Notulen van Provinciale Staten

Transcriptie

1 Notulen van Provinciale Staten Vergadering 31 mei 2017 Index Paginanummer Opening van de vergadering Regeling van de werkzaamheden Statenvoorstel tot vaststelling van de (7003) Gewijzigd Statenvoorstel tot het verlenen van een Financiële bijdrage voor Waste to Chemicals (7005) Statenvoorstel tot vaststelling Provinciaal Fonds Nazorg gesloten stortplaatsen Zuid-Holland (7008) Statenvoorstel over de conceptbegrotingen 2018 van de Omgevingsdiensten ZHZ, West-Holland, Midden-Holland, Haaglanden en DCMR Milieudienst Rijnmond (7011) Statenvoorstel over de conceptbegroting 2018 Wegschap Tunnel Dordtse Kil (7013) Statenvoorstel over de conceptbegroting 2018 Grondbank RZG Zuidplas (7012) Statenvoorstel tot instemming met de 10e wijziging gemeenschappelijke regeling Omgevingsdienst West-Holland (7010) Voorstel van het Comité van Aanbeveling voor de PAL tot wijziging van het Reglement (7009) Statenvoorstel van de Statencommissies Ruimte en Leefomgeving en Verkeer en Milieu over afvoeren aangenomen en afgehandelde moties van Provinciale Staten (7006) Her)benoeming leden Provinciale Adviescommissie Leefomgevingskwaliteit Zuid-Holland (PAL) Notulen van de vergadering van Provinciale Staten van 29 maart

2 21451 Notulen van de vergadering van 31 mei 2017 in de Statenzaal van het provinciehuis te s-gravenhage. (Geopend om uur) Voorzitter: de heer J. Smit Wnd. Griffier: de heer F. Kas Volgens de presentielijst zijn aanwezig 53 leden, te weten: Van Aelst, Bade, Bakx, Balootje, Van der Bent, Bonnewits-de Jong, Braam, Breitbarth, Brill, Canton, Çelik, Çetin, Van Dieren, Van Dobben de Bruijn, Dulfer, Groenendijk, De Haan, Hillebrand, Hoogendam, Hosseini, Van Hunnik, Kasmi, Kip, Koning, Kurvers, Ludema, Matil, Metselaar, Meurs, Minderhout, Mooiman, Nelisse, Oosterop-van Leussen, Van Oudenhoven, Paymans, Potjer, Privé, J.J. Rijken, P.J. Rijken, Sahin, Schaapman, Slooter, Soares, Van Staalduinen, Stolk, Stoop, Van der Velden, Verkoelen, Van Viegen, De Vree, Weide, Wijbenga, Zwerus Afwezig met kennisgeving de leden: Struijlaard en Scheurwater OPENING De VOORZITTER: Goedemorgen. Ik open de vergadering. Ik heet u allen van harte welkom. 1. REGELING VAN WERKZAAMHEDEN De VOORZITTER: Ik deel u mee dat er bericht van verhindering is binnengekomen van de heer Struijlaard (50PLUS) en de heer Scheurwater (SGP en ChristenUnie). Wij hebben onlangs bericht van overlijden gekregen van voormalig Statenlid en lid van Gedeputeerde Staten, Jan Pol. Op 16 mei 2017 overleed voormalig lid van Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten, Jan Pol. Jan Pol was lid van Provinciale Staten namens D66 van maart 1986 tot april 1991 en lid van Gedeputeerde Staten van april 1991 tot april Vervolgens is hij nog een jaar Statenlid geweest tot mei Jan was emeritus hoogleraar cardiologie in Rotterdam en werd na zijn emeritaat lid van Provinciale Staten van Zuid-Holland. Als Statenlid was Jan actief in de commissies Culturele en Sociale Zaken, Gezondheid en Welzijn, Ruimtelijke Ordening en Volkshuisvesting en Water. In 1991 werd Jan tot zijn eigen verbazing gedeputeerde. Hij had zich laag op de lijst laten plaatsen, verwachtte niet herkozen te worden maar dat liep anders. Op plaats 15 kwam hij toch weer in Provinciale Staten en werd gevraagd om gedeputeerde te worden. In de eerste paarse coalitie, ook wel paars avant la lettre genoemd, was Jan samen met Lynde Blok de eerste gedeputeerde van D66 in Zuid- Holland. Als gedeputeerde hield hij zich bezig met de zorgsector, maatschappelijke ontwikkeling, cultuurbehoud, archiefinspectie, bibliotheekwerk en facilitaire zaken. Na de verkiezingen van 1995 moest Jan weer even wennen om als Statenlid aan de slag te gaan. Jan werd voorzitter van de bezwarencommissie Algemene Wet Bestuursrecht en lid van de commissies Zorg, Cultuur en Groen, Water en Milieu. Zoals hij van tevoren had aangegeven, zou het voor een overbruggingsperiode zijn en in mei 1996 legde hij zijn werk als Statenlid neer. In zijn afscheidsspeech sprak Jan zijn angst uit over de depolitisering. Hij maakte zich zorgen over de nieuwe bestuurlijke cultuur. In zijn ogen werden politici steeds meer op afstand gesteld en werd de dienst steeds meer uitgemaakt door ambtenaren, hoe bekwaam ook. Dat vond hij een slechte zaak. De Staten werden naar zijn mening op die manier steeds meer als stemvee gebruikt voor hamerstukken. Hij zette zich in om dat tegen te gaan. Wij zullen ons Jan herinneren als een betrokken en bevlogen politicus en wensen zijn familie veel steun toe om dit verlies een plek te geven. Ik stel u voor dat wij een kort moment van stilte betrachten. Tevens wil ik u vragen om even te blijven staan omdat dit ook een moment is om stil te staan bij de verschrikkingen van de laatste weken. Wij zijn getuige geweest van een vreselijke aanslag in Manchester op jonge kinderen, weerloos aanwezig bij een mooie muziekavond. En dan blaast iemand zichzelf op. 22 doden en vele gewonden. Opnieuw een aanslag op onze vrije westerse samenleving, waarin wij ons vrij willen kunnen bewegen. Een laffe aanslag! Wij zijn een tijdje geleden ook opgeschrikt door een aanslag in Egypte op Koptische christenen. En vanmorgen bereikte ons het bericht van een vreselijke aanslag in Kabul, met nu al 80 doden, in de wijk waar ook de Nederlandse ambassade is gevestigd. Een autobom voor de deur van de Duitse ambassade. Het zijn vreselijke dingen, waaraan wij nooit, maar dan ook nooit mogen wennen. Ik stel voor dat wij voor de slachtoffers en nabestaanden stilte betrachten. Dank u wel. Ik stel voor de agenda te gebruiken die op 30 mei 2017 is gepubliceerd. Mevrouw VAN VIEGEN (Partij voor de Dieren): Ik stel voor om het voorstel over Waste to Chemicals van de agenda te halen en eerst opnieuw te bespreken in de commissie. Er zijn nog te veel onduidelijkheden. Er is bovendien een dag nadat wij het besproken hebben een advies van de Commissie m.e.r. verschenen en dat zou ik graag erbij willen betrekken, voordat wij een besluit nemen over Waste to Chemicals. Er zijn veel nieuwe feiten aangedragen door de gedeputeerde en daarom wil ik vragen om het besluit op te schorten. Het is naar mijn idee niet rijp voor besluitvorming. De VOORZITTER: Dank. Is iemand daartegen? Nee, dan is aldus besloten. De heer HILLEBRAND (PvdA): Wij zijn het van harte eens met de agenda die voor ons ligt, maar ik zou van de vaststelling van de agenda graag gebruik willen maken om te memoreren dat dit de laatste keer is dat wij de jaarstukken bespreken met gedeputeerde Van der Sande. Hij wordt benoemd tot dijkgraaf bij het Hoogheemraadschap Rijnland. Van harte daarmee! Omdat dit zijn laatste behandeling van de jaarstukken is, vonden wij dat daar een klein cadeautje bij hoorde. Wat heeft hij nou het liefst? Hij wil ons natuurlijk ook laten meedelen. Ik heb twee pakken koffieleutjes, zodat er vandaag een koekje bij de koffie is. Die wil ik hem graag overhandigen. Dank u.

3 21452 Regeling van werkzaamheden Voorzitter, Verkoelen, Van Dieren, Van Viegen, Hillebrand, Van Aelst, Bonnewits-de Jong en Potjer De VOORZITTER: U was mij net voor. Prima dat wij de gedeputeerde van harte feliciteren met zijn aanstaande, verwachte, eventuele benoeming. Mevrouw VERKOELEN (CDA): U ging net even te snel met Waste to Chemicals. Voor zover ik mij kan herinneren, hebben wij in de commissie juist besproken dat dit besluit spoed had omdat er echt iets moet gebeuren. Ik wil er daarom even over nadenken of het wel uitgesteld kan worden. Het was heel duidelijk; als wij nu geen akkoord geven dan zitten wij met een probleem voor de toekomst. Ik durf niet zo maar voor mijn rekening te nemen dat wij het vandaag van de agenda afvoeren zonder te overzien wat dat betekent. De VOORZITTER: Ik heb niet voor niets de zaal rondgekeken. Mevrouw VERKOELEN (CDA): Dat ben ik met u eens maar ik kom ook niet zomaar voor niets terug. Dat moet toch ook kunnen. De heer VAN DIEREN (SGP en ChristenUnie): Ik sluit mij aan bij die vraag. Ik voelde mij als niet-collegepartij niet de eerstgeroepene om te vragen wat de consequenties zijn van uitstel van dit besluit. Omdat de coalitiepartijen het voorbij lieten gaan, dacht ik dat het wel goed was. De VOORZITTER: Ik snap wat u bedoelt; ik keek ook naar links, maar ik kon de gedeputeerde even niet vinden. Mevrouw VERKOELEN (CDA): Hetzelfde gold voor mij. Vandaar dat ik even ingreep. De heer VAN DIEREN (SGP en ChristenUnie): Misschien komen wij wel tot een snellere besluitvorming, als Gedeputeerde Staten er niet zijn. Mevrouw VAN VIEGEN (Partij voor de Dieren): Ik wil nog één opmerking toevoegen. Van de aangesloten bedrijven heeft alleen al AkzoNobel vorig jaar 760 miljoen euro winst gemaakt. Het lijkt mij niet dat die 7,5 miljoen euro van de provincie zo veel spoed heeft, dat het vandaag besloten moet worden. Mevrouw VERKOELEN (CDA): Dat is de kern waarom het gaat, maar ik kan dat niet zo maar stellen. Ik begrijp uw inbreng en ik wil graag het debat met u voeren maar ik wil nu eerst weten wat de consequenties zijn, als wij het nu van de agenda afhalen. De VOORZITTER: Wij zullen het zo aan de gedeputeerde vragen. Mevrouw VAN VIEGEN (Partij voor de Dieren): Ik vind dat zorgvuldigheid gaat boven snelheid. De heer HILLEBRAND (PvdA): Ik vind het wel een beetje raar dat wij eerst het besluit nemen om het uit te stellen om er vervolgens vijf minuten later weer op terug te komen. De heer HILLEBRAND (PvdA): Dat gezegd hebbend; wij voelen heel erg mee met mevrouw Van Viegen en steunen ook haar voorstel. Ik roep in herinnering dat wij in december 2016 hebben ingestemd met een pakket van ruim 30 miljoen euro aan beleidsintensiveringen. Wij zouden de voorstellen daarvoor uiterlijk bij de kadernota ontvangen en wij zouden ruim de gelegenheid krijgen om met elkaar te beslissen of de door het college voorgestelde inzet evenwichtig verdeeld is, of het ingezet wordt op de belangrijkste beleidsprioriteiten en of wij ook voldoende terugkrijgen voor dat geld. Dit is de eerste post (maar dat staat niet in het stuk vermeld) van 7,5 miljoen euro uit dat budget van ruim 30 miljoen euro. Ik kan mij niet voorstellen dat de wereld instort als een bedrijf die 7,5 miljoen euro niet nu maar een maand later krijgt, omdat een van de fracties daarover even wil nadenken. Ik vind het voor de democratische besluitvorming wel belangrijk dat wij een dergelijk besluit zorgvuldig kunnen overwegen. Dank u wel. Mevrouw VERKOELEN (CDA): Mijn voorstel is dat de gedeputeerde eerst aangeeft, wat ook in de commissie aan de orde was, waarom het haast heeft. Laten wij het debat daarna voeren in plaats van nu door middel van interrupties. De VOORZITTER: Ik heb ook het idee dat het onderwerp nu al aan de orde is. Mevrouw Van Aelst. Mevrouw VAN AELST (SP): De vraag verbaast mij een beetje want volgens mij heeft de gedeputeerde in de commissie heel duidelijk gezegd wat het belang is van nu doen. Daarom is het stuk ook onder stoom en kokend water aangepast. Volgens mij heeft het haast maar ik hoor dat graag nog een keer van de gedeputeerde, als dat nodig is. Mevrouw BONNEWITS-DE JONG (VVD): Dat is precies wat ik ook wilde inbrengen. Volgens mij staat de datum vast. Het gaat niet alleen om AkzoNobel maar om een heel consortium van publiek en privaat bij elkaar. Daarom moet goed bekeken worden of die datum nog gehaald kan worden. Dan zou het geen probleem zijn. Als die datum niet gehaald kan worden, moet het vandaag gebeuren. De heer POTJER (GROENLINKS): Volgens mij is het besluit al genomen. Het is dus wel bijzonder om er nu nog over de discussiëren. Maar nu het toch gebeurt, wil ik ook graag mijn bijdrage leveren. Wij steunen het voorstel van mevrouw Van Viegen. Ook wij vinden dat er te veel onduidelijkheden zijn om nu een besluit te kunnen nemen over het toekennen van 7,5 miljoen euro. Wij hebben begrepen dat het ook niet gaat over het toekennen want in september 2017 komt er nog een subsidieregeling maar over het verschuiven van de ene reservering naar de andere. Volgens mij is er geen man overboord als wij het nu niet doen, maar in september De VOORZITTER: Ik denk dat het goed is om het woord even aan de gedeputeerde te geven. Mevrouw VERKOELEN (CDA): Binnen één minuut, mijnheer Hillebrand.

