De chemie van liefde en oorlog: Hoe planten communiceren met hun omgeving
|
|
- Anita Hendriks
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De chemie van liefde en oorlog: Hoe planten communiceren met hun omgeving Nicole M. van Dam Onderzoeksgroep Ecogenomics Institute of Water and Wetland Research (IWWR) Radboud Universiteit Nijmegen
2 Planten en hun relaties sluipwespen herbivoren (rupsen, luizen) bestuivers virussen mieren schimmels stikstof-fixerende bacteriën wortelherbivoren pathogene bacteriën aaltjes
3 Zo communiceren mensen
4 PlantAARDIGE communicatie? Aanraken Gezichtsuitdrukking Praten Gebaren
5 Planten communiceren met chemische stoffen sluipwespen Vijanden verjagen Oorlog herbivoren (rupsen, luizen) virussen schimmels bestuivers mieren stikstof-fixerende bacteriën Vrienden lokken liefde wortelherbivoren pathogene bacteriën aaltjes
6 Voorbeelden van chemische communicatie Aanlokken van bestuivers door orchideeën liefde De mosterdoliebom voor afweer tegen rupsen Geïnduceerde afweer liefde Oorlog Oorlog
7 Echte liefde: bestuivers Planten kunnen bestuivers lokken met: Nectar suiker, aminozuren Bloemengeuren Kleuren honingmerk
8 Echte liefde???? Orchidee (Ophrys spp) Mannetjesinsect Fotos:
9 Mannetjesinsect transporteert pollinia Fotos:
10 Chemische misleiding Relative abundance in extract (%) female bee cuticle Ophrys flower Chemical compound number Bewerkte data van F. Schiestl
11 Zichtbare en onzichtbare vormen van zelfverdediging Coffeïne (= Theïne) Nicotine Glucobrassicine Stekels en haren Bittere en giftige stoffen Oorlog
12 Sommige vormen van plantafweer zijn dodelijk Socrates Gevlekte scheerling (Conium maculatum) coniine
13 Ook in onze moderne tijd. Volkskrant, 10 maart 2005 H C N Cassavewortels Waterstofcyanide (blauwzuurgas) Post-harvest processing
14 Tja, wat zou u doen? Luizen Rupsen Virussen Zoogdieren Nematoden
15 De mosteroliebom in kool en mosterd Enzym Myrosinase Giftige, pittige vluchtige stoffen
16 Ontploffende bommen meten in Nijmegen PTR-MS meet vluchtige stoffen Wortels beschadigen met een mes Zwarte mosterd met cuvetten Samenwerking met Trace Gas Lab (Simona Cristescu & Frans Harren) IMM RU
17 NORM49 Ondergrondse mosterdoliebom gaat af bij beschadiging 1200 Comparision of all sulfur compounds in roots NORM49 NORM60 NORM63 NORM Isothiocyanaat productie TIME Crespo E, Hordijk CA, De Graaf R, Cristescu SM, Harren FJM, van Dam NM (2012) Phytochemistry 84:
18 Smaakbommen die ontploffen in uw mond Mosterdoliebom leidt tot pittige smaken
19 Glucosinolaten als afweer tegen de mens Foto: tuinadvies.nl
20 Effect glucosinolaten op resistentie Rupsen van de koolmot (Mamestra brassicae) Met glucosinolaten - Weinig schade - Kleine rupsen Zonder glucosinolaten - Veel schade - Grote rupsen Beekwilder J, van Leeuwen W, van Dam NM, Bertossi M, et al. (2008) The Impact of the Absence of Aliphatic Glucosinolates on Insect Herbivory in Arabidopsis. PLoS ONE 3(4): e2068. doi: /journal.pone
21 Effecten van verschillende soorten glucosinolaten Koolmot (Mamestra brassicae) Nasturtiine Chemotype Barbarine Chemotype Barbarakruid (Barbarea vulgaris) OH Van Leur, Vet, van der putten en van Dam (2008) in Journal of Chemical Ecology
22 Induceerbare afweer JA JA JA R.I.P Schade door rups Productie signaalhormoon Afweer wordt geproduceerd JA = jasmonic acid (jasmonzuur)
23 Afweerstrategieën in planten Directe afweer: de stof heeft effect op de herbivoor zelf Giftig Vraatvergallend Verteringsremmend Indirecte afweer: de stof lokt natuurlijke vijanden van de herbivoor naar de plant Geurstoffen Extraflorale nectar
24 Indirecte afweer is induceerbaar JA JA JA Vraat door rups Productie signaalhormoon Productie vluchtige stoffen & Aantrekking sluipwesp
25 Parasitaire sluipwespen leggen eieren in gastheer Foto: bugsinthepicture.com Foto: Roel Wagenaar, NIOO
26 Onzichtbare effecten op bovengrondse afweer R.I.P Vraat aan de wortel Hormonen worden getransporteerd Effecten op bovengrondse organismen?
