Hebreeuws alfabet. Inhoud. Hebreeuws. Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Transcriptie

1 1 van 11 16/05/2012 9:51 Hebreeuws alfabet Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie Het Hebreeuwse alfabet is het alfabet dat gebruikt wordt voor het schrijven van het Hebreeuws, zowel het Modern Hebreeuws, een van de officiële talen van Israël, als het Tenachisch Hebreeuws (ook wel het Klassiek Hebreeuws). Ook het Jiddisch (een West-Germaanse taal) en soms ook het Ladino (Joods-Spaans) worden met het Hebreeuwse alfabet geschreven. Het Hebreeuws wordt geschreven van rechts naar links. Het Hebreeuwse woord voor alfabet is,אלף-בית uit te spreken als allef-beet, en bestaat uit de eerste twee letters de alef en de beet. Inhoud 1 Hebreeuws 2 Jiddisch 3 Unicode 4 Zie ook 5 Externe link Hebreeuws Medeklinkers Sommige medeklinkers hebben twee vormen. In de tabel hieronder is de linkervorm de sluitletter die alleen gebruikt wordt aan het einde van een woord, dus aan.(ך) de linkerkant van het woord. Deze vorm wordt ook wel sofiet genoemd, bijvoorbeeld kaf sofiet Enkele medeklinkers hebben twee klanken: een harde plosief en een zachte fricatief. Als een letter een harde klank heeft, dan krijgt het vaak een puntje in het midden, een dagesj, die bij een zachte klank altijd ontbreekt. Soms wordt een zachte klank expliciet aangegeven met een streepje boven de letter, een rafee. Zulke letters hebben dus drie vormen: ב is zowel /b/ als /w/, met dagesj wordt het בּ /b/ en met rafee wordt het ב /v/. Klinkers Het Hebreeuwse alfabet kende oorspronkelijk geen klinkers. Later werden enkele medeklinkers ook gebruikt om klinkers mee aan te geven. Deze medeklinkers

2 2 van 11 16/05/2012 9:51 worden mater lectionis ("leesmoeders") genoemd. Tegenwoordig worden onder de letters soms kleine tekens (punten en strepen) neergezet voor de klinkers. Deze tekens heten nikud (נ קּוּד) en zijn bij de medeklinker gevoegd waar de klinker direct op volgt. Hebreeuws alfabet Medeklinkers sluit- letter naam klank transliteratie getal ' 1 /glottisslag/ Alef א Bet /b/ /v/ b / v 2 ב Giemel /g/ g 3 ג Dalet /d/ d 4 ד Hee /h/ h 5 ה Waw /v/ /w/ v 6 ו Zajien /z/ z 7 ז Chet /x/ ch 8 ח Tet /t/ t 9 ט Jod /j/ j 10 י lang kort וֹ Hebreeuws alfabet Klinkers zéér klank transliteratie kort /a:/ /a/ /a'/ /e:/ /e/ /e'/ /o:/ /o/ /o'/ a / aa e / ee o / oo /u:/ /u/ u / oe וּ /i:/ /i/ i / ie י Door toevoeging van twee puntjes verticaal (sjwa) wordt de klinker zeer kort (chataf) gemaakt. De korte o en lange a hebben dezelfde nikud. Elke nikud heeft een naam: nikoed naam sjwa patach

3 3 van 11 16/05/2012 9:51 Kaf /k/ /x/ k / ch 20 כ ך ל מ ם Lamed /l/ l 30 Mem /m/ m 40 Noen /n/ n 50 נ ן ס ע Samech /s/ s 60 Ajien /keelklank/ ' 70 Pee /p/ /f/ p / f 80 פ ף צ ץ ק ר ש ת Tsaddie /ts/ ts 90 Koef /k/ k 100 Reesj /r/ r 200 Sjien /ʃ/ /s/ sj / s 300 Taw /t/ t 400 י וֹ וּ chataf patach segol chataf segol kamats chataf kamats chirik chirik jod tseree koeboets cholam sjoeroek