4 21453 Regeling van werkzaamheden Bom-Lemstra, Van Viegen, Van Dieren, Voorzitter, Verkoelen en Meurs Gedeputeerde BOM-LEMSTRA: Ik liep weg omdat ik ervan uitging dat wij straks gewoon over Waste to Chemicals zouden praten. Volgens mij hebben wij in de commissie heel duidelijk besproken dat ik haast heb met dit voorstel, maar dat betekent niet dat het onzorgvuldig is. Ik heb haast om het consortium te laten blijken dat wij als overheden (gemeente Rotterdam, provincie en havenbedrijf) ook in staat zijn om in dit stadium van het concept mee te doen, mee te werken en achter iets te gaan staan wat echt noodzakelijk is voor de transitie in de haven door vandaag een besluit te nemen over de middelen voor die stap. Dat er nog verder gesproken zal worden met het consortium over de precieze risicoverdeling, dat moge evident zijn. Dat hebben wij besproken en daar zullen wij het straks ook nog wel even over hebben. Dat er nog veel onduidelijkheden zijn die voor de vervolgstappen helder moeten worden, is ook in de commissie besproken. Ik raad u aan om het vandaag gewoon te behandelen omdat ik op dit moment de mogelijkheid nodig heb om de middelen die wij hiervoor gereserveerd hebben, opengesteld worden om echt te kunnen inzetten. Of dat nu een deel of het volledige bedrag van 7,5 miljoen euro zal zijn, het biedt mij de mogelijkheid om het in de komende weken af te ronden met het consortium. Ik dring er dan ook bij u op aan om het vandaag wel te behandelen en het niet uit te stellen want dan heb ik niet de mogelijkheid om snel te acteren met het consortium en over te gaan tot die stappen de noodzakelijk zijn. Mevrouw VAN VIEGEN (Partij voor de Dieren): Ik wil de gedeputeerde graag nog een vraag stellen. Wat gaat er mis in Nederland als wij het nog eens bespreken in een ingelaste commissievergadering? Er is een rapport uitgebracht door de Commissie m.e.r. dat niet bij de stukken is betrokken, maar dat wel belangrijke aanbevelingen en aandachtspunten heeft gegeven die niet besproken zijn. U hebt ook nieuwe informatie gegeven die niet in de commissie besproken is. Er is ontzettend veel onduidelijk, maar wij geven wel carte blanche voor 7,5 miljoen euro. Dat vind ik nogal wat. Ik wil daar graag zorgvuldige besluitvorming over en ik ga ervan uit dat u dat ook wilt. Daarom vraag ik u wat er mis gaat in Nederland als wij dit een paar weken opschorten. De heer VAN DIEREN (SGP en ChristenUnie): Ik wil mij daarbij aansluiten. Het stuk dat in de commissie was aangeleverd, was zeer beneden de maat. Daarom komt er nu antwoord op maar liefst zestien vragen, waarop mogelijk weer vervolgvragen worden gesteld. Ik sluit mij aan bij het voorstel van mevrouw Van Viegen om het uit te stellen, maar om dan wel in juni 2017 tot besluitvorming te komen, zodat u nog voor de zomer met het consortium kunt gaan praten. Gedeputeerde BOM-LEMSTRA: Ik heb bij het opstarten van dit traject met de bedrijven afgesproken dat wij als overheden mee zouden doen in deze transitie rond de haven. Het is meerdere malen onderzocht en in meerdere rapportages is aangegeven dat dit niet een want to have maar een need to have is in de haven. Bedrijven en overheden doen hun uiterste best om dit concept, waarbij van afval ethanol en methanol gemaakt wordt, en dat voor het eerst in de wereld in Edmonton op deze grote schaal wordt uitgevoerd, naar de Rotterdamse haven te halen. In een aantal fasen verkennen wij met elkaar wat daarvoor nodig is. Er zitten inderdaad nog heel veel haken en ogen aan die nog niet zijn uitgekristalliseerd, maar daar staat tegenover dat dat in deze fase ook nog niet nodig is. Het is echter wel nodig dat wij laten zien dat wij dit willen voor Nederland, voor de Rotterdamse haven, en dat wij willen voorkomen dat het zich in een andere haven gaat ontwikkelen. Als wij nu de window of opportunity niet pakken, dan gaat het naar andere gebieden in Europa. Dat zou ongewenst zijn voor onze haven en voor de potentie die het biedt voor de toekomst. Ik moet kunnen handelen met dezelfde snelheid als bedrijven laten zien. Er worden het met het vrijstellen van dit geld geen onomkeerbare beslissingen genomen, maar wij hebben in de verschillende fasen om te komen tot de daadwerkelijk bouw van zo n fabriek in de Rotterdamse haven financieringsmiddelen nodig om risico s te onderzoeken, risico s te verkleinen en om te bewerkstelligen dat de bedrijven aan hun directies gaan vragen om middelen beschikbaar te stellen. Wij moeten als overheden (ministerie van Economische Zaken, Rotterdam en de provincie) laten zien dat wij ervoor gaan en meedoen. Mevrouw VAN VIEGEN (Partij voor de Dieren): Maar het kan toch niet zo zijn dat wij nu al carte blanche geven voor iets waarvan wij niet weten hoe het verder zal uitpakken? De VOORZITTER: Mag ik er even tussendoor als voorzitter? Wij zijn het onderwerp nu al aan het bespreken. Er is gevraagd om uitstel. Er is een voorstel gedaan om op zeer korte termijn een extra commissievergadering in te lassen om de vragen aan de orde te stellen en in juni tot besluitvorming te kunnen komen. De vraag is wat er misgaat als dat voorstel wordt aangenomen. Gedeputeerde BOM-LEMSTRA: Wij hebben in dit proces gezegd dat wij in mei 2017 duidelijkheid zouden geven over ons committment. Ik vind het geen goed signaal, als ik moet zeggen dat het committment er nog niet is, maar dat het misschien in juni komt. Ik weet niet wat nu niet helder is, maar over twee of vier weken wel, gezien de fase waarin wij zitten en de helderheid die ik kan bieden. Ik geef u op een briefje dat er dan weer andere vragen zijn die u eerst uitgezocht wilt hebben. Ik vraag nu aan de Staten om dit geld beschikbaar te stellen, zodat ik als serieuze overheidspartner in dit proces kan laten zien dat wij dit willen. Natuurlijk gaan wij door met onderhandelen over welk deel van het risico wij voor onze rekening nemen. Misschien heb ik ook geen 7,5 miljoen euro nodig, maar wellicht in deze fase een veel kleiner aandeel. Maar wij moeten als provincie wel laten zien dat wij ervoor staan en dat wij ook doorgaan als serieuze partner. Daarom vraag ik u om het vandaag gewoon te behandelen. Mevrouw VERKOELEN (CDA): Als wij wat u nu zegt, in een motie zetten, dan dienen wij iedereen. U hebt dan het committment zonder dat wij vandaag akkoord gaan. Dat is ook wat in de commissie breed gedragen werd en dan hebben wij voldoende ruimte om het debat erover te voeren. Mevrouw MEURS (D66): Volgens mij is niet de vraag wat er misgaat als wij het vandaag niet bespreken, maar wat er misgaat als wij het vandaag wel bespreken.

5 21454 Regeling van werkzaamheden; Meurs, Hillebrand, Bonnewits-de Jong, Van Aelst, Voorzitter en Braam Wij hebben het Statendebat, waarbij alle partijen al hun vragen kunnen stellen en duidelijkheid kunnen krijgen op punten die blijkbaar niet duidelijk genoeg uit de stukken naar voren komen. En dan kunnen wij aan het eind van het debat een besluit nemen. Volgens mij is dat een hele goede, normale werkwijze. De heer HILLEBRAND (PvdA): Ik krijg toch een nare smaak in mijn mond van dit debat tot nu toe. Als netwerkend werken betekent dat er over geld wat Provinciale Staten nog niet bestemd hebben, afspraken worden gemaakt met bedrijven of committment wordt aangegaan en de gedeputeerde vervolgens tegen de Staten zegt dat zij haar beloftes aan bedrijven niet nakomt, als wij er langer over willen nadenken, dan vind ik dat er een volstrekt verkeerde invulling aan netwerkend werken wordt gegeven. U hoort eerst hier committment te krijgen, voordat u buiten de deur committment aangaat. U kunt ook heel goed onderhandelen en zeggen dat u later terug moet naar Provinciale Staten voor een definitief akkoord. Dan komt u met een veel beter onderbouwd plan. Mevrouw BONNEWITS-DE JONG (VVD): Volgens mij zijn wij nu een compleet debat aan het doen. Juist daarom moeten wij dit stuk gewoon vandaag op de agenda zetten. Het is duidelijk; wij moeten als overheid kunnen zeggen dat wij kunnen acteren en handelen want anders gaat het misschien naar een andere partij. Als dat toch zo moet zijn, dan kunnen wij dat dadelijk in het debat beslissen. Er is nu niets anders aan de hand dan dat een gereserveerd bedrag naar reserve 3 gaat en dat wij van daaruit kijken wat er verder mee gebeurt. Volgens mij is er geen man over boord om dat nu te bespreken. En ik hoop dat iedereen tijdens de bespreking van de jaarrekening nog even tijd vindt om het stuk erbij te halen. Mevrouw VAN AELST (SP): Voor een deel komt het inderdaad neer op wat mevrouw Bonnewits zegt, hoewel wij het al min of meer besproken hebben. Maar goed, laten wij dat dan nog maar een keer doen. Ik breng graag de heer Hillebrand in herinnering dat dit ook dingen waren die coalities onder zijn leiding deden. De VOORZITTER: Ik stel vast dat wij te snel een besluit genomen hebben. Ik stel voor erover te stemmen. Wie is voor behandeling van dit agendapunt op dit moment? Voor zijn de leden van de fracties van SP, D66, VVD, CDA, PVV, SGP en ChristenUnie. Het voorstel is aangenomen. HET VOORSTEL WORDT ZONDER HOOFDELIJKE STEMMING AANGENOMEN. Ik deel mee dat op 30 mei 2017 het verzoek is binnengekomen van mevrouw Van Hunnik van GroenLinks om mondelinge vragen te mogen stellen over de plaatsing van windmolens in de regio Alphen aan den Rijn-Bodegraven. De vragen zijn op 30 mei 2017 aan de agenda toegevoegd. Ik stel u voor dat mevrouw Van Hunnik na afloop van de bespreekstukken in de gelegenheid wordt gesteld om haar vragen te stellen. Dan is hiermee de agenda vastgesteld. ALDUS WORDT BESLOTEN. Het presidium stelt u voor om voor deze vergadering uit te gaan van een uur spreektijd voor de fracties en Gedeputeerde Staten. Verlangt iemand hierover het woord? Nee, dan is het aantal spreekuren vastgesteld op vier uur. ALDUS WORDT BESLOTEN. 2. BESPREEKSTUKKEN A STATENVOORSTEL TOT VASTSTELLING VAN DE JAARSTUKKEN 2016 (7003) De VOORZITTER: Aan de orde is het Statenvoorstel tot vaststelling van de van de provincie Zuid- Holland. Zoals gebruikelijk bij de behandeling van de jaarstukken wordt een vaste sprekersvolgorde gehanteerd. Dat betekent dat wij beginnen met de spreker van de grootste oppositiefractie, vervolgens de grootste coalitiefractie enzovoorts. Dat brengt ons bij de eerste spreker van vandaag, de heer Braam van de PVV. De heer BRAAM (PVV): Allereerst een kleine correctie. Ik hoorde net het woord presidium, maar het is sinds kort veranderd in Agendacommissie. Er wordt van ons verwacht dat wij een politiek oordeel vellen over de en deze niet alleen bij hamerslag financieel technisch akkoord te bevinden. Wij vinden er nogal wat van. Zoals u tijdens de begrotingsbehandeling vorig jaar al hebt kunnen vernemen van ons, zitten er behoorlijk wat posten in de begroting, en dus ook in de afrekening, waarin wij ons totaal niet kunnen vinden. Dat het nepfondsen zijn, hebt u vaak genoeg van ons gehoord. Er gaat zo veel geld in dat wij er vraagtekens bij zetten. Als ik door de Biesbosch vaar, dan vaar ik door stukken voormalig nepgroen waar subsidie van de provincie heen is gegaan. Dat geld is wel uitgegeven, maar vervolgens is er geen geld gereserveerd voor de nazorg. En veel van het groen daar is dus inmiddels dood. U kunt het zelf ervaren. Dat is jammer. Daarom blijven wij ook vasthouden aan de lijn dat uitgaven in die sfeer te gek voor woorden zijn, zeker als er geen nazorg plaatsvindt. Dan zoom ik nog even in op de cijfers. U zult vast begrijpen dat wij dat ook ieder jaar even doen. Wij constateren met zijn allen dat wij langzaam maar zeker naar 1 miljard euro toegaan aan reserves. Voor een belangrijk gedeelte reserves die ooit een keer zullen worden uitgegeven, maar toch ook een bedrag van ongeveer 77 miljoen euro dat gewoon is opgepot. Ik kan het even niet anders zien. Dat vinden wij doodzonde. U weet dat wij vaak hebben gezegd dat als er sprake is van groei, en wij hebben al zolang gedeputeerde Van der Sande in het college zit niets ander gezien dan een groei van de bestedingsreserve en een groei van de algemene reserve. Nu moet ik hier ophouden. Dus hebben wij nu al een motie voorbereid wij hebben absoluut geen zin om daarmee te wachten tot de behandeling van de voorjaarsnota en ons stokpaardje weer van stal gehaald om de opcenten te verlagen. Ik zal straks met die motie komen.

