De pioniersjaren voorbij

Transcriptie

1 Beleidsvisie Nederlandse Vereniging vr Klinische Geriatrie De piniersjaren vrbij NVKG Pstbus GS Utrecht Maart 2007

2 Beleidsvisie Nederlandse Vereniging vr Klinische Geriatrie De piniersjaren vrbij Inleiding Reeds lang geleden is ingezien dat de traditinele rganisatievrm van de medischspecialistische zrg in nze ziekenhuizen nvldende tegemet kmt aan de vaak cmplexe meervudige mrbiditeit van de kwetsbare udere patiënt. In Nederland heeft dit besef er in de jaren vijftig van de vrige eeuw te geleid dat een aantal perifeer werkzame internisten is gaan experimenteren met een meer integrale benadering van deze zrg. Daarmee hebben deze piniers de basis gelegd vr de frmele erkenning van het specialisme klinische geriatrie, nu bijna 25 jaar geleden. De geschiedenis laat echter zien dat deze erkenning indertijd niet nmiddellijk is gevlgd dr een breed gedragen inbedding in de ziekenhuiswereld. Feitelijk is het pinieren in veel pzichten gewn drgegaan. Niettemin heeft dit specialisme zich gaandeweg de jaren inhudelijk gestaag verder ntwikkeld en zich in steeds meer ziekenhuizen een gewaardeerde plaats verwrven. Hierbij heeft de klinische geriatrie van verheidswege bij herhaling de ndige beleidsmatige steun gekregen. Anderzijds heeft het specialisme k weerstanden ndervnden. Mede als gevlg hiervan is het aantal klinisch geriaters relatief langzaam gegreid en vertnt de klinisch geriatrische landkaart van ns land ng altijd veel hiaten. Dit is pmerkelijk mdat de klinisch geriatrische zrgverlening bij patiënten en verwijzers ver het algemeen veel waardering geniet. Aangenmen mag daarm wrden dat de recent in gang gezette marktwerking in de gezndheidszrg de klinische geriatrie de kmende jaren een flinke impuls zal geven. Tegelijkertijd mag wrden verwacht dat de markt vr (klinisch) geriatrische zrg als gevlg van de vergrijzende bevlking snel in mvang zal tenemen. Alle reden dus vr de NVKG m de piniersjaren nu definitief achter zich te laten en een heldere visie te ntvuwen p de verwrvenheden en de tekmst van de (klinische) geriatrie. Opzet en inhud Het bestuur van de NVKG heeft er bij het ntwikkelen van deze beleidsvisie expliciet vr gekzen m primair de delgrep van de klinische geriatrie, de kwetsbare uderen met meervudige mrbiditeit, als vertrekpunt te nemen. Deze insteek vertaalt zich direct in de pzet en de inhud van deze beleidsvisie. Allereerst wrdt een krte kenschets gegeven van de medische zrg vr uderen. Vervlgens richt de aandacht zich p de rlverdeling en de samenwerking binnen de uderengeneeskunde. Aansluitend wrden de delgrep en de tegevegde waarde van de klinische geriatrie in beeld gebracht. In het kielzg hiervan wrdt stilgestaan bij de wetenschappelijke basis en verankering van de (klinische) geriatrie. Vervlgens kmen het ndernemerschap en de rganisatrische inbedding van de klinisch geriater aan de rde. Dit alles mndt uit in een glbale schets van het cmpetentieprfiel en pleidingsprfiel van de klinisch geriater. Het geheel wrdt afgeslten wrdt met een puntsgewijze samenvatting van het geschetste tekmstbeeld. Het bestuur is zich ervan bewust dat deze beleidsvisie p tal van terreinen nadere uitwerking beheft en daarmee richtinggevend is vr de beleidsagenda van de NVKG in de kmende jaren. Het bestuur hecht er echter aan zich allereerst te vergewissen van het bendigde draagvlak vr deze beleidsvisie, zwel in eigen geledingen als daarbuiten. Hierte zal deze beleidsvisie in brede kring en in alle penheid ter discussie wrden gesteld. De piniersjaren vrbij Beleidsvisie NVKG Maart

