STAPPENPLAN VOOR PROBLEEMOPLOSSEND HANDELEN BIJ REKENEN
|
|
- Linda Timmermans
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 AANSLUITING PO-VO FEEDBACK / ONTWIKKELING STAPPENPLAN VOOR PROBLEEMOPLOSSEND HANDELEN BIJ REKENEN Deze informatiekaart biedt een onderbouwde, praktische handreiking voor zowel leerkrachten in het primair onderwijs als docenten in het voortgezet onderwijs om een vaardig oplossingsproces te ontwikkelen bij leerlingen en hen succesvol(ler) te laten zijn in het aanpakken van rekenvraagstukken en problemen. Een vaardig oplossingsproces omvat doorgaans de volgende vier stappen: 1. Een oriëntatie op het probleem (Wat is het probleem?) 2. Het opstellen van een probleemaanpak (Wat kan ik doen? Wat ga ik doen?) 3. Het uitvoeren van de gekozen aanpak (Aan de slag) 4. Controleren van de oplossing en reflectie op de gekozen aanpak (Is het een oplossing? Wat deed ik precies?) 1. Oriëntatie op het probleem (probleemanalyse) Een juiste aanpak van een probleem kenmerkt zich allereerst door een goede probleemoriëntatie. Dit betekent: een goede analyse gericht op het begrijpen van het probleem. Het gaat erom dat we proberen greep te krijgen op de structuur en de ingrediënten van het probleem (de taal, de getallen, de gegevens, de onbekende en hun getalsmatige relaties) en proberen daaruit een juiste voorstelling (mentale representatie) van het probleem te ontwikkelen. We zullen deze stap later benoemen als Lezen en begrijpen van het probleem. 1
2 2. Opstellen van een probleemaanpak (richten van een uitwerking) Nadat een mentale voorstelling of beeld van het probleem is ontwikkeld, is het zaak om een passende aanpak te bedenken die richtinggevend is of kan zijn om tot een oplossing van het probleem te komen. In deze fase richten we ons op het vertalen van het probleem tot een of meerdere routinetaken waarvoor we eenvoudige oplossingen ter beschikking hebben, zoals het gebruik van algoritmes of formules of het opstellen van vergelijkingen. We spreken dan van horizontaal mathematiseren. We zullen deze stap later aanduiden met Plannen van een aanpak. 3. Uitvoeren van het oplossingsplan Logischerwijs zijn we in een volgende stap gericht op het uitwerken van ons plan, het uitvoeren van deze routinetaken om een oplossing van het probleem te vinden. In deze fase vindt de daadwerkelijk toepassing plaats van de benodigde kennis en de vereiste rekenkundige bewerkingen. De strategiekeuze, procedures en uitwerking zal gebaseerd op onze eigen (voor)kennis en vaardigheden. We spreken dan van verticaal mathematiseren. Efficiëntere procedures leiden sneller tot een oplossing. Doelmatigheid is de korte weg naar het doel, wat wezenlijk iets anders is dan snelheid. Snelheid moet geen doel zijn! In deze fase is het belangrijk om controle te houden op de uitwerking van het probleem. Bijvoorbeeld door systematisch rekenstappen te noteren en het maken van hulpnotaties. Ook bij de inzet van de rekenmachine. Een kladje op papier (kladpapier) is niet hetzelfde als denken op papier (denkpapier). Vooral de leerlingen in het basisonderwijs kunnen hierin nog een flinke verbeterslag maken. Indien gedurende deze stap de uitwerkingen onsuccesvol zijn gebleken, kunnen we terugkeren naar stap 1. We kunnen dan een bijstelling maken op onze gekozen aanpak. We zullen deze stap vervolgens aanduiden met Uitvoeren van de aanpak. 4. Oplossing controleren en reflecteren op de aanpak In de laatste stap wordt de oplossing teruggekoppeld naar het oorspronkelijke probleem binnen de oorspronkelijke context en vindt een verificatie plaats van de gevonden oplossing. We gaan na of alle gegevens juist werden gehanteerd, of het resultaat met redelijke schattingen en/of voorspellingen overeenkomt. Ook gaan we na of de resultaten op een andere manieren bereikt hadden kunnen worden, en of onze oplossing voor andere gelijksoortige problemen bruikbaar is. Wat hebben we van het oplossen van dit probleem geleerd? Deze stap is een belangrijke stap voor het ontwikkelen metacognitieve kennis. We zullen deze stap later aanduiden met Controleren en reflecteren. 2
3 In een schema zien de stappen van een vaardig oplossingsproces er als volgt uit: Lezen & begrijpen van het probleem - Definiëren van het probleem - Visualiseren & organiseren van de informatie - Verband & samenhang tussen gegevens -... Plannen van een aanpak - Selecteer strategieën, procedures - Gebruikelijke heurstieken (vereenvoudig het probleem) concretiseer/ materialiseer, schat, test & controleer, herformuleer het probleem, werk van achteren naar voren, maak een plaatje, etc.) -... Uitvoeren van de aanpak - Rekenvaardigheden - Algebraïsche of geometrische vaardigheden - Logisch redeneren -... Controleren & reflecteren - Controleer je oplossing & optimaliseer de gekozen aanpak - Check op efficientere oplossingsaanpakken - Test de aanpak in andere probleemsituaties - Ontwikkelen van metacognitieve kennis -... Het proces van probleemoplossen heeft dus min of meer een vast stappenkader, waarbij je elke stap gedetailleerde kunt beschrijven met een aantal zoekregels. Het resultaat van elke deelstap binnen het proces bepaalt of we eerder uitgevoerde stappen opnieuw moeten doorlopen of dat we doorwerken naar een volgende stap. Binnen het stappenschema wordt dus heen en weer gependeld tussen de verschillende fasen in het proces van probleemoplossen. Ter voorbeeld: als tijdens de uitwerking wordt vastgelopen op het ontbreken van benodigde gegevens, zal je immers terugkeren naar de probleemcontext. 3
4 Als we met leerlingen naar efficiëntere en alternatieve oplossingswijzen zoeken, zullen we ook terugkeren naar de fase van plannen, de exploratiefase oftewel het heuristische hart. Heuristische methoden Heuristieken zijn aanwijzingen of zoekregels die het oplossen van problemen ondersteunen. Heuristische methoden maken een planmatige en systematische aanpak van een probleem mogelijk. Een systematische probleemaanpak via heuristieken geeft leerlingen nog geen garantie op het vinden van een oplossing van een probleem, maar vergroot wel de kans daarop. Een systematische probleemaanpak met een daaraan gekoppeld gebruik van zoekregels biedt een leerling in elk geval meer houvast richting succes; in tegenstelling tot het blind werken via gissen en missen. Heuristieken leer je niet op dezelfde manier als algoritmen, maar kunnen wel succesvol worden onderwezen. Heuristieken worden jouw zoekregels door veel problemen op te lossen, daarbij samen te werken en vooral veel na te denken over je eigen aanpak en die van anderen. Je kunt in jouw onderwijs de vier stappen van probleemoplossen gedetailleerd invullen met een aantal van deze zoekregels. In het volgende overzicht is dit vrij uitvoerig voorgedaan. We hebben geen onderscheid gemaakt tussen PO en VO. Dat betekent dat sommige zoekregels geschikter voor het VO dan het PO en andersom. Overzicht van een aantal zoekregels uit de oplossingsmethode van Pólya -György Pólya, How to solve it! (1945) 1. Lezen en begrijpen van het probleem (Lees, organiseer, visualiseer en verbind de informatie) Lees de opgave. Begrijp ik alle woorden? Vertel het na in eigen woorden. Wat is het probleem? Kan ik een schets maken om de probleemsituatie te visualiseren? Kan ik mij er iets bij voorstellen? Wat is de onbekende? Wat zijn de gegevens? Overtollige informatie? Welk woord geeft een hint voor de toe te passen bewerking? Kan ik verschillende voorwaarden onderscheiden waaraan de oplossing moet voldoen? Probeer een inschatting te maken van de oplossing. Zijn de gegevens toereikend om de onbekende te vinden? 4