27 Onderzoeksvragen Ecogenomics Als een herbivoor aan de wortels van een koolplant vreet Wat gebeurt er met chemische afweer in wortel en blad? Welke genen zijn daarbij betrokken? Welk effect heeft dit op rupsen & sluipwespen? Kan de plant zich nog optimaal verweren? Schade door koolwortelvlieg (Delia radicum)
28 Om te onthouden: dit is wat wij zien..
29 .maar dit is wat herbivoren of bestuivers zien : chemische communicatie met planten Bron chemische structuren: Wikipedia
30 Dank u voor uw aandacht, vragen zijn welkom! Foto L. Daenen
Zelfverdediging bij planten: Kom maar op met die rups!
Zelfverdediging bij planten: Kom maar op met die rups! Nicole M. van Dam Afdeling Ecogenomics Institute of Water and Wetland Research Radboud Universiteit Nijmegen Programma Afweer in planten: welke vormen
Nadere informatieHet grote Ondergrondse- Bovengrondse Interacties Spel
Het grote Ondergrondse- Bovengrondse Interacties Spel Katrin Meyer & Nicole van Dam contact en reacties: Prof. Dr. Nicole van Dam Afdeling Ecogenomics, IWWR Radboud Universiteit Nijmegen Postbus 9010 6500
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/90878
Nadere informatieKruip in de huid van trips: invloed van gewas en klimaat op gedrag en bestrijding
Kruip in de huid van trips: invloed van gewas en klimaat op gedrag en bestrijding Gerben Messelink Wageningen University & Research, BU Glastuinbouw Gewasgezondheidsdag, 8 maart 2018 trips adulten eieren
Nadere informatieEntomologie in Wageningen onderzoeksthema s
Entomologie Wageningen Universiteit Fundamenteel & toegepast onderzoek Bio-interacties duurzame gewasbescherming Entomologie in Wageningen onderzoeksthema s Chemische en moleculaire ecologie rol van informatiestoffen
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/83232
Nadere informatieWij willen eten! -Voedselselectie door rupsen-
Inleiding Meer dan 60% van alle soorten op aarde behoren tot de insecten. Ze komen in bijna alle habitats voor en zijn essentieel voor het leven op aarde. Soms vormen insecten plagen die gehele oogsten
Nadere informatieWij willen eten! Statistische analyse van de voedselselectie door rupsen
Inleiding Meer dan 60% van alle soorten op aarde behoren tot de insecten. Ze komen in bijna alle habitats voor en zijn essentieel voor het leven op aarde. Soms vormen insecten plagen die hele oogsten kunnen
Nadere informatieSCHIJNBARE CHAOS DEEL 4
SCHIJNBARE CHAOS DEEL 4 Welkom Als je mij hoort, tik dan even iets in de chat Welkom Als je mij hoort, tik dan even iets in de chat Welkom Als je mij hoort, tik dan even iets in de chat Welkom Als je mij
Nadere informatie4. BEHANDELING VAN PLAGEN EN ZIEKTEN
4. BEHANDELING VAN PLAGEN EN ZIEKTEN Groenten kunnen last hebben van uiteenlopende belagers: schimmels brengen ziekten voort en rupsen en naaktslakken vreten de gewassen aan, met nefaste gevolgen voor
Nadere informatieBiodiversiteit en netwerken
Basiscursus Ecologische Moestuin Biodiversiteit en netwerken Ecologisch tuinieren is 1. Niet destructief, maar constructief tuinieren; 2. Netwerken bevorderen 1. Destructief boeren/tuinieren Pesticiden
Nadere informatieVan eitje tot vlinder
Werkblad Van eitje tot vlinder Wat is de goede volgorde van de plaatjes? Begin bij plaatje : de vlinder legt eieren. Schrijf de letter a in hokje. Welk plaatje is de volgende? Zet de letter ervan in hokje
Nadere informatieTRACER. Nieuwe bestrijdingsmogelijkheden van schadelijke insecten in de koolteelt. Tel.:
Nieuwe bestrijdingsmogelijkheden van schadelijke insecten in de koolteelt KOOLVLIEGLARVE SCHADE KOOLMOTJE GROOT KOOLWITJE Tel.: 03 450 2700 een biologisch geproduceerd insecticide met een unieke werkingswijze
Nadere informatieVerteren en fermenteren. havo/vwo 3-4
Verteren en fermenteren havo/vwo 3-4 Bij onze spijsvertering en voedselproductie spelen microben een belangrijke rol. Het gebruik van microben om voedsel te maken, heet fermentatie. Veel van ons eten en
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-11-2-b Jakobskruiskruid - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 5 en beantwoord dan vraag 38
Nadere informatieMartijn Bezemer
Interacties tussen onder en bovengrondse organismen: Nieuw inzicht en toepassingen Martijn Bezemer m.bezemer@nioo.knaw.nl Netherlands Instituut voor Ecologie Bodems zijn van levensbelang Ecosysteem diensten:
Nadere informatieBodembeheer in functie van ziekteweerbaarheid
Bodembeheer in functie van ziekteweerbaarheid Jane Debode Caroline De Tender, Wim Wesemael, Nicole Viaene, Johan Van Vaerenbergh, Koen Willekens, Tommy D Hose, Greet Ruysschaert, Bart Vandecasteele & Martine
Nadere informatieGrondontsmetting. Gera van Os, Wageningen UR
Grondontsmetting Gera van Os, Wageningen UR Vier vormen van grondontsmetting Chemische grondontsmetting Inundatie Biofumigatie Biologische grondontsmetting Chemische grondontsmetting Natte grondontsmetting
Nadere informatieUitbreiding erkenning Coragen
Uitbreiding erkenning Coragen Coragen (Chloorantraniliprole 200 g/l) Wortelen, pastinaak, knolselder. Radijs,rammenas,rettich en wortelpeterselie. - Wortelvlieg 175 ml/ha Coragen Bloemkool, broccoli, sluitkool.