3 Medische zrg vr uderen De uderdm kmt vaak met gebreken en het aantal uderen in nze samenleving neemt de kmende jaren snel te. Het is dan k geen wnder dat het vraagstuk van de vergrijzing brede aandacht geniet. Aan de ene kant wrdt gevreesd vr een tekrt aan persnele en financiële middelen m p een verantwrde wijze in de zrgbehefte van uderen te kunnen vrzien. Aan de andere kant wrden er k kansen gezien m succesvl p deze miljardenmarkt te pereren. Niet zelden dmineert hierbij het ideaalbeeld van de zelfsturende en zelfredzame udere die ver vldende mgelijkheden beschikt m de kwaliteit van leven p het gewenste niveau te huden. Helaas vlden veel uderen niet (blijvend) aan dit ideaalbeeld. Mede dr het succes van geneeskundige interventies p jngere leeftijd greit het aantal uderen met één f meer chrnische ziekten gestaag. Verder is het inherent aan het leven dat de kwetsbaarheid met het vrderen van de jaren geleidelijk teneemt. Zeker in de laatste levensfase heft er maar weinig te gebeuren m een udere zrgafhankelijk te maken. Medische en niet-medische rzaken gaan daarbij vaak hand in hand. In de uderengeneeskunde is de belangrijkste uitdaging dan k waar mgelijk te vrkómen dat de zelfredzaamheid verlren gaat, dan wel te bewerkstelligen dat deze zveel mgelijk wrdt herwnnen. Hiermee is niet alleen de kwaliteit van leven, maar k de delmatigheid van de zrg gediend. Overigens betekent dit eveneens dat bij het verwegen van medische interventies de hieraan gerelateerde verwachtingen ten aanzien van de kwaliteit van (het ng resterende) leven een belangrijke rl behren te spelen. Rlverdeling en samenwerking In de medische zrg vr uderen speelt een grt aantal medische disciplines een rl. Enkele hiervan leggen zich specifiek te p de uderengeneeskunde, te weten de verpleeghuisarts, de sciaal geriater, de uderenpsychiater, de klinisch geriater en de internist-uderengeneeskunde. Vr de thuiswnende udere is de huisarts echter de eerste behandelaar. In de praktijk werken vrmelde disciplines gewnlijk nauw met elkaar samen, zeker p het niveau van de individuele patiëntenzrg. Vaak heeft de samenwerking in de keten p reginaal niveau een structureel karakter, al lijkt de intrductie van de marktwerking in dit pzicht sms wat tegendraadse krachten ls te maken. Mede nder druk van de zrgverzekeraars maken de huisartsen zich inmiddels p m de begeleiding van de chrnische patiënten in belangrijke mate van de medisch specialisten in de tweedelijn ver te nemen. Anderzijds ntplien de verpleeghuisartsen initiatieven m behalve binnen het verpleeghuis k in de ambulante medische zrg vr uderen actief te wrden. De verwachting is dan k dat er in de nabije tekmst p het terrein van de eerstelijns uderengeneeskunde structurele vrmen van samenwerking tussen huisartsen en verpleeghuisartsen zullen ntstaan. Klinisch geriaters treft men zwel aan in academische en algemene ziekenhuizen als in psychiatrische ziekenhuizen. Kenmerkend vr de klinische geriatrie is dat deze van nature niet alleen een brugfunctie vervult tussen de smatische en de geestelijke gezndheidszrg, maar k tussen de cure en de care. In nauwe samenhang hiermee steken klinisch geriaters naar verhuding veel energie in de transmurale samenwerking en ketenzrg. Veelal is er dan k sprake van een gede inbedding in het reginale netwerk van de uderenzrg. Binnen de cntext van de geestelijke gezndheidszrg is de klinisch geriater bij uitstek tegerust m bij udere psychiatrische patiënten eventuele smatische prblemen te nderkennen. Verder is de klinische geriater hier veelal hfdbehandelaar van de uderen met een cmbinatie van gedragsstrnissen en cgnitieve strnissen. In algemene en academische ziekenhuizen is de medisch specialistische zrg vr uderen feitelijk ver vrijwel alle specialismen gespreid, zij het dat de interne geneeskunde, de neurlgie en de psychiatrie zich in dit pzicht gewnlijk nderscheiden. Dit laatste is zeker het geval in ziekenhuizen waarin het specialisme klinische geriatrie zich ng niet ptimaal heeft kunnen ntwikkelen. De piniersjaren vrbij Beleidsvisie NVKG Maart