5 2. Plannen (Selecteer strategieën, procedures en gebruikelijke heuristieken) Heb je een soortgelijk probleem (wellicht andere condities) al eens eerder opgelost? Zo ja, wat werkte? Ken je een verwant probleem? Als ik kijk naar de onbekenden, is er dan een probleem dat ik ken met dezelfde analoge onbekenden? Wat zijn ideeën waarlangs ik het probleem kan aanpakken? Kan ik het probleem vereenvoudigen? Kleinere getallen of minder variabelen? Kan ik het probleem concretiseren, bijvoorbeeld met materiaal? Kan ik een schatten, testen en controleren? Is er een regelmaat? Kan ik een systematisch lijstje opstellen? Wat kan ik eerst doen? Wat daarna? Kan je een deel van het probleem oplossen? Kan ik van achteren naar voren werken? Wat kan je allemaal uit de gegevens afleiden? Heb je alle gegevens gebruikt? 3. Uitvoeren (Rekenvaardigheden, algebraïsche of geometrische vaardigheden, logisch redeneren) Controleer elke stap bij de uitwerking (zet je denk- of kladpapier in) Kan je duidelijk opmaken of wat je gedaan hebt ook juist is? Kan je de juistheid bewijzen? Heb ik voldoende gegevens om de berekeningen te maken? 4. Controleren & reflecteren (Controleer, optimaliseer de gekozen aanpak, check op, meer passende en efficiëntere oplossingsaanpakken, pas toe en test de aanpak in andere probleemsituaties) Wat was de vraag? Geeft mijn oplossing een antwoord op de vraag? Kan je het resultaat controleren? Komt de oplossing/antwoord overeen met mijn schatting? Wat heb ik van het oplossen van het probleem geleerd? Ik heb dit goed aangepakt! Knap! Waar liep ik eerst vast? Hoe kwam ik toch verder? Zou je de oplossing ook op een andere manier kunnen bereiken? Acht je het resultaat of de gehanteerde werkwijze bruikbaar voor andere toekomstige problemen? 5
6 Meer ingrediënten van een oplossingsproces Een oplossingsproces bestaat uit meerdere samenstellende informatievaardigheden: het definiëren van het probleem, analyseren en verwerken van informatie, het organiseren, presenteren en communiceren van informatie. Informatieverwerkingsvaardigheden spelen zodoende een grote rol gedurende het oplossingsproces en dus ook taalvaardigheid en woordenschat. Zo ook regulatieprocessen welke zorgen voor de coördinatie van het gehele oplossingsproces. Het gaat om activiteiten als plannen, oriënteren, proces bewaken of monitoren en bijsturen. Dit houdt ook in dat op verschillende momenten in het proces de aanpak wordt gecontroleerd op effectiviteit en efficiëntie. Een vaardig en effectief probleemoplossend handelen vereist een samenspel tussen verschillende componenten. Om een dergelijk model voor probleemoplossend handelen succesvol toe te passen en succes te laten hebben in de praktijk, zijn in elk geval nog een aantal componenten van cruciaal belang, zoals: Procedurele kennis en vaardigheden Feitenkennis Definities, formules, algoritmes, strategieën Conceptueel begrip Algemene & specifieke kennis en vaardigheden... Taal & woordenschat Probleemoplossen Overtuigingen Wiskundige houding Emoties Nut Noodzaak... Attitudes... Interesse Zelfvertrouwen Waardering Taakorientatie & plannen Taakcontrole Reflecteren Verifieren en evalueren Proces bijsturen Metacognitie & denkvaardigheden... Logisch redeneren, communiceren, verbanden leggen,... Jezelf bevragen... Plezier Aha-Eriebnissen Volharding (Volgehouden aandacht voor een taak) Nieuwsgierigheid, belangstelling, tevredenheid,... Metacognitieve kennis Bij metacognitie hebben we het over de kennis en vaardigheden die een leerling nodig heeft om het eigen leergedrag (leerproces) te controleren en te sturen. Het betreft in een notendop: kennis van strategieën om te leren, te denken en problemen op te lossen; kennis over cognitieve taken en weten welke strategie bij welke taak past; zelfkennis: kennis en inzicht in de eigen cognitieve bekwaamheden. Een goed probleemoplosser zal tijdens het oplossen van een probleem naast uitvoerder van het probleem ook als de eigen controleur zijn. Je organiseert, werkt uit en controleert je gevolgde oplossingsproces. Metacognitieve kennis en vaardigheden worden 6
7 verworven door goede voorbeelden, rijke ervaringen en expliciete begeleiding. Didactische wenken Bied leerlingen goede voorbeelden van metacognitieve zelfinstructies door je als leerkracht of docent als voorbeeld te stellen (modelen). Stel jezelf bijvoorbeeld hardop vragen en stel de leerlingen vragen. Hoe ga ik het aanpakken? Waar ben je nu in je oplossing? Heb ik alle benodigde informatie? Is je antwoord ook een antwoord op de vraag? Moedig leerlingen aan hardop te denken. Laat strategieën en procedures waarlangs zij een probleem hebben aangepakt of opgelost verwoorden. Leg leerlingen geschikte probleemtaken en vraagstukken voor: - die een planning vereisen alvorens over te gaan tot uitwerking; - die reflectie uitlokken. Moedig leerlingen aan hun oplossing terug te vertalen naar het oorspronkelijke probleem: kan de oplossing juist kan zijn en is het een antwoord op de vraag of probleem. Moedig leerlingen aan om alternatieve, wellicht meer effectieve, oplossingsaanpakken en strategieën te onderzoeken. Moedig leerlingen aan met elkaar te discussiëren over de probleemaanpak. Bespreek met de leerlingen heuristieken bij probleemoplossen. Leg telkens de verbinding tussen denkvaardigheden en probleemoplossend handelen. Let op dat het trainen van metacognitieve vaardigheden geen negatieve effecten oproept bij goede probleemoplossers. Het kan hun oorspronkelijke taakgedrag verstoren. Affectieve factoren Ook overtuigingen, emoties en attitudes spelen een belangrijk rol in een vaardig oplossingsproces. Onjuiste overtuigingen (vaak ook naïeve) van leerlingen ten aanzien van het nut en toepassing van rekenen-wiskunde hebben een negatieve werking op de manier waarop ze met rekenwiskundige taken en problemen aan de slag gaan. Wees je er van bewust dat de overtuigingen, attitudes en emoties van leerlingen ten aanzien van rekenen-wiskunde, worden gevormd op basis van hun leerervaringen. Negatieve ervaringen van leerlingen beïnvloeden het beeld dat ze hebben van de eigen bekwaamheid ongunstig met als gevolg dat zich een rekenangst kan ontwikkelen. Didactische wenken Bied leerlingen meer kansen op succes bij leren door taken af te stemmen met gewenst ontwikkelniveau en doel van de leerlingen. Zorg ervoor dat leerlingen de taak als een uitdaging ervaren, een kans om van de taak iets te leren. Leer leerlingen inzien dat rekenen-wiskunde bestaat uit gereedschap voor denken 7
