CRU Flevolands drinkwater: vanzelfsprekende kwaliteit. Drinkwatervoorzieningenplan

Transcriptie

1 CRU Flevolands drinkwater: vanzelfsprekende kwaliteit Drinkwatervoorzieningenplan Vastgesteld door Provinciale Staten van Flevoland op 2005

2

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Samenvatting Inleiding Duurzaamheid Duurzame drinkwatervoorziening Duurzaam winbare hoeveelheid zoet grondwater De belangrijkste bronnen voor de openbare drinkwatervoorziening in Flevoland Diep zoet grondwater Diep brak grondwater Oevergrondwater Oppervlaktewater Bronnenkeuze Beschrijving van de voor- en nadelen van de vier bronnen Duurzaamheid van de bronnen Ontwikkeling van het drinkwaterverbruik tot Behoefteprognoses Waterbesparing Inzet van bronnen tot Oostelijk en Zuidelijk Flevoland Noordelijk Flevoland Export naar Gelderland en Utrecht Inzet van bronnen na de planperiode Bescherming en beheer van (grond)watervoorraden Calamiteitenplan Rol en positionering van de drinkwaterbedrijven De waterketen Beleidsuitspraken en actiepunten Bijlage 1: Projectorganisatie Bijlage 2: Literatuurlijst Bijlage 3: Voor- en nadelen van vier bronnen Bijlage 4: Gestandaardiseerde zuiveringsmethoden voor vier bronnen Bijlage 5: Toelichting bij de beoordelingsmethodiek voor bronnen en zuiveringsmethoden Bijlage 6: Drinkwater uit oppervlaktewater; een samenvatting uit diverse beleidsrapporten Bijlage 7: Evaluatie van het project Goed Water Centraal Pagina 3 van 63

4 Pagina 4 van 63

5 Samenvatting Dit Drinkwatervoorzieningenplan is opgesteld om in de planperiode te voldoen aan de verwachte groei van het waterverbruik voor de openbare drinkwatervoorziening en daarbij het huidige hoge niveau van deze voorziening in Flevoland te handhaven. Het belangrijkste onderwerp dat in dit plan aan de orde komt, is de lange termijn keuze voor de bronnen die de grondstof leveren voor de provinciale openbare drinkwatervoorziening. Bij deze keuze is duurzaamheid het leidende criterium. Daarnaast wordt ingegaan op de bovenregionale rol van Flevoland als leverancier van grondstof (grondwater en/of oppervlaktewater) voor de drinkwatervoorziening in midden Nederland. Aan de orde komen ook de verwachtingen die de provincie heeft over de rol en positionering van de drinkwaterbedrijven en de provinciale visie op de samenwerking in de waterketen. Duurzaamheid Het Drinkwatervoorzieningenplan is gebaseerd op twee duurzaamheidsdefinities: Een duurzame drinkwatervoorziening voldoet aan de wettelijke kwaliteitseisen, levert continu voldoende water, heeft bronnen en een infrastructuur die langdurig kunnen worden gebruikt, staat zo min mogelijk bloot aan externe risico s, heeft aanvaardbare effecten op de omgeving en heeft een goed beschermbare grondstof. De duurzaam winbare hoeveelheid zoet grondwater is de hoeveelheid waarbij als gevolg van grondwateronttrekkingen, ook op lange termijn de voorraad zoet grondwater niet kleiner wordt, geen verzilting van de voorraad optreedt en geen onaanvaardbare effecten op de omgeving worden veroorzaakt. Uit een analyse van de voor- en nadelen van diverse bronnen voor de drinkwatervoorziening volgt de voorkeursvolgorde: 1. diep zoet grondwater; 2. diep brak grondwater en oevergrondwater 1 ; 3. oppervlaktewater. Diep zoet grondwater is verreweg de beste bron, omdat hieruit op een eenvoudige en goedkope manier goed drinkwater gemaakt kan worden. Duurzaamheid van de bestaande grondwaterwinlocaties De huidige grondwaterwinvergunningen veroorzaken weinig effecten. In Zuidelijk Flevoland wordt diep zoet grondwater gewonnen, in Oostelijk Flevoland oevergrondwater. In totaal is voor een hoeveelheid van 38 miljoen m 3 per jaar vergunning verleend. De winningen veroorzaken geen verkleining van de zoet water voorraad. Wel veroorzaken zij in natuurgebieden een beperkte kwelvermindering en grondwaterstandsverlaging. In eerder onderzoek is aangetoond dat dergelijke effecten kunnen worden gecompenseerd door waterhuishoudkundige maatregelen. Voor de landbouw hebben de grondwaterstandsverlagingen beperkte gevolgen vanwege de aanwezige, diepe grondwaterstanden. De onttrekkingen tot aan het vergunningsniveau zijn duurzaam. Daarnaast lijkt in Oostelijk en Zuidelijk Flevoland in beperkte mate ruimte te zijn voor extra grondwateronttrekking. Inzet van bronnen tot 2030 In Oostelijk en Zuidelijk Flevoland kan met de huidige drinkwaterbronnen de drinkwatervoorziening tot 2030 veiliggesteld worden. Een belangrijk uitgangspunt daarbij is dat het waterverbruik per inwoner niet groeit. Dit is een reëel uitgangspunt, omdat dit verbruik sinds het einde van de tachtiger jaren zelfs is gedaald. Van de drinkwaterbedrijven wordt verwacht dat zij het verstandig gebruik van drinkwater door haar afnemers stimuleren en het eigen verbruik terugdringen. 1 Oevergrondwater is water dat voor minimaal 10 % bestaat uit water dat recentelijk in de bodem is geïnfiltreerd vanuit het naastgelegen oppervlaktewater. Pagina 5 van 63