Nadere informatieINVLOED VAN PROCESSING OP TEXTUUR EN RHEOLOGIE VAN PRODUCTEN OP BASIS VAN FRUIT EN GROENTEN M. Hendrickx. AA (mm) time (min)
INVLOED VAN PROCESSING OP TEXTUUR EN RHEOLOGIE VAN PRODUCTEN OP BASIS VAN FRUIT EN GROENTEN M. Hendrickx AA (mm) 2.0 1.6 1.2 0.8 0.4 0.0 NH3 + Asp 0 20 40 60 80 100 time (min) kasp kintg Asn + Glc Int1
Nadere informatieSamenvatting Hoofdstuk 2
Brassica rapa is wereldwijd een van de meest belangrijke oliehoudende zaadgewassen met een grote ecologische impact. Naast het gebruik in de plantaardige olie-industrie, voorziet het de gemeenschap over
Nadere informatieWorkshop bodemplagen in de glastuinbouw en zomerbloemen
Workshop bodemplagen in de glastuinbouw en zomerbloemen Knelpunten en nieuwe oplossingsrichtingen 12-3-2015, Marjolein Kruidhof Welke beestjes behoren tot de bodemplagen? Definitie bodemplaag: dieren waarvan
Nadere informatieNematodenproef bestrijding dennenprocessierups Thaumetopoea pityocampa
Nematodenproef bestrijding dennenprocessierups Thaumetopoea pityocampa Spanje, Javea, Cap Sant Antoni december 2013 - februari 2014 Door: Silvia Hellingman-Biocontrole Onderzoek en Advies en Jan van Eijle
Nadere informatieBloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 6 september 2017, Kronenberg
Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 6 september 2017, Kronenberg Rode draad in deze presentatie Waarom bloemenranden op je bedrijf? Natuurlijke plaagbestrijding is dichtbij.
Nadere informatie21-$# 3*1-41/!"#$%&'"()*'")+,$-#.#-/'",0+1"
21-$# 3*1-41/!"#$%&'"()*'")+,$-#.#-/'",0+1" !"#$%$ &'"()"*$ +,)-./0$"1 MossKade: BlocCade: Naturalis-L: AQ10: Isonet-T: MO5Sport: Tegen mos en levermos Wondafdekking topfruit, rode bessen en druiven Biologisch
Nadere informatie1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken van energie. Kortom alle processen in organismen.
THEMA 1 1 Stoffen worden omgezet 2 Fotosynthese 3 Glucose als grondstof 4 Verbranding 5 Fotosynthese en verbranding 1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken
Nadere informatieDe gemiddelde temperatuur per jaar stijgt in de afgelopen decennia. Uitbreidende planten; nieuwe inzichten in hun onderen bovengrondse interacties
Themadag Exoten, 2 december 21 2-12-21 De gemiddelde temperatuur per jaar stijgt in de afgelopen decennia Uitbreidende planten; nieuwe inzichten in hun onderen bovengrondse interacties Elly Morriën Tim
Nadere informatieKom jij bij ons stage lopen? CSI in de voedselketen en jij bent erbij!
Kom jij bij ons stage lopen? CSI in de voedselketen en jij bent erbij! RIKILT Wageningen UR is gespecialiseerd in het onderzoek naar veilig en betrouwbaar voedsel. Wij geven antwoord op vele soorten vragen:
Nadere informatieEen hoge opbrengst en toch duurzaam kweken? Dan is Coco Growing jouw keuze.
