Ben Dijkzeul. Kortom. Franse grammatica. Walvaboek

Transcriptie

1 Ben Dijkzeul Kortom Franse grammatica Walvaboek

2 INHOUD 1 Het lidwoord 3 2 Het zelfstandig naamwoord 5 3 Het bijvoeglijk naamwoord 6 4 Het bijwoord 8 5 De trappen van vergelijking 9 6 Het voornaamwoord 10 Het persoonlijk voornaamwoord 10 Het bezittelijk voornaamwoord 12 Het aanwijzend voornaamwoord 13 Het betrekkelijk voornaamwoord 13 Het vragend voornaamwoord 14 Het onbepaald voornaamwoord 14 7 Ontkenningen 15 8 Het voorzetsel 16 9 De woordvolgorde Het telwoord Het werkwoord 20 Regelmatige werkwoorden 20 Avoir en être 23 Onregelmatige werkwoorden 24 Onpersoonlijke werkwoorden 29 Hulpwerkwoorden 30 Worden 30 Het voltooid deelwoord 31 De subjonctif 31 Register uitgeverij Walvaboek,Holten, Nederland Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. ISBN

3 3 1 HET LIDWOORD Het onbepaald lidwoord mannelijk vrouwelijk een un homme une femme geen na een ontkenning worden un en une vervangen door de, behalve na een vorm van être: Il n a pas de femme. Maar: Ce n est pas un homme. Het bepaald lidwoord Dus: de le wordt du, de les wordt des, à le wordt au, à les wordt aux. In het Nederlands géén, in het Frans wél een bepaald lidwoord: a als een woord in algemene zin gebruikt wordt: Le caviar est cher. Kaviaar is duur. b na een titel + eigennaam: le général de Gaulle generaal de Gaulle c mannelijk vrouwelijk voor klinker meervoud of stomme h de / het le père la mère l enfant les pères van de / het du père de la mère de l enfant des peres aan de / het au père à la mère à l enfant aux pères bij data: le 5 mai 5 mei; du 7 au10 avril van 7 tot 10 april d voor talen, behalve na en en na parler: J apprends le français. Ik leer Frans. Maar: en français in het Frans; Je parle français Ik spreek Frans. e voor landen, behalve na en en in opschriften: la France Frankrijk. Maar: en France in/naar Frankrijk; op een envelop: France Ook na de geen lidwoord voor landen die vrouwelijk enkelvoud zijn, uit één woord bestaan en voorafgegaan worden door een titel of product: le roi de Belgique de koning van België le fromage de Hollande (de) Hollandse kaas Maar: la reine de la Grande-Bretagne de koningin van Groot-Brittannië le président des Etats-Unis de President van de Verenigde Staten le bois du Canada Canadees hout

4 4 HET LIDWOORD Uitdrukkingen met een bepaald lidwoord: avoir le temps / l occasion de tijd / gelegenheid hebben om te faire la connaissance de kennis maken met la semaine / l année passée vorige week / jaar la semaine / l année prochaine volgende week / jaar le matin, le soir, etc. s morgens, s avonds, enz. le lundi, etc. s maandags (elke maandag), enz. Het delend lidwoord Om een onbepaalde hoeveelheid van iets aan te duiden (in het Nederlands géén lidwoord) gebruikt men du (man. enk.), de la (vrouw. enk.), de l (voor klinker of stomme h) en des (meervoud): du vin wijn; de la viande vlees; de l or goud; des amis vrienden Het delend lidwoord wordt echter vervangen door de: a na een ontkenning, behalve na een vorm van être: Il n y a pas de vin. Er is geen wijn. Je n ai plus d argent. Ik heb geen geld meer. Maar: Ce n est pas du vin. Dat is geen wijn. b na woorden die een hoeveelheid aangeven: un verre de vin een glas wijn; un kilo de pommes een kilo appels; beaucoup de viande veel vlees Uitzonderingen: plusieurs villes verscheidene steden quelques livres enige boeken bien des cas heel veel gevallen la plupart des pays de meeste landen c als, in het meervoud, een bijv. naamw. voor het zelfst. naamw. staat: Il a de bons amis. Hij heeft goede vrienden. Géén delend lidwoord na de, en en sans: Il parle d amies. Hij praat over vriendinnen. une montre en or een gouden horloge sans argent zonder geld Uitdrukkingen zonder delend lidwoord: avoir peur bang zijn avoir faim/soif honger/dorst hebben avoir sommeil slaap hebben avoir mal pijn hebben avoir raison gelijk hebben avoir envie de zin hebben om te avoir tort ongelijk hebben avec plaisir met genoegen; graag