8 en handelen: niet uit een set gememoriseerde regels en procedures en op een mechanische toepassing daarvan. Concentreer je eerst op wat de leerlingen doen, zeggen of schrijven. Voorzie de leerlingen dan van feedback op taakniveau, op procesniveau, op niveau van zelfregulatie en op bekrachtiging. Feedback moet de kloof verkleinen tussen waar de leerling is en waar hij of zij hoort te zijn. Houd voor ogen dat het minder gaat om de oplossing (het product), maar meer om het proces (wat heb je ervan geleerd). Bied leerlingen de ervaring dat het wel of niet oplossen van problemen weinig met geluk te maken heeft. Houd er rekening mee dat bij het leren oplossen van problemen tijd een minder belangrijke factor is. Laat zien dat er zijn meerdere manieren om hetzelfde probleem aan te pakken en op te lossen. Heb aandacht voor zelfbekrachtiging en leer leerlingen omgaan met fouten: denkhoekjes. Word daar zelf als leerkracht en docent ook steeds beter in. Algemene en meer specifieke kennis en vaardigheden (vooral ook taal) Een vaardig oplossingsproces vraagt ook kennis van begrippen in de wereld om ons heen en algemene oplossingsstrategieën of procedures die buiten het domein van rekenenwiskunde van pas komen. In een verbale probleemcontext dient de leerling bijvoorbeeld de essentiële begrippen uit de opgave tekst te kennen om een juist mentaal beeld van het probleem op te bouwen. Wanneer essentiële begrippen in de probleemcontext voor de leerling niet bekend zijn, dan verhindert dit het oplossingsproces. Vooral leerlingen met een beperkte woordenschat en taalkennis ondervinden dan problemen bij hun probleemaanpak. Indien leerlingen deze ervaringen niet bezitten, is het juist belangrijk voor de leraar of docent om dit te organiseren. Leerlingen leren veelal meer door te doen dan te lezen. Domeinspecifieke rekenwiskundekennis, zoals feitenkennis, kennis van symbolen, getallenkennis en het positiestelsel, definities, afspraken, formules zijn van essentieel belang wil je succesvol zijn in het oplossen van een probleem. Zonder benodigde en juiste kennis loop je vast in je uitwerking. Bij domeinspecifieke vaardigheden gaat het met name om het kunnen uitvoeren van de juiste (deel) handelingen op het juiste moment en in de juiste volgorde. Didactische wenken: Houd er rekening mee dat leerlingen die moeite hebben met taal, lezen en rekenen gebaat zijn bij visuele ondersteuning. Moedig het tekenen, schematiseren en gebruik van visuele modellen aan. Demonstreer ook dit gebruik. Het brein neemt visuele informatie veel sneller op! Organiseer dat leerlingen teksten hardop samen lezen. Zin voor zin afvragen: begrijp ik wat er staat? Welke woorden zijn onbekend? 8
9 Kan ik een verbinding maken met de voorgaande zin? Welke vragen zijn nog onbeantwoord? Laat leerlingen belangrijke woorden en getallen markeren en opschrijven op denkpapier. Leer ze gegevens combineren met hun tekening van het probleem. Kan ik met pijlen etc. de verbinding en volgorde herleiden? Helpt dit mij grip op het probleem te krijgen? Wederom modelen! Voorbeeldgedrag door de leerkracht of docent is essentieel. Kan ik de lastige woorden gebruiken in een andere context? In een andere zin? Begrijp ik de probleemcontext nu wel? Stimuleer het notatiegedrag van leerlingen. Laat zien hoe: - hulpnotaties ondersteunend werken om richting te geven om tot een oplossing van een probleemsituatie te komen. - hulpnotaties er voor zorgen dat je overzicht behoudt over je aanpak, fouten kunt opsporen en je berekening achteraf nog eens kan langslopen op juistheid. - Demonstreer dat denkpapier iets anders is dan kladpapier! Op een kladje noteer even een berekening. Op denkpapier is je eigen wiskundige activiteit zichtbaar. Houd er rekening mee dat de aanwezige voorkennis van de leerlingen het startpunt vormt voor de ontwikkeling van nieuwe kennis. Nieuwe kennis wordt geïntegreerd in bestaande kennisstructuren. Heb aandacht voor de verschillende handelingsniveaus waarop leerlingen functioneren en kennis verwerken. Zorg voor vloeiende fasen van concreet handelen, naar een fase van analyse, beelden en modellen, naar een fase van logica & symboliseren. Samengevat: tussenstappen helder opschrijven, visualiseren en verwoorden zijn van groot belang! 9
10 Deze publicatie is een uitgave van School aan Zet. De tekst voor deze kaart is samengesteld door Lionel Kole in samenwerking met de PO-VO werkgroep van RSG Wiringherlant en OSG Willem Blaeu en de betrokken basisscholen. Dank gaat uit naar Arlette Buter en Maaike Verschuren voor het kritisch nalezen van de inhoud. PO- en VO-scholen werken samen in regionale netwerken om een soepele overgang te realiseren van het basis- naar het voortgezet onderwijs. Aanknopingspunten voor deze samenwerking zijn te vinden in het door School aan Zet ontwikkelde ontwikkel- en gespreksmodel Afstemming Overgang van PO naar VO. Dit model beschrijft vijf ontwikkelaspecten: Koers, Afsluiting en start, Feedback, Ontwikkeling en Differentiatie. Voor meer informatie over de aansluiting PO-VO kunt u contact opnemen met Gea Spaans, g.spaans@ schoolaanzet.nl of School aan Zet, secretariaat@schoolaanzet.nl September 2015 Onderwijs Maak Je Samen School aan Zet Lange Voorhout EE Den Haag Postbus CN Den Haag
Actualisering leerplan eerste graad - Deel getallenleer: vraagstukken Bijlage p. 1. Bijlagen
Bijlage p. 1 Bijlagen Bijlage p. 2 Bijlage 1 Domeinoverschrijdende doelen - Leerplan BaO (p. 83-85) 5.2 Doelen en leerinhouden 5.2.1 Wiskundige problemen leren oplossen DO1 Een algemene strategie voor
Nadere informatieDE LEERLING IN DE LEERSTAND, WERKEN AAN ATTITUDE
AANSLUITING PO-VO KOERS/ DIFFERENTIATIE DE LEERLING IN DE LEERSTAND, WERKEN AAN ATTITUDE Netwerk POVO TOF Tubbergen heeft besloten aandacht te besteden aan een positieve leerhouding bij leerlingen. Leraren
Nadere informatieWISKUNDIGE TAALVAARDIGHEDEN
WISKUNDIGE TLVRDIGHEDEN Derde graad 1 Het begrijpen van wiskundige uitdrukkingen in eenvoudige situaties (zowel mondeling als 1V4 2V3 3V3 (a-b-c) schriftelijk) 2 het begrijpen van figuren, tekeningen,
Nadere informatieTOETSEN EN TOETSPRESTATIES REKENEN
AANSLUITING PO-VO FEEDBACK / ONTWIKKELING TOETSEN EN TOETSPRESTATIES REKENEN De deelnemende scholen aan het PO-VO-netwerk in Doorn willen gericht toewerken naar een doorlopende leerlijn rekenen-wiskunde.