4 Tt p heden neemt de klinische geriatrie binnen het ziekenhuis gewnlijk eenzelfde psitie in als ieder ander prtspecialisme. Het is de huisarts/verwijzer die beslist naar welk(e) prtspecialisme(n) een (udere) patiënt wrdt verwezen. In geval een patiënt wrdt pgenmen, is de hfdbehandelaar verantwrdelijk vr de medische cördinatie. Binnen het ziekenhuis ntbreekt het als regel echter aan een mechanisme vr de medische cördinatie van parallelle pliklinische cnsultaties. Zeker als een (udere) patiënt afwisselend verschillende specialismen cnsulteert, kan een huisarts/verwijzer p afstand hierin k niet vrzien. Mede dr zijn brede smatische en psychiatrische achtergrnd is de klinisch geriater bij uitstek in staat m een brugfunctie tussen de eerste en de tweede lijn te vervullen. Waar het vr een mndige zelfredzame patiënt vaak al lastig is m p eigen kracht de weg te vinden p nze gezndheidsmarkt, is dat vr een kwetsbare udere met cmplexe multipele pathlgie meestal een utpie. In de dagelijkse praktijk wrden klinisch geriaters dan k met grte regelmaat ingeschakeld m dit gat in de markt te dichten. Op infrmele wijze wrdt hiermee in een evidente maatschappelijke behefte vrzien. Het wrdt dan k hg tijd dat deze gidsfunctie van de klinisch geriater een vr de patiënt herkenbare en deugdelijke verankering krijgt in de rganisatie van de ziekenhuiszrg. Cncreet betekent dit dat huisartsen en andere verwijzers meten wrden gestimuleerd m kwetsbare uderen met meervudige mrbiditeit waarvan de zelfredzaamheid dr een medische rzaak wrdt bedreigd, vr nadere diagnstiek en behandeling naar de klinisch geriater te verwijzen. Dit stelt de klinisch geriater namelijk in staat m binnen het ziekenhuis als hfdbehandelaar te fungeren vr deze delgrep, zwel tijdens klinische als tijdens pliklinische behandelepisden. In deze pzet is het de klinisch geriater die zndig andere specialismen in cnsult f in medebehandeling vraagt. Ok wanneer een kwetsbare udere vanwege een acuut medisch prbleem behandeling in het ziekenhuis beheft, is het van grt belang dat de klinisch geriater van meet af aan bij de behandeling wrdt betrkken en z snel mgelijk de medische cördinatie p zich neemt. Alleen dan is het mgelijk m de ziekenhuiszrg vr kwetsbare uderen een integraal karakter te geven. Mede mdat het berep dat p de uderengeneeskunde wrdt gedaan de kmende jaren naar verwachting snel zal tenemen, is het niet alleen van belang dat de behandelcapaciteit van de betrkken medische disciplines hiermee gelijke tred hudt, maar evenzeer dat de samenwerking tussen de eerste en de tweede lijn verder wrdt ntwikkeld. In dit kader staat de NVKG nder meer vr gen m in samenwerking met de andere medische disciplines binnen de uderengeneeskunde initiatieven te ntplien m de beschikbare geriatrische kennis zveel mgelijk met elkaar te delen. Delgrep en tegevegde waarde Het ntstaan van het medisch specialisme klinische geriatrie is nauw verbnden met het bestaan van udere patiënten die dr een veelvud van strnissen in lichamelijk en/f geestelijk functineren, al dan niet in cmbinatie met een ntregelde sciale situatie, een cmplex ziektebeeld vertnen. Naderhand is aan deze mschrijving van de delgrep het begrip kwetsbaarheid tegevegd. In praktische zin gaat het daarbij vral m (de dreiging van) een afnemende zelfredzaamheid. Kenmerkend vr de geriatrische patiënt is dat de symptmen van fysilgische achteruitgang gecmpliceerd wrden dr een cmplex van verschillende simultane aandeningen. De praktijk wijst daarbij uit dat de gepresenteerde (ziekte)beelden in de meeste gevallen mede wrden bepaald dr één f meer syndrmen uit het kwartet van geriatric giants: geestelijke achteruitgang, instabiliteit (vallen), afwijkend gedrag en incntinentie. De piniersjaren vrbij Beleidsvisie NVKG Maart

