Werkplaats Smakterbroek 3, 19 juni 2019.

Transcriptie

1 Werkplaats Smakterbroek 3, 19 juni Verslag, Erik Opdam, 5 juli 2018 Op 19 juni kwamen opnieuw zo n vijfentwintig bewoners van het gebied van Vierlingsbeek, Holthees/ Smakt, Maashees en Geijsteren en vertegenwoordigers van organisaties zoals de ZLTO, Limburgs Landschap, beambten en bestuurders van gemeenten en waterschappen Limburg en Aa en Maas en verschillende dorpsraden bij elkaar in t Pelgrimshuis in Smakt. Op het programma stond de derde Werkplaats Smakterbroek op uitnodiging van Waterschap Aa en Maas. Aa en Maas stelt in overleg met de omgeving en andere overheden (gemeenten, provincies, Waterschap Limburg) een toekomstvisie op voor het gebied, dat wordt aangeduid als Smakterbroek (zie kaart). Het gebied is onderdeel van een Europees project: LIFE IP Delta Natuur. Hierdoor is geld beschikbaar voor gebiedsprocessen die zich richten op de combinatie van natuur, waterveiligheid en economie en waarbij meerdere bestuurslagen moeten samenwerken met bedrijven en burgers. Introductie Figuur 1 kaart van "Smakterbroek In een presentatie maakt Erik Opdam van Waterschap Aa en Maas duidelijk wat de stand van zaken is van de ideeën voor de toekomst dat het gebied. Deze komen van het waterschap zelf (tegengaan wateroverlast, vasthouden van water voor droge tijden, beekherstel, versterken van natuurlijke verbindingen en zorgen voor hoogwaterveiligheid), van andere overheden (provincies, gemeenten, Rijkswaterstaat) en uit de twee eerder gehouden werkplaatsen. Plaats van werkplaats 3 in gebiedsproces Smakterbroek Het verslag van de eerste en tweede werkplaats (18 april 2018, 5 september 2018) is naar de deelnemers gestuurd en is te vinden op Daar zijn ook videoverslagen te zien van bijeenkomsten van de bestuurlijke regiegroep voor het project Smakterbroek en de werkplaatsen. Daar zal ook het geschreven en videoverslag van deze derde werkplaats verschijnen. De deelnemers hebben geen bezwaar tegen het filmen en het gebruik van de beelden in het kader van het project Smakterbroek. De derde werkplaats is bedoeld om aan de deelnemers te melden wat het waterschap in overleg met de provincies en de gemeenten nu aan plannen voorbereid op basis van de inbreng tot nu toe. Deelnemers worden uitgenodigd om aan verschillende tafels aanvullingen en opmerkingen bij de plannen te plaatsen en te bespreken met de aanwezige medewerkers van het waterschap. Komende zomer komt dit terecht in een visie die de gemeenten, waterschappen en provincies zullen vaststellen. Parallel hieraan werkt het waterschap projectplannen uit, zoekt naar financiering, spreekt met eigenaren over grondruil en bereidt de formele besluiten voor. Presentatie van de uitwerkingen Erik Opdam laat aan de hand van een presentatie zien wat er aan opdrachten en ideeën uit de tweede werkplaats zijn gekomen en hoe die zijn uitgewerkt in overleg met andere overheden en eigenaren. Een aantal zaken wil het waterschap zelf uitvoeren, voor andere zaken zullen andere

2 partijen moeten meewerken of zelf het initiatieven nemen. Het waterschap maakt die dan in elk geval niet onmogelijk, maar zal niet zelf de realisering ter hand nemen. De uitwerkingen betreffen drie gebieden: Het lage deel van Smakterbroek (zuidoost van Holthees): Het Broek Het gebied rond de Campagnebeek Het gebied aan de Maas tussen Vierlingsbeek en Maashees: Het Winterbed Figuur 2: Drie deelprojecten Smakterbroek Het Broek De tweede werkplaats eindigde voor dit gedeelte van het gebied met een vraag aan het waterschap om te onderzoeken hoe we een goed peil voor natuur, voor landbouw en voor bewoners krijgen. En dit met de wetenschap dat voor natuur een hoog peil in de winter en laag peil in de zomer gewenst is (natuurlijk verloop); voor landbouw een lager peil gewenst is, maar wel voldoende water in de zomer en voor de woningen van Smakt en Holthees jaarrond droge kelders. In de uitwerking heeft waterschap Aa en Maas onderzocht welke meetgegevens over oppervlaktewater en grondwater al beschikbaar zijn en welke nieuwe meetpunten gewenst zijn. Voordat maatregelen genomen worden en tijdens de uitvoering wil het waterschap de effecten meten. Een aantal eigenaren zijn al benaderd met het verzoek om peilbuizen te plaatsen. De uitwerking is gezamenlijk door Waterschap Limburg en waterschap Aa en Maas gemaakt, omdat het gebied in beide werkgebieden en de twee provincies ligt, maar het watersysteem een geheel vormt. Het voorstel is om de watergangen in Brabant (de Smakterbroeklossing ) stapsgewijs vanuit het zuiden te verondiepen, waardoor het gebied rond de watergang natter wordt en de inrichting meer natuurlijk kan (met natuurdoeltype fauna- en kruidenrijk grasland). Zie onderstaande afbeelding. Het gebied is door de Provincie Brabant aangewezen als Natuur Netwerk Brabant. Het Limburgse deel is aangewezen als zilvergroene natuur. Een aanzienlijk deel van de grond is al in eigendom van Staatsbosbeheer en overheden, maar nog niet als natuur ingericht. Voor andere delen is het waterschap in gesprek met eigenaren voor grondruil. Brabant vergoed 50% van de waardedaling van

