond (Miller A., Daily Mail, 21 juli 2012). Deze teller blijft stijgen. Eenzelfde evolutie kan men waarnemen op de wereldbekers. De bijdrage van de officiële sponsors voor het WK voetbal evolueerde van 146 miljoen euro bij het WK in de VS in 1994 naar 650 miljoen euro in Duitsland in De grote interesse in 17

31 het sponsoren van zulke sportevenementen en clubs is volgens Curry (2008) te wijten aan hun globale status. Ze worden namelijk door commerciële bedrijven met een mondiale consumentenmarkt gebruikt om hun producten en diensten te promoten (Dejonghe T., 2007). Volgens Parker & Stuart (1997) is het bovendien onrealistisch dat een andere sector zich kan opwerken tot een positie waarbij het op dezelfde frequente basis of met dezelfde passie als voetbal een onderwerp van conversatie tussen mensen kan worden. Op die manier lopen alle andere (sport)sectoren dus een nadeel op ten opzichte van voetbal. Tabel 4.: Mondiale sportsponsoring in 2005 (in Amerikaanse dollars) (naar Dejonghe T., 2007). Sport Sponsoringsbedrag Voetbal Motosport Formule American football Olympisch 909 Infrastructuur (venues) 640 Tennis 413 Motorsport niet Formule Rugby Union 307 Golf 241 Basketbal 234 De prestaties van een gesponsord team spelen een cruciale rol. De case van Portugal op Euro 2012 is een verduidelijkend voorbeeld. Toen Portugal in de halve finale van Euro 2012 werd uitgeschakeld door Spanje, dook het aandeel van Nike bijna 10 procent naar beneden. Nike had grof ingezet op Portugal-boegbeeld Cristiano Ronaldo en dat geld zou nu niet maximaal renderen. Verder beweren analisten dat het winnen van een Europese titel ontzettend belangrijk is voor het merkimago in Azië. Laatst genoemde is namelijk de absolute groeimarkt in voetbal. (De Smet S., De Morgen, 2012). Sommige sponsors gaan er vanuit dat de plaatsing van het logo op de spelertenues van de ploeg het enige is waar ze moeten over nadenken. Pas wanneer ze de sponsorrelatie zijn aangegaan, beseffen ze dat er meer bij komt kijken en de onderhandelingen op een andere 18

Sportsponsoring is in enkele decennia uitgegroeid van een kleinschalige filantropische

Sportsponsoring is in enkele decennia uitgegroeid van een kleinschalige filantropische SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) Sportsponsoring is in enkele decennia uitgegroeid van een kleinschalige filantropische activiteit tot een onderdeel van het marketingbeleid dat bedrijfsmatig wordt aangepakt

Nadere informatie

HEINEKEN EN SPORT, EEN OPMERKELIJKE COMBINATIE? Tim Terlingen Seminar Visual Design Periode B

HEINEKEN EN SPORT, EEN OPMERKELIJKE COMBINATIE? Tim Terlingen Seminar Visual Design Periode B HEINEKEN EN SPORT, EEN OPMERKELIJKE COMBINATIE? ONDERZOEKSVRAAG. WAAROM GEBRUIKT HET BIERMERK HEINEKEN SPORT ALS MARKETINGKANAAL EN HOE DOEN ZIJ DAT? MOTIVATIE. - HEINEKEN OPGERICHT IN 1864 - ACTIEF IN

Nadere informatie

Sport als marketinginstrument Oranjekoorts: goud waard?

Sport als marketinginstrument Oranjekoorts: goud waard? Sport als marketinginstrument Oranjekoorts: goud waard? Dr. ir. Maarten J. Gijsenberg Dr. Merel Walraven Prof. dr. Tammo H.A. Bijmolt Prof. dr. Ruud H. Koning Rapport RUGCIC-2014-03 ISBN 978-90-367-7140-5

Nadere informatie

TRIPLE DOUBLE SPORTMARKETING

TRIPLE DOUBLE SPORTMARKETING TRIPLE DOUBLE SPORTMARKETING Bob van Oosterhout, Triple Double sportmarketing Ondernemers Sociëteit KAN Nijmegen, 14 mei 2012 @bovano WARMING UP TRIPLE DOUBLE; EVEN VOORSTELLEN Sportmarketingbureau gevestigd

Nadere informatie

Sponsoring In dit hoofdstuk zul je het volgende leren:

Sponsoring In dit hoofdstuk zul je het volgende leren: OHT 11.1 Sponsoring In dit hoofdstuk zul je het volgende leren: Het verschil tussen sponsoring en andere instrumenten van de communicatiemix De werking van sponsoring Waarom sponsoring een steeds belangrijker

Nadere informatie

Onderzoek naar het topsportklimaat in Vlaanderen

Onderzoek naar het topsportklimaat in Vlaanderen Onderzoek naar het topsportklimaat in Vlaanderen Is in Vlaanderen een klimaat aanwezig voor topsporters om goed te presteren? Met welke omgevingsfactoren hebben topsporters te maken en in hoeverre kunnen

Nadere informatie

TIME TO CHANGE ROOT & BRANCH

TIME TO CHANGE ROOT & BRANCH TIME TO CHANGE ROOT & BRANCH Alternatieve financiering Cultuurplatform Alternatieve financiering Sponsoring van profit bedrijven aan cultuurinstellingen Alle vormen van inkomsten /samenwerkingen die geen

Nadere informatie

Bediende in de logistieke sector: kansen voor vrouwen?