G R O W I G B E E R E V E R Y DA Y COCO GROWI G COCO GROWI G Een hoge opbrengst en toch duurzaam kweken? Dan is Coco Growing jouw keuze. De hoge opbrengst is te danken aan de natuurlijke rijkdom van kokos;
Nadere informatieWERKBLADEN VOOR DE LEERLINGEN
BIO? DA S LOGISCH! INTROLES VOOR DE 2 e GRAAD 1 LESUUR WERKBLADEN VOOR DE LEERLINGEN 2 BIO? DA S LOGISCH? - WERKBLADEN VIDEO: GEERT HOSTE Wat is biologische voeding? Schrijf zoveel mogelijk termen op die
Nadere informatieBiologische bestrijding in bloembolgewassen
Praktijkonderzoek Plant & Omgeving Bollen, Bomen & Fruit Biologische bestrijding in bloembolgewassen Cor Conijn Onderzoeker insecten en aaltjes Bloembollen Biologische bestrijding in bloembolgewassen Detectie,
Nadere informatieKoepelproject Plantgezondheid bomen & vaste planten. Naar een toekomstbestendige boomkwekerij
Koepelproject Plantgezondheid bomen & vaste planten Naar een toekomstbestendige boomkwekerij Deelproject; Biologische grondontsmetting in vaste planten Het doel van dit project is alternatieve methoden
Nadere informatieVrijheid in exporteren van appels en peren. Nieuw: Affirm
Vrijheid in exporteren van appels en peren. Nieuw: Affirm TM Met Affirm gaat fruit de hele wereld rond Want Affirm is dé nieuwe rupsenbestrijder in appels en peren. Onmisbaar vanwege zijn effectiviteit
Nadere informatieVoedsel. kweek, productie en vertering. mbo
Voedsel kweek, productie en vertering mbo Microben en voedsel zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In de landbouw worden voedselgewassen constant bedreigd door ziekteverwekkers. Maar zonder microben
Nadere informatieWAPENWEDLOOP SURVIVAL OF THE SMARTEST. College 2 Mimicry
WAPENWEDLOOP SURVIVAL OF THE SMARTEST College 2 Mimicry PROGRAMMA 1. Veelzijdig verrassend 2. Mimicry 3. Bommen en granaten 4. Chemische oorlogvoering Mimicry Afgeleid van het Griekse mimetikos = nabootsen
Nadere informatieinhoud blz. Vlinders 3 1. Insecten 4 2. De kop 5 3. De vleugels 6 4. Van ei tot vlinder 7 5. Dag en nachtvlinders 8 6. Voedsel 9 7. Vijanden 10 8.
Vlinders inhoud blz. Vlinders 3 1. Insecten 4 2. De kop 5 3. De vleugels 6 4. Van ei tot vlinder 7 5. Dag en nachtvlinders 8 6. Voedsel 9 7. Vijanden 10 8. Vlinders in Nederland 11 9. Filmpjes 15 Pluskaarten
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-11-2-b Jakobskruiskruid - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 5 en beantwoord dan vraag 38
Nadere informatieWeerbaarheid Wietse de Boer NIOO-KNAW (Microbiële Ecologie) WUR (Bodemkwaliteit)
Weerbaarheid Wietse de Boer NIOO-KNAW (Microbiële Ecologie) WUR (Bodemkwaliteit) E-mail:w.deboer@nioo.knaw.nl Ziekteverwekkers Actoren Activiteit / Mechanisme Gevolg Duur Ziekteverwekkers Indringers Verstoring
Nadere informatieSluipwespen: macabere meesterspeurders
Sluipwespen: macabere meesterspeurders Door Louise Vet en Felix Wäckers In de film Alien dringen buitenaardse wezens zich binnen in lichamen van mensen, vermenigvuldigden zich, kruipen hierna spectaculair
Nadere informatieWeerbaar telen. Wat zijn de instrumenten?
Weerbaar telen. Wat zijn de instrumenten? INHOUD PRESENTATIE 1. Indeling type producten biostimulatoren en andere producten die we op het gewas toepassen 2. Natuurlijke bodemweerbaarheid: relevantie organische
Nadere informatieWillem Piet. Valse meeldauw Wat nu?