6 Noordelijk Flevoland kan gedurende de hele planperiode van drinkwater worden voorzien door import uit Overijssel. Tot 2030 hoeven geen alternatieve bronnen in gebruik te worden genomen. Export van grondwater Tot op heden is de drinkwatervoorziening in Flevoland door de export van grondwater niet in het gedrang gekomen. Er is voldoende grondwater om tot 2030 in de eigen behoefte te kunnen voorzien en 9 miljoen m 3 per jaar te exporteren naar Gelderland en Utrecht. Gelet op de ontwikkelingen in techniek, watervraag en grondwateraanbod wordt de evaluatie van de export om de vier jaar uitgevoerd, te beginnen in De provincie gaat ervan uit dat tot 2030 geen extra export van grondwater aan de orde komt, omdat er uit de buurprovincies geen nieuwe aanvragen voor export worden verwacht. Beheer van (grond)watervoorraden In Zuidelijk Flevoland speelt het diepe zoete grondwater ook in de toekomst een belangrijke rol in de drinkwatervoorziening. Er zijn hier wellicht mogelijkheden voor extra grondwateronttrekkingen. Daarom dient dit grondwater op basis van het voorzorgsprincipe exclusief te blijven gereserveerd voor de openbare drinkwatervoorziening. In Oostelijk Flevoland bevinden zich wellicht goede mogelijkheden voor extra oevergrondwaterwinning. Het gebied langs het Veluwemeer en Drontermeer (vanaf pompstation Bremerberg tot en met De Abbert) is over een breedte van enkele kilometers een aandachtsgebied. Voor dit gebied dient nog te worden vastgesteld welke hoeveelheden oevergrondwater op welke locaties duurzaam winbaar zijn. De Harderdijkstrook hoeft vanwege de andere winmogelijkheden, niet langer gereserveerd te worden voor een mogelijk toekomstige oevergrondwaterwinning. Het Markermeer hoeft in de planperiode niet te worden ingezet voor de openbare drinkwatervoorziening in Flevoland of in andere provincies, zodat voor dit doel reserveren niet langer nodig is. Rol en positionering van de drinkwaterbedrijven De provincie verwacht van de drinkwaterbedrijven dat ze maatschappelijk verantwoord ondernemen en verwacht dat ze de duurzame ontwikkeling van Flevoland bevorderen en ondersteunen. Er zijn voor de provincie geen redenen om de drinkwatervoorziening binnen Flevoland te reorganiseren. De provincie wil, indien de gelegenheid zich voordoet, gezamenlijk met de drinkwaterbedrijven grondwater gerelateerde onderzoeksprojecten uitvoeren en streeft naar een wederzijdse betrokkenheid bij projecten. Calamiteitenplan In overleg met de buurprovincies en de drinkwaterbedrijven is vastgesteld dat er geen behoefte bestaat om een interprovinciaal calamiteitenplan op te stellen. De bedrijven hebben leveringsplannen opgesteld waarmee de waterlevering bij calamiteiten is gewaarborgd. Ook hoeft Flevoland geen ruimte te reserveren voor voorzieningen die nodig zijn om calamiteiten in de drinkwatervoorziening het hoofd te bieden. Waterketen De provincie ziet maatschappelijke en financiële voordelen in een verdere samenwerking tussen de partijen in de waterketen (het drieluik drinkwatervoorziening - riolering - afvalwaterzuivering). Vanwege het ontbreken van directe, bedrijfsmatige belangen behoort het vormgeven van de samenwerking in de keten niet tot de primaire provinciale verantwoordelijkheid. De provincie ziet voor zichzelf vooralsnog geen actieve rol binnen de waterketen weggelegd. Pagina 6 van 63

7 Pagina 7 van 63

8 1 Inleiding In het Omgevingsplan Flevoland is vastgelegd dat een Drinkwatervoorzieningenplan voor de provincie zal worden opgesteld om in de toekomst te voldoen aan de verwachte groei van het waterverbruik en om het hoge niveau van de huidige openbare drinkwatervoorziening te handhaven en veilig te stellen. De duurzaamheid van de drinkwatervoorziening zal daarbij moeten worden gehandhaafd en bij voorkeur worden verhoogd. Het Drinkwatervoorzieningenplan omvat de planperiode Het beleid in dit plan wordt verwerkt in het nieuwe Omgevingsplan Flevoland. In het plan ligt de nadruk op de lange termijn keuze voor de bronnen die de grondstof leveren voor de provinciale openbare drinkwatervoorziening. Daarbij is duurzaamheid het leidende criterium en zijn berekeningen uitgevoerd om de duurzaam winbare hoeveelheid grondwater vast te stellen. Ook is de bovenregionale rol van Flevoland als leverancier van grondstof (grondwater en/of oppervlaktewater) voor de openbare drinkwatervoorziening in midden Nederland onderzocht; in dit kader is nadrukkelijk aandacht besteed aan de beleidsafstemming met de buurprovincies. De verwachtingen die de provincie heeft over de rol en positionering van de drinkwaterbedrijven zijn verwoord, onder andere ook ten aanzien van het onderwerp waterbesparing. Tot slot wordt aandacht besteed aan de mogelijkheden voor samenwerking in de waterketen. Voor het opstellen van dit Drinkwatervoorzieningenplan is een projectgroep ingesteld. Daarnaast is het project begeleid door een commissie die bestond uit medewerkers van de omringende provincies en de drinkwaterbedrijven. In bijlage 1 wordt hier nader op ingegaan. Met de provincies en drinkwaterbedrijven is ook bestuurlijk overleg gevoerd. Pagina 8 van 63

9 Pagina 9 van 63

10 2 Duurzaamheid De provincie streeft naar een duurzame ontwikkeling. Dat is een ontwikkeling die voorziet in de behoefte van de huidige generatie, zonder daarmee voor toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te kunnen voorzien. Het gaat daarbij niet alleen om milieu, maar ook om economische en sociale belangen. Vanuit dit streven is een definitie geformuleerd voor een duurzame drinkwatervoorziening. Omdat diep zoet grondwater en oevergrondwater, op dit moment de enige bronnen voor de openbare drinkwatervoorziening in Flevoland, niet onbeperkt voorradig zijn, is ook een definitie afgeleid voor de duurzaam winbare hoeveelheid grondwater. 2.1 Duurzame drinkwatervoorziening Voor een duurzame drinkwatervoorziening zijn de navolgende aspecten het belangrijkst: 1. Het drinkwater moet altijd voldoen aan de kwaliteitseisen uit de Waterleidingwet. 2. Er moet altijd voldoende water uit de kraan komen; dit is wettelijk vastgelegd. Het betekent onder andere dat het drinkwaterbedrijf tijdig de beschikking moet hebben over bronnen die voldoende groot zijn en een voorspelbare kwaliteit hebben. 3. Gezien de grote investeringen die gedaan moeten worden voor een goede drinkwatervoorziening, mag van het drinkwaterbedrijf niet verwacht worden dat zij ruim binnen de economische levensduur van een installatie overstapt naar een andere bron. De langdurige inzet van een bepaalde bron met bijbehorende infrastructuur betekent ook dat deze voor de ruimtelijke ontwikkelingen in het gebied als een min of meer constante factor beschouwd moeten worden. 4. Een minimaal risico voor verstoringen door sabotage en terrorisme. Oppervlaktewaterbekkens worden in dit kader als riskanter beoordeeld dan (diep) grondwater. 5. Duurzaamheid wordt ook sterk bepaald door de milieueffecten. In dit kader zijn de CO 2 -uitstoot door energieverbruik, het gebruik van chemicaliën en de productie van reststoffen belangrijk; maar ook eventuele verdroging van natuur, droogteschade voor de landbouw en zetting van de ondergrond moeten worden meegewogen. 6. De bescherming tegen verontreiniging van een kwalitatief goede grondstof met een constante kwaliteit is van groot belang voor de zuiveringskosten en voor de uiteindelijke productkwaliteit; daarom moeten negatieve gevolgen door bijvoorbeeld scheepvaartverkeer of bemesting door de landbouw worden voorkomen. Pagina 10 van 63