4 4 van 11 16/05/2012 9:51 Medeklinkers met twee klanken letter klank dagesj klank rafee klank Mater lectionis: medeklinker als klinker letter naam klinker /v/ /b/ ב /b/ בּבּ /v/ /b/ /v/ ב /x/ /k/ כ /k/ כּכּ /x/ /k/ /x/ כ /f/ /p/ פ /p/ פּפּ /f/ פ letter klank sjin klank sin klank /s/ שׂשׂ /ʃ/ שׁשׁ /s/ /ʃ/ ש Alef א Hee ה Vaw ו Jod י lang, meestal /a:/ /a:/ /e:/ /e/ /u/ /o:/ /e:/ /e/ /i/ Jiddisch Het Jiddisch gebruikt het Hebreeuwse alfabet in vereenvoudigde vorm: het heeft vrijwel geen diakritische tekens meer (zoals nikud, dagesj en rafee) en gebruikt slechts 22 medeklinkers. De Jiddische letternamen zijn soms net iets anders dan de Hebreeuwse. Medeklinkers Het Jiddisch heeft de Hebreeuwse medeklinkers vereenvoudigd. Het Hebreeuwse alfabet biedt meerdere letters voor één klank. De /s/ bijvoorbeeld, kan met vier verschillende letters geschreven worden / שׂ / ס / ת).(ש Vroeger stonden verschillende letters voor een net iets andere klanken, maar die onderlinge klankverschillen zijn inmiddels weggevallen. Minder klanken zijn overgebleven. Het Jiddisch koos voor elke klank één letter en maakte daarmee de overige letters overbodig. Alleen niet-jiddische woorden van Semitische origine worden soms nog met de originele letters geschreven. Jiddische sprekers kunnen deze Hebreeuwse letters probleemloos lezen. Jiddische letters in vergelijking met de Hebreeuwse letters Jiddisch Hebreeuws sluit- letter klank naam naam klank sluit- letter

5 5 van 11 16/05/2012 9:51 - א Schtoemer allef א /glottisslag/ Alef בּ /b/ Bejs Beet ב /w/ /b/ Beis Beet / Weet /b/ ב /v/ װ ב /w/ Weis Weet Tswei woffen ו /w/ /u:/ klinker Wow Waw ו ג /g/ /g/ Gimmel Giemel ג ד /d/ /d/ Dalled Dallet ד ה /h/ /h/ Hei Hee ה הּ /h/ Hej Hee ח /x/ Ches Chet כ ך /k/ /x/ Chof / Kof Chaf / Kaf /x/ כ ך כּ /k/ Kof Kaf

6 6 van 11 16/05/2012 9:51 /k/ ק Koef Kof ק /k/ /j/ י Joet Jod/Joed י /i/ /j/ /l/ Lammed Lammed ל /l/ ל /m/ מ ם Mem Mem מ ם /m/ /n/ נ ן Noen Noen נ ן /n/ /e/ ע Ajen ע /keelklank/ Ajien /p/ פּ פּ Pei Pee פּ ףּ /p/ Pei Pee / Fee פ ף /f/ /p/ /f/ Fei פ ף Fee פ ף /f/ צ ץ /ts/ /ts/ Tsaddik Tsaddie/Tsaddiek צ ץ /r/ ר Reisj Reesj /r/ ר /z/ ז Zajen Zajien ז /z/ /ʒ/ Zajen sjin זש

7 7 van 11 16/05/2012 9:51 ש /ʃ/ Sjien / Sien Sjien / Sien /ʃ/ /s/ ש Sjien/Sjin Sjien /ʃ/ שׁ Sien/Sin Sien /s/ שׂ ס /s/ Sammech Sammech /s/ ס /s/ Sof Thaw /t'/ ת Tof Taw /t/ תּ ט /t/ Tes Tet /t/ ט Jiddisch niet Jiddisch, zie Hebreeuws legenda Hebreeuws Hebreeuws, maar niet Jiddisch Noot: In deze tabel staan de letters niet helemaal in alfabetische volgorde. Sommige letters zijn verschoven om gelijke klanken naast elkaar te zetten. Klinkers Het grootste verschil tussen het Jiddische gebruik van het alfabet en het klassieke Hebreeuwse gebruik zit 'm in de klinkers. In het Jiddisch zijn de klinkers zelfstandige letters geworden. Ze zijn afgeleid van de nikud maar worden niet langer geschreven als de klinkertekentjes onder of boven de medeklinkerletters. De volgende tabel vervangt de Hebreeuwse klinkertabel: Jiddische letters Klinkers letter naam klank YIVO opmerking