5 Overigens richt de klinische geriatrie zich uiteraard k p de uderen die dr een medische rzaak en/f interventie het risic lpen tt de kwetsbare grep te gaan behren. Samenvattend kan de delgrep van de klinische geriatrie dan k redelijk wrden afgebakend met de mschrijving: kwetsbare uderen met meervudige mrbiditeit. De tegevegde waarde van de klinische geriatrie hangt in hge mate samen met de integrale hlistische benadering die in dit specialisme is ingebuwd. Niet de nderscheiden ziekteverschijnselen en beperkingen, maar de patiënt als geheel is het primaire nderwerp van beschuwing. Deze benadering vertaalt zich nder meer in een veelmvattende pzet van het geriatrische nderzek (anamnese en fysische diagnstiek), het werken met een multidisciplinair (medisch, paramedisch en verpleegkundig) geriatrisch team en vrtdurende aandacht vr de belastbaarheid van de kwetsbare udere. Hierbij richten de inspanningen zich vral p het behud f herstel van de zelfredzaamheid met als hfddel het ptimaliseren van de kwaliteit van leven. Deze hiermee summier geschetste benadering wrdt k wel aangeduid als het geriatrisch mdel. De tegevegde waarde van de klinische geriatrie heeft daarnaast k een indirecte cmpnent. Z fungeert de klinisch geriater vr de andere spelers in de uderenzrg vaak als adviseur. Verder brengt de spilfunctie in de medisch specialistische zrg vr uderen met zich mee dat het klinisch geriatrisch dssier vr verschillende deleinden als een brn van (patiëntgebnden) infrmatie wrdt gebruikt. Hiernder is ter illustratie van de tegevegde waarde van de klinische geriatrie een aantal elementen hiervan wat cncreter aangeduid. Illustratief vr de tegevegde waarde van de klinisch geriater is dat deze ziektebeelden bij uderen herkent ndanks de vaak atypische presentatie van de symptmen bij het uitstippelen van een diagnstisch traject expliciet rekening hudt met de belastbaarheid van de patiënt de verschijnselen herkent die een vrbde kunnen zijn van een afnemende zelfredzaamheid en z mgelijk actie nderneemt niet wenselijke cmbinaties van geneesmiddelen signaleert en in verleg met de verige behandelende artsen de medicatie aanpast bij udere peratiepatiënten het risic van een acute verwardheid berdeelt en preventieve maatregelen neemt dr andere specialisten wrdt gecnsulteerd bij een verdenking p een acute verwardheid en zndig de behandeling instelt evenals huisartsen en verpleeghuisartsen een spilfunctie vervult in het reginale netwerk van de uderenzrg en p deze wijze bijdraagt aan de transmurale cntinuïteit van zrg een nmkeerbare afname van de zelfredzaamheid vregtijdig signaleert en adviezen geeft met betrekking tt de te ndernemen acties de multidisciplinair verzamelde diagnstische infrmatie desgevraagd (met instemming van betrkkene) ter beschikking stelt van het Centrum indicatiestelling zrg (CIZ) bij het verwegen van medische interventies de daaraan gerelateerde verwachtingen ten aanzien van de kwaliteit van leven expliciet in beschuwing neemt De piniersjaren vrbij Beleidsvisie NVKG Maart

6 De keerzijde van het werken vlgens het geriatrisch mdel is dat dit relatief tijdrvend is. Uit gpunt van delmatigheid is het daarm ngewenst dat deze werkwijze wrdt tegepast als een minder arbeidsintensieve prbleembenadering k vlstaat. De delmatigheid is er evenmin mee gediend als de tijd die vr een patiënt wrdt ingepland slechts ten dele wrdt benut. Om de schaarse middelen verantwrd in te zetten zal de klinische geriater er daarm bij de prt p tezien dat de aangemelde patiënten tt de delgrep van de klinische geriatrie behren. Hierbij zal wrden zrggedragen vr een zdanige vastlegging van gegevens dat het beleid