6 21455 Braam en Hillebrand Ter verdediging; U hebt zelf in de stukken aangegeven met betrekking tot de opcenten dat er sprake is van een groei, en niet zo maar groei, maar een structurele groei van zo n 2% van de opcenten in de komende jaren. Dat is ook niet zo gek. Het is voor een deel het gevolg van de uitbreiding van het wagenpark, maar ook door het afschaffen van maatregelen van de rijksoverheid. In die zin is een verlaging van de opcenten met 2% een redelijke vraag die wij aan de Staten kunnen stellen. Ik zal de overwegingen van de motie die vanzelfsprekend structurele verlaging van de provinciale opcenten heet, voorlezen: Overwegende dat: een structurele verlaging van de provinciale opcenten past bij de provinciale ambitie een belastingdruk te bewerkstelligen die aansluit op het provinciale voorzieningenniveau; belastinggeld, opgebracht door de inwoners van Zuid-Holland, in het geval van een overschot niet noodzakelijk hoeft te worden opgepot maar ook kan worden teruggegeven aan de belastingbetaler; de afgelopen zes jaar ieder jaar een overschot op de begroting is gerealiseerd van gemiddeld rond de miljoen euro; een structurele verlaging van de provinciale opcenten met 2% jaarlijks zal leiden tot omstreeks 6,5 miljoen euro aan niet-geïnde belastingen. De opcenten zouden in onze optiek structureel kunnen worden verlaagd vanaf 2018 met 2% en gaan over tot de orde van de dag. Dan ook nog even iets over het incidentele gedeelte, het geld dat uiteindelijk in belangrijke mate naar de algemene reserve gaat. Daarin kunnen wij ons niet vinden. Wij vinden dat een deel van het bedrag aan de belastingbetaler moet worden teruggegeven. Wij noemen dat in onze motie het afscheidscadeau van gedeputeerde Van der Sande: Constaterende dat: de provincie Zuid-Holland een hoog tarief voor provinciale opcenten hanteert; ons omringende provincies een opcententarief hanteren dat tot tientallen procenten lager is dan het tarief in Zuid-Holland; in 2016 de provincie een bedrag van 324,4 miljoen euro aan provinciale opcenten inde; door het college een verlaging van de opcenten is doorgevoerd waardoor de gemiddelde lastendruk in euro lager uit zou moeten vallen ten opzichte van 2016; de Jaarrekening 2016 een positief resultaat heeft van 35 miljoen euro; het totale eigen vermogen 684,8 miljoen euro bedraagt, met een algemene reserve van ruim 77 miljoen euro. Overwegende dat: een incidentele verlaging van de provinciale opcenten past bij de provinciale ambitie een belastingdruk te bewerkstelligen die aansluit op het provinciale voorzieningenniveau; belastinggeld, opgebracht door de inwoners van Zuid-Holland, in het geval van een overschot niet noodzakelijk hoeft te worden opgepot maar ook kan worden teruggegeven aan de belastingbetaler; een eenmalige verlaging van de provinciale opcenten met 10% zal leiden tot omstreeks 32,4 miljoen euro aan niet-geïnde belastingen. Dragen het college op: de opcenten voor 2018 eenmalig te verlagen met 10%, en dit te bekostigen uit de algemene reserve. Wij hebben nu met name de financiële aspecten gehad. Als het gaat om alle losse onderdelen, dan vinden wij eigenlijk dat er in de commissievergaderingen daarover al voldoende is gesproken. Overigens willen wij langs deze weg uiteraard de gedeputeerde ook namens de PVV feliciteren met zijn nieuwe, waarschijnlijk wat rustiger baan. Eén ding was wel duidelijk; u hebt blijkbaar geen trainingen en cursussen nodig gehad zoals uw collega s die waarschijnlijk nog druk bezig met solliciteren op andere banen. Daar gaan wij voorzichtig van uit, gelet op de cursus Engels die in de afgelopen periode gevolgd is door collega s van u. Heel veel succes in uw nieuwe job! Ongetwijfeld zullen wij u ergens in Zuid-Holland wel weer tegenkomen. Dan wil ik toch nog even stilstaan bij de start van deze vergadering en de gebeurtenissen die daarbij door de Commissaris van de Koning zijn aangegeven. Ik vond het overigens een prestatie om vooral dingen te mijden. Laten wij gewoon eerlijk zijn in deze zaal. Alle zaken die benoemd zijn, zijn allemaal veroorzaakt door radicale moslims. Dat maakt wel weer duidelijk dat in een belangrijk deel van onze westerse wereld er een groot beslag wordt gelegd op onze emoties. Je moet je afvragen hoe ver wij daarmee moeten gaan. Ik ga er niet diep op in; u weet hoe de PVV in dit dossier staat. Het is goed om in deze provincie stil te staan bij dit soort vervelende gebeurtenissen, maar het is vooral belangrijk dat wij ons richten op de kerntaken van de provincie. De heer HILLEBRAND (PvdA): Er dreigde volgens mij een misverstand te ontstaan. De heer Braam zegt dat wij moeten bedenken hoe ver wij willen gaan en dan spreekt hij over radicale moslims. Ziet u hier in deze zaal enig verschil van inzicht als het gaat om radicale moslims? Ziet u hier in deze zaal iemand die enig gevoel heeft bij de positie van radicale moslims? Waarom brengt u dat hier naar voren? Volgens mij zijn wij het volstrekt eens dat radicale moslims een groot kwaad zijn in deze samenleving. De heer BRAAM (PVV): En vervolgens wordt er door de politiek niets aan gedaan. Wij ervaren dat de meeste partijen gewoon rustig blijven slapen, nadat zij even een kort moment hebben gehuild na het zien van de beelden op de televisie en dan gaan zij weer over tot de orde van de dag. Het irriteert de PVV dat er vervolgens op landelijk, maar ook op lokaal niveau gewoon niets of nauwelijks iets gebeurt op dit punt. Het is gewoon wachten op een nieuwe aanslag in Nederland na de laatste aanslag die wij hebben gehad op Theo van Gogh. De heer HILLEBRAND (PvdA): Ik merkte slechts op dat er in dit land duizenden mannen en vrouwen bezig zijn om alles te doen wat in hun vermogen ligt om het gevaar van radicale moslims te bestrijden. Laten wij hen dankbaar zijn en laten wij ons ook realiseren dat het verdraaide lastig is om in een democratische samenleving die zijn open democratische waarden wil beschermen, elk gevaar uit te sluiten. Volgens mij wordt er in Nederland alles aan gedaan om aanslagen te voorkomen. Ik denk dat wij daar trots op moeten zijn. De heer BRAAM (PVV): Met de asieltsunami die wij de afgelopen jaren hebben gehad, is de ervaring van de PVV een andere dan die van de PvdA.

7 21456 Braam Met betrekking tot de kerntaken van de provincie dienen wij toch een motie in. Wij vinden het te gek voor woorden dat de provincie meewerkt aan het faciliteren van de asieltsunami, zoals dat het afgelopen jaar gebeurd is. Wij dienen dan ook een motie in met het dictum: Constaterende dat: de afgelopen jaren vele tienduizenden asielzoekers en zogenaamde nareizigers naar Nederland en dus ook naar Zuid-Holland zijn gekomen, en er geen enkele reden is om aan te nemen dat de toestroom snel zal afzwakken; van duizenden afgewezen asielzoekers het niet duidelijk is waar zij zich op dit moment ophouden, wat een substantieel veiligheidsrisico met zich meebrengt; het college, inclusief de Commissaris van de Koning, zich in alle mogelijke bochten wringt om toch maar zoveel mogelijk op te komen voor deze asieleisers en gelukszoekers. Overwegende dat: de provincie zich moet richten op de kerntaken ruimtelijke ordening, mobiliteit, natuur, economie en lokaal bestuur. Roepen het college op: op geen enkele wijze mee te werken aan het faciliteren van de komst, de (tijdelijke) huisvesting, en/of het levensonderhoud van asielzoekers, in welke vorm dan ook. En gaan over tot de orde van de dag! Voorzitter, hierbij wil ik het laten voor de eerste termijn. Mogelijk kom ik in mijn tweede termijn terug op de inbreng van mijn collega s. INGEDIEND ZIJN: Motie 709/7003 van het lid Braam over structurele verlaging provinciale opcenten. Provinciale Staten van Zuid-Holland, in vergadering bijeen ter behandeling van bovenvermeld onderwerp; Constaterende dat: de provincie Zuid-Holland een hoog tarief voor provinciale opcenten hanteert; ons omringende provincies een opcententarief hanteren dat tot tientallen procenten lager is dan het tarief in Zuid- Holland; in 2016 de provincie een bedrag van 324,4 miljoen euro aan provinciale opcenten inde; door het college een verlaging van de opcenten is doorgevoerd waardoor de gemiddelde lastendruk in euro lager uit zou moeten vallen ten opzichte van 2016; de Jaarrekening2016 een positief resultaat heeft van 35 miljoen euro; het totale eigen vermogen 684,8 miljoen euro bedraagt, met een algemene reserve van ruim 77 miljoen euro. Overwegende dat: een structurele verlaging van de provinciale opcenten past bij de provinciale ambitie een belastingdruk te bewerkstelligen die aansluit op het provinciale voorzieningenniveau; belastinggeld, opgebracht door de inwoners van Zuid- Holland, in het geval van een overschot niet noodzakelijk hoeft te worden opgepot maar ook kan worden teruggegeven aan de belastingbetaler; de afgelopen zes jaar ieder jaar een overschot op de begroting is gerealiseerd van gemiddeld rond de miljoen euro; een structurele verlaging van de provinciale opcenten met 2% jaarlijks zal leiden tot omstreeks 6,5 miljoen euro aan niet-geïnde belastingen. Dragen het college op: 1. de opcenten vanaf 2018 structureel te verlagen met 2%. En gaan over tot de orde van de dag! Motie 710/7003 van het lid Braam over afscheidscadeau van gedeputeerde Van der Sande. Provinciale Staten van Zuid-Holland, in vergadering bijeen ter behandeling van bovenvermeld onderwerp; Constaterende dat: de provincie Zuid-Holland een hoog tarief voor provinciale opcenten hanteert; ons omringende provincies een opcententarief hanteren dat tot tientallen procenten lager het tarief in Zuid-Holland; in 2016 de provincie een bedrag van 324,4 miljoen euro aan provinciale opcenten inde; door het college een verlaging van de opcenten is doorgevoerd waardoor de gemiddelde lastendruk in euro lager uit zou moeten vallen ten opzichte van 2016; de Jaarrekening 2016 een positief resultaat heeft van 35 miljoen euro; het totale eigen vermogen 684,8 miljoen euro bedraagt, met een algemene reserve van ruim 77 miljoen euro. Overwegende dat: een incidentele verlaging van de provinciale opcenten past bij de provinciale ambitie een belastingdruk te bewerkstelligen die aansluit op het provinciale voorzieningenniveau; belastinggeld, opgebracht door de inwoners van Zuid- Holland, in het geval van een overschot niet noodzakelijk hoeft te worden opgepot, maar ook kan worden teruggegeven aan de belastingbetaler; een eenmalige verlaging van de provinciale opcenten met 10% zal leiden tot omstreeks 32,4 miljoen euro aan nietgeïnde belastingen. Dragen het college op: 1. de opcenten voor 2018 eenmalig te verlagen met 10%, en dit te bekostigen uit de algemene reserve. En gaan over tot de orde van de dag! Motie 711/7003 van het lid Braam over stop elke medewerking aan asieltsunami;