11 Hieruit is de volgende definitie voor een duurzame drinkwatervoorziening afgeleid: Een duurzame drinkwatervoorziening: voldoet aan de wettelijke kwaliteitseisen, levert continu voldoende water, heeft bronnen en een infrastructuur die langdurig kunnen worden gebruikt, staat zo min mogelijk bloot aan externe risico s, heeft aanvaardbare effecten op de omgeving en heeft een goed beschermbare grondstof. 2.2 Duurzaam winbare hoeveelheid zoet grondwater De definitie voor de duurzaam winbare hoeveelheid grondwater is in sterke mate gebaseerd op Bijlage V, artikel , van de Europese Kaderrichtlijn Water die handelt over de goede kwantitatieve toestand van een grondwaterlichaam. In deze bijlage wordt voor een dergelijk goede toestand gesteld dat: De grondwaterstand in het grondwaterlichaam van dien aard is dat de gemiddelde jaarlijkse onttrekking op lange termijn de beschikbare grondwatervoorraad niet overschrijdt. De grondwaterstand geen zodanige antropogene veranderingen ondergaat dat significante schade wordt toegebracht aan de terrestrische ecosystemen die rechtstreeks van het grondwaterlichaam afhankelijk zijn; Tijdelijk, of in een ruimtelijk beperkt gebied voortdurend, veranderingen zich kunnen voordoen in de stroomrichting ten gevolge van veranderingen in de grondwaterstand, maar zulke omkeringen veroorzaken geen intrusies 2 van zout water of stoffen van andere aard en wijzen niet op een aanhoudende, duidelijk te constateren antropogene tendens in de stroomrichting die vermoedelijk tot zulke intrusies zal leiden. De definitie sluit ook aan bij het Omgevingsplan Flevoland waarin gesteld wordt dat door de grondwateronttrekkingen voor de openbare drinkwatervoorziening geen verzilting mag optreden en geen schade mag ontstaan voor de natuur of voor het milieu. De definitie voor de duurzaam winbare hoeveelheid zoet grondwater luidt: De duurzaam winbare hoeveelheid zoet grondwater is de hoeveelheid waarbij als gevolg van grondwateronttrekkingen, ook op lange termijn: de voorraad zoet grondwater niet kleiner wordt, geen verzilting van de voorraad optreedt en geen onaanvaardbare effecten op de omgeving worden veroorzaakt. 2 Intrusie van zout water of andere stoffen betekent dat het oorspronkelijk aanwezige (zoete) grondwater wordt verdrongen. Pagina 11 van 63

12 3 De belangrijkste bronnen voor de openbare drinkwatervoorziening in Flevoland In Zuidelijk Flevoland wordt voor de drinkwatervoorziening gebruik gemaakt van diep zoet grondwater en in Oostelijk Flevoland van (zoet) oevergrondwater. Noordelijk Flevoland wordt van drinkwater voorzien dat in noordwest Overijssel uit grondwater is bereid. Op de volgende pagina wordt in figuur 1 weergegeven waar in Flevoland grondwater gewonnen wordt voor de openbare drinkwatervoorziening. Per locatie wordt ook aangegeven hoe groot de onttrekkingsvergunning is. In totaal is 38 miljoen m 3 per jaar vergund, waarvan 9 miljoen m 3 per jaar bestemd is voor de export naar het oude land. Van het winstation Fledite 2 is per jaar 4 miljoen m 3 bestemd voor de export. Van Spiekzand wordt al het water geëxporteerd; dit betreft een hoeveelheid van 5 miljoen m 3 per jaar. Naast diep zoet grondwater en oevergrondwater zijn aanvullende of mogelijk alternatieve bronnen diep brak grondwater en oppervlaktewater. In dit hoofdstuk wordt een korte beschrijving van de beschikbaarheid van deze vier belangrijkste bronnen in Flevoland gegeven. Pagina 12 van 63

13 Overzicht van de huidige grondwateronttrekkingsvergunningen voor de openbare drinkwatervoorziening Pagina 13 van 63

14 3.1 Diep zoet grondwater Zuidelijk Flevoland Zuidelijk Flevoland biedt prima mogelijkheden om diep zoet grondwater te winnen. Uit dit water wordt na een eenvoudige zuivering uitstekend drinkwater gemaakt. Het wordt gewonnen uit het zogeheten derde watervoerende pakket (op een diepte van circa 100 tot 200 meter onder maaiveld. Dit pakket wordt afgedekt door dikke kleilagen waardoor het grondwater zeer goed beschermd is tegen verontreinigingen door bovengrondse activiteiten. Het bestaat uit grove zandlagen die in verbinding staan met het oude land waardoor het gevoed wordt door grote hoeveelheden grondwater die infiltreren op de Veluwe en Utrechtse Heuvelrug. Hierdoor is er sprake van een voor Nederlandse begrippen unieke grondwatersituatie. In het Omgevingsplan Flevoland is het water in dit watervoerende pakket exclusief gereserveerd voor de openbare drinkwatervoorziening. Oostelijk Flevoland In Oostelijk Flevoland zijn winningen van diep zoet grondwater niet mogelijk vanwege het ontbreken van voldoende grote zoete grondwatervoorraden. Wel wordt daar oevergrondwater gewonnen. In paragraaf 3.3 staat meer over dit onderwerp. Noordelijk Flevoland In Noordelijk Flevoland wordt geen grondwater voor de openbare drinkwatervoorziening gewonnen, omdat daarvoor onvoldoende zoet grondwater beschikbaar is. Noordelijk Flevoland wordt voorzien van water vanuit Overijssel. Figuur 2 op de volgende pagina geeft een kaart weer waarop is aangegeven waar in de provincie Flevoland zoet grondwater in de diepere ondergrond aanwezig is en waar dit grondwater brak is. Pagina 14 van 63

15 Het grensvlak tussen het zoete en het brakke grondwater staat scheef, de top bevindt zich verder naar het noorden/noordwesten dan de basis. De lijn die op de kaart is weergegeven, ligt halverwege de top en de basis. Zoet grondwater heeft een chloridegehalte dat lager is dan de norm voor drinkwater, 150 mg/l. Het chloridegehalte van brak grondwater ligt boven de drinkwaternorm. Pagina 15 van 63