terzake desgewenst dr derden kan wrden getetst. Niet tt de delgrep behrende patiënten zullen als regel (in verleg met de verwijzer) naar een ander prtspecialisme wrden drverwezen. Wetenschappelijke basis en verankering Zals elke behandelend arts is de klinisch geriater primair gericht p het plssen van gezndheidsprblemen van individuele patiënten. Daarbij wrdt gebruik gemaakt van verschillende kennisbrnnen: wetenschappelijke kennis, ervaringskennis en specifieke per patiënt vergaarde kennis. De praktijk van evidence-based medicine impliceert dan k dat de prfessinal zijn/haar individuele klinische expertise integreert met het beste bewijsmateriaal dat vanuit systematisch nderzek beschikbaar is. In het bijznder vr de klinische geriatrie geldt dat dit integratieprces dankzij het werken in multidisciplinair teamverband veelal een expliciet karakter heeft. Bvendien is het inherent aan de geriatrische werkwijze dat de teamleden hun bservaties, ervaringen en kennis met elkaar delen. Een betere inbedding vr een evidence-based benadering van de geriatrische patiënt is nauwelijks denkbaar. Prbleem is wél dat het wetenschappelijk nderzek in de geneeskunde tt p heden vral gericht is geweest p het bestuderen van de rzaken en behandelpties van enkelvudige strnissen en beperkingen. De interacties tussen de verschillende rzakelijke factren en tussen de verschillende behandelvrmen zijn niet f nauwelijks bestudeerd. Kenmerkend vr de geriatrische patiënt is nu echter juist de meervudige mrbiditeit. De uitdaging vr de kmende jaren is dan k m (in samenwerking met de andere disciplines die actief zijn in de uderengeneeskunde) wetenschappelijk nderzek te entameren dat cncrete handvatten biedt vr het behandelen van c-mrbiditeit bij uderen. Hierbij leeft het besef dat de specifieke kenmerken van de delgrep (kwetsbaarheid en meervudige mrbiditeit) tevens de meilijkheidsgraad van dergelijk nderzek bepalen. Immers, in de geriatrische praktijk is elke patiënt feitelijk uniek. In nauwe samenhang hiermee verschillen k de arrangementen van medische en niet-medische interventies van patiënt tt patiënt. Elk individueel zrgtraject levert ervaringen p waarvan kan wrden geleerd. De uitdaging is m dit leren zdanig systematisch vrm te geven dat hierdr verdraagbare kennis wrdt gegenereerd. Hiervr dient in de praktijk aan een aantal randvrwaarden te wrden vldaan. Allereerst is het ndzakelijk dat de universitaire medische centra samen met de wetenschappelijke vereniging een research agenda pstellen. Tevens zal de academie de bendigde wetenschappelijke infrastructuur meten leveren in de vrm van expertisecentra met een vaste kern van stafleden vr de cördinatie van het nderzek. Tegelijkertijd zullen rnd deze centra netwerken van perifere geriatrische klinieken meten wrden gevrmd. Uitgangspunt vr de NVKG is namelijk dat kwetsbare uderen als regel in het dichtstbijzijnde ziekenhuis thuishren waar ver specialistische geriatrische expertise wrdt beschikt. In de meeste gevallen zal dat een perifeer ziekenhuis zijn. Dit vraagt van de academie de bereidheid m in de samenwerking met de periferie te investeren. Van de periferie vraagt dit de bereidheid en de inzet m in wetenschappelijk nderzek te participeren. De piniersjaren vrbij Beleidsvisie NVKG Maart