3 de grond als de eigenaar de bestemming omzet van agrarisch naar natuur. Het meer natuurlijk graslandtype mag dan (beperkt) gemaaid worden en er mag vee worden ingeschaard. Provincie Limburg heeft geen vergelijkbare regeling. Het gemaal Holthees blijft werken om de woningen droog te houden en om het teveel aan water van de landbouwgronden (met name aan Limburgse kant van de grens) te blijven afvoeren. Daarvoor is het waarschijnlijk nodig dat Waterschap Limburg een nieuwe watergang achter de woningen van Smakt aanlegt, of de bestaande watergang daar herstelt. Mogelijk moet een extra gemaal ingezet worden om de Limburgse kant droog te houden. Het Broek Gefaseerd verondiepen Brabantse watergangen Droog houden Limburgs gebied, Smakt en Holthees a Maatregelen watersysteem Bestaand Gemaal bestaand Verondiepen fase 1 Verondiepen fase 2 Verondiepen fase 3 Nieuw/ opwaarderen Gemaal nieuw Stuw nieuw OWL-stuw bestaand Figuur 3: Uitwerking Het Broek met rechts uitkomst werkplaats 2 Zo kan een deel van het gebied gedeeltelijk in agrarisch gebruik blijven en voor de rest meer natuurlijk worden ingericht, waar dan tevens water kan worden opgezet in tijden van wateroverlast zoals in Er is dan minder schade aan de landbouw. Hoe ver naar het noorden deze vernatting mogelijk is, hangt af van de gemeten effecten en het verkrijgen van de gronden. Na elke stap wordt geëvalueerd en beslist om wel of niet verder te gaan. De twee waterschappen maken hiervoor een gezamenlijk projectplan. In de reacties (plenair en aan tafel) komen aanbiedingen van eigenaren om een peilbuis te plaatsen op hun grond. Er wordt erop gewezen dat de bestaande sloot achter de woningen van Smakt vaak dicht zit. Die zou hersteld kunnen worden en als alternatief voor een nieuwe watergang kunnen dienen. Er wordt gesuggereerd om hier ook een wandelpad aan te leggen. Campagnebeek Uit de tweede werkplaats kwam een flink ver uitgewerkt voorstel voor het verbreden en minder diep maken van de Campagnebeek, de monding in de Maas te verbreden, recreatieve voorzieningen langs de Maas te verbinden met de Campagnebeek en het Landgoed Geijsteren en om het landschap te versterken met houtwallen en maasheggen, terwijl kleinschalige landbouw mogelijk blijft.