5 5 2 HET ZELFSTANDIG NAAMWOORD Hoofdregel meervoudsvorming Het zelfstandig naamwoord krijgt in het meervoud een s (nooit s!): le chien les chiens; la femme les femmes; l auto les autos Ook bij woorden als kilo, heure, an: 2 kilos 2 kilo; 5 heures 5 uur; 10 ans 10 jaar Maar onveranderd blijven woorden die eindigen op s, -x of z: le bois les bois; le prix les prix; le nez les nez en familienamen: les Dumoulin de Dumoulins Onregelmatige meervoudsvormen Woorden die eindigen op au en eu krijgen een x, uitgezonderd le pneu: le cadeau les cadeaux; le jeu les jeux ; le pneu les pneus Bij woorden die eindigen op al verandert al in aux: le cheval les chevaux; le journal les journaux De volgende woorden hebben een afwijkende meervoudsvorm : le bijou (sieraad) les bijoux le travail (werk) les travaux le chou (kool) les choux madame mesdames le genou (knie) les genoux monsieur messieurs l œil (oog) les yeux mademoiselle mesdemoiselles le ciel (hemel) les cieux Onderstaande woorden komen alleen in het enkelvoud voor: le moyen âge de middeleeuwen le cerveau de hersenen De volgende woorden worden in de gegeven betekenis alleen in het meervoud gebruikt: les vacances de vakantie les environs de omgeving les lunettes de bril les devoirs het huiswerk les mathématiques de wiskunde Bij samengestelde woorden met een verbindingsstreepje komt geen -s achter werkwoordsvormen en onderdelen die zelf enkelvoud zijn: le casse-noisettes les casse-noisettes de notenkrakers (casser is werkw.) le timbre-poste les timbres-poste de postzegels (de post is enkelvoud)

6 6 3 HET BIJVOEGLIJK NAAMWOORD 1 Plaats van het bijvoeglijk naamwoord Het bijvoeglijk naamwoord staat, in tegenstelling tot het Nederlands, gewoonlijk achter het zelfstandig naamwoord: un livre français een Frans boek maar meestal vóór het zelfstandig naamwoord staan: grand groot vieux oud jeune jong gros dik petit klein vaste uitgestrekt bon goed mauvais slecht autre ander long lang joli aardig meilleur beter beau mooi haut hoog nouveau nieuw un bon hôtel; un joli petit village; un haut bâtiment Sommige bijvoeglijke naamwoorden kunnen zowel vóór als achter het zelfstandig naamwoord staan, maar de betekenis is dan verschillend: un pauvre enfant een ongelukkig kind; un enfant pauvre een arm kind le dernier mois de laatste maand; le mois dernier de vorige maand cher ami beste vriend; un restaurant cher een duur restaurant l ancien président de ex-president; un château ancien een oud kasteel ma propre maison mijn eigen huis; une maison propre een schoon huis 2 Vrouwelijk en meervoud van het bijvoeglijk naamwoord Vrouwelijk enkelv.: + e behalve als het eindigt op een onbeklemtoonde e: bleu: une mer bleue; grand: une grande maison; rouge: une fleur rouge Mannelijk meervoud: + s behalve als het enkelvoud eindigt op s of x. -al wordt -aux: les grands hommes; les gros arbres; les vieux vins; les problèmes sociaux Vrouwelijk meervoud: + es: les grandes maisons; les villes principales