16 3.2 Diep brak grondwater Diep brak grondwater wordt in Nederland nog niet ingezet voor de openbare drinkwatervoorziening. Nieuwe zuiveringstechnieken, zoals membraanfiltratie, die de laatste jaren snel tot ontwikkeling zijn gekomen en die bovendien steeds goedkoper worden, maken dit brakke water tot een meer aantrekkelijke optie. Deze optie wordt ook in Flevoland door de drinkwaterbedrijven onderzocht. Het westelijk deel van Zuidelijk Flevoland is hiervoor in beeld, omdat daar dit type water goed winbaar lijkt en dan bovendien beschikbaar komt dichtbij Almere. Dit is een belangrijk gebruikspunt met een flinke toekomstige groei. In Noordelijk Flevoland heeft het drinkwaterbedrijf plannen om de mogelijkheden voor de winning van brak water te onderzoeken. Hiermee kan de leveringszekerheid van de drinkwatervoorziening worden verhoogd. 3.3 Oevergrondwater In Flevoland is de winning van oevergrondwater 3 vooral een goede optie langs de randmeren van Oostelijk Flevoland. Dit blijkt uit de inventarisatiestudie die is uitgevoerd (Bijlsma, 1992) en door de bestaande winning Bremerberg. Dit is het oudste pompstation in Flevoland waar sinds halverwege de zestiger jaren oevergrondwater gewonnen wordt; de vergunningscapaciteit is 8 miljoen m 3 per jaar. Het onttrokken water bestaat voor ongeveer 25% uit geïnfiltreerd Veluwemeerwater dat vanaf het meer 5 tot 25 jaar onderweg is voordat het wordt opgepompt. Het resterende deel is oorspronkelijk op de Veluwe geïnfiltreerd. Uit de milieueffectrapportage van de Flevolandse Drinkwater Maatschappij (FDM, 1998) blijkt dat een uitbreiding van deze grondwateronttrekking van 8 naar 12 miljoen m 3 per jaar mogelijk is. In het Omgevingsplan Flevoland is de Harderdijkstrook (ten zuidoosten van pompstation Bremerberg) gereserveerd voor een nieuwe oevergrondwaterwinning. 3.4 Oppervlaktewater In 1994 heeft de VEWIN (Vereniging van Waterbedrijven in Nederland) een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheid om in het Markermeer water te winnen voor de openbare drinkwatervoorziening in noord Nederland. 4 Dit onderzoek heeft uitgewezen dat het water uit het Markermeer de beste bron is voor een grootschalige oppervlaktewaterwinning in midden Nederland. In waterhuishoudkundige zin is een onttrekking van 300 miljoen m 3 per jaar mogelijk. Deze hoeveelheid komt overeen met ongeveer een kwart van de drinkwaterproductie in Nederland in het jaar De volgende twee citaten uit de VEWIN-rapportage maken duidelijk waarom het meer desondanks niet wordt ingezet voor de openbare drinkwatervoorziening: Er geldt dat zowel het chloridegehalte als het sulfaatgehalte, nu en naar verwacht ook in het komende decennium, het meer minder geschikt maken voor bereiding van drinkwater met de gangbare zuiveringstechnieken. Aan een gedetailleerde vervolgstudie bestaat op dit moment geen behoefte. Mede als gevolg van waterbesparende activiteiten vertoont de vraag naar drinkwater slechts een beperkte groei, waaronder grootschalige capaciteitsuitbreidingen vooralsnog niet aan de orde zijn. De mogelijkheden voor binnendijkse winning van oppervlaktewater ten behoeve van de openbare drinkwatervoorziening zijn in het kader van het drinkwatervoorzieningenplan globaal verkend. 3 Oevergrondwater is water dat voor minimaal 10 % bestaat uit water dat recentelijk in de bodem is geïnfiltreerd vanuit het naastgelegen oppervlaktewater. 4 Onder voorzitterschap van de VEWIN werd aan dit project deelgenomen door Provincie Flevoland, Flevolandse Drinkwater Maatschappij, PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland, Watertransportmaatschappij Rijn-Kennemerland, Rijkswaterstaat Directie Flevoland en RIZA. Pagina 16 van 63

17 In principe is binnendijks veel oppervlaktewater voorhanden. De hoeveelheid water die met vier gemalen uit Zuidelijk en Oostelijk Flevoland wordt gepompt, is groot in vergelijking met de watervraag voor de drinkwatervoorziening. Dagelijks wordt zo n 2,3 miljoen m 3 uitgeslagen. De verwachting is dat in gebieden met veel kwel en/of grote afvoeren in de watergangen, locaties te vinden zijn waar met de moderne zuiveringstechnieken drinkwater kan worden geproduceerd. In hoofdstuk 4 wordt hier nader op ingegaan. In het vervolg wordt geen onderscheid gemaakt tussen binnendijks en buitendijks oppervlaktewater. Omdat het gaat om globale verkenningen, hoeft geen aandacht te worden besteed aan de verschillen. Pagina 17 van 63

18 4 Bronnenkeuze 4.1 Beschrijving van de voor- en nadelen van de vier bronnen Voor diep zoet grondwater, diep brak grondwater, oevergrondwater en oppervlaktewater, zijn allereerst op kwalitatieve wijze de voor- en nadelen geanalyseerd. Het resultaat staat in de tabellen in bijlage 3. Daaruit blijkt dat grondwater veel voordelen heeft in vergelijking met oppervlaktewater. Alle bronnen hebben goede toepassingsmogelijkheden binnen Flevoland. Samengevat gelden de volgende verschillen. Zoet grondwater heeft een constante kwaliteit, bevat geen bacteriën en is goedkoop te zuiveren tot drinkwater. Het is relatief ongevoelig voor calamiteiten en terreuractiviteiten. Wel kan de onttrekking verzilting en verdroging veroorzaken. Brak grondwater kan op veel plaatsen worden gewonnen, bevat geen bacteriën, heeft een beperkt ruimtebeslag en is relatief ongevoelig voor calamiteiten en terreur; het heeft als belangrijk nadeel dat na zuivering zout afvalwater overblijft (het brijn ) dat niet op het oppervlaktewater kan worden geloosd en daarom een aanzienlijke kostenpost vormt. Oevergrondwater is bacteriologisch zuiver en heeft een beperkt ruimtebeslag; de winmogelijkheden zijn beperkt, omdat voldoende oppervlaktewater voorradig moet zijn dat bovendien goed via de ondergrond moet kunnen toestromen naar de winning. Oppervlaktewater valt in positieve zin op, omdat het in zeer ruime mate beschikbaar is waarbij de directe belangen van de andere gebruikers van het water nauwelijks worden geschaad. Het productieproces is duurder dan dat voor zoet grondwater en heeft meer nadelige milieueffecten door het energieverbruik en de afvalproductie. Voor elk van de vier bronnen bestaat een gestandaardiseerde zuiveringsmethode die goed toepasbaar is in de Flevolandse situatie. Voor oppervlaktewater kan daarbij nog onderscheid worden gemaakt in een variant met moderne membraanzuivering en een variant met klassieke zuivering. Door de bronnen met bijbehorende zuiveringsmethoden vervolgens onderling te vergelijken, kan inzicht worden verkregen in de voor- en nadelen van elke bron. In de volgende paragraaf wordt deze vergelijking gepresenteerd. De zuiveringsmethoden zijn met een toelichting opgenomen in bijlage 4. Pagina 18 van 63