8 21457 Van Staalduinen en Schaapman Provinciale Staten van Zuid-Holland, in vergadering bijeen ter behandeling van bovenvermeld onderwerp; Constaterende dat: de afgelopen jaren vele tienduizenden asielzoekers en zogenaamde nareizigers naar Nederland en dus ook naar Zuid-Holland zijn gekomen, en er geen enkele reden is om aan te nemen dat de toestroom snel zal afzwakken; van duizenden afgewezen asielzoekers het niet duidelijk is waar zij zich op dit moment ophouden, wat een substantieel veiligheidsrisico met zich meebrengt; het college, inclusief de Commissaris van de Koning, zich in alle mogelijke bochten wringt om toch maar zoveel mogelijk op te komen voor deze asieleisers en gelukszoekers. Overwegende dat: de provincie zich moet richten op de kerntaken ruimtelijke ordening, mobiliteit, natuur, economie en lokaal bestuur; Roepen het college op: 1. op geen enkele wijze mee te werken aan het faciliteren van de komst, de (tijdelijke) huisvesting, en/of het levensonderhoud van asielzoekers, in welke vorm dan ook. En gaan over tot de orde van de dag! De heer VAN STAALDUINEN (VVD): Via de jaarstukken kijken wij terug op het tweede jaar van deze collegeperiode. In 2016 zijn wederom belangrijke stappen gezet naar een slimmer, schoner en sterker Zuid-Holland. Voor de VVD zijn dit onder andere het Regionale Investeringsprogramma Zuidelijke Randstad, de aanleg van de RijnlandRoute en natuurlijk de lastenverlichting voor onze inwoners door middel van de verdere, hetzij vooralsnog tijdelijke, verlaging van de opcenten. En natuurlijk zijn er zaken die beter kunnen en moeten, maar voor het overgrote deel gaan de dingen goed in Zuid-Holland. Toch houdt de VVD dit jaar een wat vreemde smaak over aan de jaarrekening. Net als vorig jaar blijft er bij de jaarrekening namelijk een substantieel bedrag over en net als vorig jaar herhaalt zich het patroon dat de voorjaarsnota nog eindigde met een kleine min en de najaarsnota nog eindigde op een nul. In de optiek van de VVD ligt hier een aantal oorzaken aan ten grondslag, waarvan er een paar niet direct beïnvloedbaar zijn en andere juist directe en daadwerkelijke aandacht behoeven. Zo zijn er meer inkomsten, onder andere doordat het Rijk meer uitkeert. Ten minste 135 miljoen euro aan nieuwe reserves wordt veroorzaakt door het verhangen van een labeltje, zoals de portefeuillehouder in de commissie opmerkte. Meer geld krijgen is altijd leuk maar dit geeft wel een enigszins vertekend beeld van onze jaaractiviteiten. Ook lezen wij dat diverse projecten en kostenposten goedkoper uitvallen en aanbestedingen bijvoorbeeld voordeliger zijn. Nu is de kritiek bij de overheid juist vaak dat alles duurder wordt, dus dit is bijna een prestatie op zich. Als de provincie ieder jaar alleen geld zou overhouden omdat er kosteneffectief gewerkt wordt, zou dat voor de VVD meer dan acceptabel zijn. Maar een aantal projecten is uitgesteld om diverse redenen, waardoor de kosten naar achteren worden geschoven. Hier zit de VVD wat meer ambivalent in. Als een project wordt uitgesteld en doorgeschoven om meer maatschappelijk draagvlak te verkrijgen, dan hebben wij daarvoor begrip maar wij willen niet hebben dat er zo maar vertraging optreedt. Verder kan de VVD zich niet onttrekken aan de indruk dat er bewust of onbewust nogal defensief wordt begroot, waardoor er af en toe lucht in de begroting zit. Daardoor blijft er altijd wat geld over en dit is een ongewenste reflex, waaraan gewerkt zou moeten worden. Al met al maakt dit dat het zogenaamde voorspellende vermogen van de begroting beter zou kunnen. Hiervoor worden maatregelen genomen, dus deze neiging wordt ieder jaar wel minder, maar wat de VVD betreft zijn wij nog niet waar wij zouden moeten zijn. Wij verwachten dus dat GS deze problematiek blijven erkennen en serieus oppakken. Er zal druk vanuit GS moeten komen om ervoor te zorgen dat de realisatie van programma s maar ook de begrotingsdiscipline op orde komen. Natuurlijk zal het verschil tussen begroting en jaarrekening nooit nul zijn of worden maar het moet toch mogelijk zijn om het gat aanzienlijk kleiner te maken. De VVD wil GS dus nogmaals aansporen om hier werk van te maken en wil ook graag dat PS hierover regelmatig worden bijgepraat. Wat ons betreft wordt dit een terugkerend thema voor de Commissie Onderzoek van de Rekening. Nou gaat het de VVD niet alleen om de begroting en de exploitatie, maar ook om het vermogen en de reserves. De VVD vindt prognosticeren belangrijk, maar realiseren belangrijker. Daarom is voor de VVD ook een aandachtspunt dat onze reserves niet minder worden. Sterker nog, deze worden ieder jaar aanzienlijk groter (inmiddels zijn wij al over 0,5 miljard euro heen) soms vanwege boekhoudkundige redenen maar soms ook als gevolg van het doorschuiven van projecten. De organisatie sleept dus jaarlijks gewoon een enorme stapel geld mee, geld dat soms al jaren op de balans staat, dat niet gebruikt wordt en op die manier de facto dood geld is. De VVD wil GS vragen om de reserves kritisch te beschouwen. Hoelang bestaat zo n reserve? Wanneer wordt het geld uitgegeven? Kan er een plan gemaakt worden om dat geld uit te geven? Zijn GS bereid om een bredere analyse van de reserves te maken? De jaarstukken zelf geven wat de VVD betreft een helder overzicht van de financiële stand van zaken over En complimenten aan alle betrokkenen voor de heldere en leesbare stukken en het wederom krijgen van een goedkeurende accountantsverklaring. Tot zover. De heer SCHAAPMAN (SGP en ChristenUnie): Voor ons liggen de van de provincie Zuid-Holland met de vraag of wij daarmee kunnen instemmen en of wij Gedeputeerde Staten decharge kunnen verlenen voor het financieel beheer. Ik kom daar straks nog even op terug. Ik wilde eigenlijk even beginnen met de jaarstukken zelf. Ik neem aan dat een groot deel van u niet echt kerkelijk is, maar dit misschien nog wel herkent.

9 21458 Schaapman Vroeger was ik gewend dat de dominee op zondag zei: Pak uw bijbel en slaat open Johannes II, en dan is de tekst natuurlijk vers 16, zeg ik voor de kenners. Maar tegenwoordig wordt dat gebeamerd, dus niet iedereen heeft de tekst fysiek voor zich. Ik wil toch nog even door dit document heen gaan. Daarmee zeg ik overigens niet dat dit ook maar enigszins vergelijkbaar is met de bijbel, behalve dat dit ook heel veel letters zijn. Om te beginnen pagina 222. Om u te helpen, beameren wij gewoon ook. Hier zit volgens mij de kern van waarover wij het vandaag hebben en in de commissie hebben gehad. En dan gaat het eigenlijk alleen maar over het bovenste deel van pagina 222. En dan natuurlijk vooral over de kolommen hoe zag de begroting eruit?, wat hebben wij er allemaal in lopen klooien? en hoe zag de jaarrekening er uiteindelijk uit?. En dan zien wij toch heel opvallende sprongen. De heer Van Staalduinen gaf dat in zijn bewoordingen ook weer. Dan zien wij toch hele grote sprongen, waar wij echt kritisch naar kijken. GS hebben aangegeven dat het resultaat 35 miljoen euro is. Dat is over, dat is goed nieuws, wij zijn goed bezig. En dus vroeg Omroep West aan mij: Mijnheer Schaapman, 35 miljoen euro over? Dat lijkt mij goed nieuws. Op het eerste gezicht klinkt het natuurlijk heel goed dat er geld over is in plaats van te kort, maar niet als wij dat meerdere jaren achter elkaar zien. En dat is precies het probleem waarover wij het vandaag hebben. Daarom heb ik deze pagina er even uitgelicht om daar wat langer bij stil te staan. De heer Van Staalduinen gaf ook aan dat het belangrijk is dat uit alle financiële stukken blijkt dat wij weer minder geïnvesteerd en meer opgepot hebben Ik denk dat wij die route juist niet willen. Het is ook een beweging die haaks staat op de woordkeuze die GS hebben gebruikt bij het presenteren van deze jaarrekening. Maar laat ik u nog even meenemen naar deze pagina 222. Wij krijgen vooral gerapporteerd over de begroting na de wijziging en de jaarrekening, maar wat minstens zo interessant is, is de tweede kolom, namelijk: hoe zag het er oorspronkelijk uit en wat zijn dan de afwijkingen? Dan zeg ik tegen de heer Vermeulen dat het wel bijzonder is dat zijn oorspronkelijke begroting eigenlijk veel beter uitkwam dan al die wijzigingen die hebben plaatsgevonden in Programma 2. Daarmee heeft hij de achterstand weten te verdubbelen, om het maar zo te zeggen. En dan zeg ik tegen mevrouw Bom: u blijft wel erg achter. In zijn totaliteit, als ik het over het jaar beschouw, is er 35% minder uitgegeven (37 miljoen euro). U kunt het allemaal rustig narekenen; ik heb het er op mijn papiertje even bijgeschreven. Dat zijn toch echt grote verschillen. En wat doen GS dan? Ik neem u even mee naar pagina 13. Die wordt niet gebeamerd. GS weten best dat 35 miljoen euro over best veel is en daarom is het gewoon de kunst om het snel naar nul te lullen. En dan zijn wij op pagina 13. Het rekeningresultaat is 35 miljoen euro positief, waarvan niet beïnvloedbaar 8,6 miljoen euro, beperkt beïnvloedbaar 5,4 miljoen euro en beïnvloedbaar 21 miljoen euro. Zo, nu is het nog maar 21 miljoen euro. Op een begroting van 800 miljoen euro is dat ongeveer 2,5%. Dat is binnen de marge van 5%. Wij doen het zo gek niet, toch? Zo gaat het ongeveer. En dan kijken wij naar die 8,6 miljoen euro, waarover ook de heer Van Staalduinen al zei dat wij die natuurlijk te danken hebben aan de extra uitkeringen van het Rijk. Dat staat in de toelichting. Maar dan ben ik weer bij het prognosticerend vermogen. Wanneer weten wij of kunnen wij voorspellen dat het Rijk meer gaat uitgeven en wij ook meer gaan krijgen? Wanneer weten wij dat? Hoe kunnen wij dat voorspellen? Waarom zit dat er hier pas zo zichtbaar in? Dit vind ik zo n mooi voorbeeld dat ik het gewoon ga voorlezen. Op pagina 123 staat iets over de financieel gezonde huishouding. Daar staat: Het voordelig resultaat op de kapitaallasten van 4 miljoen euro is noodzakelijk het gevolg van een daling van het rentetoeslagpercentage. Daar kun je ook helemaal niets aan doen. Prachtig, om het positieve resultaat zo naar nul te brengen. Heel mooi! Maar, voorzitter, het is echt niet goed. En we geven het niet op tijd uit en wij prognosticeren echt niet goed en dat maakt deze tabel op pagina 222 en bij de volgende jaarrekening als eerste naar deze bladzijden zoeken want dit zegt heel veel pijnlijk duidelijk. Voorzitter, ik wil nog even ingaan op Programma 3. Dat is volgens mij vooral het programma van mevrouw Bom-Lemstra en die zie ik niet in de zaal. Dus als ik nu vragen ga stellen, dan weet ik niet of die wel tot haar komen. Ik zie geknik. Ik ga gewoon beginnen. Bij Programma 3 heb ik vooral pagina 76 en 77 voor ogen. Daar doet het gewoon pijn en daarom noem ik ook de paginanummers, ook al lijkt het een beetje gedetailleerd. Het gaat echter wel over de grote thema s, hoewel ik met iets kleins begin. De hele pagina 76 is gewoon geen verantwoording; die kun je gewoon letterlijk weer kopiëren in de Begroting Er staat helemaal niets over resultaten, alleen iets over wat wij doen. Maar pagina 77 doet echt zeer. Daar hebben wij een indicator en daarop blijven wij echt achter. Landelijk groeit de economie, maar in Zuid-Holland gaat het veel minder hard. Wij hebben een aantal prioritaire clusters (industrie, bouwnijverheid, landbouw) en juist die blijven achter. Hetzelfde geldt voor transport en logistiek. Ook daar blijven wij achter. En hieraan wordt eigenlijk heel weinig aandacht besteed.