Nadere informatieTUSSENOPBRENGST TAAL: VIER LEESWIJZERS (CONCEPT)
AANSLUITING PO-VO AFSLUITING EN START TUSSENOPBRENGST TAAL: VIER LEESWIJZERS (CONCEPT) Zowel in het basisonderwijs als in het voortgezet onderwijs hebben leerlingen moeite met begrijpend lezen. In Alkmaar
Nadere informatieWISKUNDIGE TAALVAARDIGHEDEN. De leerlingen ontwikkelen (binnen het gekende wiskundig instrumentarium) Derde graad kso/tso. Tweede graad kso/tso
WISKUNDIGE TLVRDIGHEDEN 1 Het begrijpen van wiskundige uitdrukkingen in eenvoudige situaties (zowel mondeling als 1V4 2V3 3V3(a-bschriftelijk) eenvoudige 2 het begrijpen (lezen) van figuren, tekeningen,
Nadere informatieCHECKLIST PASSEND ONDERWIJS EN OMGAAN MET VERSCHILLEN IN DE OVERGANG VAN PO NAAR VO
AANSLUITING PO-VO AFSLUITING EN START CHECKLIST PASSEND ONDERWIJS EN OMGAAN MET VERSCHILLEN IN DE OVERGANG VAN PO NAAR VO Aan de hand van deze checklist kunnen school en schoolbestuur vaststellen in hoeverre
Nadere informatieCHECKLIST VO VOOR OVERGANG VAN PO NAAR VO
AANSLUITING PO-VO AFSLUITING EN START CHECKLIST VO VOOR OVERGANG VAN PO NAAR VO Leerlingen hebben er recht op dat hun schoolloopbaan zo soepel mogelijk verloopt. De overgang van het PO (inclusief het speciaal
Nadere informatieGEMEENSCHAPPELIJKE VISIEONTWIKKELING OP LEESONDERWIJS
AANSLUITING PO-VO ONTWIKKELING/ DIFFERENTIATIE GEMEENSCHAPPELIJKE VISIEONTWIKKELING OP LEESONDERWIJS Dit document bevat de procesbeschrijving van de leergemeenschap taal uit de ketenverbinding van Openbaar
Nadere informatieCHECKLIST PO VOOR OVERGANG VAN PO NAAR VO
AANSLUITING PO-VO AFSLUITING EN START CHECKLIST PO VOOR OVERGANG VAN PO NAAR VO Leerlingen hebben er recht op dat hun schoolloopbaan zo soepel mogelijk verloopt. De overgang van het PO (inclusief het speciaal
Nadere informatieHOOGBEGAAFDHEID EN EXCELLENTIE
AANSLUITING PO-VO DIFFERENTIATIE HOOGBEGAAFDHEID EN EXCELLENTIE 22-4-2015 22-4-2015 (Hoog)begaafdheid en excellentie is een van de thema s waarop aansluiting tussen het PO en VO wordt gezocht. Dit document
Nadere informatieVRAGENLIJST HOOGBEGAAFDHEID
AANSLUITING PO-VO DIFFERENTIATIE VRAGENLIJST HOOGBEGAAFDHEID Om het overdragen van gegevens van hoogbegaafde leerlingen gemakkelijker te maken, heeft netwerk PO-VO Openbaar Onderwijs Zwolle (OOZ) een vragenlijst
Nadere informatieWiskunde: vakspecifieke toelichting en tips
Wiskunde: vakspecifieke toelichting en tips Met deze voorbeelden van taken voor de wiskundelessen willen wij verschillende ideeën illustreren. Ten eerste geven zij een idee wat bedoeld wordt met hele-taakeerst
Nadere informatieVOET EN WISKUNDE. 1 Inleiding: Wiskundevorming
Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat, 00 Brussel VOET EN WISKUNDE Inleiding: vorming Een actuele denkwijze over wiskundevorming gaat uit van competenties. Het gaat om een
Nadere informatieD.1 Motiveren en inspireren van leerlingen
DIDACTISCHE BEKWAAMHEID D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leraar motiveert leerlingen om actief aan de slag te gaan. De leraar maakt doel en verwachting van de les duidelijk zorgt
Nadere informatiePRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK DOORLOPENDE LEERLIJNEN LEZEN
AANSLUITING PO-VO ONTWIKKELING/ DIFFERENTIATIE PRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK DOORLOPENDE LEERLIJNEN LEZEN Dit document bevat uitwerkingen van onderzoeksplannen die de leergemeenschap taal uit de ketenverbinding
Nadere informatieZelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W
Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument
Nadere informatieDe ontwikkeling van effectieve leerstrategieën en metacognitieve vaardigheden. Nieuwegein, 10 november 2015
De ontwikkeling van effectieve leerstrategieën en metacognitieve vaardigheden Nieuwegein, 10 november 2015 Geef leerlingen een stuur! Even kennismaken Lineke van Tricht ECHA specialist in gifted education
Nadere informatiehandleiding handleiding Real Life Rekenen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg - www.realliferekenen.nl * 27-06-2012 1
handleiding handleiding Real Life Rekenen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg - www.realliferekenen.nl * 27-06-2012 1 Inleiding Real Life Rekenen zorgt ervoor dat de leerling optimaal wordt voorbereid op
Nadere informatieLeerwerktaak: Verhaaltjessom oplossen aanleren
Leerwerktaak: oplossen aanleren Titel Gekoppeld aan beroepstaak OWE ILS-wi 614 Gekoppeld aan de volgende competenties(s) Niveau Geschikt voor de volgende vakken Ontwerper/ ontwerpgroep/ sectie/ school
Nadere informatieDEEL 2: Leerdoelenoverzicht (groep 3-4)
Excellente gespreksvoering met excellente leerlingen DEEL 2: Leerdoelenoverzicht (groep 3-4) Deze uitgave maakt onderdeel uit van het product Excellente gespreksvoering met excellente leerlingen. Dit product
Nadere informatie9-10-2013. voor wie JA zegt tegen actief en inspirerend onderwijs. Dolf Janson. www.jansonadvies.nl 1
voor wie JA zegt tegen actief en inspirerend onderwijs Dolf Janson www.jansonadvies.nl 1 energie 9-10-2013 Teken eens het verloop van het energieniveau van je leerlingen tijdens een ochtend. tijd Hoe komen
Nadere informatieGetallen 1 is een programma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip).