19 4.2 Duurzaamheid van de bronnen De duurzaamheid van de vier bronnen en de bijbehorende zuiveringsmethoden is vergeleken aan de hand van zeven aspecten: voorraadbeheer en continuïteit gebruiksduur bronnen en infrastructuur bescherming grondstof drinkwaterkwaliteit effecten op de omgeving kosten externe risico s Alle aspecten, met uitzondering van de kosten, hebben een duidelijk verband met de definities van een duurzame drinkwatervoorziening en de duurzaam winbare hoeveelheid zoet grondwater die zijn opgenomen in hoofdstuk 2. Door de kosten een plaats te geven in de beoordeling wordt inzicht gegeven in de vraag wat duurzaamheid kost. De aspecten worden, met de bijbehorende criteria, in tabel a van bijlage 5 toegelicht. In tabel b van deze bijlage worden de aspecten weergegeven die niet zijn gebruikt, met daarbij de reden waarom dit niet is gedaan. De zuiveringsmethoden zijn beoordeeld voor een productiecapaciteit van 5 á 10 miljoen m 3 per jaar. Dit zijn realistische hoeveelheden voor mogelijk nieuwe winlocaties. Op basis van expert judgement is aan de hand van de aandachtgebieden de onderlinge vergelijking gemaakt tussen de vier bronnen en de gestandaardiseerde zuiveringsmethoden. De resultaten staan vermeld in tabel c van bijlage 5. De bronnen zijn beoordeeld vanuit vier visies, waarbij steeds andere gewichtsfactoren aan ieder aspect zijn gekoppeld: 1. duurzaamheid: maximale aandacht voor de optimale bescherming en het behoud van de bron; eventuele effecten op de omgeving (met name verdroging van natuurgebieden) zijn ook belangrijke aspecten, evenals het energiegebruik van het zuiveringsproces 2. kostenbeperking: streeft naar de laagste prijs voor het drinkwater zonder de wettelijke normen te overschrijden 3. productkwaliteit: doel is het betrouwbaarste en beste drinkwater voor de klant, waarbij de kostprijs van het water geen rol speelt; met extra accenten op het voorraadbeheer, de continuïteit en de bescherming van de grondstof; ook mogelijk externe risico s zijn van relevant belang 4. het Drinkwatervoorzieningenplan: de resultante van het provinciale beleid terzake en een analyse van de drie andere visies; de hoogste gewichten zijn toegekend aan het voorraadbeheer en continuïteit van de grondstof en aan de mogelijke effecten op de omgeving (met name verdroging van natuurgebieden). Deze analyse staat in de tabellen d en e van bijlage 5. Diep zoet grondwater blijkt verreweg de beste bron voor de openbare drinkwatervoorziening, gevolgd door diep brak grondwater en oevergrondwater. In de Flevolandse situatie is oppervlaktewater de minst aantrekkelijke bron. Bij deze voorkeursvolgorde kunnen de volgende kanttekeningen worden gemaakt: 1. Diep zoet grondwater Deze bron scoort goed door de uitstekende kwaliteit waardoor het eenvoudig en goedkoop tot prima drinkwater is te zuiveren. Aandachtspunten zijn de duurzaam winbare hoeveelheid en de adequate bescherming. 2. Diep brak grondwater en oevergrondwater Bij het brak water concept is de lozing van het brijn (de reststroom van zout water) nadrukkelijk een aandachtspunt dat negatief doorwerkt in de score van dit concept. Een goede oplossing om dit brijn af te voeren, verbetert de score aanzienlijk. Het energieverbruik voor de zuivering van brak grondwater is hoog. Door de geavanceerde zuivering worden bekende en onbekende stoffen zeer goed verwijderd. Oevergrondwater scoort op geen van de aspecten uitgesproken goed of slecht. 3. Oppervlaktewater Oppervlaktewater is in ruime hoeveelheden beschikbaar. Indien een spaarbekken wordt gebruikt, worden de directe belangen van de andere gebruikers van het Pagina 19 van 63

20 water nauwelijks geschaad. De concepten zijn gevoelig voor calamiteiten (ook door onbekende stoffen in het water). De zuivering is relatief kostbaar. Pagina 20 van 63

21 Pagina 21 van 63

22 5 Ontwikkeling van het drinkwaterverbruik tot Behoefteprognoses Oostelijk en Zuidelijk Flevoland De groei van het waterverbruik is sterk afhankelijk van de groei van de bevolking, omdat ongeveer driekwart deel van het verbruik voor rekening komt van de huishoudens. Ook het zakelijke verbruik houdt in belangrijke mate gelijke tred met de groei van de bevolking. De provincie heeft voor het nieuwe Omgevingsplan Flevoland een aantal scenario s voor de bevolkingsgroei opgesteld (Provincie Flevoland, 2005). Het scenario met de grootste groei is de Groei plus variant, dat met de kleinste groei is het scenario Eigen behoefte. In figuur 3-a worden deze scenario s in samengevatte vorm gepresenteerd. Het drinkwaterbedrijf heeft voor haar lange termijn prognose woningbouwcijfers gebruikt die binnen de bandbreedte liggen van deze provinciale scenario s (Hydron Flevoland, 2004). Ook dit scenario staat in figuur 3-a. Het drinkwaterbedrijf gaat zekerheidshalve uit van een maximale waterbehoefte waarbij het dagelijkse waterverbruik per inwoner tot 2030 jaarlijks stijgt. Op basis daarvan is berekend dat de huidige grondwateronttrekkingsvergunningen tot 2025 voldoende groot zijn om aan de drinkwatervraag te kunnen voldoen. Daarna zijn volgens het drinkwaterbedrijf nieuwe vergunningen nodig. In figuur 3-b wordt met een grafiek deze ontwikkeling geïllustreerd. De provincie gaat er vanuit dat het dagelijkse waterverbruik van de Flevolanders tot 2030 niet zal groeien. Dit is een reëel uitgangspunt, omdat dit verbruik sinds het einde van de tachtiger jaren is gedaald. Bovendien is de verwachting dat het watergebruik door huishoudelijke apparaten nog verder zal afnemen en dat door publiekscampagnes de gebruikers steeds bewust(er) met water zullen omgaan (paragraaf 5.2 en hoofdstuk 7). Bovendien verwacht de provincie op basis van historische gegevens dat het drinkwaterbedrijf in staat is haar eigen waterverbruik in het productie- en distributieproces met zo n 10 % te verlagen. De aangepaste prognoseberekeningen laten zien dat de vergunningscapaciteit van de huidige grondwateronttrekkingen tot aan het einde van de planperiode (2030) voldoende is om de drinkwatervoorziening te dekken. Ook dit wordt in de grafiek van figuur 3-b weergegeven. Pagina 22 van 63

23 miljoen m3 per jaar aantal inwoners Figuur 3-a: Bevolkingsprognoses Oostelijk en Zuidelijk Flevoland Provincie Flevoland prognose Groei plus Hydron Flevoland prognose Provincie Flevoland prognose Eigen behoefte jaar Figuur 3-b: Grondwaterbehoefte en vergunningen in Oostelijk en Zuidelijk Flevoland Hydron Flevoland prognose maximale grondstofbehoefte 25 prognose Provincie Flevoland 20 onttrekkingsvergunningen t.b.v. Flevoland jaar onttrekkingsvergunningen t.b.v. Flevoland plus t.b.v. levering aan Gelderland en Utrecht) Pagina 23 van 63