7 Van belang is vrts dat reeds tijdens de basispleiding van artsen de ndige aandacht aan de medische zrg vr uderen wrdt besteed. Eigenlijk met elke arts een c-schap geriatrie hebben gevlgd. Alleen dan mag wrden verwacht dat artsen vldende vrbereid zijn p hun tekmstige werk in de vergrijzende samenleving. Bvendien is dit ndig m vldende getalenteerde artsen/nderzekers vr de (klinische) geriatrie te interesseren m in de greiende behefte te vrzien. De aanwezigheid van hgleraren klinische geriatrie in de universitaire medische centra is daarvr van essentieel belang. Ondernemerschap en rganisatrische inbedding De kracht van de bestaande afdelingen geriatrie in algemene ziekenhuizen is veelal dat deze niet alleen een redelijk afgebakende patiëntengrep (delgrep) bedienen, maar k een relatief zelfstandige rganisatrische psitie hebben. Het gevlg is dat de medewerkers van een dergelijke eenheid znder uitzndering p de zrg vr de udere mens zijn gericht en hiervr in veel gevallen k bewust hebben gekzen. Zeker vr een afdeling die het in belangrijke mate met hebben van multidisciplinaire samenwerking is dat een vrdeel. Van belang is eveneens dat de vakgrep van klinische geriaters een integraal nderdeel vrmt van deze eenheid en daarbinnen als vanzelf een beleidsbepalende functie vervult. Aannemelijk is verigens dat k het feit dat de klinisch geriaters in dienstverband werkzaam zijn, hierbij van betekenis is. Niet alleen zijn hierdr de financiële prikkels vr iedereen gelijk, k het herschikken van taken tussen de verschillende disciplines is hierdr gemakkelijker. De recente geschiedenis heeft dan k laten zien dat er vanuit geriatrische vakgrepen/afdelingen tal van marktgerichte initiatieven zijn ntplid. Vrbeelden van dit succesvlle ndernemerschap zijn de geheugenpli s, de valpli s en de diagnstische dagcentra vr uderen. Ongetwijfeld speelt hierbij mede een rl dat de rganisatrische inbedding van de geriatrie als zelfstandige eenheid garant staat vr een krte lijn met het tpmanagement van de zrgnderneming. Vr de tekmst van de (klinische) geriatrie is het van wezenlijk belang dat de hiervr geschetste rganisatievrm verder wrdt uitgebuwd. De krte lijn met het tpmanagement is niet alleen essentieel m succesvl p de gezndheidsmarkt te pereren, maar k m de samenwerkingsrelaties met andere zrgaanbieders een deugdelijke strategische en juridische basis te geven. De geschetste rganisatievrm is eveneens van belang m ten pzichte van de andere specialismen een zdanige nafhankelijke psitie te hebben dat met succes een integrerende rl kan wrden gespeeld in de zrg vr de kwetsbare udere patiënt. Tensltte is deze vrm zeer geschikt m p harmnische wijze nieuwe disciplines als de nurse practitiner en de physician assistant in het geriatrisch team in te passen. Overigens past hierbij dat de vakgrep (klinische) geriatrie eveneens een multidisciplinair karakter met kunnen krijgen. Cncreet betekent dit dat naast de klinisch geriaters k andere medisch specialisten met affiniteit vr de uderengeneeskunde tt de vakgrep geriatrie kunnen tetreden. Hierbij kan men nder meer denken aan de uderenpsychiater en de internist-uderengeneeskunde. Vrwaarde is slechts dat deze specialisten zich het geriatrisch mdel eigen maken en bereid zijn zich in deze benaderingswijze en werkwijze te vegen. Verwacht mag wrden dat deze penstelling van de vakgrep niet alleen in kwantitatief pzicht, maar k in kwalitatief pzicht van meerwaarde zal blijken te zijn. De piniersjaren vrbij Beleidsvisie NVKG Maart

8 Cmpetentieprfiel en pleidingsprfiel De klinische geriatrie heeft zich de afgelpen 25 jaar met vallen en pstaan ntwikkeld. De lering die daaruit gaandeweg is getrkken, heeft uiteindelijk geresulteerd in wat het geriatrisch mdel is gaan heten. Dit mdel staat feitelijk zwel vr een zienswijze als vr een benaderingswijze en een daarbij passende werkwijze. De inhudelijke basis van de klinische geriatrie mvat buwstenen uit verschillende delen van de geneeskunde en de sciale wetenschappen. Een klinisch geriater specialiseert zich dus in de breedte. Uiteraard heeft dit alles te maken met de delgrep waarp de klinische geriatrie zich richt: kwetsbare uderen met meervudige mrbiditeit. Bvendien is het inherent aan de levensfase van de delgrep, dat de