Bediende in de logistieke sector: kansen voor vrouwen? Bediende in de logistieke sector: kansen voor vrouwen? Welke percepties leven er bij werknemers en studenten omtrent de logistieke sector? Lynn De Bock en Valerie Smid trachten in hun gezamenlijke masterproef

Nadere informatie

Greate Pier Beachrugby. Sponsorplan 2/24/2010

Greate Pier Beachrugby. Sponsorplan 2/24/2010 Greate Pier Beachrugby Sponsorplan 2/24/2010 Inhoud Wat betekent rugby?... 3 Een sport met karakter... 3 Ameland beachrugby... 4 Feiten en cijfers... 5 Sponsorpakket... 6 Contact... 6 Wat betekent rugby?

Nadere informatie

Talent inspireert Bouw mee aan een sportieve en culturele regio

Talent inspireert Bouw mee aan een sportieve en culturele regio Talent inspireert Bouw mee aan een sportieve en culturele regio STERA De Stichting Top Events regio Alkmaar (STERA) stimuleert talentontwikkeling. Dit doet de stichting door top-events naar de regio Alkmaar

Nadere informatie

DNA van de Sportfan 2014

DNA van de Sportfan 2014 DNA van de Sportfan 2014 Van sportbeleving tot sportsponsoring in Nederland. preview port eleving De manier waarop fans sport beleven verandert continu. Er ontstaan nieuwe middelen om wedstrijden te bekijken

Nadere informatie

Projecten die we willen realiseren in de komende 5 jaar

Projecten die we willen realiseren in de komende 5 jaar Projecten die we willen realiseren in de komende 5 jaar het niveau van Belgisch rolstoelbasketbal opnieuw verhogen door een goede technische en tactische opleiding een nauwere samenwerking met het valide

Nadere informatie

Benchmark Betaald Voetbal

Benchmark Betaald Voetbal Perspresentatie Benchmark Betaald Voetbal Seizoen 2007/ 08 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Netto omzet vs. behaalde punten 4 3. FTE 6 4. Opbouw netto omzet 7 5. Business seats en skyboxen 9 6. Omzet

Nadere informatie

Sponsoring in moeilijke tijden en alternatieven. Jan Verhaert KNSB Verenigingsdag

Sponsoring in moeilijke tijden en alternatieven. Jan Verhaert KNSB Verenigingsdag in moeilijke tijden en alternatieven Jan Verhaert KNSB Verenigingsdag Inhoud Sponsoring (bedrijven) Fondswerving (particulieren) Subsidies (overheden) Ontwikkelingen Overheden Consumenten Sponsoren Houden

Nadere informatie

Inhoudsopgave. 1 Marketing en communicatie 19. 2 Consumentengedrag 55

Inhoudsopgave. 1 Marketing en communicatie 19. 2 Consumentengedrag 55 Inhoudsopgave 1 Marketing en communicatie 19 1.1 Inleiding 19 1.2 Ondernemingsplan en marketingplan 24 1.3 Marketingcommunicatieplan 26 1.3.1 Analysefase 27 1.3.2 Doelstellingen 31 1.3.3 Doelgroep 33 1.3.4

Nadere informatie

In een grootschalig onderzoek naar Social Media zijn veel interessante feiten naar buiten gekomen die aantonen hoe groot het potentieel van Social

In een grootschalig onderzoek naar Social Media zijn veel interessante feiten naar buiten gekomen die aantonen hoe groot het potentieel van Social In een grootschalig onderzoek naar Social Media zijn veel interessante feiten naar buiten gekomen die aantonen hoe groot het potentieel van Social Media voor bedrijven is, waarom dit zo is én welke kansen

Nadere informatie

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s In een globaliserende economie moeten regio s en ondernemingen internationaal concurreren. Internationalisatie draagt bij tot de economische

Nadere informatie

Maatschappelijke sportsponsoring: #sportontbijt. wat en hoe? #sportontbijt

Maatschappelijke sportsponsoring: #sportontbijt. wat en hoe? #sportontbijt Welkom Maatschappelijke sportsponsoring: #sportontbijt wat en hoe? #sportontbijt Karin Groendijk Manager communicatie & marketing Minke Booij Projectmanager Sport en Goede doelen Jeroen Weijermars Adviseur

Nadere informatie

HOOFDSTUK 6: MARKETINGPROGRAMMA S OM MERKMEERWAARDE OP TE BOUWEN

HOOFDSTUK 6: MARKETINGPROGRAMMA S OM MERKMEERWAARDE OP TE BOUWEN HOOFDSTUK 6: MARKETINGPROGRAMMA S OM MERKMEERWAARDE OP TE BOUWEN 1 INTRODUCTIE H:6 Dit hoofdstuk bekijkt het meest flexibele element van marketingprogramma s. Marketingcommunicatie-instrumenten zijn die

Nadere informatie

Categorisatie van promoties

Categorisatie van promoties Promoties een marketingcommunicatie-tactiek waarbij men tracht tijdelijk extra verkopen te realiseren door een tijdelijke verbetering van de prijswaarde verhouding van een product of dienst Categorisatie

Nadere informatie

REVOLUTIE IN VELDONDERHOUD: KUNSTGRAS OF GRASKUNST? Frank van Beusekom Operations Manager SGL