Getallen 1 Getallen 1 is een programma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip). Doelgroep Rekenen en Wiskunde Getallen 1 Getallen 1 is geschikt voor groep 7 en 8 van de basisschool
Nadere informatieTOEPASSING VAN HET ONTWIKKEL- EN GESPREKSMODEL AFSTEMMING OVERGANG VAN PO NAAR VO
AANSLUITING PO-VO ALLE ONTWIKKELASPECTEN TOEPASSING VAN HET ONTWIKKEL- EN GESPREKSMODEL AFSTEMMING OVERGANG VAN PO NAAR VO Om de aansluiting tussen PO en VO te verbeteren, is het belangrijk dat er concrete
Nadere informatieWiskundeonderwijs voor de 21 ste eeuw
Wiskundeonderwijs voor de 21 ste eeuw Welke instructievormen passen daarbij? Kees Buys Bert Zwaneveld (Open Universiteit) Sonia Palha (Hogeschool Amsterdam) kbuys@dds.nl g.zwaneveld@uu.nl s.abrantes.garcez.palha@hva.nl
Nadere informatieSamenvatting van Resultaat met rekenen. Bakker, Gerrits en Theil, CPS, 2012
Samenvatting van Resultaat met rekenen Bakker, Gerrits en Theil, CPS, 2012 Lesvoorbereiding en evaluatie 1. Bepaal lesdoel en onderwijsbehoefte leerling(en) (wat hebben de leerlingen nodig om op de leerlijn
Nadere informatieOVERDRACHTSFORMULIER EN ADVIESKAART OVERSTAP PO-VO
AANSLUITING P-V AFSLUITING EN START/ GEDE FEEDBACK VERDRACHTSFRMULIER EN ADVIESKAART VERSTAP P-V CASUS 4 De scholen van de Vereniging PCP Barendrecht en Ridderkerk gebruiken voor het plaatsingsadvies de
Nadere informatieGetallen 1 is een computerprogramma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip).
Getallen 1 Getallen 1 is een computerprogramma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip). Doelgroep Rekenen en Wiskunde Getallen 1 Getallen 1 is geschikt voor groep 7 en 8 van de basisschool
Nadere informatie*..\filmpjes\roltrap stopt.flv.flv
voor wie JA zegt tegen actief en inspirerend onderwijs Welke beeld heb jij bij activerende didactiek? Neem eerst even denktijd. Vergelijk daarna met je buur. Dolf Janson..\filmpjes\roltrap stopt.flv.flv
Nadere informatieWorkshop voorbereiden Authentieke instructiemodel
Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Uitleg Start De workshop start met een echte, herkenbare en uitdagende situatie. (v.b. het is een probleem, een prestatie, het heeft
Nadere informatieRubrics vaardigheden
Rubrics vaardigheden Rubrics vaardigheden In het leerlab 2020 hebben 7 vernieuwingsscholen vier rubrics ontwikkeld om de persoonlijke groei van leerlingen in kaart te brengen. Deze rubrics zijn vaardigheden
Nadere informatieRubrics vaardigheden
Rubrics vaardigheden Rubrics vaardigheden In het leerlab 2020 hebben 7 vernieuwingsscholen vier rubrics ontwikkeld om de persoonlijke groei van leerlingen in kaart te brengen. Deze rubrics zijn vaardigheden
Nadere informatieGetal en Ruimte wi 1 havo/vwo deel 1 hoofdstuk 4 Didactische analyse door Lennaert van den Brink (1310429)
Getal en Ruimte wi 1 havo/vwo deel 1 hoofdstuk 4 Didactische analyse door Lennaert van den Brink (1310429) - een lijst met operationele en concrete doelen van de lessenserie, indien mogelijk gerelateerd
Nadere informatieTitel: Creatief met (kilo) gram Groep 5 rekenen 1
Titel: Creatief met (kilo) gram Groep 5 rekenen 1 De leerlingen gaan in deze les op een speelse en kritische manier een verdieping leggen in de begrippen kilogram en gram aangezien de meeste leerlingen
Nadere informatieEEN BEETJE NEUROWETENSCHAP. 19/03/2015 UDL-inspiratiedag 1
EEN BEETJE NEUROWETENSCHAP 19/03/2015 UDL-inspiratiedag 1 3 GEINTEGREERDE NETWERKEN Het affectieve netwerk Het herkenningsnetwerk Het strategisch netwerk 19/03/2015 UDL-inspiratiedag 2 DE UDL-RICHTLIJNEN:
Nadere informatiePO-VO EN HET WAT EN HOE VAN TAAL EN REKENEN
PROCESBESCHRIJVING AANSLUITING PO-VO PO-VO EN HET WAT EN HOE VAN TAAL EN REKENEN SAMEN LEREN OVER REFERENTIENIVEAUS EN DIDACTIEK OM DE INHOUDELIJKE AANSLUITING TUSSEN PO EN VO IN GORINCHEM EN OMSTREKEN
Nadere informatieOpbrengstgericht werken bij andere vakken. Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan
Opbrengstgericht werken bij andere vakken Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan Doel Leerkrachten kunnen een les tekenen of geschiedenis ontwerpen volgens de uitgangspunten van OGW die ze direct
Nadere informatieWelkom. Het rekenexamen als kader. Consequenties voor het onderwijs. Presentatie door: Karin Snoodijk
Welkom Het rekenexamen als kader Consequenties voor het onderwijs Presentatie door: Karin Snoodijk Resultaten mbo 2014: cijferverdeling Verdeling cijfers rekenen over de drie afnameperiodes in 2013-2014
Nadere informatieZelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen.
