Ontwikkelingen in de zorgverzekeringsmarkt

Transcriptie

1 Ontwikkelingen in de zorgverzekeringsmarkt Versie van 12 oktober 2011 Aon Hewitt Consulting Corporate Wellness

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding De zorgverzekeringsmarkt per 1 januari Zorguitgaven Keuzegedrag van verzekerden Onverzekerden en wanbetalers Ontwikkeling Verzekeraars Wijzigingen per 1 januari Pakketaanpassingen Wettelijke premies Ontwikkeling van de nominale premie Basispremies bij verzekeraars Ontwikkeling marktwerking Selectieve contracttering Medisch-specialistische zorg SOS-arts Ontwikkeling transparantie: verhogen kwaliteit door beter inzicht Vergelijkingssite Nationaal Kwaliteitsinstituut voor de Zorg (Hoe) blijft het huidige stelsel betaalbaar? Korte termijn Beperken van pakket van de Basisverzekering Hogere eigen betalingen door verzekeren Akkoord over inperking kosten ziekenhuiszorg Wijziging in financiering van zorgverzekering: het vereveningsstelsel : aandoeningen met een lage ziektelast uit het basispakket Marktwerking Lange termijn: Schippers vraagt SER advies over betaalbaarheid zorg Marktwerking en de gevolgen voor werkgevers Ontwikkelingen tussen 2006 en en verder Zorgverzekeringsmarkt Contracttering en verder: gevolgen voor werkgevers Ophoging AOW-leeftijd Werkkostenregeling Over Aon... 28

3 1 Inleiding Voor u ligt de algemene rapportage van Aon Hewitt waarin wij de stand van de collectieve zorgverzekering schetsen. Dat doen wij in hoofdstuk 1. Maar het is dit jaar een uitgebreider verhaal geworden dan in voorgaande jaren. Wij hebben twee nieuwe hoofdstukken hebben opgenomen. Deze hoofdstukken zijn in onze ogen cruciaal voor (de toekomst van) uw collectieve verzekering. In hoofdstuk 3 beschrijven wij (wettelijke) maatregelen die ons zorgstelsel betaalbaar moeten houden. En hoofdstuk 4 gaat over één van die maatregelen in het bijzonder, namelijk marktwerking. Eén van de uitgangspunten van het nieuwe zorgstelsel is de centrale rol die de zorgverzekeraars hebben om de betaalbaarheid (en de kwaliteit) van de zorg te waarborgen. Eén van de middelen die zij daarvoor in handen hebben is selectieve contracttering: het wel of juist niet selecteren van zorgaanbieders. Wat heeft dit voor gevolgen voor de verzekering van uw werknemers. En wat doet u daar vervolgens mee? In hoofdstuk 5 een korte inleiding over de ophoging van de AOW-leeftijd en het laatste hoofdstuk gaat over de Werkkostenregeling. 1

4 2 De zorgverzekeringsmarkt per 1 januari 2012 In dit hoofdstuk gaan wij in op ontwikkelingen in de Nederlandse zorgverzekeringsmarkt en op voorgenomen wijzigingen in de basisverzekering per 1 januari Zorguitgaven Het afgelopen decennium zijn de zorgkosten in reële termen met zo n 4 procent per jaar gestegen. Het einde is niet in zicht. In absolute termen groeien de zorguitgaven deze kabinetsperiode (veruit) het meest van alle uitgavencategorieën: in de periode groeien de zorguitgaven met EUR 15 miljard. Zowel werkgevers als verzekerden voelen dit in hun portemonnee. Zo is de werkgeversbijdrage het afgelopen jaar met maar liefst 10% gestegen. Een huishouden met een modaal inkomen geeft nu al meer dan een vijfde van zijn inkomen uit aan zorg. Zonder kostenbeheersende maatregelen loopt dit op tot bijna 40 procent in 2040 (Miljoenennota 2012). Uit: Miljoenennota

5 Om de negatieve gevolgen van de stijgende zorgkosten te beteugelen, heeft het kabinet maatregelen genomen gericht op een betere kostenbeheersing. Dit gebeurt onder andere met het verder doorzetten van de gereguleerde concurrentie in de curatieve zorg. De zorgtoeslag daalt in periode met EUR 1,3 miljard naar EUR 3,3 miljard. Voor de verzekerden snijdt het mes dus aan twee kanten: stijgende kosten, dus hogere premies, en minder compensatie voor lagere inkomens. In hoofdstuk 3 gaan wij uitgebreider in op de stijgende kosten én maatregelen om die kosten te beperken Waar liggen nu de uitgaven binnen de Zorgverzekeringswet? Ongeveer de helft (van de EUR 36 miljard in 2010) is medisch-specialistische zorg, gevolgd door farmaceutische zorg met ca. 15% en geestelijke gezondheidszorg met ca. 12% medisch-specialistische zorg farmaceutische zorg geneeskundige ggz huisartsenzorg hulpmiddelen mondzorg paramedische zorg ziekenvervoer overig lasten totaal (progn.) Bron: CVZ 2.2 Keuzegedrag van verzekerden De nominale premie voor de basisverzekering is in 2011 fors gestegen, namelijk ruim EUR 100,- (10%). Dit heeft tot een sterkere prijsconcurrentie geleid en tot een hoger aantal overstappers. Percentage verzekerden dat jaarlijks van zorgverzekeraar switcht (bron: Vektis) 3