Willem Piet Valse meeldauw Wat nu? Het preventief beheersen van ziekten en plagen Door het ondersteunen van het natuurlijk herstellend vermogen van bodem en gewas WAAR STAAN WE VOOR? ONZE MISSIE Het versterken,
Nadere informatieFOTO'S PROJECTEN http://www.dvua.nl/images/project07/proj07_01.jpg 30-10-2006 http://www.dvua.nl/images/project02/project02_01b.jpg 30-10-2006 http://www.dvua.nl/images/project15/proj15_01.jpg 30-10-2006
Nadere informatieLesbrief groep 7 8. Inhoudsopgave. Insecten. Soorten. Knipblad. Vlinders lokken. Leefgebied van de vlinder. Stripverhaal
Lesbrief groep 7 8 Inhoudsopgave Insecten Soorten Knipblad Vlinders lokken Leefgebied van de vlinder Stripverhaal Maak van de tuin een vlindertuin Trek Eten en gegeten worden De verdelgers De voedselketen
Nadere informatieEindexamen biologie havo I
Beoordelingsmodel Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag worden twee punten toegekend. Microscopisch ecosysteem in de Maarsseveense Plassen 1 C 2 maximumscore 2 voorbeeld van een juist antwoord:
Nadere informatieIndeling op basis van het beoogde doel en werking
Indeling op basis van het beoogde doel en werking De biociden zijn ingedeeld in 22 productsoorten op basis van het beoogde doel en onderverdeeld in 4 hoofdgroepen in functie van hun werking. Deze indeling
Nadere informatieHet preventief beheersen van ziekten en plagen
Pireco Productie BV Ron Ottenhof Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst uit het Europese Fonds bij Regionale Ontwikkeling en de ProvincieFlevoland. EEG 834/2007 Het preventief beheersen van ziekten en
Nadere informatieBiologische bestrijding van plagen in de glastuinbouw,
Biologische bestrijding van plagen in de glastuinbouw, 2000-2008 Indicator 4 oktober 2011 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens
Nadere informatieHoe werkt natuurlijke plaagbeheersing?
Hoe werkt natuurlijke plaagbeheersing? WUR Onderwijsaanbod Gewasbescherming 2007 Modules Akkerbouw Frans van Alebeek (PPO-AGV, Lelystad) frans.vanalebeek@wur.nl Preventie van plagen Eén van de lange termijn
Nadere informatieAnalyse van de chemische waterkwaliteit. Annemieke Kolkman Chemische Waterkwaliteit en Gezondheid KWR Watercycle Research Institute
Analyse van de chemische waterkwaliteit Annemieke Kolkman Chemische Waterkwaliteit en Gezondheid KWR Watercycle Research Institute Chemische (drink)water kwaliteit Chemische analyse van water Organische
Nadere informatieCONSERVE PRO BOOMERANG TRACER
CONSERVE PRO BOOMERANG TRACER De ideale oplossing in kolen tegen koolvlieg en koolrupsen Solutions for the Growing World CONSERVE PRO, BOOMERANG en TRACER Spinosad, een uniek biologische insecticide Spinosad
Nadere informatiePreventie van bewaarziekten met. Nico Harteveld Manager Outdoor crops
Preventie van bewaarziekten met Nico Harteveld Manager Outdoor crops tegen bewaarziekten Het 1 e Biotechnologische fungicide tegen bewaarziekten in fruit 2012 registratie in appel Peer volgt in 2013 3
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 5
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 5 6,8 Samenvatting door Syb 669 woorden 3 keer beoordeeld 4 maart 2018 Vak Biologie Biologie H3 Samenvatting PARAGRAAF 1 - Wortel Functies van de wortel: Het opnemen van
Nadere informatieNiveau 2 cursus Microbiele Interacties
Niveau 2 cursus Microbiele Interacties Vraag 1 Tijdens de evolutie hebben planten ingenieuze afweermechanismen ontwikkeld waarmee ze in staat zijn zich te verdegigen tegen een breed scala aan belagers
Nadere informatieDe nematodencheck Nematoden zijn onzichtbare sluipmoordenaars. Janny Peltjes Managing director HLB BV
De nematodencheck Nematoden zijn onzichtbare sluipmoordenaars Janny Peltjes Managing director HLB BV Even voorstellen Janny Peltjes Directeur HLB holding en BV Consultant akkerbouw/ bloembollen NL en Oost-Europa
Nadere informatieLeven in een broccoli wereld: Ontwerp van een beslis matrix ter beoordeling van de impact van nieuwe (GM) gewassen op het bodemecosysteem
Samenvatting Leven in een broccoli wereld: Ontwerp van een beslis matrix ter beoordeling van de impact van nieuwe (GM) gewassen op het bodemecosysteem Landbouw is essentieel voor de voedselvoorziening
Nadere informatieENGERLINGEN LASTIGE GASTEN!