Zelfstandig werken Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen. Visie Leerlinggericht: gericht op de mogelijkheden van
Nadere informatieBrochure Begrijpend lezen VMBO 1
Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 2 Inleiding Het belang van begrijpend lezen kan nauwelijks overschat worden. Het niveau van begrijpend lezen dat kinderen aan het einde van
Nadere informatieLeerlijn leren leren. 4 Leerlijn leren leren. 1 Strategieën om kennis op te bouwen en problemen op te lossen
4 Leerlijn leren leren Leerlijn leren leren 1 2 3 4 5 6 1 Strategieën om kennis op te bouwen en problemen op te lossen 1 De lln kunnen losse gegevens leren ze: a betekenis te geven ze te situeren in een
Nadere informatieAANSLUITING PO-VO VIA ELEKTRONISCHE LEEROMGEVING (ELO)
PROCESBESCHRIJVING AANSLUITING PO-VO AANSLUITING PO-VO VIA ELEKTRONISCHE LEEROMGEVING (ELO) LEERLINGEN VAN GROEP 8 IN HET PO MAKEN KENNIS MET HET WERKEN IN EEN ELEKTRONISCHE LEEROMGEVING (ELO) ZOALS DIE
Nadere informatieDe Taxonomie van Bloom Toelichting
De Taxonomie van Bloom Toelichting Een van de meest gebruikte manier om verschillende kennisniveaus in te delen, is op basis van de taxonomie van Bloom. Deze is tussen 1948 en 1956 ontwikkeld door de onderwijspsycholoog
Nadere informatiemijnplein 30 okt 2013 Begrijpend lezen = Begrijpend leren
mijnplein 30 okt 2013 Begrijpend lezen = Begrijpend leren Doelen Aan het eind van deze masterclass: Ken je het belang en de plek van begrijpend lezen/luisteren binnen het onderwijs Ken je de belangrijkste
Nadere informatieHoe een training in metacognitieve vaardigheden leerlingen en docenten helpt! Bijeenkomst 2
Hoe een training in metacognitieve vaardigheden leerlingen en docenten helpt! Bijeenkomst 2 Rodica Ernst-Militaru R.Ernst@udenscollege.nl Plonie Nijhof nyh@hermannwesselinkcollege.nl Deze bijeenkomst 14:00-15:15
Nadere informatieWorkshop. Timmeren. - de oppervlakte van de plank berekenen, en de oppervlakte van het binnenwerk berekenen: basis x hoogte
Workshop Timmeren Leerlingen krijgen als voortaak (thuis oplossen) het plan, en dan samen bespreken en controleren in de workshop: - ontbrekende getallen invullen. Hiervoor zetten ze eerst best alles in
Nadere informatieDoel van deze presentatie is
Doel van deze presentatie is Oplossingsgericht? Sjoemelen? Evaluatie van de praktische oefening. Verbetersuggesties qua oplossingsgerichtheid (niet met betrekking tot de inhoud van de gebruikte materialen)
Nadere informatieOVERDRACHTSFORMULIER EN ADVIESKAART OVERSTAP PO-VO
AANSLUITING P-V AFSLUITING EN START/ FEEDBACK VERDRACHTSFRMULIER EN ADVIESKAART VERSTAP P-V FRMULIER De scholen van de Vereniging PCP Barendrecht en Ridderkerk gebruiken voor het plaatsingsadvies de advieskaart
Nadere informatieDe afpelbenadering. Karakteristiek van een diagnostische aanpak voor het vmbo
De afpelbenadering Karakteristiek van een diagnostische aanpak voor het vmbo Kern van de Afpelbenadering Een diagnostische aanpak om leerlingen met problemen bij het oplossen van opgaven op 2F-niveau (of
Nadere informatieDE METADENKENDE LEERLING TRAINING DEEL 1 16 JUNI 2015 IMPROVE-METHODE VOOR HET VERBETEREN VAN DE METACOGNITIE BIJ LEERLINGEN
DE METADENKENDE LEERLING TRAINING DEEL 1 16 JUNI 2015 IMPROVE-METHODE VOOR HET VERBETEREN VAN DE METACOGNITIE BIJ LEERLINGEN Rodica Ernst-Militaru Udens College R.Ernst@udenscollege.nl Plonie Nijhof Hermann
Nadere informatieVervolgcursus Proeftuin Rekenen Derde bijeenkomst woensdag 2 maart 2016 vincent jonker & monica wijers
Vervolgcursus Proeftuin Rekenen Derde bijeenkomst woensdag 2 maart 2016 vincent jonker & monica wijers Programma 1. Terugblik/huiswerk 2. Domein Verhoudingen 3. Huiswerk Deel 1 HUISWERK algemeen Mooie
Nadere informatieHoe kan je collega s coachen bij het universeel ontwerpen?
Hoe kan je collega s coachen bij het universeel ontwerpen? Hoe kan je collega s coachen bij het universeel ontwerpen? 2 Een manier van coachen die volgens ons goed aansluit bij wat er in onderwijs nodig
Nadere informatieVliegende start voor (startend) onderwijspersoneel
Cursussen, conferenties en advies Vliegende start voor (startend) onderwijspersoneel Overzicht cursusaanbod voor (startend) personeel in het onderwijs 2009/2010 Volg een cursus bij AOb scholing De AOb
Nadere informatieDifferentiëren met een groepsplan
Differentiëren met een groepsplan Dolf Janson 1 verschil maken recht doen aan verschillen afstemmen op verschillen adaptief onderwijs inspelen op onderwijsbehoeften onderwijs passend maken Recht doen aan
Nadere informatieBegeleiding van studievaardigheden in het Mentoraat. Frans Ottenhof
Begeleiding van studievaardigheden in het Mentoraat Frans Ottenhof De rol van de mentor * Wat is motiverend voor leerlingen? * Aan welke studievaardigheden kun je werken? Welke niet? * Wat heb je nodig
Nadere informatieOVERDRACHTSFORMULIER EN ADVIESKAART OVERSTAP PO-VO
AANSLUITING PO-VO AFSLUITING EN START/ FEEDBACK OVERDRACHTSFORMULIER EN ADVIESKAART OVERSTAP PO-VO TOELICHTING De scholen van de Vereniging PCPO Barendrecht en Ridderkerk gebruiken voor het plaatsingsadvies
Nadere informatieFICHE 1: Gf - Vloeiende intelligentie KENMERKEN EN AANBEVELINGEN GISLEEN RAUWS
2015 FICHE 1: Gf - Vloeiende intelligentie KENMERKEN EN AANBEVELINGEN [Typ hier] [Typ hier] UIT: Intelligentiemeting in nieuwe banen: de integratie van het CHC-model in de psychodiagnostische praktijk.
Nadere informatieKritisch Denken met Rationale
Docentendag Maatschappijleer 2018 Kritisch Denken met Rationale Timo ter Berg & Daan van Riet Kritisch Denken Inhoud 1. Introductie 2. Belang Kritisch Denken (= KD) 3. Wat is KD? 4. Hoe ontwikkel je KD-vaardigheden?