6 Bij de invoering van het nieuwe zorgstelsel stapte begin 2006 bijna 20% van de verzekerden over, maar in de jaren daarna schommelde het percentage overstappers rond de 4%. Dit jaar is sprake van een trendbreuk: het aantal overstappers is gestegen van 4,25% in 2010 tot 5,5% in Dit betekent dat ruim mensen zijn gewisseld van risicodrager. Het aantal overstappers is het hoogst tussen de 18 en 45 jaar: 7,6% stapt over in Van de personen tussen de 45 en 65 jaar stapt 4,4% over en van de groep 65-plussers slechts 1,4%. Sinds de introductie van de Zorgverzekeringswet is het aandeel collectief verzekerden elk jaar gestegen. Dit jaar is er slechts een lichte stijging: van 64% in 2010 tot 65% in Dit betekent dat bijna twee derde van de verzekerden collectief verzekerd is. De volgende grafiek toont de verdeling van collectief verzekerden naar de hoedanigheid van de collectiviteit waar zij bij zijn aangesloten. Uit de figuur blijkt dat de stijging van de categorie 'anders' (onder andere allerlei verenigingen, vakbonden, coöperaties, sociale diensten en internet collectiviteiten) ten koste gaat van de werkgeverscollectiviteiten. Collectief verzekerden naar soort collectiviteit Bron: NZa In het Regeerakkoord van 2010 staan enkele passages over de Zorgverzekeringswet: In de Zorgverzekeringswet staat dat een verzekeraar maximaal 10% collectiviteitkorting over de zorgverzekering (niet de aanvullende verzekering) mag geven. Dit percentage wordt losgelaten, zodat werkgevers afspraken zullen maken met verzekeraars over de te leveren prestaties en zorg. Gelegenheidscollectiviteiten worden verboden. Wat een gelegenheidscollectiviteit is, wordt niet duidelijk gemaakt. Tot op heden is het bij deze tekst gebleven. Ook de Miljoenennota 2012 wordt hierover niet concreet. In 2011 is er een lichte stijging waar te nemen van het aantal mensen dat kiest voor een vrijwillig eigen risico: van 5,3% naar 6%, waarvan bijna de helft voor het hoogste bedrag heeft gekozen (EUR 500). Negen van de tien verzekerden hebben in 2011 een aanvullende verzekering afgesloten, dat is vrijwel gelijk aan vorig jaar (89,0% in 2010 en 89,2% in 2011). 4

7 Percentage verzekerden zonder aanvullende verzekering Bron: Vektis Uit de tabel blijkt wel een groot verschil tussen collectief en individueel verzekerden. De mensen die wel kiezen voor een aanvullende verzekering hebben vaak een hoger zorggebruik, waardoor de kosten binnen de aanvullende verzekeringen per verzekerde stijgen. Gemiddelde zorgkosten AV per aanvullend verzekerde in ,0 200,0 150,0 100,0 50, ,0 Tandheelkundige hulp Paramedische zorg Hulpmiddelen Alternatieve geneeswijzen Hulp in buitenland Farmaceutische zorg Overig Totaal Bron: Vektis 5

8 2.3 Onverzekerden en wanbetalers Sinds vorig jaar controleert de overheid actief of mensen een zorgverzekering hebben. Hiervoor is de informatiecampagne Zoek dekking! gelanceerd. Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) waren in mensen onverzekerd. Het aantal onverzekerden is het hoogst in de leeftijdscategorie 20 tot 40 jaar. Verhoudingsgewijs zijn meer mannen dan vrouwen onverzekerd. Naast de onverzekerden zijn er inmiddels zo'n wanbetalers. Wanbetalers worden door hun zorgverzekeraar aangemeld bij het College voor zorgverzekeringen (CVZ) als zij langer dan een halfjaar geen premie voor de basisverzekering hebben betaald. Het is logisch te veronderstellen dat dit aantal de komende jaren alleen nog maar zal toenemen (doordat premie en eigen bijdragen omhoog en zorgtoeslag omlaag gaan). 2.4 Ontwikkeling Verzekeraars In toenemende mate vertoont de zorgverzekeringsmarkt kenmerken van een oligopolie: slechts een beperkt aantal zorgverzekeraars bepaalt de marktdynamiek. De zorgverzekeringsmarkt kenmerkt zich de laatste jaren door fusies en nieuwe samenwerkingsverbanden. Vier grote conglomeraten beheersen ca. 90% van de verzekerdenmarkt: Achmea: Zilveren Kruis, Agis, Avero 29% Uvit: Univé, VGZ, IZA, Trias 26% CZ: CZ, Delta Lloyd, Ohra 20% Menzis: Menzis, Anderzorg, Azivo 13% Marktaandelen zorgverzekeraars top 4 Bron: NZa en Vektis Ook De Friesland gaat tot het Achmea concern behoren. De Friesland was de grootste 'overige' verzekeraar. Univé-VGZ-IZA-Trias (UVIT) heeft ervoor gekozen haar zorg - en schadebedrijf als twee separate organisaties verder te laten gaan. Binnenkort zal de naam UVIT daarom verdwijnen. Het schadebedrijf gaat dan verder als Univé en het zorgbedrijf onder de nieuwe naam Coöperatie VGZ. Hierbij horen naast VGZ (waaronder het voormalige Trias en SIZ) ook de merken IZA, IZZ, Univé Zorg, UMC en Zekur. 6