zrgverlening vaak een juridische en/f ethische dimensie krijgt. Verder beweegt de klinisch geriater zich zwel in een cmplexe rganisatie als in een cmplex netwerk van uderenzrg. Ok daarvr zijn specifieke kennis en vaardigheden vereist. Een klinisch geriater met dus van vele markten thuis zijn. Klinische geriatrie is daarmee een buitengewn beiend specialisme. Echter k een specialisme dat weinig rutine en weinig zekerheden kent. Nu de pinierjaren achter de rug zijn, is er alle reden m pnieuw aandacht te besteden aan de cmpetenties waarver een klinische geriater met beschikken m zich met succes in het geschetste werkveld te manifesteren. In deze beleidsvisie is reeds een grt aantal buwstenen vr dit cmpetentieprfiel aangedragen. De kmende tijd zal hieraan een cncrete uitwerking meten wrden gegeven. Daarmee zal dan tevens de basis zijn gelegd vr een tt de verbeelding sprekende herziening van het pleidingsprfiel van de klinisch geriater. De piniersjaren vrbij Beleidsvisie NVKG Maart

9 Samenvatting Bijna 25 jaar na de frmele erkenning van het specialisme klinische geriatrie is de verwachting dat de markt vr geriatrische zrg als gevlg van de vergrijzende bevlking snel in mvang zal tenemen. Alle reden dus vr de Nederlandse Vereniging vr Klinische Geriatrie m de piniersjaren als afgeslten te beschuwen en een heldere visie te ntvuwen p de tekmst van de (klinische) geriatrie. De belangrijkste uitdaging in de uderengeneeskunde is waar mgelijk te vrkómen dat de zelfredzaamheid van udere patiënten verlren gaat, dan wel te bewerkstelligen dat deze zveel mgelijk wrdt herwnnen. Hiermee is niet alleen de kwaliteit van leven, maar k de delmatigheid van de zrg gediend. Kenmerkend vr de geriatrische patiënt is dat de symptmen van fysilgische achteruitgang gecmpliceerd wrden dr een cmplex van verschillende simultane aandeningen. Samenvattend kan de delgrep van de klinische geriatrie dan k redelijk wrden afgebakend met de mschrijving: kwetsbare uderen met meervudige mrbiditeit. Eveneens kenmerkend vr de klinische geriatrie is dat deze van nature niet alleen een brugfunctie vervult tussen de smatische en de geestelijke gezndheidszrg, maar k tussen de cure en de care. In nauwe samenhang hiermee steken klinisch geriaters naar verhuding veel energie in de transmurale samenwerking en ketenzrg. Veelal is er dan k sprake van een gede inbedding van de klinische geriatrie in het reginale netwerk van de uderenzrg. Mede dr zijn brede smatische en psychiatrische achtergrnd is de klinisch geriater bij uitstek in staat m een brugfunctie te vervullen tussen de eerste en de tweede lijn. Waar het vr een mndige zelfredzame patiënt vaak al lastig is m p eigen kracht de weg te vinden p nze gezndheidsmarkt, is dat vr een kwetsbare udere met meervudige mrbiditeit meestal een utpie. In de dagelijkse praktijk wrden klinisch geriaters dan k met grte regelmaat ingeschakeld m dit gat in de markt te dichten. Het wrdt hg tijd dat deze gidsfunctie van de klinisch geriater een vr de patiënt herkenbare en deugdelijke verankering krijgt in de rganisatie van de ziekenhuiszrg. Mede mdat het berep dat p de uderengeneeskunde wrdt gedaan de kmende jaren naar verwachting snel zal tenemen, is het niet alleen van belang dat de behandelcapaciteit van de betrkken medische disciplines hiermee gelijke tred hudt, maar evenzeer dat de samenwerking tussen de eerste en de tweede lijn verder wrdt ntwikkeld. De tegevegde waarde van de klinische geriatrie hangt in hge mate samen met de integrale hlistische benadering die in dit specialisme is ingebuwd. Niet de nderscheiden ziekteverschijnselen en beperkingen, maar de patiënt als geheel is het primaire nderwerp van beschuwing. Hierbij richten de inspanningen zich vral p het behud f herstel van de zelfredzaamheid met