REVOLUTIE IN VELDONDERHOUD: KUNSTGRAS OF GRASKUNST? Frank van Beusekom Operations Manager SGL REVOLUTIE IN VELDONDERHOUD: KUNSTGRAS OF GRASKUNST? Frank van Beusekom Operations Manager SGL OVER SGL DE JUISTE INPUT HET IDEALE VELD Input gebaseerd op gewenste output BASIS Water Voeding Blad CO 2 Licht

Nadere informatie

p Sponsor. Uwbelang. Groei.

p Sponsor. Uwbelang. Groei. SPONSORBROCHURE 2016-2017 Inhoud@vvBavel Mogelijk @vvbavel p10-14 Sponsor @vvbavel p4 Uwbelang @vvbavel p9 Groei @vvbavel p5 Resultaat @vvbavel p8 Maatschappij @vvbavel p6-7 Sponsor@vvBavel Waarom sponsoring?

Nadere informatie

SOCIAL MEDIA AGENDA 2014

SOCIAL MEDIA AGENDA 2014 SOCIAL MEDIA AGENDA 2014 Key Opinion Formers onderzoek Martin Kloos & Bram Draaijer SOCIAL MEDIA AGENDA 2014 Wat kunnen we dit jaar verwachten van de social media inzet door merken? Minder focus op likes,

Nadere informatie

Subsidiereglement voor ondersteuning van. internationale sportevenementen

Subsidiereglement voor ondersteuning van. internationale sportevenementen Subsidiereglement voor ondersteuning van internationale sportevenementen Artikel 1: Situering Sport Vlaanderen wil zoveel mogelijk mensen aan het sporten krijgen, liefst op regelmatige basis, en levenslang.

Nadere informatie

Evenementen als marketinginstrument:

Evenementen als marketinginstrument: Evenementen als marketinginstrument: Essent in een evenement Naam: Nils Bruijns studentnr.: 2109294 PCN: 187461 Naam: Tom Janssen studentnr.: 2372711 PCN nr.: 304153 Klas: CE1E Docent: K. Brom Vak: Marktonderzoek

Nadere informatie

Appraisal. Datum:

Appraisal. Datum: Appraisal Naam: Sample Candidate Datum: 08-08-2013 Over dit rapport: Dit rapport is op automatische wijze afgeleid van de resultaten van de vragenlijst welke door de heer Sample Candidate is ingevuld.

Nadere informatie

Een marketingplan in twaalf stappen

Een marketingplan in twaalf stappen Reekx is gespecialiseerd in het adviseren van organisaties en detacheren van specialisten op het gebied van het efficiënt managen van informatiestromen. Kijk op onze website www.reekx.nl voor actuele informatie

Nadere informatie

Healthy food ads prevent whereas ads for unhealthy food promote: time for a change? Gudrun Roose Maggie Geuens Iris Vermeir

Healthy food ads prevent whereas ads for unhealthy food promote: time for a change? Gudrun Roose Maggie Geuens Iris Vermeir Healthy food ads prevent whereas ads for unhealthy food promote: time for a change? Gudrun Roose Maggie Geuens Iris Vermeir 1 Departement Marketing Consumenten gedrag Doelstelling project: Optimaliseren

Nadere informatie

City Football Group verbetert management en sportieve prestaties met SAP technologie

City Football Group verbetert management en sportieve prestaties met SAP technologie City Football Group verbetert management en sportieve prestaties met SAP technologie Technologie in voetbal leidt tot aanzienlijke verbeteringen City Football Group (CFG) is eigenaar van Manchester City

Nadere informatie

Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010

Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010 Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010 Belgisch voorzitterschap van de Europese Unie: Conferentie over Biodiversiteit in een veranderende wereld 8-9 september 2010 Internationaal Conventiecentrum

Nadere informatie

8 manieren om potentiële sponsors te vinden en te selecteren

8 manieren om potentiële sponsors te vinden en te selecteren 8 manieren om potentiële sponsors te vinden en te selecteren Deze minicursus (met een werkdocument voor jou als basis) is gecreëerd omdat er heel wat sportclubs, sportverenigingen, eventorganisatoren en

Nadere informatie

LinkedIn is het meest gebruikte platform van Nederlandse bedrijven, gevolgd door Facebook en Twitter

LinkedIn is het meest gebruikte platform van Nederlandse bedrijven, gevolgd door Facebook en Twitter 1 Huidig gebruik van social media LinkedIn is het meest gebruikte platform van Nederlandse bedrijven, gevolgd door Facebook en Twitter Huidig gebruik van social media % van respondenten, meerdere antwoorden

Nadere informatie

ONDERZOEKSRAPPORT CONTENT MARKETING EEN ONDERZOEK NAAR DE BEHOEFTE VAN HET MKB IN REGIO TWENTE AAN HET TOEPASSEN VAN CONTENT MARKETING

ONDERZOEKSRAPPORT CONTENT MARKETING EEN ONDERZOEK NAAR DE BEHOEFTE VAN HET MKB IN REGIO TWENTE AAN HET TOEPASSEN VAN CONTENT MARKETING ONDERZOEKSRAPPORT CONTENT MARKETING EEN ONDERZOEK NAAR DE BEHOEFTE VAN HET MKB IN REGIO TWENTE AAN HET TOEPASSEN VAN CONTENT MARKETING VOORWOORD Content marketing is uitgegroeid tot één van de meest populaire