9 Marktaandeel overige zorgverzekeraars Bron: NZa en Vektis Ontwikkeling in aanbod van basisverzekeringen naar soort polis Het online sluiten en speciale web(vergelijking)sites zijn het afgelopen jaar grotendeels verantwoordelijk geweest voor de groei van verschillende zorgportefeuilles: CZdirect, Independer.nl, Anderzorg (Menzis), Zekur (Univé). Ook per 1 januari 2012 komen verzekeraars die nog niet hadden gereageerd ook met nieuwe producten (al dan niet via internet): Ditzo (ASR), Zilveren Kruis Achmea en VGZ. In al deze nieuwe producten zien wij de volgende ontwikkelingen: Meer prijsconcurrentie, in combinatie met minder dekking en minder service; Meer variaties in basisverzekering; Groter onderscheid in natura- en restitutieverzekering (door contracttering); Groter onderscheid in kwaliteit. De grote vraag is dan natuurlijk: wat zijn hiervan de gevolgen voor de werkgever? Wij gaan hier in hoofdstuk 4 uitgebreider op in. 7

10 2.5 Wijzigingen per 1 januari 2012 Ieder jaar worden wijzigingen in de dekking en premie van de basisverzekering doorgevoerd. Zo ook dit jaar Pakketaanpassingen Per 1 januari 2012 zullen de volgende wijzigingen in het basispakket worden doorgevoerd: De vergoeding van programma's om te stoppen met roken worden (zitten er pas per 1 januari 2011 in) en dieetadvisering worden uit het basispakket gehaald Maagzuurremmers zullen vanaf 2012 geen onderdeel meer uitmaken van het basispakket. Chronisch gebruik wordt van deze maatregel uitgezonderd. Het aantal zittingen voor eerstelijnspsychologische zorg dat vergoed wordt, wordt teruggebracht van 8 naar 5. De behandeling van aanpassingsstoornissen wordt uit het verzekeringspakket gehaald. Het aantal behandelingen fysiotherapie en oefentherapie wat voor eigen rekening komt bij een chronische aandoening, wordt verhoogd van 12 naar 20 behandelingen. De lijst met chronische aandoeningen die voor fysiotherapievergoeding vanuit de zorgverzekeringswet in aanmerking komen, wordt beperkt. Wijzigingen eigen bijdrage 2011: De eigen bijdrage per zitting eerstelijnspsychologische zorg wordt verhoogd van EUR 10,- naar EUR 20,-. Voor een internetbehandeling wordt een eigen bijdrage van EUR 50,- per behandeltraject ingesteld. Voor tweedelijns geestelijke gezondheidszorg wordt een eigen bijdrage ingevoerd van EUR 100,- bij een DBC (Diagnose Behandeling Combinatie) tot 100 minuten. Bij een DBC van meer dan 100 minuten een eigen bijdrage van EUR 200,-. Een verzekerde betaalt per kalenderjaar maximaal EUR 200,- eigen bijdrage, exclusief eigen bijdrage in verband met verblijf. Invoering van een eigen bijdrage van EUR 145,- per maand bij intramurale zorg door een psychiater of een klinisch psycholoog. Het verplicht eigen risico gaat naar EUR 220,- (dit was EUR 170,-). 8

11 2.5.2 Wettelijke premies In onderstaande tabel worden cijfers over de inkomensafhankelijke bijdrage en de nominale premie weergegeven. Wettelijk vastgestelde premies ZVW-verzekeringen: Premieoverzicht Inkomensafhankelijke bijdrage (normaal tarief) 7,10% 7,75% 7,05% Inkomensafhankelijke bijdrage (verlaagd tarief) 5,00% 5,65% 4,95% Verplicht eigen risico EUR 220 EUR 170 EUR 165 Maximum premieloon voor Zorgverzekeringswet EUR EUR EUR Gebaseerd op de berekeningen van het Ministerie van VWS (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) voor verzekerden van 18 jaar of ouder gelden de volgende gemiddelden: Nominale rekenpremie (gemiddeld) EUR EUR EUR 983 Opslagpremies verzekeraars (gemiddeld) EUR 172 EUR 123 EUR 127 Nominale premie totaal (gemiddeld) EUR EUR EUR Eigen risico (gemiddeld) EUR 135 EUR 114 EUR 111 Nominale premie + eigen risico (gemiddeld) EUR EUR EUR De inkomensafhankelijke bijdrage daalt van 7,75% in 2011 naar 7,10% in De belangrijkste oorzaak voor de mutatie van de inkomensafhankelijke bijdrage resulteert uit de Wet uniformering loonbegrip. In het kader van die wet is besloten om de premiegrens van de inkomensafhankelijke bijdrage gelijk te stellen met de (fors hogere) premiegrens van de werknemersverzekeringen. Dit zou moeten leiden tot lagere administratieve lasten. In samenhang met de hogere premiegrens zijn de percentages verlaagd, zodat de macro opbrengst niet verandert. Los van deze aanpassing zou de inkomensafhankelijke bijdrage met 0,15%-punt zijn gestegen. Hoewel de Wet uniformering loonbegrip pas in 2013 ingaat, wordt de premiegrens wel al in 2012 verhoogd. De stijging van nominale premie zou dit jaar (relatief) beperkt moeten zijn. Dat komt deels natuurlijk de vermindering van dekking en deels door de verhoging van het verplichte eigen risico met EUR 50,-. De verwachting is dat de gemiddelde eigen betaling als gevolg van het eigen risico in 2012 EUR 135,- bedraagt, dit was in 2010 EUR 114,-. 9