24 Noordelijk Flevoland In Noordelijk Flevoland zal volgens het drinkwaterbedrijf het jaarlijkse drinkwaterverbruik gedurende de planperiode beperkt groeien van 4,2 miljoen m 3 in 2000 naar 4,4 miljoen m 3 in Daarbij is rekening gehouden met een relatief geringe groei van het aantal woningen. De bevolkingsgroeiscenario s van de provincie gaan van hogere aantallen uit. De verwachting is dat het inwoneraantal weliswaar zal stijgen, maar dat het verbruik per woning verder zal dalen. Voor de drinkwatervoorziening in Noordelijk Flevoland wordt drinkwater geïmporteerd uit noordwest Overijssel. Aangenomen wordt dat, mocht de drinkwatervraag meer stijgen dan de prognoses aangeven, de extra vraag ter grootte van enkele honderdduizenden kubieke meter per jaar eveneens gedekt kan worden door import. 5.2 Waterbesparing De provincie staat voor een duurzame ontwikkeling van de provincie en daarbij hoort ook het verstandig omgaan met drinkwater. De provincie verwacht van drinkwaterbedrijven dat zij, vanuit hun doelstelling om maatschappelijk verantwoord te ondernemen, dit verstandige gebruik stimuleren. Sinds de negentiger jaren is veel bereikt op het gebied van waterbesparing. Burgers en bedrijven zijn water bewuster gaan gebruiken en bij nieuwbouw wordt waterbesparende apparatuur veelal standaard toegepast. Volgens de drinkwaterbedrijven kan door het verder doorvoeren van waterbesparing de hygiëne in het gedrang komen; door de waarde van goed drinkwater te benadrukken willen zij de burgers prikkelen tot bewust watergebruik. Bij de industriële gebruikers is naar verwachting verdere waterbesparing te bereiken. De provincie verwacht daarom van de drinkwaterbedrijven dat zij doorgaan met hun activiteiten om samen met de bedrijven aan oplossingen te werken om drinkwater te besparen. Ook de drinkwaterbedrijven kunnen hun eigen processen nog verder optimaliseren en daardoor water besparen. In de vorige paragraaf is al opgemerkt dat de provincie er vanuit gaat dat het drinkwaterbedrijf haar eigen verbruik met zo n 10 % verlaagt. Bij de beoordeling van aanvragen van nieuwe grondwateronttrekkingsvergunningen door de drinkwaterbedrijven betrekt de provincie het aspect waterbesparing. Van de drinkwaterbedrijven wordt verwacht dat zij bij hun vergunningsaanvragen aangeven, op welke manier zij vorm hebben gegeven aan het streven waterbesparing bij de industriële afnemers van drinkwater te bevorderen en aan het verstandig omgaan met drinkwater door de overige gebruikers. Pagina 24 van 63

25 Pagina 25 van 63

26 6 Inzet van bronnen tot Oostelijk en Zuidelijk Flevoland In opdracht van de provincie is onderzoek verricht om vast te stellen welke hoeveelheden grondwater in Zuidelijk en Oostelijk Flevoland duurzaam winbaar zijn. Het gaat hierbij om respectievelijk diep zoet grondwater en oevergrondwater (Artesia/DHV, 2004). Het is de uitvoering van hetgeen hierover in het Omgevingsplan Flevoland is opgenomen: De provincie gaat samen met het waterleidingbedrijf onderzoek verrichten naar de duurzaam te winnen hoeveelheid grondwater, op basis waarvan een onttrekkingsplafond wordt vastgesteld. Uit het onderzoek blijkt dat de bestaande Flevolandse grondwaterwinningen weinig effecten veroorzaken. Deze winningen zijn duurzaam. De huidige winningen, met een totale vergunningscapaciteit van 8 miljoen m 3 per jaar in Oostelijk Flevoland en 30 miljoen m 3 per jaar in Zuidelijk Flevoland, veroorzaken geen noemenswaardige verkleining van de zoet water voorraad indien de vergunningen volledig worden benut. In Oostelijk en Zuidelijk Flevoland worden de duurzaam winbare hoeveelheden grondwater vooral bepaald door de effecten van de kwel- en grondwaterstandsveranderingen op natuur en landbouw. In een eerder onderzoek is aangetoond dat in natuurgebieden dergelijke effecten kunnen worden gecompenseerd door waterhuishoudkundige maatregelen. Voor de landbouw hebben de grondwaterstandsverlagingen geringe gevolgen vanwege de aanwezige, diepe grondwaterstanden. Omdat de huidige vergunningen toereikend zijn om in de periode in de behoefte aan drinkwater te voorzien, hoeven in deze periode geen alternatieve bronnen voor de openbare drinkwatervoorziening in gebruik te worden genomen en kan de export van 9 miljoen m 3 per jaar worden gecontinueerd. 6.2 Noordelijk Flevoland In Noordelijk Flevoland wordt jaarlijks ruim 4 miljoen m 3 drinkwater geïmporteerd dat is bereid uit grondwater dat in noordwest Overijssel (in St. Jansklooster) wordt gewonnen. Volgens de huidige inzichten kan de drinkwatervoorziening vanuit Overijssel gedurende de planperiode worden gecontinueerd. Dit kan veranderen nadat door Provincie Overijssel in de komende jaren een onderzoek is uitgevoerd om de grondwaterwinning in noordwest Overijssel te optimaliseren. Het drinkwaterbedrijf wil de komende jaren zekerheidshalve onderzoek doen naar de mogelijkheden om in Noordelijk Flevoland brak grondwater te winnen om de leveringszekerheid van de drinkwatervoorziening te verhogen. 6.3 Export naar Gelderland en Utrecht Evaluatie van het Goed Water Centraal project Eind negentiger jaren is in midden Nederland het anti-verdrogingsproject Goed Water Centraal (GWC) uitgevoerd waaraan naast de provincies Noord-Holland, Utrecht, Gelderland en Flevoland werd deelgenomen door de drinkwaterbedrijven, de waterschappen en de natuurterreinbeheerders. In dit project is onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om het grondwater- en het oppervlaktewaterbeheer te optimaliseren met als doel de verdroging van natuurgebieden terug te dringen. Veel aandacht is besteed aan de effecten van het verminderen, beëindigen of verplaatsen van de grondwaterwinningen van de drinkwaterbedrijven. De export van Flevolands grondwater is één van de concrete resultaten van de afspraken die in het kader van dit project zijn gemaakt. Ook is op locale en op regionale schaal gekeken hoe de verdroging kan worden bestreden door bijvoorbeeld het veranderen van oppervlaktewaterpeilen of het dempen van watergangen. De oppervlaktewatermaatregelen bleken in het algemeen effectiever dan de grondwatermaatregelen. Pagina 26 van 63