ENGERLINGEN LASTIGE GASTEN! Wilma Windhorst, Biocontrole BV Copyright Biocontrole ENGERLINGEN Verzamelnaam voor larven van bladsprietkevers Verschillende soorten kevers met verschillende levenswijze en
Nadere informatieRelaties tussen organismen vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 08 April 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/63327 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieGOMAIR VERMISTE DIEREN STERVENDE DIEREN HELPEN
GOMAIR VERMISTE DIEREN STERVENDE DIEREN HELPEN Marjolein 6/1/2013 Vermiste dieren opsporen. Meditatie voor vermiste dieren Ga in een makkelijke stoel zitten, zet je voeten plat op de grond en doe je ogen
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Handelende in overeenstemming met de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu;
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 38371 6 juli 2017 Besluit van de Staatssecretaris van Economische Zaken 30 juni 2017, nr. 17104508, houdende tijdelijke
Nadere informatieEen gezonde bodem. Dr. Marianne Hoogmoed Wetenschappelijk medewerker afdeling Kennis & Ontwikkeling
Een gezonde bodem Dr. Marianne Hoogmoed Wetenschappelijk medewerker afdeling Kennis & Ontwikkeling 1 Introductie Afdeling Kennis en Ontwikkeling Precisielandbouw Bodem en Bemesting Vergroening en Gewasbescherming
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL 2004
Bijlage VMBO-GL en TL 2004 tijdvak 1 BIOLOGIE CSE GL EN TL BIOLOGIE VBO-MAVO-D Deze bijlage bevat informatie. 400009-1-586-543b BIOTECHNOLOGIE INFORMATIE 1 OUDE TECHNIEKEN Al eeuwen gebruiken mensen organismen
Nadere informatieBloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 24 januari 2018, Zwartewaal
Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 24 januari 2018, Zwartewaal Rode draad in deze presentatie Waarom bloemenranden op je bedrijf? Natuurlijke plaagbestrijding is dichtbij.
Nadere informatieFAB2 Onderdeel Bovengronds
FAB2 Onderdeel Bovengronds Universiteit van Amsterdam (IBED): Paul van Rijn (voorheen NIOO) Wageningen UR: Marian Vlaswinkel, Frans van Alebeek (PPO) Janneke Elderson, Eefje den Belder (PRI) Centrum Landbouw
Nadere informatieCRISPR-Cas om groentes te verbeteren
CRISPR-Cas om groentes te verbeteren Hoe kunnen we planten weerbaarder maken? Elysa Overdijk, mei 2019 Leerstoelgroepen Fytopathologie en Celbiologie, Wageningen Universiteit Inhoud 2019 7 miljard 2050
Nadere informatieVoedselweb en voedselketen
Informatie: Moeilijkheid:**** Tijdsduur: *** Een plant groeit, dieren eten die plant op, die dieren worden weer opgegeten door andere dieren, die dieren gaan weer dood, het dier wordt weer opgeruimd door
Nadere informatiePraktijknetwerk: bodemverbetering Bouwen aan een vitale bodem
Praktijknetwerk: bodemverbetering Bouwen aan een vitale bodem Door: Sjoerd Smits Uitleg Netwerk: Goossens Flevoplant, Ens is bedenker & aanvrager van netwerk Doel: samen bouwen aan een vitale bodem, kennis
Nadere informatieZiekteverwekkende micro-organismen dringen via lichaamsopeningen het lichaam binnen:
IMMUNITEIT 1 Immuniteit Het lichaam van mens en dier wordt constant belaagd door organismen die het lichaam ziek kunnen maken. Veel van deze ziekteverwekkers zijn erg klein, zoals virussen en bacteriën.
Nadere informatiePlant weerbaarheid en het nieuwe telen. Dr. Kirsten Leiss Senior Onderzoeker Plantgezondheid Wageningen University & Research
Plant weerbaarheid en het nieuwe telen Dr. Kirsten Leiss Senior Onderzoeker Plantgezondheid Wageningen University & Research Weerbare plant Wat is een weerbare plant? Constitutieve weerbaarheid Weerbare
Nadere informatieSymbiont1.0. Tool voor biologische bodemkwaliteit. Daan Kuiper
Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Symbiont1.0 Tool voor biologische bodemkwaliteit Daan Kuiper Biologische bodem
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37001 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wei, Xianqin Title: The ecological relevance of chemical diversity in plants:
Nadere informatieVlinders. Tijdstip: op een mooie zonnige dag in mei, juni of juli
KB8 Tijdsinvestering: 45 minuten 1/2 3/4 5/6 7/8 lente zomer herfst winter Vlinders. Tijdstip: op een mooie zonnige dag in mei, juni of juli 1. Inleiding Vlinders in alle kleuren en maten spreken de mensen
Nadere informatieWeerbaarheid in grondgebonden teelten
Weerbaarheid in grondgebonden teelten 23-5-2013, Joeke Postma 1) & Wopke van der Werf 2) 1) Biointeracties en Plantgezondheid - WUR 2) Centre for Crop Systems Analysis - WUR Weerbaarheid - schaalniveau
Nadere informatieAmerikaanse vogelkers door evolutie ingehaald. Barbara Gravendeel & Menno 10 december 2016
Amerikaanse vogelkers door evolutie ingehaald Barbara Gravendeel & Menno Schilthuizen @Florondag, 10 december 2016 Prunus serotina (Amerikaanse vogelkers) In 1630 geïntroduceerd, oorspronkelijk uit Noord
Nadere informatieTRACER. Een nieuwe aanpak bij de bestrijding van trips in prei
Een nieuwe aanpak bij de bestrijding van trips in prei TRIPSSCHADE DETAIL VOLWASSEN TRIPS een biologisch geproduceerd insecticide met een unieke werkingswijze doodt de schadelijke insecten snel en zeker
Nadere informatieGeïntegreerd bestrijdingsplan Eikenprocessierups 2015
Geïntegreerd bestrijdingsplan Eikenprocessierups 2015 Inhoud Problematiek... 1 Plan van aanpak bestrijding... 2 Enkel op belangrijke publieke plaatsen voor gezondheidsredenen... 2 Proactieve bestrijding
Nadere informatieVOORKOMEN EN BEHEERSEN VAN PLAGEN: EEN KUNST APART
VOORKOMEN EN BEHEERSEN VAN PLAGEN: EEN KUNST APART J.C. van Lenteren en M. Dicke Laboratorium voor Entomologie, Wageningen Universiteit Vanaf het ontstaan van de landbouw - zo n 10.000 jaar geleden - tot
Nadere informatieCellen aan de basis.