4 Waterschap Aa en Maas heeft dit vertaald naar een ontwikkelvisie voor dit gebied en een ingenieursbureau in de arm genomen het het uit te werken tot een inrichtingsplan en een projectplan. Voor het oostelijk deel van de Campagnebeek (de beekmonding vanaf de weg Campagne tot de Maas) start samen met Rijkswaterstaat een project beekmondingherstel. Het waterschap werk samen met eigenaren in het gebied aan grondruil. Er zijn goede kansen dat agrariërs het gebied gaan inrichten en beheren als ondernemende natuur met subsidie van de provincie Brabant voor de waardedaling. Het waterschap nodigt particulieren van hart uit om intiatieven te nemen voor landschapsinrichting en toerische voorzieningen, die het plan versterken. Voor het zuidelijk en westelijk deel van de beek, de bovenloop, zal door het waterschap zelf beekherstel plaatsvinden (de beek en de oever). Inrichting van het landschap langs de oever is gewenst, maar is afhankelijk hoever de grondruil slaagt, waarover het waterschap in gesprek is met Figuur 4: Uitwerking Campagnebeek met rechtsboven de uitkomst van werkplaats 2 en onder de praatprent van RHDHV eigenaren. Zoals gezegd is een ingenieursbureau (Royal Haskoning DHV) gestart met het maken van een inrichtingsplan. Zij zullen de eigenaars hierbij betrekken en ook het toekomstig beheer meenemen. Royal Haskoning DHV presenteerde aan de tafel een praatschets met ideeën voor inrichting van 5 verschillende delen van de beek: van kwelmoeras naar kwelstroom en uitmonding in de Maas. Aan tafel kwamen vragen over en suggesties voor de inrichting, die RHDHV verwerkt in het voorstel. Plenair kwamen vragen over het instand houden van de natuur, nadat de gronden zijn omgezet van agrarisch gebruik naar natuur. Hoe blijft dit in stand b.v. bij verkoop? Het antwoord is dat bij de subsidie door de Provincie een zogenaamde kwalitatieve verplichting komt te rusten op de grond, die bij verkoop van kracht blijft en die niet kan worden teruggedraaid. Gesuggereerd wordt om deze beperkingen ook bekend te maken voor de omgeving, zodat sociale controle z n werk kan doen.

5 Winterbed Maas Voor het laaggelegen gebied langs de Maas, ten oosten van de weg De Breid tussen Maashees en Vierlingsbeek stelde de groep in werkplaats 2 voor om een toeristische verbinding (fietsen, lopen) te maken tussen het UNESCO maasheggengebied in het noorden en landgoed Geijsteren in het zuiden en dit bovendien aan te kleden met beplanting, zodat het lijkt alsof je nog altijd vertoeft in het maasheggengebied. Het waterschap heeft van Rijkswaterstaat begrepen dat zij in dit gebied een kwelstroom boven de grond wil brengen die daar vroeger liep even ten oosten van de terrasrand (tussen Hogeweg en Lage Steeg). Die wordt iets verlaagd, waardoor natuur tot ontwikkeling kan komen. Rijkswaterstaat wil dit ontwikkelen als maatregel voor de Kaderrichtlijn Water (KRW) voor verbetering van de waterkwaliteit in de Maas. Zo n geul is uitdrukkelijk geen meestromende nevengeul van de Maas, maar een een strook van 0,5 0,8 m diep en 1 km lang met een flauw talud. Figuur 5: locatie kwelstroom 'Vierlingsbeek met rechtsboven de uitkomst werkplaats 2 en rechtsonder het dwarsprofiel Mogelijk dat over één van deze wegen de toeristische verbinding kan lopen. Het waterschap draagt de uitkomsten van de tweede werkplaats over aan Rijkswaterstaat en het bureau dat zij hiervoor inschakelt, die vanaf november dit jaar aan het werk gaan met de uitwerking van de kwelstromen langs de hele Maas. Gemeente Boxmeer heeft al laten weten dat zij mee wil werken aan deze toerisch-recreatieve ontwikkeling, mits dat wettelijk en financieel mogelijk is. In de reacties wordt o.a. gewezen op de mogelijkheid om de touristische route langs de kwelgeul door te trekken naar Maashees en Geijsteren. Tevens om bij grondruil de oorspronkelijke erfscheidingen, landschapselementen en hoogtevershillen te behouden. Bij aankleden van de route met nieuwe heggen kan men zich baseren op de Bonnekaarten en de Topografische Militaire Kaarten. Er kan daarbij gekozen worden voor andere soorten dan meidoorn, waar geen perenvuur in kan komen. Ook wordt erop gewezen dat je nu al vanaf het fietspad vanaf de veerstoep Vierlingsbeek richting Maashees kunt langs de Maas, door een hekje door te lopen. De eigenaar van

6 het land staat dit toe en merkt op dat rechttrekken van het fietspad nooit officieel is gevraagd. Er wordt gevraagd om contact te leggen met Stichting Landschapsbeheer Boxmeer (SlaBox) AFRONDING BIJEENKOMST Waterschap Aa en Maas gaat verder met de aanvullingen die tijdens de werkplaats zijn gedaan. Het werk voor grondverwerving en -ruil gaat door, evenals voorfinanciering en besluitvorming. In september stelt het bestuur naar verwachting de visie vast. De deelprojecten komen afzonderlijk in de besluitvporming. Een verslag van de bijeenkomst en de video die tijdens de 3e streekbijeenkomst is opgenomen komt weer beschikbaar op Erik Opdam bedankt alle deelnemers hartelijk voor hun inbreng. Hiermee is de derde en laatste werkplaats Smakterbroek gesloten.

7 Bijlage 1: presentatie Presentatie Erik Opdam, Waterschap Aa en Maas

8