Nadere informatie

Persoonlijk Sponsorplan FC UTRECHT VROUWEN Adopteer nu uw favoriete speelster en steun het FC Utrecht vrouwenvoetbal bij haar ontwikkeling

Persoonlijk Sponsorplan FC UTRECHT VROUWEN Adopteer nu uw favoriete speelster en steun het FC Utrecht vrouwenvoetbal bij haar ontwikkeling Persoonlijk Sponsorplan FC UTRECHT VROUWEN Adopteer nu uw favoriete speelster en steun het FC Utrecht vrouwenvoetbal bij haar ontwikkeling Stichting Vrouwen Voetbal Utrecht Stichting Vrouwenvoetbal Utrecht

Nadere informatie

Meerwaarde van het gebruik van. Citymarketing. het regio-merk voor lokale bedrijven. Wim Beernaert Wim Beernaert 10 april 2012

Meerwaarde van het gebruik van. Citymarketing. het regio-merk voor lokale bedrijven. Wim Beernaert Wim Beernaert 10 april 2012 Meerwaarde van het gebruik van Citymarketing het regio-merk voor lokale bedrijven Wim Beernaert Wim Beernaert 10 april 2012 1 INHOUD 1. Wat is plaatsmarketing? 2. Opkomst & belang van plaatsmarketing 3.

Nadere informatie

8. Nederlandse Samenvatting

8. Nederlandse Samenvatting 8. Nederlandse Samenvatting 164 Chapter 8: Nederlandse Samenvatting Marketeers hebben over het algemeen veel moeite met het verdedigen van de marketinguitgaven, ze ontbreken de kunde of de wil om de impact

Nadere informatie

MOTIVES, VALUES, PREFERENCES INVENTORY

MOTIVES, VALUES, PREFERENCES INVENTORY MOTIVES, VALUES, PREFERENCES INVENTORY O V E R Z I C H T INTRODUCTIE De Motives, Values, Preferences Inventory () is een persoonlijkheidstest die de kernwaarden, doelen en interesses van een persoon meet.

Nadere informatie

UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT GENEESKUNDE EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Medisch-Sociale Wetenschappen Optie Beheer & Beleid Academiejaar 2003-2004

UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT GENEESKUNDE EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Medisch-Sociale Wetenschappen Optie Beheer & Beleid Academiejaar 2003-2004 UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT GENEESKUNDE EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Medisch-Sociale Wetenschappen Optie Beheer & Beleid Academiejaar 2003-2004 STUDIE NAAR DE RELEVANTIE VAN MISSION STATEMENTS IN VLAAMSE

Nadere informatie

AOS docentonderzoek. Rapporteren en presenteren

AOS docentonderzoek. Rapporteren en presenteren Het forum AOS docentonderzoek Rapporteren en presenteren Wanneer is je onderzoek geslaagd? Evalueren en beoordelen Oefening 4 (pagina 316 of 321) Rapporteren en presenteren Verspreiding van resultaten

Nadere informatie

Uitzonderlijke prestaties: Hoe topmarketeers excelleren op social media

Uitzonderlijke prestaties: Hoe topmarketeers excelleren op social media Salesforce Uitzonderlijke prestaties: Hoe top excelleren op social media Belangrijkste cijfers en bevindingen uit het vierde jaarlijkse 'State of Marketing' onderzoek 2300 Over dit rapport 2 Deze vierde

Nadere informatie

21 OKTOBER 2018 INNOVATIE, VERSIE 1.0

21 OKTOBER 2018 INNOVATIE, VERSIE 1.0 21 OKTOBER 2018 INNOVATIE, VERSIE 1.0 1 Inhoud Inleiding... 2 E-Sports... 2 Wie is onze doelgroep?... 4 Financiën... 4 Juridische organisatie... 4 Techniek... 4 Organisatorisch... 5 Inkleding... 5 2 Inleiding

Nadere informatie

Effectiviteitsbarometer Rapport voorbereid voor Effie Belgium door Profacts 1 maart 2019

Effectiviteitsbarometer Rapport voorbereid voor Effie Belgium door Profacts 1 maart 2019 Effectiviteitsbarometer 2018 Rapport voorbereid voor Effie Belgium door Profacts 1 maart 2019 1 Achtergrond & objectieven Doel en context Effie Belgium was tot voor kort vooral gekend vanwege de prijzen

Nadere informatie

VZW Everse Dino s. Bestuur

VZW Everse Dino s. Bestuur VZW Everse Dino s Bestuur Voorzitter : Francine Spinnoy Secretaris : Anne Meersseman Penningmeester : Jan Pelckmans Verantwoordelijke fondsenwerving : Vincent Geerts Sponsoringsformulier Everse Dino s

Nadere informatie

FACEBOOK. HYPE OF HEILIGE GRAAL?