10 21459 Schaapman en Meurs Voorzitter, hier zal een veel diepere analyse op moeten plaatsvinden, willen wij juist op dit punt, waar wij sinds jaar en dag sterk hebben geopereerd, weer sterker uitkomen. Hierop moeten wij kunnen presteren, hier ligt onze infrastructuur klaar, hier hebben wij alles op klaargezet, maar wij laten het liggen. Hier moet echt meer analyse gedaan worden. De fractie van de SGP en ChristenUnie vraagt GS dan ook te analyseren waarom wij op die prioritaire clusters achterblijven en wat wij eraan kunnen doen om juist op die prioritaire clusters beter te gaan presteren. Voorzitter, dat was op de inhoud van de programma s. Over het proces heb ik net al iets aangegeven. Dat ging over de grote fluctuaties in de prognoses en de grote fluctuaties in de daadwerkelijke uitgaven. Als ik kijk naar het Statenvoorstel, dan kunnen wij natuurlijk wel instemmen met het positieve resultaat van 35 miljoen euro, waar dan weer heel mooi achter staat dat daarvan 21,5 miljoen beklemd is. Vervolgens wordt ons gevraagd om met de drie reserves in te stemmen. Het moet mij van het hart dat ik bij het lezen van de tweede, het instellen van een reserve voormalig investeringsbudget stedelijke vernieuwing, waarover wij eerder hebben gesproken in deze Staten, wel moeite had om die precies toe te voegen aan de Programmareserve 2. Om twee redenen. Ten eerst associeer ik dit budget niet met bereikbaar en verbonden, maar eerder met aantrekkelijk en concurrerend. Ten tweede komt het in een programmareserve terecht, waar de Staten niet aan mogen komen. Want als er, mijnheer Van Staalduinen, een meevaller is bij de aanleg van infrastructuur, dan blijft het daar maar deze gaat naar de programmareserve. Ten eerste weet ik niet waarom en ten tweede word ik er niet blij van. Ten derde is het specifiek voor iets bedoeld. Als het daaraan daadwerkelijk uitgegeven wordt, kunnen wij er overheen stappen. En dan ben ik bij het laatste besluit. Als laatste wordt ons gevraagd Gedeputeerde Staten decharge te verlenen voor het door hen in 2016 gevoerde financieel beheer. Wij hebben van de accountant gehoord dat wij dat zouden kunnen doen en ik vond de accountant gezond kritisch. Dank daarvoor. Wij hebben in de Commissie Onderzoek van de Rekening (COR) daarover op een goede manier kunnen spreken. En ook de accountant heeft scherp aangegeven dat er echt sprake is van onderbesteding waaraan iets gedaan zou moeten worden. Waar het om gaat, is de formulering decharge verlenen voor het financieel beheer. Daar hebben wij moeite mee. Wij willen GS met klem vragen om met een aanpak te komen om te versnellen en te voorspellen, en dat allebei beter. Want wij hebben het eerder gehad over een aanpak om te versnellen. Wij hebben het eerder gehad over prognosticeren maar een aanpak waarmee wij kunnen versnellen en voorspellen, dat vind ik een mooie aanvulling op de bijdrage van de VVD, waarin werd gevraagd is om nog eens kritisch door de reserves heen te gaan en te kijken wat dat oplevert en waar wij nog ruimte kunnen vinden voor nieuwe initiatieven. Dat laatste heeft hij niet gezegd, maar het eerste wel. Voorzitter, vanuit de SGP en ChristenUnie heel nadrukkelijk de vraag, en het antwoord zal bepalend zijn voor hoe wij er in tweede termijn in zitten: wat gaan GS doen om op een goede manier te komen tot een versnelling en een betere voorspelling? Ten slotte wil ik de eerste termijn alvast gebruiken voor een korte reactie op de moties van de PVV. Ik kan op voorhand, mijnheer Braam, zeggen dat wij er niet mee instemmen omdat wij deze ontijdig vinden. Deze horen niet op dit toneel, ook niet bij de voorjaarsnota, maar bij de kadernota thuis. Dus eind volgende maand treffen wij elkaar weer op dit punt. Ik zou heel graag willen dat u deze moties aanhoudt en ze dan pas indient. Wat ik er zeer in waardeer, is dat u het budgetrecht van de Staten elke keer weer naar u toetrekt. Houd dat vol. Dank u wel. Mevrouw MEURS (D66): D66 kan instemmen met het voorgestelde besluit om de vast te stellen en GS decharge te verlenen voor het gevoerde beleid. Dat doen wij van harte, maar wel met enigszins gemengde gevoelens. Tevreden en trots aan de ene kant, kritisch en onvoldaan aan de andere kant. Die gemengde gevoelens hebben zowel te maken met de stukken en de provinciale financiën als met de gerealiseerde en niet gerealiseerde ambities. Om met het eerste te beginnen; er is veel goeds te zeggen over de provinciale financiën, de helderheid van de stukken, de manier waarop de provincie de afgelopen jaren de begroting ontsloten heeft (ook digitaal), de personeelsbegroting beter op orde gekregen heeft, meer inzicht kan geven in de langetermijnontwikkelingen en niet in de laatste plaats over het feit dat wij er financieel gewoon beter voorstaan dan een aantal jaren geleden. Maar daar staat tegenover dat wij wederom veel geld overhouden en wij dus blijkbaar niet goed in staat zijn om op zijn minst realistisch of goed te begroten. Het is jammer want zelfs nu de stukken heel helder zijn, hebben wij dus toch niet de juiste informatie want we blijken niet goed voorspeld te hebben. En daar komt bij en daarover maken wij ons nog steeds zorgen dat het langetermijnperspectief nog steeds niet heel gunstig is. Integendeel, het wordt als risicovol gekwalificeerd en dat werpt feitelijk nog steeds een blokkade op voor het gesprek over nieuwe investeringen die structurele lasten met zich meebrengen en voor het gesprek over het verlagen van de opcenten, waartoe wel reden zou zijn, gezien het feit dat Zuid-Holland nog steeds de duurste provincie is. Wij kunnen dus ook nog niet meegaan met een motie van de PVV omdat wij die integrale afweging bij de kadernota willen maken en het langetermijnperspectief daarbij willen betrekken. Wij sluiten ons aan bij eerdere sprekers die zeiden dat zij graag een aanpak zouden willen zien voor een verbetering van het voorspellend vermogen van de begroting. Ik denk dat wij dat echt nodig hebben. En dan het tweede punt. Wij hebben ook gemengde gevoelens over wat er gerealiseerd wordt. Wij zijn trots op een aantal dingen, zoals de Energieagenda, in het bijzonder de Warmterotonde die gerealiseerd gaat worden, het Innovation Quarter, de Innovatieagenda Duurzame Landbouw, de fietsprojecten die gerealiseerd zijn, niet alleen boven verwachting maar ook nog binnen het budget. Hartstikke goed allemaal. Maar daar staat tegenover dat voor een aantal doelen de ambities niet worden gerealiseerd. Financieel gezien blijkt dat vooral uit de reserves. Daar is ook al eerder op gewezen. De reserves nemen toe, maar niet af. En wat ons betreft komen GS tegemoet aan het verzoek om hiervoor een aanpak te maken met daarin een rol voor dingen als versnelling, alternatieve inzet of extra programmering.

11 21460 Meurs en Hillebrand En dan over de doelen. Wij zien dat op een aantal doelen vertraging is ontstaan. In een aantal gevallen zijn daarvoor goede redenen. Wij zien ook dat het lastig is dat de Staten nog niet gewend zijn aan de nieuwe manier van werken, waarbij veel verantwoordelijkheid bij partners ligt. Daardoor is het moeilijk om het op te nemen in de financiële cyclus en rijst ook de vraag hoe wij kunnen bevorderen dat de doelen ook echt gerealiseerd worden. Maar dat geldt lang niet voor alle onderwerpen. Ik wil toch een aantal voorbeelden noemen van dossiers waarbij wij zorgen hebben over de realisatie en graag van GS zouden willen horen wat zij gaan doen om de doelen alsnog te realiseren. Ten eerste het programma mobiliteit. Dat blijft ernstig achter bij de planning. Wij vragen ons af hoe dat kan en hoe het komt dat wij daar nog steeds niet realistisch kunnen plannen of het geld uitgeven. Hoe gaan GS op dit punt voor verbetering zorgen? Waarom lukt het bijvoorbeeld bij de fietsprojecten wel, maar bij de andere mobiliteitsprojecten niet? Ten tweede dezelfde indicator als de heer Schaapman over sprak. Ook wij vragen ons af of de doelen met de gekozen inzet überhaupt gerealiseerd kunnen worden. Bij het doel economie bijvoorbeeld blijven de inzet van middelen en realisatie van maatschappelijke effecten achter bij de verwachtingen. Een goed voorbeeld is inderdaad de procentuele groei van de prioritaire clusters ten opzichte van diezelfde clusters in de rest van Nederland. Dat is de indicator. De stand van zaken is dat de clusters wel wat zijn gegroeid, maar langzamer dan in Nederland als geheel. De enige verklaring die wordt gegeven, is dat juist in Zuid-Holland sectoren als logistiek en petrochemie relatief groot zijn en dat die sectoren het in de transitie juist moeilijk hebben. Dat snap ik niet. Ik dacht dat we juist voor die indicator hadden gekozen omdat deze sectoren stuwende sectoren zijn. Als dat niet zo is, dan zouden we juist andere sectoren moeten kiezen. Mijn vraag is iets uitgebreider dan die van de heer Schaapman. Wij willen niet alleen weten hoe wij ervoor kunnen zorgen dat de prioritaire clusters wel die ontwikkeling doormaken die wij willen, maar ook of dat dan wel de goede sectoren zijn of dat wij wellicht andere sectoren moeten kiezen als prioritaire sectoren. Ik zou graag een reflectie willen hebben van de gedeputeerde op de vraag of wij wel de goede dingen doen. Het derde punt betreft de ecologische verbindingszones. Wij maken ons zorgen over het niet realiseren van de doelen. Wij vragen aan GS een reactie daarop te geven. Ten slotte het Programma Schoon, lees milieu. Wij zijn van mening dat de toonzetting te positief is over de voortgang die daarop geboekt wordt. Neem bijvoorbeeld luchtverontreiniging of luchtkwaliteit. Het gaat wel iets beter, maar het is nog steeds niet goed genoeg om te spreken van een gezonde leefomgeving, zeker niet in het stedelijk gebied. En de aantrekkende economie maakt onze zorgen op dit punt alleen maar groter. Daarom zouden wij ook wat meer bezorgdheid of gevoel van urgentie in de tekst willen kunnen lezen. 0,5 miljoen mensen! De tweede indicator voor externe veiligheid spreekt over het aantal verantwoord blootgestelden. De bedoeling is dat er meer verantwoordingsprocessen worden doorlopen, maar ons punt is dat het aantal blootgestelden daarmee niet omlaag gebracht wordt. Hier wil ik het bij laten. D66 doet dus twee oproepen met betrekking tot de financiële kant, namelijk een plan van aanpak van de reserves en een beter voorspellend vermogen. En een reactie op deze vier inhoudelijke dossiers graag. Dank u wel. De heer HILLEBRAND (PvdA): Ik wil vandaag beginnen met een citaat uit een interruptiedebat dat ik heb gevoerd met de gedeputeerde Financiën, de heer Van der Sande, bij de behandeling van de Begroting Dat debat vond anderhalf jaar geleden plaats in november Ik citeer mijzelf, gericht aan gedeputeerde Van der Sande: Ik heb alleen de vraag gesteld of u het met ons eens bent dat in de vorige periode het vermogen onder deze coalitie almaar toenam en dat daarbij gezegd werd dat het wel voor een doel was en dat het uitgegeven zou worden en dat wij nu in een volgende periode zitten met bijna 0,5 miljard euro op de bank. Durft u tegen ons te zeggen dat u alles zal doen wat in uw vermogen ligt om ervoor te zorgen dat het niet meer dan 0,5 miljard euro wordt? Of anders gezegd, als we doorgaan zoals in de vorige periode en het loopt steeds verder op, dan heeft het college in zijn beleidsambities gefaald want wij zijn hier begonnen om dingen in de samenleving te regelen. Bent u bereid om te zeggen dat u het daarmee eens bent? Ik citeer vervolgens het antwoord van gedeputeerde Van der Sande: U bent wel lekker uitdagend en het erge is dat u natuurlijk gelijk hebt, maar ik koppel er geen maximumbedrag aan van 0,5 miljard euro. Wij moeten dat geld willen uitgeven ten behoeve van de samenleving. Waar wij het aan uitgeven, is onderdeel van het politieke debat in de Staten. U hebt wel volkomen gelijk dat als wij eindigen met meer geld dan waarmee wij begonnen, niet omdat wij goedkoop hebben gewerkt, maar omdat wij onze ambities niet hebben gerealiseerd, wij het niet goed hebben gedaan. Dat klopt. En ik eindigde dat interruptiedebat met de opmerking: Wij zijn het eens. Ik hang deze uitspraak op een bordje boven mijn bed en zal er voor elke behandeling van voorjaarsnota of begroting op terugkijken en als het nodig is, neem ik het mee deze zaal in. Ik vond dit het juiste moment om die uitspraak hier mee de zaal in te nemen, omdat wij ons wezenloos geschrokken zijn toen de jaarstukken verschenen. Het vermogen was al gestegen tot boven de 500 miljoen euro maar staat nu op 684 miljoen euro. De programmareserves stegen in 2016 met 191 miljoen euro, terwijl er in de najaarsnota nog 95 miljoen euro was voorzien. Als je kijkt naar het saldo van baten en lasten, dan sluit dat 181 miljoen euro voordelig. Er is sprake van slecht ramen van de inkomsten. Er is sprake van onvoldoende inzicht in het verloop van de financiën. Er is volstrekt onvoldoende inzicht, ook gedurende het jaar. En wij hebben ook weinig erkenning gezien dat hier sprake is van een probleem. De rekening is gepresenteerd met een prachtig persbericht, waarin staat: wij liggen op koers, wij hebben nog geld overgehouden ook. Wat externe veiligheid betreft maken wij ons zorgen over een aantal knelpunten en het aantal blootgestelden aan risicovolle activiteiten. Dat aantal is namelijk nog steeds meer dan ,