12 2.6 Ontwikkeling van de nominale premie Onderstaande figuur geeft de opbouw en ontwikkeling van de nominale betalingen van verzekerden weer. De overheid (VWS) stelt de nominale rekenpremie jaarlijks zodanig vast dat op basis van de begroting (Prinsjesdag) de nominale betalingen en de (door werkgevers vergoede) inkomensafhankelijke premies aan elkaar gelijk zijn (50/50 verdeling). EUR EUR Nominale betalingen EUR EUR EUR 900 EUR 800 EUR eigen betalingen (overheid) opslagpremie (zorgverzekeraars) rekenpremie (overheid) EUR EUR Polisjaar Toelichting: De rekenpremie en de opslagpremie vormen samen de nominale premie voor de zorgverzekering (de cijfers zijn inclusief de collectiviteitkortingen). De rekenpremie en de eigen betalingen worden vastgesteld door de overheid in de begroting van VWS. De opslagpremie wordt bepaald door de zorgverzekeraars ter dekking van hun bedrijfskosten en exploitatiesaldi. De eigen betalingen bestaan uit het gemiddeld betaalde eigen risico minus de gemiddelde compensatie voor chronisch zieken. Wat opvalt, is het volgende: Verzekeraars hebben in 2009 pas voor het eerst winst gemaakt op de basisverzekering (we hebben het dus niet over de aanvullende verzekeringen). In dat jaar hebben zij de opslagpremie met EUR 33,- verhoogd naar EUR 112,- (gemiddeld). De stijging van de afgelopen twee jaren heeft enkel betrekking op de rekenpremie; de kostenopslag bij de zorgverzekeraars is gelijk gebleven. Wat weten we al voor 2012? Er zijn diverse factoren met verschillende effecten, zoals: De groei van de zorguitgaven is duidelijk hoger dan de groei van het aantal premiebetalers. Dit heeft een positief effect op de nominale premie van circa EUR 35,-. De verhoging van het eigen risico heeft een negatief op de rekenpremie met EUR 20,-. Het grootste positieve effect, wat dus tot een premiestijging leidt, heeft de afschaffing van de macronacalculatie in het vereveningssysteem. Onder aan de streep valt de verhoging van de (gemiddelde) nominale basispremie voor 2012 dus mee. Zeker in vergelijking met vorig jaar. 10

13 DSW is alweer de eerste zorgverzekeraar die de premie heeft bekend gemaakt. Op 27 september communiceerde zij een stijging van EUR 36,- naar EUR 1.230,- per jaar (DSW maakt geen onderscheid tussen de collectieve en individuele premie) Basispremies bij verzekeraars In onderstaande tabel staan de Basisverzekeringspremies vermeld, van de landelijk werkende verzekeraars voor zover deze bekend zijn. Indien een verzekeraar zowel een naturapolis als restitutiepolis aanbiedt, staat de naturapolis (goedkoopste optie) vermeld. Alleen voor Delta Lloyd is nog de restitutiepolis vermeld. Delta Lloyd kent vanaf 2011 ook met een naturapolis waarvan de premie EUR 1.145,88 bedraagt (hierop is geen collectiviteitkorting van toepassing). Goedkoopste optie per verzekeraar Verzekeraar Achmea Avero 1.146, , , ,96 Achmea Zilveren Kruis 1.104, , , ,00 Agis 1.089, , , ,20 Amersfoortse 1.128, , , ,40 CZ 1.089, , , ,00 Delta Lloyd* 1.134, , , ,88 Fortis ASR 1.128, , , ,40 IZA 1.086, , , ,40 Menzis 1.083, , , ,00 Ohra 1.129, , , ,00 ONVZ 1.164, , , ,00 Unive 1.091, , , ,00 VGZ 1.091, , , ,00 Dat geeft de volgende verschillen ten opzichte van Verschil t.o.v. vorig jaar Verzekeraar Achmea Avero 0,0% 2,7% 10,2% Achmea Zilveren Kruis 0,8% 4,0% 10,4% Agis 0,0% 5,2% 10,8% Amersfoortse 0,0% 7,4% 7,9% CZ 0,0% 3,3% 11,5% Delta Lloyd 1,3% 2,8% 8,1% Fortis ASR 0,0% 7,4% 7,9% IZA 2,7% 4,6% 8,9% Menzis 1,9% 3,0% 10,6% Ohra 0,0% 2,5% 9,6% ONVZ 0,0% 1,0% 9,2% Unive 2,2% 4,6% 8,7% VGZ 2,2% 4,6% 8,7% 11