8 8 van 11 16/05/2012 9:51 Kamats allef /o:/ o afgeleid van de alef met kamats א Pasech allef /a:/ a afgeleid van de alef met patach א ("jaaj") Pasech tsvej joedn /a:j/ aj afgeleid van patach jod jod ײ Chirik joed /i:/ i י mag eenvoudiger geschreven worden als joed י tenzij er een klinker naast staat of een andere joed /i:/ Joed /j/ j is /y/ naast een klinker, en anders י Tswei joetten /e:j/ ej ײ Wof /u:/ oe ו Tswei woffen /v/ v װ Wof joed /oj/ oj ױ Ter voorkoming van verwarring van de laatste zes tekens gelden de volgende drie regels: Meloepm wof וּ Chirik joed י In wof wof wordt een dagesj als scheidingsteken aan de eerste wof toegevoegd om onderscheid te maken tussen וּו voor /uu/ en װ voor /w/ In wof joed wordt een dagesj als scheidingsteken aan de wof toegevoegd om onderscheid te maken tussen וּי voor /oej/ en /oj/ voor ױ י mag niet naast een klinker vereenvoudigd worden tot joed om het onderscheid te bewaren tussen bijvoorbeeld ײ voor

9 9 van 11 16/05/2012 9:51 Sjtoemer allef א /ey/ en יי voor /yi:/ is medeklinker en wordt niet uitgesproken; als een woord met een klinker moet beginnen, dan wordt het voorafgegaan door de sjtoemer allef (zoals met de oude nikud-klinkers, moeten ook Jiddische klinkers gedragen worden door een medeklinker) Vaak mag men, als men wil, de letters vereenvoudigen - al lijkt dat op het eerste gezicht tegen de regels. De chirik joed in het woord "jidisj" (יי דיש) mag als joed voor /ey/. Voor "iedisj" had het woord moeten ײ en de יי worden geschreven omdat hier toch geen misverstand kan ontstaan tussen de beginletters (יידיש) beginnen met een allef.(איידיש) Verder wordt /uv/ dus als וּװ geschreven en uit gewoonte schrijft men ook װוּ voor /woe/, zelfs als er geen wof meer volgt. Unicode Het Hebreeuwse alfabet staat in Unicode in het blok van U+0590 tot en met U+05FF, en het blok van U+FB1D tot en met U+FB40. Het bevat letters, ligaturen, zowel losse als met letters gecombineerde diakritische tekens (nikud en teamim) en interpunctie. &#x059 Unicode-tabel A...B...C...D...E...F &#x05a &#x05b &#x05c &#x05d &#x05e &#x05f ן מ ם ל כ ך י ט ח ז ו ה ד ג ב א ת ש ר ק צ ץ פ ף ע ס נ ײ ױ װ

10 10 van 11 16/05/2012 9:51 &#xfb1 &#xfb2 ײ י א א שּׂ שּׁ שׂ שׁ + ת ר ם ל כ ה ד א ע מּ לּ כּ ךּ יּ טּ זּ וּ הּ דּ גּ בּ אּ &#xfb3 ﭏ פ כ ב וֹ תּ שּ רּ קּ צּ פּ ףּ סּ נּ &#xfb4 Zie ook Hebreeuwse cijfers - voor het Hebreeuwse getalsysteem Teamim - toontekens die aangeven hoe bijbelverzen moeten worden gezongen Masoreten - de geleerden die de Bijbelse teksten voorzagen van klinker- en voordrachttekens (nikud en teamim) Fenicisch alfabet - het alfabet waar het Hebreeuwse alfabet van is afgeleid Grieks alfabet - voor een vergelijking tussen het Griekse, Hebreeuwse en Arabische alfabet, en Egyptische hiërogliefen Externe link Hebreeuwse schrijfletters en leesoefeningen ( Jiddisch Literatuur: Overzicht Alfabet Isaac Bashevis Singer Sholem Asch Sholom Aleichem Der Nister Chaim Nachman Bialik Glikl Hamel Ramsj Muziek: Klezmer Leo Fuld Giora Feidman Lin Jaldati Oi Va Voi Shtetl Band Amsterdam Di Gojim Kroke Amsterdam Klezmer Band Cultuur en eten: Theater Anatevka Sjtreimel Asjkenazisch Obbene Sjoel Sjtetl Gefilte fisj Bagel Latkes Challe Bolus Taal: Achenebbisj Geintje Koefnoen Gannef Mazzeltof Mokum Smoes Tacheles Hoteldebotel Jiddisch van A tot Z Zie de categorie Hebreeuws alfabet (//commons.wikimedia.org/wiki/category:hebrew_alphabet?uselang=nl#mw-subcategories) van Wikimedia Commons voor meer mediabestanden. Overgenomen van " Categorie: Hebreeuws alfabet Deze pagina is het laatst bewerkt op 2 mei 2012 om 08:31.

11 11 van 11 16/05/2012 9:51 De tekst is beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de Gebruiksvoorwaarden voor meer informatie. Wikipedia is een geregistreerd handelsmerk van de Wikimedia Foundation, Inc., een organisatie zonder winstoogmerk.