Nadere informatieIk tel tot 10! Volgens Bartjens Studentendag vrijdag 15 april 2016. Rekendag voor Pabo-studenten Thema: Ik tel tot 10!
Volgens Bartjens Studentendag vrijdag 15 april 2016 Ik tel tot 10! Wat: Rekendag voor Pabo-studenten Thema: Ik tel tot 10! Plaats: CPS, Amersfoort (8 min. lopen vanaf NS Amersfoort-Schothorst) Wanneer:
Nadere informatieCOMMUNICEREN VANUIT JE KERN
COMMUNICEREN VANUIT JE KERN Wil je duurzaam doelen bereiken? Zorg dan voor verbonden medewerkers! Afgestemde medewerkers zijn een belangrijke aanjager voor het realiseren van samenwerking en innovatie
Nadere informatieDatum: 5 september 2014
Naam: Ruben Smit NewHR.nl heeft de ambitie je te faciliteren zodat je je optimaal kan ontwikkelen en duurzaam inzetbaar blijft, welke functie je dan ook hebt. Dit rapport is de eerste stap naar persoonlijke
Nadere informatieNaam:... ZELFEVALUATIE WISKUNDE A-STROOM (het 60-puntenplan) WAT KAN IK AL? / WAT MOET IK NOG HERHALEN? / WAT MOET IK NOG INOEFENEN?
ZELFEVALUATIE WISKUNDE A-STROOM (het 60-puntenplan) WAT KAN IK AL? / WAT MOET IK NOG HERHALEN? / WAT MOET IK NOG INOEFENEN? Voor de GETALLENLEER worden concreet volgende doelstellingen nagestreefd: Begripsvorming
Nadere informatieInleiding bij de handreiking
Excellente gespreksvoering met excellente leerlingen Inleiding bij de handreiking 2 Inleiding bij de handreiking Excellente gespreksvoering met excellente leerlingen: werken met MY POD Waarom aandacht
Nadere informatieWorkshop. Het museum. Opzet: Aan de hand van een plan de maquette van het museum in elkaar knutselen.
Workshop Het museum Opzet: Aan de hand van een plan de maquette van het museum in elkaar knutselen. Materiaal: Het maquettepakket van in het muzeeum. Doelen: Moedertaal: Lezen: Communicatieve elementen
Nadere informatieHOERA, een meisje Ondertitel: Analyseren
HOERA, een meisje Ondertitel: Analyseren 1. Inleiding Aan de hand van een concept cartoon verdiepen leerlingen zich in de vraag hoe het komt dat een meisje een meisje is. Een concept cartoon is een visuele
Nadere informatieWiskunde Een algemene strategie voor het vaardig oplossen van wiskundige problemen kennen, flexibel aanwenden en verwoorden
VVKBaO Wiskunde DO 1 Een algemene strategie voor het vaardig oplossen van wiskundige problemen kennen, flexibel aanwenden en verwoorden Dat houdt in: a) Zich een goede voorstelling maken van het probleem
Nadere informatieBiologie inhouden (PO-havo/vwo): Instandhouding
Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Instandhouding kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 34: De leerlingen leren zorg te dragen voor
Nadere informatieparate rekenvaardigheden
parate rekenvaardigheden Rinske Stelwagen & Teun Hommersom parate rekenvaardigheden wie zijn wij workshop tijdens de vorige conferentie de som van de dag een wiskunde- / reken-website een diagnostische
Nadere informatieHoe zou je dit vertellen aan iemand die er vandaag niet bij is? Leerlingen helpen om wiskunde te begrijpen: Vragen die: Ben je het er mee eens?
Leerlingen helpen om wiskunde te begrijpen: 1 2 Welke strategie heb je gebruikt? 3 Ben je het er mee eens? Ben je het er mee oneens? 4 Zou je die vraag aan de klas kunnen stellen? 5 Kun je je 6 Wil 7 oplosmethode
Nadere informatieWaarom Wetenschap en Techniek W&T2015
Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 In het leven van alle dag speelt Wetenschap en Techniek (W&T) een grote rol. We staan er vaak maar weinig bij stil, maar zonder de vele uitvindingen in de wereld van
Nadere informatieReflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatieHoe voer ik een onderzoek uit? Een stappenplan om te helpen een onderzoek uit te voeren.
Hoe voer ik een onderzoek uit? Een stappenplan om te helpen een onderzoek uit te voeren. Bij het doen van onderzoek onderscheid je vier fasen: 1 De fase van voorbereiding 2 De fase van uitvoering 3 De
Nadere informatieExamenprogramma wiskunde D havo
Examenprogramma wiskunde D havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Kansrekening en statistiek
Nadere informatiebasiscursus rekenen derde bijeenkomst Woensdag 19 november 2014 vincent jonker, monica wijers
basiscursus rekenen derde bijeenkomst Woensdag 19 november 2014 vincent jonker, monica wijers Programma in vijf bijeenkomsten 1. Referentiekader rekenen domeinen, niveaus 2. Rekendidactiek, basisschool
Nadere informatie27 November 2018 ONDERWIJSADVIES EN TRAINING. De taal van rekenen. Vincent Jonker & Monica Wijers
ONDERWIJSADVIES EN TRAINING 27 November 2018 De taal van rekenen Vincent Jonker & Monica Wijers Starter Wat zie je hier? Kennismaken MBO of VO? Docent of anders? Rekenen, taal of een ander vak? Bespreek
Nadere informatieReken uit en Leg uit Twee vaardigheden hand in hand
Reken uit en Leg uit Twee vaardigheden hand in hand Presentatie Alledaags Rekenen Nieuwegein woensdag 21 november 2012 Giel Hanraets en Vincent Jonker deel 0 PROGRAMMA Programma 1. Korte schets van de
Nadere informatie21 e eeuwse vaardigheden inzetten in het voortgezet onderwijs. Maaike Rodenboog, SLO
21 e eeuwse vaardigheden inzetten in het voortgezet onderwijs Maaike Rodenboog, SLO m.rodenboog@slo.nl SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Onafhankelijke, niet-commerciële positie als
Nadere informatieLeren Zichtbaar maken. Masterclass Simea congres Monique van der Knaap Annelies Baarends 7 april 2017
Leren Zichtbaar maken Masterclass Simea congres Monique van der Knaap Annelies Baarends 7 april 2017 Even voorstellen Monique van der Knaap Adviseur bij RPCZ/Bazalt Trainer Leren Zichtbaar Maken Begeleidt
Nadere informatieKey success actors. De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen. Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management
Key success actors De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management 1 Key success actors De rol van middenmanagement bij strategische
Nadere informatieProjectdefinitie. Plan van aanpak
Projectplan DOT2 Projectdefinitie ICT is niet meer weg te denken uit ons onderwijs (Hasselt, 2014). Als (toekomstige) leerkracht is het belangrijk dat je daar op inspeelt en kennis hebt van de laatste
Nadere informatieWaarin onderscheidt dit boek zich van andere benaderingen?