FACEBOOK. HYPE OF HEILIGE GRAAL? FACEBOOK. HYPE OF HEILIGE GRAAL? WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK NAAR DE INVLOED VAN FACEBOOK OP DE RELATIE TUSSEN MERK EN MENS ENGAGEMENT OP FACEBOOK, HEEFT DAT NOU ZIN? Engagement. Als er één term is die

Nadere informatie

SPONSORDOSSIER VOETBALVERENIGING FC SMETLEDE VOETBALSEIZOEN FC SMETLEDE Schildekenstraat 9340 Smetlede

SPONSORDOSSIER VOETBALVERENIGING FC SMETLEDE VOETBALSEIZOEN FC SMETLEDE Schildekenstraat 9340 Smetlede 2015 SPONSORDOSSIER VOETBALSEIZOEN 2015-2016 FC SMETLEDE Schildekenstraat 9340 Smetlede VOORWOORD CLUBINFO Beste voetballiefhebber Graag richt ik mij tot u als voorzitter, maar vooral ook als voetbalfanaat.

Nadere informatie

G H E N T L A C R O S S E S P O N S O R D O S S I E R

G H E N T L A C R O S S E S P O N S O R D O S S I E R G H E N T L A C R O S S E S P O N S O R D O S S I E R 2 0 1 7 1 INTRODUCTIE LACROSSE, WAT IS DAT VOOR BEEST? E N W A A R O M Z O U I K E R I N I N V E S T E R E N? Houdt u van een snelle, tactische en

Nadere informatie

Leren/coachen van meisjes - Dingen om bij stil te staan

Leren/coachen van meisjes - Dingen om bij stil te staan De ontwikkeling van vrouwen en meisjes in het rugby heeft de afgelopen jaren flink aan momentum gewonnen en de beslissing om zowel heren als dames uit te laten komen op het sevenstoernooi van de Olympische

Nadere informatie

Beleidsplan sponsorcommissie D.O.S.C.

Beleidsplan sponsorcommissie D.O.S.C. Beleidsplan sponsorcommissie D.O.S.C. Samengesteld door de sponsorcommissie van D.O.S.C. versie 18 januari 2017 Inleiding Algemeen Dit plan beschrijft het algemene beleid ten aanzien van sponsoring en

Nadere informatie

10 WEB DESIGN TIPS VOOR EEN SUCCESVOLLE WEBSITE

10 WEB DESIGN TIPS VOOR EEN SUCCESVOLLE WEBSITE 10 WEB DESIGN TIPS VOOR EEN SUCCESVOLLE WEBSITE Is uw website aan vernieuwing toe? Pas deze tips toe en haal meer uit je website De laatste jaren zien we grote veranderingen op het gebied van webdesign.

Nadere informatie

smartops people analytics

smartops people analytics smartops people analytics Introductie De organisatie zoals we die kennen is aan het veranderen. Technologische ontwikkelingen en nieuwe mogelijkheden zorgen dat onze manier van werken verandert. Waar veel

Nadere informatie

Wat is marketing. Hoe wordt marketing gebruikt in de praktijk. Product. Prijs

Wat is marketing. Hoe wordt marketing gebruikt in de praktijk. Product. Prijs Wat is marketing Marketing is het proces die je moet doorgaan om de behoeften van uw klanten te bevredigen. Eerst werd marketing gezien als het geheel van activiteiten die de ruil van producten of diensten

Nadere informatie

De ambtenaar als ambassadeur aan de slag met social business Door: Jochem Koole

De ambtenaar als ambassadeur aan de slag met social business Door: Jochem Koole De ambtenaar als ambassadeur aan de slag met social business Door: Jochem Koole Sociale media hebben individuen meer macht gegeven. De wereldwijde beschikbaarheid van gratis online netwerken, zoals Facebook,

Nadere informatie

COUNTRY PAYMENT REPORT 2015

COUNTRY PAYMENT REPORT 2015 COUNTRY PAYMENT REPORT 15 Het Country Payment Report is ontwikkeld door Intrum Justitia Intrum Justitia verzamelt informatie bij duizenden bedrijven in Europa en krijgt op die manier inzicht in het betalingsgedrag

Nadere informatie

Best Formats In Media Sponsoring. Marketing June 2015

Best Formats In Media Sponsoring. Marketing June 2015 Best Formats In Media Sponsoring Inleiding Advertising or sponsoring TV & Web formats The audience s point of view Key learnings Best Formats in Media Sponsoring is een studie over de waardering van sponsoring

Nadere informatie

VWEC: kritische reflectie Alex Van Leeuwen Social Media Monitoring

VWEC: kritische reflectie Alex Van Leeuwen Social Media Monitoring 2012 VWEC: kritische reflectie Alex Van Leeuwen Social Media Monitoring Robin Vandebroek Lezing De presentatie van Alex Van Leeuwen over social media monitoring ging over de producten die het bedrijf Buzzcapture

Nadere informatie

Toolboxtraining: opzetten en onderhouden van een distributeur netwerk

Toolboxtraining: opzetten en onderhouden van een distributeur netwerk Toolboxtraining: opzetten en onderhouden van een distributeur netwerk Channel Management Business to Distributor Management Leer hoe u het netwerk van directe en indirecte verkoops- en distributiekanalen

Nadere informatie

Dienst Sport Mechelen Stedelijk reglement inzake subsidie voor sportevenementen

Dienst Sport Mechelen Stedelijk reglement inzake subsidie voor sportevenementen Dienst Sport Mechelen Stedelijk reglement inzake subsidie voor sportevenementen Goedgekeurd door de gemeenteraad in zitting van 17 december 2013. Artikel 1: Kredieten Binnen de perken van de kredieten,

Nadere informatie

Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting

Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting xvii Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting Samenvatting IT uitbesteding doet er niet toe vanuit het perspectief aansluiting tussen bedrijfsvoering en IT Dit proefschrift is het

Nadere informatie

Subsidiereglement voor ondersteuning van. internationale sportevenementen

Subsidiereglement voor ondersteuning van. internationale sportevenementen Subsidiereglement voor ondersteuning van internationale sportevenementen Artikel 1: Situering Sport Vlaanderen wil zoveel mogelijk mensen aan het sporten krijgen, liefst op regelmatige basis, en levenslang.