14 2.7 Ontwikkeling marktwerking De zorgverzekeringswet biedt op verschillende plaatsen de mogelijkheid tot uitbreiding van marktwerking en differentiatie in dekking en vergoedingen. Tot nu toe wordt daar door verzekeraars en zorgaanbieders mondjesmaat invulling aan gegeven. Hieronder een aantal voorbeelden Selectieve contracttering CZ was in 2010 de eerste verzekeraar die heeft besloten om bepaalde ziekenhuizen niet meer te contracteren voor bepaalde zorg (borstkankerzorg) die op dat gebied volgens CZ niet voldoende presteren. Hiermee maakt CZ gebruik van de ruimte die de wet aan zorgverzekeraars biedt. Door de zorgverzekeraar een centrale (inkoop)rol te geven, zouden de kosten worden beheerst en de kwaliteit van de zorg worden gewaarborgd. Dat is althans het uitgangspunt van de wetgever geweest. Inmiddels zijn we één jaar verder en ligt de situatie anders: De Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVvH) heeft dit jaar normen opgesteld voor complexe, chirurgische behandelingen. Voor borstkanker, darmkanker en longkanker zijn minimum volumenormen per ziekenhuis opgesteld. Ziekenhuizen krijgen tot januari 2012 de tijd om hieraan te voldoen. Daarnaast geldt een aantal kwaliteitsnormen. De NVvH wil in een volgende stap meer kwaliteitsnormen opstellen. Alle chirurgische behandelingen zijn opgedeeld in vier categorieën: hoogcomplexe zorg die niet vaak voorkomt, hoogcomplexe zorg die vaak voorkomt, chirurgische behandelingen waarvoor alleen kwaliteitseisen gelden en chirurgische behandelingen waarbij er voldoende wetenschappelijk bewijs is om de eis van een minimumaantal operaties te rechtvaardigen. Het resultaat is dat patiënten binnenkort in minder ziekenhuizen terecht kunnen voor ingewikkelde operaties die niet zo vaak voorkomen. Alle grote verzekeraars nemen de normen van de NVvH over, maar vragen elk op hun eigen manier de gegevens uit bij de ziekenhuizen, of voegen er eigen criteria aan toe. CZ blijft voor borstkanker strengere eisen hanteren. Bij ziekenhuizen die voldoende operaties uitvoeren volgens de NVvH, maar te weinig volgens de CZ-norm, kopen wij dus niet in. Menzis, Achmea en UVIT nemen de normen in zijn geheel over. Achmea en CZ vinden het belangrijk dat de normen steeds verder worden aangescherpt om zo de lat steeds hoger te leggen. De meeste grote verzekeraars gaan per 2012 volgens de normen inkopen, behalve UVIT die de ziekenhuizen een jaar langer de kans geeft om aan de normen te voldoen. Menzis is het meest strikt bij de naleving: De beroepsgroep heeft deze normen zelf opgesteld, daar voldoe je aan, of niet. Achmea en UVIT zeggen coulance te betrachten. Ziekenhuizen die de norm net niet halen maar aantoonbaar groeien, krijgen wel een contract. Er moet dan wel een plan van aanpak komen, hoe zij de norm willen gaan halen. 12

15 2.7.2 Medisch-specialistische zorg Voor de goede werking van het zorgstelsel is van belang dat zorgverzekeraars meer werk gaan maken van selectieve inkoop, aldus de NZa en Minster Schippers. Feitelijk kopen er maar 5 partijen medisch specialistische zorg in. Naast de vier grote concern is dat de inkoopcombinatie Multizorg VRZ (voor De Friesland, DSW, ASR, Zorg en Zekerheid, ONVZ en Eno). Lasten voor medisch-specialistische zorg zijn grofweg de helft van de totale uitgaven onder de Zorgverzekeringswet SOS-arts Een ander voorbeeld van marktwerking is de dienst SOS-arts (naar het Franse voorbeeld: SOSmédecins) Mensen kunnen hierbij zelf bepalen wanneer zij, 24 uur per dag, een huisarts op bezoek willen laten komen met 'Zorg op afroep. Zij moeten daarvoor EUR 70,- tot 110,- zelf betalen of via een verzekeraar die deze zorg in de aanvullende verzekering wil opnemen. Verzekeraars bepalen of zij deze vorm van zorg willen inkopen en welke vergoeding zij daarvoor in hun polis opnemen. Deze dienst is dus niet gedekt onder de basisverzekering. SOS-Arts is een jaar geleden begonnen te werken in opdracht van bedrijven en organisaties, geheel buiten de basiszorgvoorziening. Door een overeenkomst met een arbodienst die een nieuw servicepakket lanceerde, konden de eerste SOS-artsen aan het werk. De eerstelijnszorg is kritisch over de SOS-arts, omdat de verleende dienst duur is en omdat ook niet-huisartsen ingezet kunnen worden als SOS-arts. 2.8 Ontwikkeling transparantie: verhogen kwaliteit door beter inzicht Sinds de invoering van de basisverzekering in 2006 wordt meer ruimte aan marktwerking in het Nederlandse zorgstelsel geboden. Dit moet bijdragen aan het realiseren van de maatschappelijke doelstellingen van zorg: kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid. Een probleem is alleen dat de zorgconsument onvoldoende op de hoogte is van de kwalitatieve verschillen tussen zorgaanbieders. De prestaties van zorgaanbieders moeten inzichtelijk zijn, zodat patiënten beter kunnen kiezen, zorgaanbieders aantoonbaar het verschil kunnen maken en zorgverzekeraars gerichte zorg kunnen inkopen en contracteren. Transparantie (in de kwaliteit van de zorgverleners) is een voorwaarde voor het succes van marktwerking Het kabinet heeft de doelstelling uitgesproken om de kwaliteit van de zorg zichtbaar te verhogen in 2011 ten opzichte van Onder andere doordat burgers op voor tachtig aandoeningen kunnen zien over welke kwaliteit de ziekenhuizen beschikken. Uitbreiding van informatie die op wordt geplaatst is een goed hulpmiddel. Op kan voor de behandeling van steeds meer aandoeningen een vergelijking tussen 13