27 In het eindrapport uit 1998 is afgesproken dat na drie jaar door de deelnemende provincies (Flevoland, Gelderland, Utrecht en Noord-Holland) een voortgangsrapportage zou worden opgesteld over de uitvoering van de gemaakte afspraken betreffende locale en regionale anti-verdrogingsprojecten. Deze rapportage, die in bijlage 7 staat, is opgesteld in samenspraak met de provincies Gelderland, Utrecht en Noord-Holland en de waterschappen Zuiderzeeland, Veluwe, Vallei & Eem en Stichtse Rijnlanden. Uit de voortgangsrapportage blijkt het volgende: Sinds de afronding van het project in 1998 hebben partijen zich aan de gemaakte afspraken gehouden. Er is veel werk verzet en daardoor is de nadere uitwerking van het project tot nu toe geslaagd. De export van grondwater vanuit Flevoland maakt daarmee deel uit van een groot pakket antiverdrogingsmaatregelen in midden Nederland. Het uitvoeren van het anti-verdrogingsbeleid door provincies, waterschappen en natuurterreinbeheerders heeft (nog steeds) de aandacht. De uitvoering van projecten is een doorlopend proces. Na de start van de export van grondwater uit Flevoland is de onttrekking op pompstation de Holk gehalveerd en op pompstation Amersfoort Hoge Weg gestaakt. De vergunningen van deze pompstations zijn nog niet aangepast. Naar verwachting gebeurt dit in Evaluatie van de bestaande exportvergunningen Om de verdroging van natuurgebieden op het oude land te verminderen, wordt water geëxporteerd vanuit Zuidelijk Flevoland naar Gelderland en Utrecht. Het gaat jaarlijks om 9 miljoen m 3 (ongezuiverd) diep zoet grondwater. Hiervoor zijn specifieke onttrekkingsvergunningen waarin is opgenomen dat het opgepompte water slechts mag worden gebruikt voor de export naar de provincies Gelderland en Utrecht ten behoeve van de openbare drinkwatervoorziening. Ten behoeve van de evaluatie van deze export heeft de provincie op twee plaatsen het volgende vastgelegd: a. In de betreffende grondwateronttrekkingsvergunningen (d.d. 1998) is in de overwegingen verwoord dat naar verwachting alternatieven voor de winning van diep zoet grondwater in 2010 operationeel kunnen zijn en dat indien deze beschikbaar zijn, de permanente vergunningen zullen worden heroverwogen en mogelijk op termijn worden ingetrokken. b. In het Omgevingplan Flevoland is opgenomen dat na 2020 de levering van grondwater aan Gelderland en Utrecht zal worden heroverwogen, omdat naar verwachting het drinkwatergebruik in deze provincies door besparingen zal afnemen. De argumenten voor deze evaluaties zijn nog steeds valide. Voor de provincie zijn er geen redenen om deze inhoudelijk te herzien of niet meer uit te voeren. De centrale vraag is of er in Flevoland of op het oude land andere bronnen beschikbaar zijn die duurzamer zijn dan de huidige oplossingen. Sinds het verlenen van de vergunningen en de totstandkoming van het Omgevingsplan Flevoland zijn er bovendien diverse ontwikkelingen geweest die de export in een ander perspectief plaatsen. Zo zijn de behoefteprognoses in Gelderland en Utrecht inmiddels lager, onder andere door de effecten van waterbesparing. Ook blijkt uit nieuwe inzichten dat er in deze provincies toch mogelijkheden zijn voor extra grondwaterwinning. Vooralsnog stelt de provincie de export echter niet ter discussie, omdat is gebleken dat tot op heden de drinkwatervoorziening in Flevoland door de export niet in het gedrang is gekomen. De export wordt tegen kostprijs uitgevoerd zodat de Flevolandse drinkwatertarieven niet extra hoefden te worden verhoogd. Nieuwe evaluatiemomenten De evaluatie van de export wordt gezamenlijk met de buurprovincies uitgevoerd zoals dat ook gebeurd is tijdens het opstellen van dit Drinkwatervoorzieningenplan. Met deze provincies is afgesproken dit om de vier jaar doen, te beginnen in De resultaten van de evaluatie kunnen worden gebruikt bij het opstellen van de stroomgebiedsbeheerplannen die worden gemaakt in het kader van de implementatie van de Europese Kaderrichtlijn Water. Door de evaluatiefrequentie van vier jaar kan adequaat worden ingespeeld op ontwikkelingen in techniek, watervraag en grondwateraanbod. Flevoland neemt het initiatief voor de evaluatie. De Pagina 27 van 63

28 provincie zal op basis van de evaluatie de levering van grondwater aan Gelderland en Utrecht heroverwegen. Tijdens de eerste evaluatie zal er naar verwachting een goed inzicht zijn in de resultaten van thans lopende of recentelijk uitgevoerde projecten die van invloed kunnen zijn op de (toekomstige) export. Dat zijn bijvoorbeeld in Utrecht de projecten Evaluatie Verdrogingsbestrijding Utrechtse Heuvelrug (EVUH) en Vervangende Productie Capaciteit (VPC). In 2005 vindt in Utrecht besluitvorming over deze projecten plaats waarna niet-duurzame winningen vervangen kunnen worden. Tijdens de vierjaarlijkse evaluaties kunnen ook steeds de dan nog relevante GWC-afspraken tegen het licht worden gehouden. Pagina 28 van 63

29 6.4 Inzet van bronnen na de planperiode Op basis van het onderzoek naar de duurzaam winbare hoeveelheid grondwater (paragraaf 6.1) lijkt in Zuidelijk Flevoland in het gebied ten westen van pompstation Fledite en ten zuiden van pompstation Spiekzand in beperkte mate ruimte te zijn voor extra grondwateronttrekking. In Oostelijk Flevoland lijkt op basis van het onderzoek langs de randmeren ten noordoosten van pompstation Bremerberg ruimte te zijn voor extra oevergrondwaterwinning. Beide uitbreidingsmogelijkheden zijn in figuur 4 op de volgende pagina als zoekgebieden weergegeven. Het door Artesia/DHV uitgevoerde onderzoek is gericht op een totaalbeeld van de winmogelijkheden en was met name gericht op de grondwatervoorraad. De studie is niet geschikt om op locatieniveau uitspraken te doen. De daadwerkelijke winmogelijkheden moeten door de initiatiefnemers (drinkwaterbedrijven) ten behoeve van een eventuele vergunningsaanvraag worden onderzocht. Bij een locatiestudie dient een milieueffectrapportage te worden opgesteld waarin een nadere afweging wordt gemaakt. Hierin staan het voorkómen van ontoelaatbare kwelveranderingen en grondwaterstandsverlagingen, naast verzilting centraal. Ook het risico voor het aantrekken van zout grondwater vanaf grotere diepte dient bij een waterwinplaatsonderzoek te worden betrokken. Er zijn geen redenen om te veronderstellen dat binnen de planperiode van dit Drinkwatervoorzieningenplan uit de buurprovincies nieuwe aanvragen voor export zullen komen. Deze provincies kunnen de komende decennia zelf in hun behoefte aan drinkwater uit grondwater voorzien. Door de beperkte bevolkingsgroei en als gevolg van waterbesparing bij de burgers en in de industrie zal daar de drinkwaterafzet in de periode tot 2030 slechts langzaam groeien. Voor Flevoland blijft in de verdere toekomst extra export van grondwater bespreekbaar. Hiervoor komt zowel diep zoet grondwater als oevergrondwater in aanmerking. Bij het beoordelen van mogelijk toekomstige vragen voor export kiest de provincie voor een interprovinciale afweging van belangen en effecten en daarmee handelt zij in lijn met de regionale optimalisatie die heeft geleid tot de huidige export. Pagina 29 van 63