12 21461 Hillebrand en Meurs Maar de echte cijfers (de heer Schaapman heeft net de hele tabel laten zien) laten zien dat er wordt ondergepresteerd en dat het financieel beheer niet op orde is. Daaraan kan ik heel veel woorden wijden, maar ik bewaar de meeste maar voor de tweede termijn en stel hier gewoon een paar vragen aan het college. Ons geduld is op. Wij zijn deze periode begonnen met steun voor de gedeputeerde en voor het college omdat wij de ambities deelden en omdat wij een zekere mate van eendrachtigheid nodig hadden om snel aan de slag te kunnen. Wij zien echter dat het allemaal veel trager gaat en dat er ondergepresteerd wordt. Wat gaat u doen om de prestaties te verbeteren en wat gaat u doen om het zicht op de financiën tijdens het jaar te vergroten? Als we kijken naar de beleidsprestaties, dan zien wij bijvoorbeeld economie en innovatie, waarbij 50% van het beschikbaar gestelde geld is niet uitgegeven. Groen; van het geld voor beleidsintensivering, waarop dit college gebouwd is, is 80% niet uitgegeven. Wij lopen achter op bereikbaarheid, we lopen niet achter op energie, maar wij hadden ook nog niet voorzien dat wij in deze periode al geld zouden gaan uitgeven. Wij zijn nog bezig met plannen voor de toekomst, alsof de nood niet hoog is. Wij hebben zelf al nagedacht over wat wij aan dat onderpresteren zouden kunnen doen. In de commissie Ruimte en Leefomgeving kwam de suggestie van overprogrammeren. De heer Heemskerk stelde dat in de vorige periode ook voor. Toen zijn wij ook gaan overprogrammeren. Zo langzamerhand hebben wij het idee dat als er niet echt iets verandert en op dat punt zal het college ons vandaag moeten geruststellen dat wij wel meer geld ter beschikking kunnen stellen, maar als dat op de bovenste plank komt te liggen dan weten we zeker dat het er nooit meer vanaf komt. Dat is voor ons het de kern van het debat van vandaag. Hoe kunnen wij een versnelling bereiken en hoe kunnen wij zoveel mogelijk met dat geld doen? Wij hebben daarover nagedacht en daarom zou ik een nieuwe variant willen introduceren. Ik ga in eerste termijn geen motie indienen, maar ik doe er één in de voorwas. Ik geef hem wel af en ik zal de griffie vragen om hem te verspreiden, maar het is een pre-motie. Wij zouden graag eerst uw reactie willen horen om te kijken of dit wat is. Ik lees het dictum voor. Het is een motie waarbij wij eigenlijk het volgende zeggen. Als wij al genoeg om handen hebben hier in dit huis, laten wij dan anderen vragen om ons te helpen. Zo begint het dictum ook: In lijn met de strategie van netwerkend werken als verwoord in het coalitieakkoord, de komende twee weken contact op te nemen met medeoverheden en maatschappelijke partners, met het verzoek of zij in 2018 en 2019 kunnen helpen met de realisatie van de ambities van het hoofdlijnenakkoord, dit uiteraard met financiering door de provincie; daarbij specifiek te onderzoeken de bereidheid tot (en dan komt er een lijstje en daarover willen wij graag met u spreken): het inrichten van een weidevogelreservaat in de Krimpenerwaard door de gemeente Krimpenerwaard; het realiseren door de gemeente van extra fietsparkeerplekken bij de R-nethaltes liggend op hun grondgebied; het oprichten van een revolving fund loeren (individuele rol van samenwerkende) gemeenten waarmee versneld energiebesparende maatregelen in de gebouwde voorraad kunnen worden uitgevoerd; het realiseren door onderwijsinstellingen van extra stageplekken en bio- en radiostudenten, de uitvoering door waterschappen en gemeenten van innovatieve projecten die hittestress in de stad tegengaan. Mevrouw MEURS (D66): Zou de heer Hillebrand aan dit lijstje ook bedrijven willen toevoegen, zoals het consortium Waste to Chemicals? De heer HILLEBRAND (PvdA): Wij zijn graag bereid om er bedrijven aan toe te voegen. Dank voor uw suggestie. Bedrijven horen daar natuurlijk bij. Het debat over Waste to Chemicals moet nog gevoerd worden; u gaat ervan uit dat wij daarmee geen contract zouden willen sluiten, maar de heer Minderhout gaat straks uitleggen dat wij dat best zouden willen, maar dat wij daar wel een paar voorwaarden aan stellen om ervoor te zorgen dat publiek geld goed besteed wordt. Daar wil ik het nu even bij laten. Wij willen dat debat graag zorgvuldig voeren. Mijn antwoord is dus: ja, graag. Ik deel die motie straks uit en de kern is dus: laten wij andere vragen om ons te helpen, wij zijn hier al druk genoeg bezig. Laten wij de plannen die wij in uitvoering hebben zo snel mogelijk afronden en laten wij kijken of wij met het geld dat overblijft op dezelfde onderdelen van de ambitie doelen kunnen bereiken met inschakeling van anderen. Uiteraard, voorzitter, zullen wij ook een motie indienen om in ieder geval het benodigde bedrag te reserveren om bij de kadernota de openbaarvervoertarieven terug te kunnen brengen tot het prijspeil van Het geld ligt tot aan het plafond. Als we dan nog geen middelen kunnen vinden om die ene post die niet op de nullijn is gezet, alsnog daar te brengen, dan snappen wij het echt niet meer. Dan is het gewoon politieke onwil om iets te doen aan de tarieven in het openbaar vervoer. Die motie dien ik in tweede termijn in. Ik ga eerst nog even langs bij alle partijen die deze motie altijd hebben gesteund om te vragen of zij willen mee ondertekenen. Dan het financieel beheer. En dat is misschien nog wel het meest serieuze punt vandaag. Het kan niet zo zijn dat u bij de najaarsnota (ook al zijn dat de cijfers van september) zegt dat wij wellicht enkele tientallen miljoenen euro s over hebben, dat wij er twintig of meer aframen, maar dat vervolgens bij de jaarrekening blijkt dat de reserves en voorzieningen stijgen met 130 miljoen euro en dat het vrij besteedbare overschot ook nog 35 miljoen euro meer is dan wij verwacht hadden. Dat kan gewoon niet en wij willen gewoon een plan van aanpak van het college dat ook aan de Staten wordt voorgelegd binnen een vandaag af te spreken termijn om hierin verbetering te brengen. Nu staan we hier met de wetenschap dat het vermogen van de provincie 685 miljoen euro is. Op weg hiernaartoe dacht ik: het is alweer mei, het vermogen is waarschijnlijk inmiddels al meer dan 750 miljoen euro. Maar die cijfers komen pas bij de najaarsnota of volgend jaar februari. Wij vinden dat daarmee het budgetrecht van de Staten en dus onze rol en betekenis in dit bestel, dermate wordt uitgehold dat dat niet kan voortduren. Wij willen de verzekering dat er een einde aan wordt gemaakt. Dank u wel.

13 21462 Kip Mevrouw KIP (CDA): Wij bespreken vandaag de Jaarrekening De vraag die vandaag op tafel ligt, is of het college van VVD, D66, CDA en SP in het eerste volle jaar na zijn installatie op schema ligt of niet. Met andere woorden, weten GS de geformuleerde ambities ook binnen de tijd te realiseren? De CDA-fractie heeft de jaarrekening op zich laten inwerken en trekt daaruit een aantal conclusies. De eerste is dat het afgelopen jaar voor veel doelen concreet beleid is opgesteld en het bijbehorende financieringsinstrumentarium is ontwikkeld. Ik denk dan aan de energietransitieagenda Watt Anders met een Energieinnovatiefonds en een Warmteparticipatiefonds, de innovatieve agenda Duurzame Landbouw en ook via de landschapstafels zijn allerlei gebiedsprogramma s opgesteld voor recreatie en natuur. Al deze agenda s en programma s zijn tot stand gekomen na intensief contact met het veld. De tweede conclusie is dat er afgelopen jaren behoorlijk wat doelen zijn gerealiseerd. Met de Topsectorenregeling zijn ruim 120 innovatieve mkb ers ondersteund en de investeringen in het IQ hebben geleid tot vestiging of uitbreiding van buitenlandse bedrijven in deze regio. Dat is goed voor de werkgelegenheid en de innovatie kracht van Zuid-Holland. Dat is belangrijk voor nu, maar ook voor de toekomst. Hetzelfde geldt voor wegen en openbaar vervoer. Goede stappen zijn gezet met onder meer de voorlopige gunning van de RijnlandRoute en de uitrol van het R- net rond Leiden, Gouda en de Hoeksche Waard. Betekent dit dan dat alles volgens plan gaat? Nee, helaas niet. De derde conclusie is dat lang niet alle doelstellingen binnen de gewenste tijd worden gerealiseerd. Op een aantal punten loopt de realisatie achter. Beschikbare middelen worden doorgeschoven en de programmareserves lopen op. Een in het oog springend voorbeeld is het uitvoeringsprogramma Groen. Wat volgt is een politieke taxatie. Hoe erg is het als er vertraging optreedt? Het moge helder zijn dat wij ook liever hadden gezien dat projecten op tijd worden gerealiseerd, dat wij op schema lopen en als het even kan erop vooruitlopen. Maar als vertraging uiteindelijk leidt tot een beter plan, groter draagvlak of een efficiëntere uitvoering, dan is dat wat het CDA betreft ergens ook winst, hoe paradoxaal dat misschien ook klinkt. Het CDA is er namelijk van overtuigd dat je alleen sneller gaat, maar samen wel verder komt. Dus als vertraging op een van deze redenen is terug te voeren en qua tijdoverschrijding binnen de perken blijft, dan kan dat bij de CDA-fractie op meer dan begrip te rekenen. Het betekent echter wel dat het college de komende jaren full swing aan de slag zal moeten om de geformuleerde ambities daadwerkelijk te realiseren en op onderdelen echt een beetje bij trekken. Volledige focus dus op de uitvoering. Dat geldt niet alleen voor de ambities die geformuleerd zijn in het coalitieakkoord, maar ook voor de aanvullende ambities, zoals aangekondigd in de Begroting 2017 waarin de ambities zijn versneld, verdiept en verscherpt. van het geld dat overschiet bestaat uit incidentele meevallers, zoals de reeds eerder aangekondigde subsidieafrekening bedrijventerreinen. Sommige meevallers zijn echte meevallers, zoals een hogere uitkering uit het Provinciefonds. Dat is op zichzelf allemaal prima, zeker omdat het financiële beeld voor de langere termijn nog steeds niet rooskleurig is, maar er zijn ook meevallers die wel zo lijken, maar het feitelijk niet zijn. Meevallers van vooral boekhoudkundige aard. Voorzieningen of overlopende passiva die reserves worden en dat kan behoorlijk in de papieren lopen, zeker als het programmareserves betreft. Wij sluiten ons dan ook graag aan bij het verzoek van de VVD om een analyse te maken van de programmareserves en te kijken of het ook mogelijk is een daarbij behorend uitgavenpad op te stellen. Een ander punt is dat de begroting, maar ook de voor- en de najaarsnota een onvoldoende voorspellend vermogen hebben. Velen van u hebben daar al iets over gezegd. En de accountant heeft hiervoor ook nadrukkelijk en terecht aandacht gevraagd. Vorig jaar, tijdens de behandeling van de Jaarrekening 2015, hebben wij hier in de Staten, zij het minder intensief, dezelfde discussie gevoerd over realistisch begroten versus behoedzaamheid. De gedeputeerde erkende dat op dit punt in het verleden te voorzichtig is gehandeld en beloofde beterschap. Op dit moment kan geconcludeerd worden dat er wel enige aanpassingen zijn doorgevoerd, maar dat die niet tot het gewenste resultaat hebben geleid. Het is dus de hoogste tijd dat hiervan meer werk wordt gemaakt. Graag hoort de CDAfractie welke concrete acties GS op korte termijn nemen om de voorspellende waarde van de producten in de planning- en controlcyclus te vergroten. De vijfde en laatste conclusie is eigenlijk geen conclusie maar een compliment. Ik had eigenlijk gedacht dat de heer Schaapman mij voor zou zijn, maar aangezien hij dit punt heeft laten passeren, mag ik dat dan toch nog voor mijn rekening nemen. Een jaar geleden is bij de behandeling van de jaarrekening motie 613 aangenomen. Het zal de heer Van Dieren bekend voorkomen. Deze motie is tot stand gekomen mede op initiatief van mevrouw Koning van de PvdA en mijzelf namens het CDA. De titel van de motie luidde meer inzicht in de uitvoering en bewaking financiering van het Natuur Netwerk Zuid-Holland, ervan overtuigd dat bij de uitvoering van het meerjarenprogramma een verbeterd inzicht in de realisatie en de financiën hoort. De motie werd door alle partijen met uitzondering van de PVV gesteund. In het voortraject waren de wensen zoals verwoord in de motie soms met enige distantie tegemoet getreden, maar gelukkig is er van deze initiële koudwatervrees niets meer te merken. De afdeling Groen in samenwerking met Financiën en Mobiliteit is vol enthousiasme met de uitwerking van deze motie aan de gang gegaan en heeft deze zelfs verbreed tot het hele groendomein. Gekozen is voor een werkwijze zoals we die ook hanteren bij infrastructuur. Bij de Jaarrekening 2016 is de eerste van de drie nieuwe producten opgeleverd, te weten de voortgangsrapportage Groen. Dan kom ik bij de vierde conclusie. Er zit wederom een flink verschil zit tussen de najaarsnota en de jaarrekening. De jaarrekening laat een positief saldo zien van 35 miljoen euro, terwijl bij de najaarsnota een saldo nul was voorspeld. Een deel