Nadere informatie

BELEIDSPLAN

BELEIDSPLAN BELEIDSPLAN 2019-2023 INHOUDS- OPGAVE 1 INLEIDING 3 2 DOEL, MISSIE, VISIE EN AMBITIES 4 3 WAARDEN, THEMA S EN PROGRAMMA S 6 4 STRATEGIE 7 1 INLEIDING Voor u ligt het beleidsplan 2019-2023 van Stichting

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde A1-2 vwo 2007-II

Eindexamen wiskunde A1-2 vwo 2007-II Vakanties In het najaar van 2003 is een enquête gehouden onder 3000 Nederlanders waarin gevraagd werd op welke wijze zij hun vakantie hadden geboekt in de jaren 2002 en 2003. Men onderscheidde daarbij

Nadere informatie

Sponsorbrochure SportClub Den Dungen, Maart 2016 Pagina 1

Sponsorbrochure SportClub Den Dungen, Maart 2016 Pagina 1 Sponsorbrochure SportClub Den Dungen, Maart 2016 Pagina 1 Voorwoord Sponsoring is een onmisbaar fenomeen en kostbaar bezit in de sportwereld. Dus ook voor onze vereniging SportClub Den Dungen. Met een

Nadere informatie

Inhoudsopgave beknopt

Inhoudsopgave beknopt Inhoudsopgave beknopt Hoofdstuk 1 Marketing en communicatie Hoofdstuk 2 Consumentengedrag Hoofdstuk 3 Reclame Hoofdstuk 4 Sales promotions Hoofdstuk 5 Direct marketing en persoonlijke verkoop Hoofdstuk

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Het managen van weerstand van consumenten tegen innovaties

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Het managen van weerstand van consumenten tegen innovaties Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Het managen van weerstand van consumenten tegen innovaties De afgelopen decennia zijn er veel nieuwe technologische producten en diensten geïntroduceerd op de

Nadere informatie

THE OTHER SIDE OF THE GAME. Product Placement and Sponsor Voorstel

THE OTHER SIDE OF THE GAME. Product Placement and Sponsor Voorstel THE OTHER SIDE OF THE GAME Product Placement and Sponsor Voorstel A Mediatisation of Sport, Fashion, Entertainment and Education. SEYA COMPANY Unlock the Other Side of the Game The Other Side of the Game

Nadere informatie

ICT als aanjager van de onderwijstransformatie

ICT als aanjager van de onderwijstransformatie ICT als aanjager van de onderwijstransformatie ICT als aanjager van de onderwijstransformatie Technologische innovatie biedt het onderwijs talloze mogelijkheden. Maar als we die mogelijkheden echt willen

Nadere informatie

CommTalks. 40 Thought leaders over het communicatievak van morgen. Concept & samenstelling. Betteke van Ruler

CommTalks. 40 Thought leaders over het communicatievak van morgen. Concept & samenstelling. Betteke van Ruler CommTalks 40 Thought leaders over het communicatievak van morgen Concept & samenstelling Betteke van Ruler Spreek de taal van de bestuurskamer Piet Hein Coebergh 148 De communicatieprofessionals van vandaag

Nadere informatie

Voorwoord L.S., Graag zou ik u door middel van deze brochure kennis laten maken met VINTRES.

Voorwoord L.S., Graag zou ik u door middel van deze brochure kennis laten maken met VINTRES. Voorwoord L.S., Graag zou ik u door middel van deze brochure kennis laten maken met VINTRES. VINTRES is de studievereniging voor rechtenstudenten van de Rijksuniversiteit Groningen met een specialisering

Nadere informatie

Benchmark Betaald Voetbal

Benchmark Betaald Voetbal Perspresentatie Benchmark Betaald Voetbal Seizoen 2008/ 09 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Netto omzet Netto omzet vs. behaalde punten 4 Opbouw netto omzet 6 Trend netto omzet vs. behaalde punten 8 Netto

Nadere informatie

MARKETING / 11A. HBO Marketing / Marketing management. Raymond Reinhardt 3R Business Development. 3R COMMUNICATIEBELEID

MARKETING / 11A. HBO Marketing / Marketing management. Raymond Reinhardt 3R Business Development. 3R COMMUNICATIEBELEID MARKETING / 11A HBO Marketing / Marketing management Raymond Reinhardt 3R Business Development raymond.reinhardt@3r-bdc.com 3R 1 M Vormen van communicatie: F intrapersoonlijke communicatie (zelfdialoog)

Nadere informatie

Kwaliteitszorg met behulp van het INK-model.

Kwaliteitszorg met behulp van het INK-model. Kwaliteitszorg met behulp van het INK-model. 1. Wat is het INK-model? Het INK-model is afgeleid van de European Foundation for Quality Management (EFQM). Het EFQM stelt zich ten doel Europese bedrijven

Nadere informatie

Handbalvereniging HV Delta Sport

Handbalvereniging HV Delta Sport Handbalvereniging HV Delta Sport Sponsorbeleid 2015-2018 1. Algemeen Op 29 juni 1969 is handbalvereniging Delta Sport opgericht, in eerste instantie als handbalafdeling van sportvereniging Delta Sport.