30 Zoekgebied voor nieuwe winningen Pagina 30 van 63

31 6.5 Bescherming en beheer van (grond)watervoorraden In paragraaf 6.1 en 6.4 zijn drie beleidsuitspraken gedaan: a) In Oostelijk en Zuidelijk Flevoland zijn de grondwateronttrekkingen voor de openbare drinkwatervoorziening tot aan het huidige vergunningsniveau duurzaam. b) In de periode hoeven geen bronnen voor de openbare drinkwatervoorziening te worden ontwikkeld. c) In Oostelijk en Zuidelijk Flevoland lijkt in beperkte mate ruimte te zijn voor extra grondwateronttrekkingen. Deze uitspraken hebben gevolgen voor de bescherming en het beheer van de grondwater- en oppervlaktewatervoorkomens en voor de grondwaterbescherming. Grondwater in Zuidelijk Flevoland Vanwege het grote belang voor de huidige en toekomstige openbare drinkwatervoorziening wordt het diepe zoete grondwater in Zuidelijk Flevoland zo optimaal mogelijk beschermd en beheerd. Uniek in Nederland, gezien de aard en omvang, is de beschermende werking van de bovenliggende kleilagen. In Flevoland is er voldoende van deze grondstof om tot 2030 aan de behoefte voor drinkwater te voldoen. De huidige en toekomstige inzet ( ) van grondwater voor de drinkwatervoorziening is duurzaam. Daarna komen de grenzen in zicht. Vanuit het voorzorgsprincipe blijft het nodig om de voorraad zoet grondwater in het derde watervoerende pakket exclusief te reserveren voor de openbare drinkwatervoorziening. Het betreffende gebied staat weergegeven in figuur 5 op de volgende pagina. In de Provinciale Milieuverordening Flevoland worden de milieubeschermingsgebieden voor grondwater herzien voor zover deze nog niet zijn gebaseerd op de huidige, duurzame onttrekkingsvergunningen. Grondwater in Oostelijk Flevoland In Oostelijk Flevoland bevinden zich naar verwachting goede mogelijkheden voor extra oevergrondwaterwinning. Dit is voor de openbare drinkwatervoorziening de tweede voorkeur, na het diepe zoete grondwater in Zuidelijk Flevoland. De inzet van deze bron is binnen de planperiode niet voorzien. Daarom is een reservering van het grondwater zoals in Zuidelijk Flevoland op dit moment niet nodig. Vanwege de winningsmogelijkheden en de goede grondwaterkwaliteit is het gebied langs het Veluwemeer en Drontermeer (vanaf pompstation Bremerberg tot en met De Abbert) over een breedte van enkele kilometers een aandachtsgebied. Zie ook het kaartbeeld in figuur 4. Voor dit gebied zal nog worden vastgesteld welke hoeveelheden oevergrondwater op welke locaties duurzaam winbaar zijn en voor welke doeleinden dit water wordt gereserveerd. Hieraan kan op termijn eventueel regelgeving worden gekoppeld. De provincie voert het onderzoek naar de winbare hoeveelheden oevergrondwater binnen de planperiode van het nieuwe Omgevingsplan Flevoland ( ) uit. Pagina 31 van 63

32 Pagina 32 van 63

33 In de Provinciale Milieuverordening Flevoland is voor de locatie Harderdijkstrook, ten zuiden van Biddinghuizen, een milieubeschermingsgebied voor grondwater opgenomen vanwege een mogelijk toekomstige oevergrondwaterwinning. Dit beschermingsgebied vervalt, omdat er in het genoemde aandachtsgebied betere locaties voor nieuwe oevergrondwaterwinningen zijn. Oppervlaktewater In de planperiode van dit Drinkwatervoorzieningenplan hoeven in Flevoland geen oppervlaktewaterwinningen te worden ingezet ten behoeve van de openbare drinkwatervoorziening. Het IJsselmeer houdt haar drinkwaterfunctie. Nabij Andijk, in Noord-Holland, wordt op grootschalige wijze drinkwater uit IJsselmeerwater gemaakt. Hierin zal in de planperiode van dit drinkwatervoorzieningenplan geen verandering komen zodat de functie drinkwatervoorziening voor het IJsselmeer gehandhaafd blijft. Voor de functie drinkwater zoals die aan de grote buitendijkse wateren is toegekend, zijn de Vierde Nota Waterhuishouding (Ministerie V&W, 1998) en het Beheerplan voor de Rijkswateren (Ministerie V&W, RWS, 2005) maatgevend. In bijlage 6 is samengevat hoe in deze en in andere belangrijke beleidsnota s en plannen de functie drinkwater is toegekend aan het IJsselmeer, Markermeer en de randmeren. In de Vierde Nota Waterhuishouding en in het Beheerplan Rijkswateren is aan het Markermeer de functie drinkwater toegekend. Ook in het Omgevingsplan Flevoland wordt dit meer genoemd als een mogelijk toekomstige bron voor de drinkwatervoorziening. Er zijn thans geen redenen om aan te nemen dat de komende decennia water uit het Markermeer zal worden gebruikt voor de drinkwatervoorziening van Flevoland of van andere provincies. Daarom kan de reservering voor de openbare drinkwatervoorziening worden geschrapt. 6.6 Calamiteitenplan Een calamiteitenplan voor de openbare drinkwatervoorziening in midden Nederland bestaat (nog) niet. In het Omgevingsplan Flevoland wordt hierover het volgende opgemerkt: Indien door calamiteiten het gebruik van oppervlaktewater in midden Nederland niet mogelijk is, wordt het zoete water in het 3 e watervoerende pakket in Zuidelijk Flevoland ter beschikking gesteld voor de openbare drinkwatervoorziening in midden Nederland. De provincie Flevoland zal dit aspect nader uitwerken samen met de provincies Noord-Holland, Utrecht en Gelderland. Dit voornemen is ontstaan in de eindfase van het GMN-project (Grondwater Beheer Midden- Nederland). Dit was een interprovinciale studie van de provincies Flevoland, Noord-Holland, Utrecht en Gelderland plus de betreffende drinkwaterbedrijven waarvan het eindrapport in 1992 is verschenen. In dit project is onder andere onderzocht welke hoeveelheden grondwater op een duurzame wijze gewonnen kunnen worden. De verwachting was dat de inzet van oppervlaktewater als aanvullende bron voor de openbare drinkwatervoorziening vanaf het jaar 2000 nodig zou zijn. Daarbij is het concept ontwikkeld dat in calamiteitensituaties meer Flevolands grondwater kan worden ingezet dan in normale omstandigheden wenselijk is. De exportinfrastructuur voor grondwater (leidingen, pompputten) zou hiervoor kunnen worden gebruikt. Sindsdien heeft een aantal ontwikkelingen plaatsgevonden en zijn nieuwe inzichten ontstaan die het nut en de noodzaak van een calamiteitenplan in een ander daglicht plaatsen: 1. De ontwikkeling van nieuwe oppervlaktewaterwinningen is in midden Nederland sinds de GMN-studie niet van de grond gekomen en is binnen de planperiode van het Drinkwatervoorzieningenplan bovendien niet te verwachten. Hieraan liggen meerdere redenen ten grondslag. Er is meer grondwater op een duurzame manier winbaar dan destijds werd aangenomen en het gebruik van drinkwater is aanzienlijk minder (ook in de toekomst) dan toen werd verwacht. 2. Om calamiteiten bij de winning en zuivering van grondwater het hoofd te kunnen bieden, hebben de drinkwaterbedrijven de laatste jaren leveringsplannen geïmplementeerd op basis van normen van de brancheorganisatie VEWIN die in de toekomst een wettelijke status zullen krijgen. Daardoor kunnen de bedrijven zelfstandig een calamiteit in de drinkwatervoorzienig het hoofd bieden. Pagina 33 van 63