14 21463 Kip en Sahin Het PZG en het kaderbesluit Groen volgen op een later moment. Het CDA is tevreden over de grote slag die is gemaakt en het sterk verbeterde inzicht dat de voortgangsrapportage Groen biedt. Natuurlijk, het is een product in ontwikkeling, verbeteringen zijn mogelijk, maar als deze rapportage een voorbode is van toekomstige producten dan hebben wij er alle vertrouwen in. Tot slot. Bij de jaarrekening wordt het positieve saldo zoals gebruikelijk toegevoegd aan de algemene middelen. Volgende maand bij de behandeling van de voorjaarsnota zullen wij met elkaar in gesprek gaan over waar de incidenteel vrijgevallen middelen landen. Moties, zoals nu door de PVV worden voorgesteld, zullen dan ook nu niet door ons worden gesteund omdat deze prematuur zijn. Wij kunnen instemmen met de Jaarrekening 2016 en het verlenen van decharge. Mevrouw SAHIN (GROENLINKS): De dag dat wij de jaarstukken bespreken is een belangrijke dag in onze provincie. Het college legt vandaag verantwoording af over het gevoerde beleid en wij, als hoogste bestuursorgaan, beoordelen of het gevoerde beleid zinnig, zuinig en zorgvuldig is uitgevoerd. Vanaf de start van deze Statenperiode hebben wij vanuit GroenLinks aangegeven dat wij kwaliteitsoppositie willen voeren. Dat betekent dat wij positief kritisch kijken naar de voorstellen van het college maar ook naar de geleverde prestaties en behaalde doelstellingen. Als wij vandaag alleen naar de cijfers zouden kijken dan zou de conclusie kunnen zijn dat het college heel zuinig is geweest. Dat zouden wij positief kunnen duiden, maar cijfers zeggen maar ten dele iets over de werkelijkheid. Wij zien in verschillende programma s dat de vastgestelde ambities niet gehaald zijn. Wij zien dat ambities vooruitgeschoven worden. Wij zien, kort samengevat, na twee jaar besturen heel simpel en helder verwoord nog weinig resultaat. De vraag die wij onszelf hierbij stellen is: zijn wij, gelet op de huidige complexe vraagstukken zoals sociale ongelijkheid, klimaatverandering, politieke polarisatie (waarover ook in de politieke inleiding wordt gesproken) als provincie wel op de goede weg? Steeds meer, en dat is een positieve ontwikkeling, zien wij dat er wel een gedeeld besef van urgentie is om maatregelen te nemen om de nadelige effecten op ons klimaat te voorkomen. Maar vandaag lazen wij in Trouw dat het met energiebesparing helemaal niet goed gaat en dat wij veel meer inzet zouden moeten plegen. Korte tijd geleden hebben wij in deze Staten de zienswijze Vijfheerenlanden behandeld. En nu vraagt u zich af waarom ik hiermee kom. Wij waren blij verrast over een zin en die zin wil ik hier graag citeren: De provincie Zuid-Holland zoekt in deze collegeperiode met een gebiedsgerichte werkwijze nadrukkelijk de verbinding met de regio s en gemeenten en wil de helpende hand bieden om de regionale ontwikkeling te stimuleren. En nu komt de belangrijke zin: Dit maakt verschil in vergelijking met de periode daarvoor, toen wij net als andere provincies een kerntakenbenadering hanteerden. Ik had u daarmee gecomplimenteerd. Ik dacht: eindelijk gaan wij als provincie ons niet langer alleen focussen op wat wij verplicht zijn te doen, maar ook kijken hoe wij de helpende hand kunnen bieden en hoe wij de regionale economie en de regionale ontwikkeling kunnen versterken. Wij horen daarom graag van het college of deze werkwijze alleen van toepassing was voor de zienswijze Vijfheerenlanden of dat dat nu ook de werkwijze van het college wordt voor de komende twee jaar of al is. Dan het voorspellend vermogen. Meerdere fracties hebben hun zorgen geuit over het financieel beheer van de provincie. De kernvraag is waarom het voorspellend vermogen van de provincie zo slecht is. Ter voorbereiding op dit debat las ik dat de accountant in 2011 al had aangegeven dat het voorspellend vermogen nog heel beperkt was. Wat is er in de afgelopen periode gedaan om het voorspellend vermogen daadwerkelijk te versterken? Na deze algemene opmerkingen wil ik graag ingaan op de inhoudelijke programma's en suggesties doen voor de besteding van het positief rekeningresultaat van 35 miljoen euro. Geïnspireerd door de methode-duisenberg, ontwikkeld door Tweede Kamerlid Pieter Duisenberg, hebben wij ook gekeken naar de prestaties. Wat is er daadwerkelijk gebeurd? Deze mooie methode is inmiddels overgenomen door meerdere gemeenten, zoals Amsterdam, waar ook weinig grip was op de financiën. De fractie van GroenLinks heeft nagedacht over de vraag waaraan wij overgebleven middelen kunnen besteden. Zoals de PvdA dat ook heeft gedaan. Wij denken bijvoorbeeld aan het ondersteunen van gemeenten bij het versterken van hun woningaanbod. Niet alleen mensen in een sociaal zwakke positie, maar ook mensen met een middeninkomen kunnen tegenwoordig geen betaalbare woning meer vinden. Dat is zorgelijk. Zouden wij de gemeenten kunnen helpen bij de transformatie van leegstaande kantoorpanden in woningen? Wij horen van de gemeente dat dat veel geld kost. Wij zouden ze daarbij kunnen helpen. Wij zouden kunnen kiezen voor het verbeteren van het Fietsplan, zodat nog grotere afstanden in onze provincie per fiets bereikbaar worden en wij nog meer energieneutrale en veilige fietspaden kunnen realiseren. Wij zouden een natuurreservaat voor weidevogels kunnen inrichten omdat wij zien dat het stelsel agrarisch natuurbeheer nog weinig resultaat oplevert. Maar wij zouden er ook voor kunnen kiezen om de tarieven in het openbaar vervoer te verlagen. Wij hopen dat straks bij de bespreking van de kadernota ook voor de voorstellen van de oppositiepartijen draagvlak gevonden kan worden. Programma 1. Een van onze belangrijkste zorgen is het achterblijven van de doelen binnen dit programma, de versterking van het groen in onze provincie. Wij zien dat opnieuw de doelen niet gehaald worden. Wij missen hierbij, en dat vinden wij misschien nog wel belangrijker, het gevoel van urgentie. Vanaf het begin van deze Statenperiode hebben wij, maar ook andere fracties zoals de Partij voor de Dieren en de PvdA en de SGP en ChristenUnie, voorstellende gedaan om inzicht te krijgen in de redenen waarom die doelen niet gehaald worden. We zijn echter ook realistisch; wij weten dat u voor het behalen van de doelstellingen in de provincie ook afhankelijk bent van andere overheden en andere zaken.

15 21464 Sahin Maar wat ons betreft heeft het college het groenbeleid te veel op afstand geplaatst en wij zien ook dat het agrarisch natuurbeheer nog weinig positieve effecten heeft. En als er dan een alarmbrief komt van groene organisaties die zeggen dat het zo niet gaat, dan komt er een hele boze brief terug van het college. Zo n houding lijkt mij niet goed om jezelf te verbeteren en te bezien of je wel op de goede weg bent. Dan de Omgevingsdienst Haaglanden. Een andere zorg. We hebben vorig jaar bij de behandeling van de jaarstukken aandacht gevraagd voor de eigen afhandeling van bezwaren en klachten, maar dit keer gaat het om de afhandeling van beroepsprocedures, bezwaren en klachten door de Omgevingsdienst Haaglanden. Deze dienst voert belangrijke zaken uit voor onze provincie op het gebied van milieu en natuur. En wij zien dat de doorlooptijd niet gehaald wordt. Het is 59% en het streefcijfer is 75%. In antwoord op onze vragen gaf gedeputeerde Janssen aan dat dit vooral komt door de ingewikkelde groene regelgeving. In zijn antwoord gaf hij ook aan dat hij voorspelt dat het in 2017 waarschijnlijk goed zal komen. Dat vinden wij op zich een goed antwoord, maar wij vinden dat wij hier strikter op moeten zijn. De overheid stelt ook strikte eisen aan termijnen, als burgers bezwaar willen maken. Die striktheid mogen wij ook aan onszelf stellen. Ook de overheid dient zich aan de regels te houden. Dat is een kenmerk van onze rechtsstaat. Daarom dienen wij een motie in waarin wij niet om hogere ambities vragen, maar wij willen juist dat er verbeteringsmaatregelen worden genomen en dat hiervan verslag wordt gedaan in het jaarverslag van Eigenlijk dezelfde werkwijze als bij de bezwaren en klachten van onze eigen provincie. Dan V-100. Ik noemde in het begin de methode-duisenberg. Deze methode is bedacht door Pieter Duisenberg, VVDkamerlid. Zoals premier Rutte ook positief spreekt over de GroenLinks-partijleider wil ik ook graag positief over hem spreken want hij heeft een mooie methode ontwikkeld om goede en scherpe vragen te stellen als volksvertegenwoordiger over de jaarstukken. Samen met collega Statenlid Louise Soares was ik aanwezig bij de V-100-bijeenkomst in de Tweede Kamer, waarbij honderd burgers uit het hele land, gewone mensen, zoals een student, een politieagent, een zzp er, een werkloze 55+ er, een kleine groep ondersteund door experts van de Algemene Rekenkamer kritische vragen formuleerden. In totaal hebben zij 43 vragen gesteld en deze vragen worden straks beantwoord door de ministeries. Het doel van zo n bijeenkomst is tweeledig: burgers meer inzicht geven in hoe de Tweede Kamer werkt en de controlerende rol versterken van het parlement. Een soortgelijke dag zouden wij ook graag in onze provincie volgend jaar willen organiseren. Ik denk dat het ons zou helpen om onze controlerende rol te versterken. Wij dienen hiervoor een motie in en hopen dat gedeputeerde Van der Sande die deze dag niet zal kunnen meemaken als gedeputeerde, toch als gast aanwezig wil zijn om te zien hoe burgers nog beter dan politici goede vragen kunnen stellen. INGEDIEND ZIJN: Motie 712/7003 van de leden Sahin, Van Viegen en Bakx over verbeteren doorlooptijd bezwaar- en beroepsprocedures en klachten Omgevingsdienst Haaglanden. Provinciale Staten van Zuid-Holland, in vergadering bijeen op woensdag 29 mei 2017 ter behandeling van bovenvermeld onderwerp; Constaterende dat de Omgevingsdienst Haaglanden milieutaken uitvoert voor de provincie en de gemeenten Delft, Den Haag, Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, Pijnacker- Nootdorp, Rijswijk, Wassenaar, Westland en Zoetermeer; de Omgevingsdienst Haaglanden door de provincie Zuid- Holland gemandateerd is voor: vergunningverleningnatura-2000, ontheffingsverlening soorten, meldingen en ontheffingsverlening houtopstanden; uit de jaarstukken 2016 blijkt dat de Omgevingsdienst Haaglanden het streefcijfer van 75% niet haalt bij het op tijd afhandelen van de bezwaar- en beroepsprocedures (niet zijnde belastingen) en klachten: 59% in plaats van het streefcijfer 75%; een belangrijke reden voor het niet halen van het streefcijfer de complexiteit van met name de uitvoering van de groene regelgeving blijkt te zijn. Overwegende dat: voor een sterke relatie tussen bestuur en burger het van belang is dat overheden (en instanties die in opdracht van overheden werken) bezwaar- en beroepsprocedures en klachten op tijd afhandelen; de taken die door de Omgevingsdienst Haaglanden worden uitgevoerd van groot belang zijn voor het milieu en de natuur in Zuid-Holland. Vragen het college in gesprek te gaan met de Omgevingsdienst Haaglanden over het verbeteren van de doorlooptijd van de bezwaar- en beroepsprocedures en klachten met als doel in 2017 het streefcijfer van 75% te halen; in de jaarstukken van 2017 aan Provinciale Staten te rapporteren welke maatregelen er zijn genomen en wat de effecten van deze maatregelen zijn geweest. En gaat over tot de orde van de dag! Motie 713/7003 van de leden Sahin, Van Viegen en Bakx over V-100/Dag van de Verantwoording. Tot slot moet ons van het hart dat wij echt hadden gehoopt dat wij hier een positiever verhaal hadden kunnen houden. Maar het is ook onze plicht als oppositiepartij om scherp te zijn en u ook scherp te houden. Dank u wel.