Nadere informatie

OMNIVERENIGING WERE DI TILBURG

OMNIVERENIGING WERE DI TILBURG SPONSORHANDBOEK OMNIVERENIGING WERE DI TILBURG SEIZOEN 2012-2013 Sponsorcommissie Were Di Tilburg E-mail : sponsorcommissie@wereditilburg.nl Sponsorhandboek Were Di Tilburg 2012-2013 Pagina 1 Inhoud Pagina

Nadere informatie

Luc Colebunders, CEO CROFUN BVBA

Luc Colebunders, CEO CROFUN BVBA Luc Colebunders, CEO CROFUN BVBA Maak deel uit van de financiële revolutie! Crowdfunding helpt uw dromen en projecten te realiseren CroFun, the crowdfunding company www.crofun.com 2 CroFun, Crowdfunding

Nadere informatie

Internet of Everything (IoE) Top 10 inzichten uit de Value at Stake-analyse (Analyse potentiële waarde) van IoE voor de publieke sector door Cisco

Internet of Everything (IoE) Top 10 inzichten uit de Value at Stake-analyse (Analyse potentiële waarde) van IoE voor de publieke sector door Cisco Internet of Everything (IoE) Top 10 inzichten uit de Value at Stake-analyse (Analyse potentiële waarde) van IoE voor de publieke sector door Cisco Joseph Bradley Christopher Reberger Amitabh Dixit Vishal

Nadere informatie

Steun de Ricardo van Rhijn Foundation

Steun de Ricardo van Rhijn Foundation Steun de Ricardo van Rhijn Foundation 2014 Waarom de Ricardo van Rhijn Foundation? Ricardo van Rhijn is in zijn 3 e seizoen in de eredivisie voor de 3 e keer op rij kampioen geworden met Ajax. Op 10 februari

Nadere informatie

HOSPATILITY FC UTRECHT

HOSPATILITY FC UTRECHT HOSPATILITY FC UTRECHT FC UTRECHT BUSINESS CLUB Geniet van een buitengewone ervaring De FC Utrecht Hospitality programma s zijn een uitstekende gelegenheid om Utrecht en FC Utrecht te beleven. Door het

Nadere informatie

sponsorinformatie BHV Push sept 2014

sponsorinformatie BHV Push sept 2014 sponsorinformatie BHV Push sept 2014 Waarom hockey sponsoren? Hockey is de snelst groeiende teamsport in Nederland. Een sport voor het hele gezin met toenemende media aandacht. Het hockeypubliek is niet

Nadere informatie

Motieven en persoonlijkheid. Waarom doen mensen de dingen die ze doen?

Motieven en persoonlijkheid. Waarom doen mensen de dingen die ze doen? Motieven en persoonlijkheid Waarom doen mensen de dingen die ze doen? Motivatie psychologen vragen: Waarom doen mensen de dingen die ze doen? Motivatiepsychologen zoeken naar de motieven, de drijfveren

Nadere informatie

Entertainment & Media Outlook for the Netherlands

Entertainment & Media Outlook for the Netherlands www.pwc.com Entertainment & Media Outlook for the Netherlands 2010-2014 Trends in television advertising voor de periode 2010-2014 Arno Scheepers Introductie De Nederlandse Outlook biedt een forecast van

Nadere informatie

Innovatiedag Boerenbond, Topsporthal Gent Prof. dr. Wim Lagae 21 juni 2012

Innovatiedag Boerenbond, Topsporthal Gent Prof. dr. Wim Lagae 21 juni 2012 Topsport = marketing Ondernemen is topsport Innovatiedag Boerenbond, Topsporthal Gent Prof. dr. Wim Lagae 21 juni 2012 Vooraf Lic. TEW (1986-UFSIA), Master of Arts in Economics (1988-K.U.Leuven), Doctor

Nadere informatie

E-communicatie In dit hoofdstuk zul je het volgende leren:

E-communicatie In dit hoofdstuk zul je het volgende leren: OHT 17.1 E-communicatie In dit hoofdstuk zul je het volgende leren: Het belang van internet en andere nieuwe media als interactieve communicatiemiddelen Het onderscheid tussen de diverse instrumenten van

Nadere informatie

Waardecreatie is niet langer gebonden aan tijd, plaats en middelen:

Waardecreatie is niet langer gebonden aan tijd, plaats en middelen: Waardecreatie is niet langer gebonden aan tijd, plaats en middelen: Software voor het ontwikkelen en activeren van een sterk merk. Online Branding Software Wazokuu! Online Branding is software die de belangrijkste

Nadere informatie

Test naam Marktgerichtheidsscan Datum 28-8-2012 Ingevuld door Guest Ingevuld voor Het team Team Guest-Team Context Overige

Test naam Marktgerichtheidsscan Datum 28-8-2012 Ingevuld door Guest Ingevuld voor Het team Team Guest-Team Context Overige Test naam Marktgerichtheidsscan Datum 28-8-2012 Ingevuld door Guest Ingevuld voor Het team Team Guest-Team Context Overige Klantgerichtheid Selecteren van een klant Wanneer u hoog scoort op 'selecteren