16 ziekenhuizen worden gemaakt. Ook informatie over verpleeg- en verzorgingsinstellingen, thuiszorg en een deel van de GGZ-instellingen is vanaf deze website te raadplegen. De overige sectoren zullen later volgen Vergelijkingssite De website die opgezet is om gebruikers van geneesmiddelen te helpen bij het bepalen welke polis van welke zorgverzekeraar het beste bij hem of haar past, is uitgebreid met meer vergelijkingsmogelijkheden. Onder het motto 'de ene zorgverzekeraar is de andere niet' willen de makers van de site de markt op een transparante manier in kaart brengen. Nieuw is onder meer dat gebruikers een eigen profiel kunnen aanmaken, waardoor het vergelijken van verschillende polissen gemakkelijker wordt. Naast de mogelijkheid om de vergoeding van individuele geneesmiddelen te vergelijken, kunnen patiënten nu ook de vergoeding van hun gehele geneesmiddelenpakket door de verschillende zorgverzekeraars naast elkaar leggen Nationaal Kwaliteitsinstituut voor de Zorg Het plan van Minister Edith Schippers is dat het Nationaal Kwaliteitsinstituut voor de Zorg (NKZ) in 2013 van start gaat. Het nieuwe instituut bundelt allerlei bestaande instellingen: de Regieraad voor de zorg; het Coördinatieplatform Zorgstandaarden, het programma Zichtbare Zorg, de website kiesbeter.nl, het Centrum Klantervaringen Zorg en een deel van het CVZ. Het kwaliteitsinstituut moet ervoor zorgen dat artsen kwaliteitsnormen ontwikkelen. Als de doktoren daar te lang over doen, krijgt het instituut doorzettingsmacht om ervoor te zorgen dat de normen er snel komen. Daarnaast moet het instituut ervoor zorgen dat de kwaliteitsinformatie transparant wordt. Er moeten eenduidige uitkomstindicatoren komen waarmee patiënten en zorgverzekeraars kunnen zien waar de goede zorgaanbieders zitten. Het kwaliteitsinstituut krijgt ook een belangrijke taak bij het betaalbaar houden van het zorgstelsel, schrijft de minister. Daarvoor neemt het een aantal taken van het CVZ over: het beheer van het pakket, het duiden van verzekerde zorg en het bevorderen van gepast gebruik. Het kwaliteitsinstituut gaat dus bepalen welke zorg in het verzekerd pakket thuishoort. Ook moet het instituut ervoor zorgen dat zorgverleners geen onnodige zorg leveren, zoals onnodige medicalisering. 14

17 3 (Hoe) blijft het huidige stelsel betaalbaar? De collectieve zorguitgaven vormen een steeds groter deel van het bruto binnenlands product (bbp): van 7,4% in 1998 naar 10% in Het afgelopen decennium zijn de zorgkosten in reële termen met zo n 4% per jaar gestegen. Als deze stijging zich voortzet zullen de zorguitgaven toenemen van 10% bbp nu naar circa 18 procent in 2040 (Miljoenennota 2012). Dit is een onhoudbare situatie; niet alleen voor de schatkist. Zo stijgen de zorguitgaven sneller dan de groei van de economie en drukken ze de koopkracht van burgers. Ook kan het mechanisme van solidariteitsoverdrachten van gezonden naar zieken, van jongeren naar ouderen, van hoge naar lage inkomens en van werkenden naar niet-werkenden onder druk komen te staan. De stijgende zorgkosten hebben ook een belangrijke invloed op het inkomen van huishoudens. Op dit moment geeft een modaal inkomen al meer dan een vijfde van zijn inkomen uit aan zorg. Zonder kostenbeheersende maatregelen loopt dit op tot bijna 40% in Voor een gedeelte is dit een inkomensafhankelijke premie die via de werkgever loopt en waar de werknemer belasting over betaalt. De forse stijging van de zorguitgaven wordt veroorzaakt door uiteenlopende factoren als de vergrijzing, medisch-technologische ontwikkelingen en het gegeven dat er steeds meer chronisch zieken zijn. In deze kabinetsperiode wordt EUR 15 miljard extra voor de zorg uitgetrokken. Wanneer er op korte termijn niet zou worden ingegrepen, zouden de kosten in 2015 een overschrijding van circa EUR 3 miljard kunnen laten zien. Stijgen de zorgkosten, dan stijgen automatisch de premies voor de basisverzekering mee. Het Ministerie van VWS heeft maatregelen voorgesteld om deze explosieve stijging tegen te gaan. Daarom wordt in 2012 wederom gesneden in de dekking van de basisverzekering, en zullen er op korte termijn door de verantwoordelijke minister, Schippers van VWS, ook op andere onderdelen van het gezondheidsstelsel maatregelen worden genomen om de uitgavengroei in de zorg te temperen. In dit hoofdstuk bespreken wij deze maatregelen op de korte termijn (lees: de komende jaren) en de gevolgen ervan voor werkgevers. 3.1 Korte termijn De volgende maatregelen zijn of worden genomen om de zorgkosten niet explosief te laten groeien: 1. Beperken van het wettelijk pakket in de Basisverzekering; 2. Hogere eigen betalingen door verzekeren (eigen risico's en eigen bijdragen); 3. Akkoord over inperking kosten ziekenhuiszorg (4 juli 2011); 4. Wijziging in het vereveningsstelsel; 5. Aandoeningen met een lage ziektelast uit het basispakket (vanaf 2015); 6. Marktwerking Beperken van pakket van de Basisverzekering Het College voor zorgverzekeringen (CVZ) heeft met de inwerkingtreding van de Zorgverzekeringswet (Zvw) op 1 januari 2006 de wettelijke taak van het pakketbeheer gekregen. Vanwege die taak adviseert het CVZ jaarlijks in het voorjaar over het pakket van verzekerde zorg in de Zvw en de AWBZ. De inhoud van het pakket wordt getoetst aan begrippen als "Stand van de wetenschap", "Gepast gebruik" en "Voorwaardelijke toelating". 15