Cellen aan de basis. Cellen aan de basis In het thema cellen aan de basis vinden we twee belangrijke thema s uit biologie voor jou terug. 1. Organen en cellen (thema 1 leerjaar 3) 2. Stofwisseling (thema
Nadere informatieVoedingswaarde van planten Gewichtstoename van rupsen
Inleiding De voedingswaarde van eten staat in het algemeen vermeld op een label op de produkten. De voedingswaarde van een produkt wordt bepaald door alles wat er in zit aan voedingstoffen. Mensen hebben
Nadere informatieNWO projecten Topsector T&U Innovatieprogramma Het Nieuwe Doen in Plantgezondheid
NWO projecten Topsector T&U Innovatieprogramma Het Nieuwe Doen in Plantgezondheid NWO Graduate School projecten 2014-2016... 2 Goedaardige bacteriën: het nieuwe natuurlijke pesticide?... 2 Elucidating
Nadere informatieGroene gewasbescherming. Rob van Drent Ctgb
Groene gewasbescherming Rob van Drent Ctgb Het Ctgb Ctgb: College voor de toela;ng van gewasbeschermingsmiddelen en biociden Zelfstanding bestuursorgaan (ZBO) Kerntaken: 1. Besluiten over toela;ng gewasbeschermings-
Nadere informatieUitdaging gewasbescherming 21 e eeuw: Na 10,000 jaar selectie: Herstel weerbaarheid door bv: 8 principes van IPM
Geïntegreerde gewasbescherming en plaagbestrijding, maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen van vergroening bestrijdingsmiddelen Willem Jan de Kogel Inleiding Maatschappelijke ontwikkelingen
Nadere informatieMarinade Italiaans Pesto
Smedes Fine Food Lichtgroene marinade op oliebasis. et een fijne tekening & pesto smaak. Namen Commerciele naam Wettelijke benaming Functionele naam arinade Ingrediënten informatie Plantaardige olie (Raapzaad,
Nadere informatieBiologische bestrijding van plagen in de glastuinbouw,
Biologische bestrijding van plagen in de glastuinbouw, 2000-2012 Indicator 30 maart 2015 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens
Nadere informatiePrecisie in de kas. meer sensoren, meer analyse, lokaal reageren
Precisie in de kas meer sensoren, meer analyse, lokaal reageren Peter van Weel, Wageningen UR Glastuinbouw Eldert van Henten, WU Agrarische bedrijfstechnologie Ontwikkelingen in de glastuinbouw Overschakeling
Nadere informatieDe wei een ecosysteem? Plant en dierinteracties in een ecosysteem
Plant en dierinteracties in een ecosysteem Inleiding In een ecosysteem bestaat een intensieve wisselwerking tussen bodem, water, atmosfeer, microorganismen, planten en dieren. Hierbij spelen dus zowel
Nadere informatievetreserves worden aangemaakt door de gastheer. Het eerste aspect met betrekking tot deze hypothese berust op het verband tussen deze metabolische
Het verlies van eigenschappen is een belangrijk proces dat bijdraagt aan evolutionaire veranderingen van organismen. Desondanks heeft onderzoek op dit gebied relatief weinig aandacht gekregen en wordt
Nadere informatieART IN PEACE. Hier geven we je een aantal artistieke ideeën voor het vieren van Peace Day in je school, met je vrienden, of met een hele gemeenschap!