1 Achtergrond 1. Inleiding Waarin onderscheidt dit boek zich van andere benaderingen? Algemeen: - In het boek worden nieuwe inzichten vanuit verschillende invalshoeken van de leerpsychologie naar het behandelen
Nadere informatieWISKUNDE D HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0
WISKUNDE D HAVO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de
Nadere informatieHoe rijk is een GP ervaring? Proeven en Opbrengst Gericht Werken: Hoe zit dat?
Hoe rijk is een GP ervaring? Proeven en Opbrengst Gericht Werken: Hoe zit dat? GP goes OGW Met OGW willen we de ontwikkeling van leerlingen zo goed mogelijk stimuleren. Dat vraagt van de docent én school
Nadere informatieZelfgestuurd leren met Acadin
Zelfgestuurd leren met Acadin 1. Wat is zelfgestuurd leren? Zelfgestuurd leren wordt opgevat als leren waarbij men zelfstandig en met zin voor verantwoordelijkheid de sturing voor de eigen leerprocessen
Nadere informatieHet verbeteren van zelfwerkzaamheid van 2 havo/vwo leerlingen.
Bonaventuracollege Leiden Het verbeteren van zelfwerkzaamheid van 2 havo/vwo leerlingen. Advies voor docenten Sanne Macleane 2015 Inhoudsopgave Inleiding... 3 De opbouwende leerlijn van het zelfstandig
Nadere informatieRapportage Werksoorten. BIJ Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 02.04.2015. Email:
Rapportage Werksoorten Naam: BIJ Voorbeeld Datum: 02.04.2015 Email: support@meurshrm.nl BIJ Voorbeeld / 02.04.2015 / Werksoorten (QWSN) 2 Inleiding Wat voor type werkzaamheden spreken jou aan? Wat voor
Nadere informatieCREATIEF VERMOGEN. Andrea Jetten, Hester Stubbé
CREATIEF VERMOGEN Andrea Jetten, Hester Stubbé OPDRACHT Creativitief vermogen meetbaar maken zodat de ontwikkeling ervan gestimuleerd kan worden bij leerlingen. 21st century skills Het uitgangspunt is
Nadere informatieopbrengstgericht werken in en door de sectie Met leerlingen reflecteren op de (gemaakte) toets
opbrengstgericht werken in en door de sectie Met leerlingen reflecteren op de (gemaakte) toets APS en KPC-groep Colofon Deze uitgave maakt onderdeel uit van de publicatie Opbrengstgericht werkin in en
Nadere informatieExamenprogramma wiskunde D vwo
Examenprogramma wiskunde D vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Kansrekening en statistiek
Nadere informatieBIJGESTELDE VISIE REKENEN & WISKUNDE
BIJGESTELDE VISIE REKENEN & WISKUNDE Het project Curriculum.nu Doelstelling van het project Curriculum.nu is ontwikkeling van de curricula in negen leergebieden (uit: werkopdracht aan de ontwikkelteams):
Nadere informatieVervolgcursus Rekenen Derde bijeenkomst woensdag 11 maart 2015 vincent jonker & monica wijers
Vervolgcursus Rekenen Derde bijeenkomst woensdag 11 maart 2015 vincent jonker & monica wijers Programma 1. Terugblik/huiswerk 2. Domein Verhoudingen 3. Huiswerk Deel 1 HUISWERK Zoek een percentage in je
Nadere informatieBegeleiding van leerlingen
Begeleiding van leerlingen Doel Voorbeelden aanreiken van de wijze waarop begeleiding vorm kan krijgen. Soort instrument Voorbeelden Te gebruiken in de fase Uitvoeren Beoogde activiteit in de school Het
Nadere informatieColofon. Dit is een uitgave van: Philips Human Resources Benelux / Jet-Net Gebouw VB-12 Postbus 80003 5600 JZ Eindhoven
Straatverlichting, wat kost dat L 30 30 30 x x een wiskundeproject voor 4 havo/vwo Colofon Dit is een uitgave van: Philips Human Resources Benelux / Jet-Net Gebouw VB- Postbus 80003 600 JZ Eindhoven Uitgave:
Nadere informatieStress & Burn Out. ubeon Academy
Stress & Burn Out ubeon Academy Programma Stress & Burn Out, twee thema s die tot voor kort taboe waren in vele werkomgevingen, vragen vandaag de dag extra aandacht. Naast opleidingen gericht op individuele
Nadere informatieWetenschap & Technologie Ontwerpend leren. Ada van Dalen
Wetenschap & Technologie Ontwerpend leren Ada van Dalen Wat is W&T? W&T is je eigen leven W&T: geen vak maar een benadering De commissie wil onderstrepen dat wetenschap en technologie in haar ogen géén
Nadere informatieVandaag ALS WE KIEZEN VOOR BEWIJZEN, LATEN WE DAN NIET TOVEREN 11/10/09. Anne Schatteman Erasmushogeschool Brussel Lerarenopleiding LSO
ALS WE KIEZEN VOOR BEWIJZEN, LATEN WE DAN NIET TOVEREN Erasmushogeschool Brussel Lerarenopleiding LSO anne.schatteman@ehb.be Vandaag 2 2 Erasmushogeschool Brussel 1 3 Stellingen en bewijzen zijn essentieel
Nadere informatieCoalitielid met hart en ziel
Coalitielid met hart en ziel Samenwerken vind ik belangrijk omdat... Peter Rooze 29 januari 2011 Teambuilding en samenwerking. Resultaten: 1. Kennismaking met - motieven van - collega s. 2. Betere samenwerking.
Nadere informatieRubrics voor de algemene vaardigheden - invulblad. 1. Zelfstandig leren Het kunnen sturen van het leerproces en daarop reflecteren.
ingevuld door :. Zelfstandig leren Het kunnen sturen van het leerproces en daarop reflecteren Aanpak kiezen en planning maken Ik verdiep me in een opdracht zodat ik overzicht heb. Ik kan een passende aanpak
Nadere informatieDAG VAN DE WISKUNDE. 20 november 2010 DE ACTUALITEIT VAN ONS WISKUNDEONDERWIJS GEVARIEERD AANBOD WISKUNDE-IMPULSDAG
DAG VAN DE WISKUNDE 20 november 2010 DE ACTUALITEIT VAN ONS WISKUNDEONDERWIJS 1 GEVARIEERD AANBOD 1. Hoogbegaafdheid: achtergronden - aanpak 2. Digitaal bord: didactisch gebruik 3. Statistiek met GeoGebra
Nadere informatiePROLOOP NR 1 2015 HAAL HET BESTE UIT JOUW LOPERS MET ZIPCOACH
PROLOOP NR 1 2015 HAAL HET BESTE UIT JOUW LOPERS MET ZIPCOACH 56 TIPS & TRICKS Elke hardloper heeft zijn eigen doelstelling: waar de één zich bijvoorbeeld focust op het verbeteren van zijn looptechniek,
Nadere informatie