18 Daarnaast adviseert het CVZ de Minister over de concrete wijzigingen van jaar op jaar. Voor de meeste pakketwijzigingen geldt dat aanpassing van het Besluit zorgverzekering noodzakelijk is. In dat Besluit is de dekking van de basisverzekering omschreven. Gepast gebruik De Minister van VWS heeft aangegeven dat er "gepast gebruik" gemaakt moet worden van de aanspraken in de zorgverzekeringswet. Verzekerde krijgt die zorg vergoed waarop hij, gelet op zijn indicatie, redelijkerwijs is aangewezen. Hierbij moet vooral onder of overbehandeling worden voorkomen. De Minister is van menig dat dit kan door het systeem van stepped care. Hierbij wordt eerst een beperkte, eenvoudige behandeling ingezet en pas bij gebleken noodzaak wordt overgestapt op meer intensievere behandelingen. Standpunt Aon Hewitt Alhoewel dit middel in beginsel effectief lijkt, constateert Aon een bedreiging ten aanzien van het zo snel als mogelijk terug krijgen van werknemers op de werkvloer. Hier lijken de belangen van het Ministerie (kostenbeheersing) te kruisen met de belangen van de werkgever (snelle re-integratie van de werknemer). Voorwaardelijke toelating Naast "gepast gebruik" beschikt het Ministerie vanaf 2012 ook over het instrument "voorwaardelijke toelating". Met dit instrument wil het Ministerie bestaande en nieuwe behandelmethoden toetsen aan een aantal criteria zoals: Noodzakelijkheid; Effectiviteit; Kosteneffectiviteit; Doelmatigheid. Nieuwe behandelmethode die (mogelijk) in de toekomst aan deze criteria kunnen voldoen, worden tijdelijk, voor een periode van maximaal vier jaar, toegelaten tot de basisverzekering. Bestaande behandelingen die niet (of naar vermoeden niet) meer aan deze criteria voldoen kunnen ook de status "voorwaardelijke toelating" krijgen. In de periode van vier jaar dienen deze methoden zich te bewijzen volgens de gestelde criteria. Standpunt Aon Hewitt Aon juicht toe dat zorg wordt getoetst aan de hand van objectieve criteria. Hiermee wordt beoogd dat weinig effectieve behandelingen worden vervangen door effectieve behandeling. Dit heeft een gunstig effect op de kostenontwikkeling Voorgenomen wijzigingen in basisverzekering per 1 januari 2012 Minster Schippers is vooralsnog van plan de volgende wijzigingen in de basisverzekering per 1 januari 2012 door te voeren: 1. Geneesmiddelen De Minster zal dure geneesmiddelen en injectie- en denervatie technieken bij chronische aspecifieke lage rugklachten de status "voorwaardelijk toegelaten" geven. Er zal een pilot worden gestart voor de beperking van de verstrekking van dure geneesmiddelen en de behandeling van chronische lage rugklachten. 16