7 7 HET BIJVOEGLIJK NAAMWOORD 3 Onregelmatige vrouwelijke vormen van het bijvoeglijk nw. a -er wordt -ère -el wordt -elle -as wordt -asse -on wordt -onne -et wordt -ette -f wordt -ve -en wordt -enne -eil wordt -eille -x wordt -se Dus: premier première; bon bonne; actif active; heureux heureuse b long (lang) longue frais (fris ; vers) fraîche doux (zoet; zacht) douce épais (dik) épaisse gros (dik) grosse gentil (aardig) gentille faux (vals) fausse public (openbaar) publique sec (droog) sèche grec (Grieks) grecque complet (volledig) complète fou (gek) folle secret (geheim) secrète blanc (wit) blanche inquiet (ongerust) inquiète 4 Beau, nouveau, vieux man. enk. voor klinker vr. enk. man. meerv. vr. meerv. of stomme h beau bel belle beaux belles nouveau nouvel nouvelle nouveaux nouvelles vieux vieil vieille vieux vieilles un bel hôtel; de beaux hôtels; une belle auto Samengestelde bijvoeglijke naamwoorden krijgen geen -e, -s of -es: des articles bon marché goedkope artikelen des robes bleu clair lichtblauwe jurken Stofnamen: de of en + zelfst. naamw.: une table de bois een houten tafel une montre en or een gouden horloge

8 8 4 HET BIJWOORD Een bijwoord hoort niet bij een zelfstandig naamwoord, maar geeft aan hoe iets gebeurt of zegt iets van een bijvoeglijk naamwoord of een ander bijwoord. 1 Oorspronkelijke bijwoorden o.a.: très, vite, beaucoup 2 Van bijvoeglijk naamwoord afgeleide bijwoorden: Als het bijvoeglijk naamwoord eindigt op a een klinker: + -ment Un garçon poli répond poliment. Een beleefde jongen antwoordt beleefd. b een medeklinker: vrouwelijke vorm + -ment complet: Il est complètement fou. Hij is volslagen gek. c -ant of -ent: -ant wordt -amment, -ent wordt -emment suffisant: suffisamment préparé voldoende voorbereid; prudent: Traversez prudemment! Steek voorzichtig over! 3 Onregelmatig gevormde bijwoorden: lent langzaam: lentement mauvais slecht: mal bon goed: bien pire erger: pis meilleur beter: mieux énorme geweldig: énormément long lang: longtemps précis precies: précisément Soms wordt het bijvoeglijk naamwoord onveranderd als bijwoord gebruikt: parler haut hardop praten coûter cher veel kosten parler bas zachtjes praten travailler dur hard werken Vaak wordt in het Frans een bijwoord vervangen door een omschrijving met een zelfstandig naamwoord: traverser avec prudence voorzichtig oversteken regarder d un air étonné verbaasd kijken

9 9 5 DE TRAPPEN VAN VERGELIJKING Vergrotende trap : plus + bijvoeglijk naamwoord of bijwoord Overtreffende trap : le plus + bijvoeglijk naamwoord of bijwoord un grand athlète un plus grand athlète le plus grand athlète Jean marche vite. Pierre marche plus vite. Paul marche le plus vite een groot atleet een groter atleet de grootste atleet Jan loopt vlug. Piet loopt vlugger. Paul loopt het vlugst. Bij een bijv. naamw. kan in plaats van le ook la, les of mon, ton, etc. staan: la plus grande ville de grootste stad; son plus beau tableau zijn mooiste schilderij Staat het bijvoeglijk naamwoord achter het zelfstandig naamwoord, dan komen ook plus en le (la, les) plus daar achter: une ville plus intéressante een interessantere stad la ville la plus intéressante de interessantste stad Bij een bijwoord is het lidwoord altijd le: Elle marche le plus vite. Onregelmatige vormen : bon goed mauvais slecht (bijv.nw.) meilleur beter pire slechter,, le meilleur de beste le pire de slechtste,, bien goed mal slecht (bijwoord) mieux beter pis slechter,, le mieux het best le pis het slechtst,, beaucoup veel peu weinig (bijwoord) plus meer moins minder,, le plus het meest le moins het minst,, De volgende bijvoeglijke naamwoorden hebben al de betekenis van een overtreffende trap en worden dus zonder (le) plus gebruikt: le premier livre eerste le fils ainé oudste la dernière page laatste le fils cadet jongste la moindre faute geringste la ville principale voornaamste