Elk Roots & Shoots project is een stap naar een toekomst waarin de mens in vrede kan leven op een ecologisch duurzame manier. " ~Dr. Jane Goodall www.rootsandshoots.org/peaceday www.facebook.com/rootsandshootspeaceday
Nadere informatiePlaagbestrijding als teamsport
Plaagbestrijding als teamsport Een inleiding over Natuurlijke Vijanden Jerre de Blok Oktober 2007 Werken met natuurlijke vijanden Natuurlijke vijanden: dieren of micro-organismen die van nature plagen
Nadere informatieInsecticiden bieten 1François
2018-2019 Insecticiden bieten 1François Bouche INSECTENBESTRIJDING BIETEN Nieuwe erkenning 2 Een 120-dagen toelating voor neonics (15/02/2019 t.e.m 14/06/2019) Toegelaten voor volgende actieve stoffen
Nadere informatieFunctionele AgroBiodiversiteit (FAB) voor natuurlijke plaagbeheersing
Functionele AgroBiodiversiteit (FAB) voor natuurlijke plaagbeheersing Marian Vlaswinkel Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, Sector Akkerbouw, Groene Ruimte en Vollegrondsgroenten (PPO-AGV) 22 oktober 2010
Nadere informatieEFFECT VAN LICHTKWALITEIT OP ZIEKTERESISTENTIE
VAKGROEP PLANT EN GEWAS ONDERZOEKSGROEP: LABORATORIUM VOOR FYTOPATHOLOGIE EFFECT VAN LICHTKWALITEIT OP ZIEKTERESISTENTIE Monica Höfte PATHOGENEN OP SIERPLANTEN PATHOGENEN OP SIERPLANTEN 3 PATHOGENEN OP
Nadere informatieVan chemie naar ecologie: niet straks maar nu! Louise
Van chemie naar ecologie: niet straks maar nu! Louise E.M. Vet @LEMVet @niooknaw tot 1945 1980 2000: grote resultaten geboekt met geïntegreerde en biologische gewasbescherming! Gifgebruik met 50 tot 95%
Nadere informatieMIJN NATUURLIJKE MOESTUIN ZONDER PESTICIDEN
MIJN NATUURLIJKE MOESTUIN ZONDER PESTICIDEN Tuinieren is een gezonde activiteit! Om zowel de natuur als uzelf ten goede te komen, verbiedt pesticiden in uw tuin en begin te kweken! Het is zelfs een verplichting
Nadere informatiePlant Biocontrol International. biologisch beheersen; onderzoek en advies Barend de Voogd
Plant Biocontrol International biologisch beheersen; onderzoek en advies Barend de Voogd Onderzoek Biologische Beheersing van 3 schimmels in DRUIF (Echte- en Valse Meeldauw en Grauwschimmel) Wintercursus
Nadere informatieAltacor INSECTICIDE. Water dispergeerbaar granulaat Werkzame stof(fen): chlorantraniliprole Gehalte(n): 350 g/kg
ALTACOR NL 500G BKL K-36071 18/12/13 11:44 Page1 K-36071/31312 - THE NETHERLANDS - (COVER) PAGE 1 Ê GEVARENAANDUIDINGEN Zeer giftig voor in het water levende organismen, met langdurige gevolgen. Deze verpakking
Nadere informatieAfwijkingen bestrijden
Afwijkingen bestrijden De ziekte- of schadeveroorzaker is al aanwezig en je bent tot de conclusie gekomen dat er bestreden moet worden. Welke methode ga je dan hanteren? Er zijn verschillende methoden
Nadere informatieGenetic Architecture of Host Use in Yponomeuta K.H. Hora
Genetic Architecture of Host Use in Yponomeuta K.H. Hora NEDERLANDSE SAMENVATTING Meer dan de helft van alle beschreven soorten op de wereld zijn insecten. Planteneters (herbivoren) maken daar weer een
Nadere informatieversie: maart 2012 9. Diagnostiek CONTACTPERSONEN: ELMA RAAIJMAKERS EN BRAM HANSE
9. Diagnostiek CONTACTPERSONEN: ELMA RAAIJMAKERS EN BRAM HANSE Het verricht diagnostisch onderzoek naar ziekten, plagen en gebreksverschijnselen in suikerbieten. Telers kunnen via de medewerkers van de
Nadere informatieHet belang van bodemleven Inspiratiedag over functionele agrobiodiversiteit Gent, 4 november 2014
Het belang van bodemleven Inspiratiedag over functionele agrobiodiversiteit Gent, 4 november 2014 Petra Deproost Departement LNE, Dienst Land en Bodembescherming Biodiversiteit: niet enkel bovengronds!
Nadere informatieBiofumigatie. Effecten in het kort
Biofumigatie Biofumigatie Vanaf het jaar 2000 is de biofumigatie-methode in opkomst voor de bestrijding van bodemgebonden ziekten en plagen. Gewassen uit de familie van de kruisbloemigen produceren stoffen
Nadere informatie