16 21465 Metselaar en Van Viegen Provinciale Staten van Zuid-Holland, in vergadering bijeen op woensdag 29 mei 2017 ter behandeling van bovenvermeld onderwerp; Constaterende dat: veel inwoners in Zuid-Holland weinig inzicht hebben in de werkwijze van de provincie; de provincie veel waarde hecht aan transparantie en betrokkenheid van haar inwoners bij het beleid; in de weede amer op initiatief van P eter Duisenberg een bijeenkomst is georganiseerd waarbij honderd burgers uit het hele land vragen hebben geformuleerd voor de Kamerleden over de jaarstukken. Overwegende dat: de V-100-methode een waardevolle bijdrage kan leveren aan enerzijds het vergroten van de betrokkenheid van de inwoners van Zuid-Holland bij de bestedingen van de middelen en anderzijds bij het versterken van de controlerende rol van de Provinciale Staten; veel inwoners goede ideeën kunnen hebben over de uitvoering van het beleid van de provincie. Verzoeken het college in samenwerking met de Provinciale Staten naar voorbeeld van de V-100 van de Tweede Kamer een Zuid-Hollandse V- 100 te organiseren in mei 2018 waarbij inwoners betrokken worden bij het provinciale beleid. En gaat over tot de orde van de dag! De heer METSELAAR (SP): De Jaarrekening 2016 toont ons een positief resultaat met wel zeer ruime overschotten. Deze roept bij ons de vraag op hoe het in technische zin is gesteld met het voorspellend vermogen. Het is vandaag al een paar keer genoemd. Zoals in de toelichting valt te lezen, zijn in 2016 acties ondernomen om de voorspellende waarde van de voorjaarsnota te verbeteren. Dat heeft echter nog niet tot het gewenste resultaat geleid, aldus diezelfde toelichting. Een logisch gevolg van deze constatering is voor ons dat het college kennelijk ruimte ziet voor verbetering. Onze fractie is dan ook zeer benieuwd of het college een specifieke doorkijk kan geven van acties die op termijn een verbetering zullen brengen. Overigens merken wij graag op dat het toepassen van de werkwijze netwerkend werken, ook al een paar keer genoemd vanmorgen, op zichzelf kan betekenen dat de planning mogelijk niet op tijd binnen de gewenste tijd gerealiseerd kan worden. Ondanks dat dit mogelijk een complicerende factor is, hechten wij er toch aan te benadrukken dat deze werkwijze het verdient om te worden voortgezet. Wat betreft de mogelijke bestemmingen van de overschotten; daarover willen wij de discussie voeren bij de behandeling van de kadernota. Tot slot stellen wij voor om de jaarstukken zoals die zijn voorgelegd, vast te stellen. Dank u wel. Mevrouw VAN VIEGEN (Partij voor de Dieren): Normaal gesproken voer je plannen uit, als je ze maakt. Wat betreft een aantal plannen kan het ons niet langzaam genoeg gaan, zoals de aanleg van nieuw asfalt, bijvoorbeeld de RijnlandRoute. Maar goed, uit de jaarrekening blijkt dat er weer veel geld aan de reserve wordt toegevoegd en dat de plannen onvoldoende worden uitgevoerd. Ik zal de voor ons belangrijkste punten uit die jaarstukken noemen. Allereerst de luchtkwaliteit. Wij delen het standpunt van D66 dat luchtverontreiniging in de jaarstukken een te positieve toonzetting heeft en dat dit meer urgentie verdient. De Partij voor de Dieren wil aanscherping van de luchtkwaliteitseisen en wij komen hierop bij de kadernota terug. Natuurontwikkeling. Zuid-Holland is de provincie met de minste natuur in Nederland. Zuid-Holland heeft 6% natuur, terwijl het landelijk gemiddelde 12% is. Voor het zesde jaar op rij wordt een groot deel van de natuurdoelen niet gehaald door de provincie. En dan betreft het nog maar de helft van wat oorspronkelijk de bedoeling was aan voormalige EHS, wat nu het Natuur Netwerk Nederland is. Want Zuid-Holland zet in tegenstelling tot veel andere provincies enkel nog in op de internationale verplichtingen zonder zelf extra te investeren in nieuwe, niet verplichte natuur. Doordat de doelen in de afgelopen jaren niet zijn gehaald, moet een steeds groter deel in steeds minder tijd worden gerealiseerd. De tijd dringt. De Partij voor de Dieren vindt het zorgelijk dat de programmareserves per saldo zijn toegenomen met 191,1 miljoen euro. Ook de groenreserves zijn weer toegenomen, terwijl de overige projecten, het NNNnetwerk, een onderbesteding laten zien van bijna 3 miljoen euro. Ecologische verbindingszones. Er zijn in 2016 en ook in de periode veel minder kilometers ecologische verbindingen gerealiseerd dan begroot. Dat heeft effect op de programmering voor De bijstelling van de programmering zal in het tweede kwartaal van 2017 verder worden uitgewerkt op basis van de herziene nota en zal in het najaar van 2017 ter besluitvorming aan PS worden voorgelegd, zo valt te lezen in de voortgangsrapportage Groen. Wij zijn heel benieuwd. In 2016 liepen meerdere trajecten voor de realisatie van de ecologische verbinding. Daarvan is een totale lengte van 1,55 km geheel of gedeeltelijk afgerond. Ook dat is veel minder dan geprogrammeerd. Door natuurgebieden met elkaar te verbinden ontstaan er robuuste natuurgebieden en dit zorgt voor versterking van het natuurnetwerk. Deze verbindingen dragen bij aan het oplossen van knelpunten voor planten- en diersoorten die in moeilijkheden komen door de klimaatverandering. Zo concluderen ook onderzoekers van het Planbureau voor de Leefomgeving en de Universiteit Wageningen in een recent rapport. Wij willen vragen om meer aandacht voor deze verbindingen en wij komen hierop bij de bespreking van de kadernota terug. Onder andere willen wij de indicatoren voor ecologische verbindingszones weer terug in de begroting hebben. Natuurcompensatie. Hoe wordt de kwaliteit van de natuurcompensatie geborgd? Te vaak blijkt dat compensatiegebieden niet voldoen aan de kwaliteitseisen die nodig zijn. Een voorbeeld is het gebied Groene Keijzer in Pijnacker als compensatieweidevogelgebied voor de aanleg van de provinciale weg N471.

17 21466 Van Viegen Er moet zelfs in het broedseizoen in het gebied worden gemaaid om het gebied zogezegd geschikt te houden voor weidevogels. Dat kan toch niet de bedoeling zijn. Het gebied is gewoon niet geschikt. Dan moeten andere geschikte gebieden worden aangewezen. Agrarisch natuurbeheer. Uit de voortgangsrapportage Agrarisch Natuurbeheer, behorend bij de jaarstukken, blijkt dat bijna alle primaire weidevogelsoorten een afname vertonen. Ook blijkt hieruit dat de primaire weidevogels het beter doen binnen het natuurnetwerk dan in agrarisch gebied. Voor de instandhouding van populaties is ook het aantal opgroeiende jongen van groot belang. Van weidevogels is bekend dat de populaties sterk verouderen omdat er te veel jongen doodgaan. In de voortgangsrapportage Groen en in de voortgangsrapportage Agrarisch Natuurbeheer staat uitgebreid wat er allemaal gedaan is in de afgelopen tijd, maar in veel gevallen kan worden vastgesteld dat dit niet heeft geleid tot de gewenste resultaten, namelijk het bereiken van de door het college gestelde doelen. Het moet dus anders. Je kunt je afvragen of de goede dingen wel worden gedaan. Wat mij betreft hoort bij een dergelijke voortgangsmonitor ook zelfreflectie. Zeker als de natuurdoelen niet worden gehaald. Die mis ik. Je kunt je afvragen of wij wel de juiste dingen doen en wat er anders en beter zou kunnen. Worden er voldoende en de juiste instrumenten ingezet? Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft in samenwerking met de Universiteit Wageningen begin dit jaar het rapport Lerende evaluatie van het natuurpact uitgebracht. Wat kunnen wij hieruit leren van andere provincies? Ik mis dus de zelfreflectie om terug te blikken en vooruit te kijken. Wat kunnen wij ervan leren? Wat kan beter? En wat kunnen wij aanpakken om wel tot de gewenste resultaten te komen? Als je doet wat je altijd deed, krijg je wat je altijd kreeg. Ik dien daarom een motie in met als dictum: Draagt het college van GS op: als provincie te reflecteren op het gevoerde natuurbeleid van de afgelopen jaren en te omschrijven wat beter kan en hoe het beter kan, een verbeterplan op te stellen met de voorstellen voor nauwkeurig omschreven instrumenten, concrete acties en maatregelen die leiden tot het versneld realiseren van de gestelde natuurdoelen en dit verbeterplan op te nemen in de nieuwe Provinciale Natuurvisie. Dank u wel. INGEDIEND IS: Motie 714/7003 van de leden Van Viegen, Koning en Sahin over reflectie gevoerde provinciaal natuurbeleid en concreet verbeterplan behalen natuurdoelen. Provinciale Staten van Zuid-Holland, in vergadering bijeen op 31 mei 2017 ter behandeling van bovenvermeld agendapunt; Constaterende dat: de provincie Zuid-Holland haar Natuurnetwerk heeft beperkt tot wat nodig is voor de Europese en andere juridische verplichtingen en in tegenstelling tot andere provincies geen extra natuur heeft toegevoegd; de sterk verstedelijkte provincie Zuid-Holland slechts 6% natuur heeft, terwijl het landelijk gemiddelde 12% is; 70% van de Zuid-Hollandse inwoners wil dat het natuurareaal in Zuid-Holland wordt uitgebreid; natuur een belangrijk algemeen maatschappelijk belang dient; in de afgelopen zes jaar jaarlijks de meeste door GS gestelde natuurdoelen niet zijn gehaald (zie bijlage); in 2027 de natuurdoelen ook in Zuid-Holland gerealiseerd moeten zijn; geld dat al gereserveerd is voor het behalen van gestelde provinciale natuurdoelen op de plank blijft liggen. Overwegende dat: de realisatie natuur (gebieden Natuurnetwerk Nederland en de ecologische verbindingszones) al jaren achtereen achterblijft bij de gestelde jaarlijkse doelstellingen; goede evaluatie en reflectie nodig is of de juiste instrumenten worden toegepast en de juiste inzet wordt gepleegd, die leiden tot het realiseren van de gestelde natuurdoelen; extra inzet nodig is om de achterstanden in te halen en de natuurdoelen te kunnen behalen; het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in samenwerking met de Wageningen Universiteit een evaluatie heeft uitgevoerd hoe de verschillende provincies het natuurbeleid uitvoeren en wat hiervan de effecten zijn; het rapport dat hierover begin 2017 is uitgebracht Lerende Evaluatie van het Natuurpact' handvaten biedt voor verbetering van natuurbeleid en waarbij provincies van elkaar kunnen leren; het rapport aangeeft dat in Zuid-Holland het precieze instrumentarium voor natuurbeleid minder ver is uitgewerkt: in Zuid-Holland gaat het om de realisatie van 2450 ha Natuurnetwerk in de Krimpenerwaard. Hier is een instrumentenkoffer ontwikkeld met daarin allerlei mogelijke regelingen en voorbeelden, zoals de reguliere instrumenten van agrarisch en particulier natuurbeheer, maar ook Ondernemend Natuurnetwerk of boeren voor natuur. In overleg met de grondeigenaren wordt bepaald welk instrument toegepast gaat worden. Welke instrumenten dat precies zullen zijn, is nog niet bekend. Dragen het college van Gedeputeerde Staten op: als provincie te reflecteren op het gevoerde natuurbeleid van de afgelopen zes jaren en te omschrijven wat beter kan en hoe het beter kan; een verbeterplan op te stellen met voorstellen voor nauwkeurig omschreven instrumenten; concrete acties en maatregelen, die leiden tot het versneld realiseren van de gestelde natuurdoelen; dit verbeterplan op te nemen in de nieuwe provinciale natuurvisie. En gaan over tot de orde van de dag!

18 21467 Bakx, Voorzitter en Van der Sande kijken naar de kerntakendiscussie met betrekking tot het sociaal domein en de decentralisaties? Voor de fractie van 5PLUS blijft het een probleem hoe door GS omgegaan wordt met de algemene maar ook de bestemmingsreserves in de jaarrekening. Het is voor niet goed ingevoerde mensen lastig te begrijpen. Het gegoochel met reserves maakt het onoverzichtelijk en de jaarrekening voor andere geïnteresseerden moeilijk leesbaar. Wij begrijpen echt wel dat de leesbaarheid verbeterd is, waarvoor dank aan de gedeputeerde, maar kan dat gegoochel met reserves nu echt niet anders? Kan dat niet op een betere en meer inzichtelijke manier in de rapportage en de jaarrekening aangegeven worden? Met betrekking tot het financiële beeld valt op dat er meer is binnengekomen en dat er minder is uitgegeven. Tevens is er minder uit de reserves gehaald en meer aan de reserves toegevoegd. Kan de gedeputeerde uitleggen of er echt niet beter begroot en geraamd had kunnen worden? Andere collega s hebben dat ook al gevraagd. In hoeverre kunnen wij hierop anticiperen? In hoeverre kan de gedeputeerde deze begroting voor de komende tijd beter inzichtelijk maken? De uitleg van wat nu wel en niet beïnvloedbaar is op het resultaat, vinden wij onduidelijk. De Jaarrekening 2016 geeft maar weer eens aan dat Gedeputeerde Staten veel te behoudend zijn geweest over het jaar Vooral de rigiditeit bij het vasthouden aan de kerntaken geeft een verkeerd signaal. Waarom niet wat meer flexibiliteit en inlevingsvermogen naar de inwoners van Zuid- Holland die daarom vragen? Een voorbeeld hiervan is de verlengde boortunnel bij de wijk Stevenshof. Waarom niet die mensen tegemoetkomen met wat extra investering om de leefbaarheid te verbeteren? Ik denk dat wij daarvoor oog moeten hebben. De fractie van 50PLUS zal altijd blijven opkomen voor die belangen. Dank u wel. De heer BAKX (50PLUS): Er is al veel gezegd. Vandaag praten wij over de jaarrekening en dan ben je geneigd te denken dat het over cijfers gaat, maar het gaat niet om de cijfers. De vraag bij deze jaarrekening is: wat hebben wij daadwerkelijk gedaan en wat hebben wij uitgegeven en, wat nog belangrijker is, wat hebben wij niet gedaan? Hadden wij met de beschikbare middelen meer kunnen doen voor de inwoners van de provincie Zuid-Holland? Onze fractie denkt van wel. Mijn collega s voor mij hebben dat ook gezegd. Voor onze fractie is het tekenend dat GS een hele andere interpretatie van het woord sociaal domein hebben dan volgens ons in de praktijk gebruikelijk is. Gezien de jaarrekening en de ontoereikendheid van de gevolgen en de effecten van de decentralisatie, vragen wij ons af of de gedeputeerde ons kan vertellen wat nu precies het beleid van GS zal worden op het gebied van inzicht in het sociaal domein. Wat verstaat onze gedeputeerde onder sociaal domein? Ik heb het gevoel dat wij langs elkaar heen praten en dat wij een andere interpretatie geven aan het sociaal domein dan hij. Ik vind dat relevant. Wij hebben het hier over cijfers maar wij horen aan alle kanten, ook bij gemeenten, dat die cijfers juist problemen geven. Graag een antwoord van de gedeputeerde daarop. Is het niet tijd om eens te heroverwegen en nog eens op een andere manier te De VOORZITTER: Dat brengt ons aan het einde van de eerste termijn van Provinciale Staten. Ik geef het woord aan gedeputeerde Van der Sande. Gedeputeerde VAN DER SANDE: Dank aan de leden van de Staten dat ik bij deze zesde jaarrekening die ik aan u mag presenteren in mijn functie als gedeputeerde Financiën, zowel complimenten mag ontvangen als, en dat hoort er natuurlijk ook bij, kritische opmerkingen, al dan niet positief van aard. Sommigen zeggen dat de stukken weer duidelijker en beter leesbaar zijn, ook al zette de heer Bakx daar een kritische kanttekening bij. De stukken zijn in ieder geval zo helder dat het gesprek in de commissies en ook hier in de Staten steeds meer gaat over de inhoud. De cijfers zijn aanleiding voor het gesprek over de inhoud, de voortgang et cetera. Dat positieve punt wilde ik even markeren. Wij zijn blijkbaar in de afgelopen jaren steeds beter in staat om het op een goede manier aan u te presenteren. Dat betekent echter ook dat je meer dingen tegenkomt die een kritische opmerking verdienen.