als hfddel het ptimaliseren van de kwaliteit van leven. Deze hiermee summier geschetste benadering wrdt gewnlijk aangeduid als het geriatrisch mdel. De keerzijde van het werken vlgens het geriatrisch mdel is dat dit relatief tijdrvend is. Om de schaarse middelen verantwrd in te zetten zal de klinische geriater er daarm bij de prt p tezien dat de aangemelde patiënten tt de delgrep van de klinische geriatrie behren. Hierbij zal wrden zrggedragen vr een zdanige vastlegging van gegevens dat het beleid terzake desgewenst dr derden kan wrden getetst. De piniersjaren vrbij Beleidsvisie NVKG Maart

10 Samenvatting (vervlg) De praktijk van evidence-based medicine impliceert dat de prfessinal zijn/haar individuele klinische expertise integreert met het beste bewijsmateriaal dat vanuit systematisch nderzek beschikbaar is. In het bijznder vr de klinische geriatrie geldt dat dit integratieprces dankzij het werken in multidisciplinair teamverband veelal een expliciet karakter heeft. Bvendien is het inherent aan de geriatrische werkwijze dat de teamleden hun bservaties, ervaringen en kennis met elkaar delen. Een betere inbedding vr een evidence-based benadering van de geriatrische patiënt is nauwelijks denkbaar. De uitdaging vr de kmende jaren is m (in samenwerking met de andere disciplines die actief zijn in de uderengeneeskunde) wetenschappelijk nderzek te entameren dat cncrete handvatten biedt vr het behandelen van c-mrbiditeit bij uderen. Hiervr is het ndzakelijk dat de universitaire medische centra samen met de wetenschappelijke vereniging een research agenda pstellen en de bendigde wetenschappelijke infrastructuur leveren. Tegelijkertijd zullen er rnd deze centra netwerken van perifere geriatrische klinieken meten wrden gevrmd. Van belang is dat reeds tijdens de basispleiding van artsen de ndige aandacht aan de medische zrg vr uderen wrdt besteed. Elke arts met een c-schap geriatrie hebben gevlgd. Alleen dan mag wrden verwacht dat artsen vldende vrbereid zijn p hun tekmstige werk in de vergrijzende samenleving. Bvendien is dit ndig m vldende getalenteerde artsen/nderzekers vr de (klinische) geriatrie te interesseren m in de greiende behefte te vrzien. De aanwezigheid van hgleraren klinische geriatrie in de universitaire medische centra is daarvr van essentieel belang. De kracht van de bestaande afdelingen geriatrie in algemene ziekenhuizen is dat deze niet alleen een redelijk afgebakende patiëntengrep (delgrep) bedienen, maar k een relatief zelfstandige rganisatrische psitie hebben. Het gevlg is dat de medewerkers van een dergelijke eenheid znder uitzndering p de zrg vr de udere mens zijn gericht en hiervr in veel gevallen k bewust hebben gekzen. Naast de klinisch geriaters kunnen k andere medisch specialisten met affiniteit vr de uderengeneeskunde tt de vakgrep geriatrie tetreden. Hierbij kan men nder meer denken aan de uderenpsychiater en de internist-uderengeneeskunde. Vrwaarde is slechts dat deze specialisten zich het geriatrisch mdel eigen maken en bereid zijn zich in deze benaderingswijze en werkwijze te vegen. De inhudelijke basis van de klinische geriatrie mvat buwstenen uit verschillende delen van de geneeskunde en de sciale wetenschappen. Een klinisch geriater specialiseert zich in de breedte en met dus van vele markten thuis zijn. Klinische geriatrie is daarmee een buitengewn beiend specialisme. Het bestuur is zich ervan bewust dat deze beleidsvisie p tal van terreinen nadere uitwerking beheft en daarmee richtinggevend is vr de beleidsagenda van de NVKG in de kmende jaren. Het bestuur hecht er echter aan zich allereerst te vergewissen van het bendigde draagvlak vr deze beleidsvisie, zwel in eigen geledingen als daarbuiten. NVKG Maart 2007 De piniersjaren vrbij Beleidsvisie NVKG Maart