19 2. Eerstelijnspsychologische zorg De Minister wil het aantal zittingen eerstelijnspsychologische zorg dat vergoed wordt terugbrengen van acht naar vijf per jaar en de bijbehorende eigen bijdrage per zitting wordt verhoogd van EUR 10,- naar EUR 20,-. Opmerking Aon Hewitt Deze aanpassing heeft een impact op de rechten van de werknemers, maar ook op de mogelijkheid van werkgevers om dit middel in het kader van het verzuim of re-integratie beleid in te zetten. Overigens vallen de acht zittingen pas sinds enkele jaren onder de dekking van de Basisverzekering; bij invoering van de Zorgverzekeringswet in 2006 waren verzekerden volledig op de aanvullende verzekering, of de werkgever, aangewezen. 3. Aanpassingsstoornissen De Minister stelt voor om de bevoegdheid om geneeskundige zorg van het Zvw-pakket uit te sluiten teneinde behandelingen van aanpassingsstoornissen van het pakket uit te sluiten, te verruimen. Hiermee bouwt het Ministerie de mogelijkheid in om op een later moment deze verstrekking te kunnen beperken. De impact hiervan is op dit moment niet te voorspellen. 4. Tweedelijnsgeestelijke gezondheidszorg De Minister wil de bevoegdheid om bij ministeriële regeling een eigen bijdrage voor tweedelijnsgeestelijke gezondheidszorg (tweedelijns-ggz) te regelen om zo een eigen bijdrage voor verzekerden van achttien jaar en ouder in te gaan voeren. Tweedelijnsgeestelijke gezondheidszorg is behandeling in een GGZ instelling of door een psychiater. 5. Eigen bijdrage verblijf GGZ instelling De Minister wil de bevoegdheid om voor het verblijf die noodzakelijk is voor behandeling in het kader van geneeskundige-ggz zorg een eigen bijdrage in te kunnen voeren voor verzekerden van 18 jaar of ouder. 6. Dieetadvisering De Minister wil de vergoeding voor dieetadvisering uit de basisverzekering schrappen. 7. Stoppen met roken De Minister wil de vergoeding voor stoppen-met-roken programma's uit de basisverzekering schrappen. Opmerking Aon Hewitt Dieetadvisering en cursus Stoppen met roken zijn voor steeds meer bedrijven een instrument in het gezondheids-, preventie- en re-integratiebeleid wordt ingezet. 8. Fysiotherapie (chronisch) De Minister wil dat de eerste twintig behandelingen fysiotherapie en oefentherapie niet meer vanuit de basisverzekering vergoed worden. Tot op heden wordt chronische fysiotherapie vanaf de 13e behandeling volledig vergoed vanuit de basisverzekering. 9. Fysiotherapie (vervolg) De Minister wil, in het kader van stringent pakketbeheer, enkele aandoeningen van de lijst van chronisch verzekerde aandoeningen fysio- of oefentherapie in de basisverzekering schrappen. 17

20 Standpunt Aon Hewitt Wij zien een aanzienlijke verslechtering ten aanzien van vergoedingen voor arbeidsgerelateerde zorgelementen als fysiotherapie, eerstelijnspsychologie, dieetadvisering en stoppen-met-roken programma's. De gevolgen voor werkgevers zijn tweeledig: 1. Verzuim gaat langer duren indien werknemers minder snel gebruik maken van zorgaanbieders doordat hun verzekering vergoeding niet langer dekt (en zij niet voor een uitgebreidere aanvullende verzekering hebben gekozen). 2. Kosten aan zorgaanbieders (preventief en curatief) gaan omhoog indien werknemers bij de werkgever aankloppen voor vergoeding van zorg dat niet langer onder de Basisverzekering valt. Een kostenverlagend effect van deze maatregelen kan optreden indien deze maatregelen ertoe leiden dat de premies voor de basisverzekering dalen; 50% wordt ten slotte door de werkgever betaald. Maar het zal de komende jaren niet een kwestie zijn van verlagen van de zorguitgaven, maar trachten de verhoging te beperken. Een advies van het CVZ dat de Minster niet overneemt, ligt in dezelfde lijn. Dat heeft betrekking op Preventie en gecombineerde leefstijlinterventie (GLI): Gebleken is dat de laatste jaren een aanzienlijke uitgave is voor preventiemiddelen als cholesterolverlagers, bloeddrukverlagers en maagzuurremmers het gevolg zijn van een ongezonde leefstijl. In veel richtlijnen en standaarden voor medische professionals is daarom aandacht gekomen voor advisering en begeleiding naar een gezondere leefstijl. De conclusie van het CVZ bij speerpunten als tabaksverslaving en de combi van te weinig beweging en ongezonde voeding, is dat het signaleren van de gezondheidsrisico's in de spreekkamer aan de hand van indicatiecriteria en het vervolgens adviseren en begeleiden van betrokkenen om de risico s te verkleinen, preventieve zorg is (zoals huisartsen, eerstelijnspsychologen, verloskundigen etc. die plegen te bieden) en dat deze inspanningen tot de verzekerde prestaties van de Zvw behoren. Dit betekent dat, naast de medicinale middelen, al de nodige preventiemaatregelen tot het Zvwpakket behoren. Ondanks het positieve advies heeft de Minister er voor gekozen om GLI niet op te nemen in de aanspraken van de basisverzekering. Standpunt Aon Hewitt Een belangrijk argument van de Minister, naast kostenoverwegingen op de korte termijn, is dat een ieder zelf verantwoordelijk is om gezond met zijn lichaam om te gaan. Hierin kunnen wij ons gedeeltelijk vinden. Het is namelijk ook een werkgeversaangelegenheid. Werkgevers ervaren problemen met het beïnvloeden van de (ongezonde) levensstijl van hun werknemers, of zijn daar huiverig voor. Het gevolg, productiviteitsverlies en hogere verzuim- en preventiekosten, wordt meer en meer bij de werkgever neergelegd. Het standpunt van de minister doet geen recht aan het feit dat werkgevers 50% van de zorgkosten betalen, maar hier in feite steeds minder voor terug krijgen. Aan de andere kant verplicht de overheid werkgevers wel om de kosten van de ongezonde levensstijl te dragen (twee jaar loondoorbetaling bij ziekte, 10 jaar financiële verantwoordelijkheid voor gedeeltelijk arbeidsongeschikte (ex)werknemers, volledige financiële verantwoordelijkheid voor volledig arbeidsongeschikte (ex)werknemers). Waarom gaat de Minister niet, in het kader van "voorwaardelijke toelating", met verzekeraars, werkgevers en werknemers opzoek gaat naar de meest effectieve middelen voor snelle reintegratie van zieke werknemers? 18