Nadere informatie

SCHC Sponsorpartnership 2013-2014

SCHC Sponsorpartnership 2013-2014 SCHC Sponsorpartnership 2013-2014 SCHC, uniek in Nederland! SCHC (Stichtsche Cricket- en Hockeyclub) is in een 105 jaar oude familieclub met de ambitie om op het hoogste niveau te hockeyen Met meer dan

Nadere informatie

Smals Bureau voor Communicatie

Smals Bureau voor Communicatie Smals Bureau voor Communicatie Communicatie die het verschil maakt Onze aanpak Communicatie begint met luisteren. Het Bureau voor Communicatie luistert naar uw behoeften en gaat samen met u op zoek naar

Nadere informatie

Overzicht Sponsormogelijkheden

Overzicht Sponsormogelijkheden Utrechtse Studenten Rugby Society o.d.z. Old Ruggers Never Try Opgericht 7 november 1967 Koninklijk goedgekeurd 29 juli 1972 Overzicht Sponsormogelijkheden De Utrechtse Studenten Rugby Society De Society

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Docenten in het hoger onderwijs zijn experts in wát zij doceren, maar niet noodzakelijk in hóe zij dit zouden moeten doen. Dit komt omdat zij vaak weinig tot geen training hebben gehad in het lesgeven.

Nadere informatie

Beleidskader sportsponsoring november 2017

Beleidskader sportsponsoring november 2017 Beleidskader sportsponsoring november 2017 8 november - 2017 - zaaknummer 2017-015254 1. Inleiding In Gelderland worden jaarlijks meerdere grote (inter-)nationale sportevenementen georganiseerd. De aantrekkelijkheid

Nadere informatie

Geïntegreerde communicatie In dit hoofdstuk zul je het volgende leren:

Geïntegreerde communicatie In dit hoofdstuk zul je het volgende leren: OHT 1.1 Geïntegreerde communicatie In dit hoofdstuk zul je het volgende leren: De plaats van marketingcommunicatie in de marketingmix De instrumenten van de communicatiemix Geïntegreerde marketing- en

Nadere informatie

Financiering en sponsoring. docent Nicole de Boer 4 lessen

Financiering en sponsoring. docent Nicole de Boer 4 lessen Financiering en sponsoring docent Nicole de Boer 4 lessen overzicht lessen Les 1 1 maart 2 1 april 3 8 april 4 8 juni ALG Theorie Doen Huiswrk Onderwerp Voorstellen Sponsoring Kernelementen event (5p s,

Nadere informatie

Competency Check. Datum:

Competency Check. Datum: Competency Check Naam: Sample Candidate Datum: 08-08-2013 Over dit rapport: Dit rapport is op automatische wijze afgeleid van de resultaten van de vragenlijst welke door de heer Sample Candidate is ingevuld.

Nadere informatie

Communicatie & Multimedia Design. Onderzoeksopzet. Afstudeerstage mt&v

Communicatie & Multimedia Design. Onderzoeksopzet. Afstudeerstage mt&v Communicatie & Multimedia Design Onderzoeksopzet Afstudeerstage mt&v Michel Janse 24 6 2010 Inleiding. In dit document geef ik een conceptuele weergave van het pad dat ik tijdens mijn onderzoek en het

Nadere informatie

Gemeente Eemsmond September 2009. Notitie Sponsorbeleid

Gemeente Eemsmond September 2009. Notitie Sponsorbeleid Gemeente Eemsmond September 2009 Notitie Sponsorbeleid Inhoud 1 Aanleiding.. 3 2 Definitie sponsoring en sponsorbeleid... 3 3 Visie & Doel.. 4 4 Toetsingskader. 5 5 Financieel kader 6 6 Uitvoeringskader..

Nadere informatie

Meer rendement uit sponsoring!

Meer rendement uit sponsoring! Meer rendement uit sponsoring! Congres MKB/KNVB 30 januari 2008 Inhoud 1. Introductie onderzoek 2. Kwantitatief onderzoek: de cijfers 3. Kwalitatief onderzoek: de interviews 4. Conclusies en aanbevelingen

Nadere informatie

Kennisdeling in lerende netwerken

Kennisdeling in lerende netwerken Kennisdeling in lerende netwerken Managementsamenvatting Dit rapport presenteert een onderzoek naar kennisdeling. Kennis neemt in de samenleving een steeds belangrijker plaats in. Individuen en/of groepen

Nadere informatie

Vandaag 27 september. Sponsoring en Financiering. Voorstellen individueel. Minor - 4 lessen. Filmpje Teaser The Green Miles

Vandaag 27 september. Sponsoring en Financiering. Voorstellen individueel. Minor - 4 lessen. Filmpje Teaser The Green Miles Sponsoring en Financiering Minor - 4 lessen Docent Arjen van Eijk Vandaag 27 september Voorstellen Basis theorie sponsoring financiering Doen: Event Sponsoring Voorstellen individueel Individueel Korte

Nadere informatie

Tarieven Adverteren. RTV Focus Zwolle

Tarieven Adverteren. RTV Focus Zwolle Tarieven Adverteren RTV Focus Zwolle Wat is RTV Focus Zwolle? RTV Focus Zwolle is een vernieuwend lokaal RTV station in Zwolle dat plaatselijk nieuws, evenementen, kunst, cultuur, weer, sport en lifestyle

Nadere informatie