Lymfoedeem: wat is er aan de hand?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Lymfoedeem: wat is er aan de hand?"

Transcriptie

1 1 Lymfoedeem is een uitzonderlijke zwelling van een deel van het lichaam. Deze zwelling ontstaat net onder de huid; opname en afvoer van weefselvloeistoffen en afvalstoffen door het lymfestelsel zijn verstoord of verminderd. Lymfoedeem is eiwitrijk, in tegen - stelling tot andere vormen van oedeem die in het lichaam kunnen voorkomen. Lymfoedeem is een chronische aandoening. Dit houdt in dat het wel behandeld kan worden, maar dat het niet helemaal overgaat. En dat betekent dat men moet leren ermee om te gaan. In de volgende hoofdstukken wordt nader ingegaan op alle facetten die komen kijken bij de oorzaak, de behandeling en het zelfmanagement van lymfoedeem. BSL_OMGAAN MET LYMFOEDEEM:148x210_ISBN :44 Pagina 23 Lymfoedeem: wat is er aan de hand? 1.1 Typerend beeld van de aandoening Zwelling is het meest typerende kenmerk van lymfoedeem en komt voornamelijk voor in de armen en de benen (afbeelding 1.1). Dit bemoeilijkt vaak het bewegen. Ook in andere delen meer centraal in het lichaam zoals de genitaliën, de romp en het gezicht kan lymfoedeem ontstaan. Op deze plaatsen heeft de zwelling niet

2 BSL_OMGAAN MET LYMFOEDEEM:148x210_ISBN :44 Pagina OMGAAN MET LYMFOEDEEM Afbeelding 1.1 Kenmerkende vorm van lymfoedeem aan de benen en de armen. Bij één been (a), bij twee benen (b) en bij één arm (c) direct invloed op het uitvoeren van activiteiten, maar de druk van het oedeem kan benauwen en knellen en daardoor voor andere problemen zorgen. Een ander kenmerk van lymfoedeem is algehele vermoeidheid met daarnaast een zwaar en vermoeid gevoel in arm of been door het extra gewicht. Door dit extra gewicht of door druk op een zenuw kan het oedeemgebied ook pijnlijk zijn. Andere gewaarwordingen zijn een dof gevoel, tintelingen of een strak gevoel van de huid. Tevens kan door de zwelling kleding strakker zitten en sieraden kunnen knellen. Deze symptomen kunnen voor iedereen anders zijn en anders worden ervaren. Het verschilt daardoor per persoon wat de invloed ervan is op het dagelijks leven en in hoeverre deze de kwaliteit van leven veranderen. Afhankelijk van de oorzaak van de vochtafvoerstoornis wordt onderscheid gemaakt tussen primair en secundair lymfoedeem.

3 BSL_OMGAAN MET LYMFOEDEEM:148x210_ISBN :44 Pagina 25 LYMFOEDEEM: WAT IS ER AAN DE HAND? Primair lymfoedeem Bij primair lymfoedeem is er sprake van een aangeboren (congenitale) of later verworven afvoerstoornis van het lymfestelsel. Oftewel: iemand met primair lymfoedeem wordt ermee geboren of het oedeem ontwikkelt zich tijdens het opgroeien. Vaak komt deze laatste vorm van lymfoedeem pas op latere leeftijd tot uiting. Bij primair lymfoedeem zijn er minder lymfevaatjes aangelegd of is het gehele lymfestelsel niet goed ontwikkeld. Daar waar de stoornis in de vochtafvoer optreedt, schiet het lymfestelsel tekort in het opnemen en afvoeren van weefselvloeistof en ontstaat er stuwing van lymfe. Zonder (zichtbare) aanleiding kan er spontaan zwelling optreden. De zwelling begint meestal symmetrisch in de voeten, enkels en onderbenen maar kan ook enkelzijdig voorkomen. Meerdere generaties binnen een familie, vooral vrouwen, hebben last van dikke benen en zogeheten mossige voeten (afbeelding 1.2). Afbeelding 1.2 Mossige voet bij primair lymfoedeem

4 BSL_OMGAAN MET LYMFOEDEEM:148x210_ISBN :44 Pagina OMGAAN MET LYMFOEDEEM Daarnaast kan primair lymfoedeem ook in handen en armen voorkomen. In veel gevallen komt de zwelling bij primair lymfoedeem ook centraal in het lichaam voor, zoals in het gezicht, de hals, de borst- of buikholte en de genitaliën: midline lymfoedeem. Niet-erfelijk primair lymfoedeem Niet-erfelijk primair lymfoedeem is de meest voorkomende vorm van primair lymfoedeem en het wordt, afhankelijk van het ontstaansmoment, onderverdeeld in twee categorieën: jonger dan 35 jaar (lymfoedeem praecox ) en ouder dan 35 jaar (lymfoedeem tardum ). Bij niet-erfelijk primair lymfoedeem is het lymfestelsel meestal niet goed ontwikkeld. Door verschillende invloeden van binnenuit of buitenaf, zoals hormonale veranderingen tijdens de puberteit, de maandelijkse hormonale cyclus en zwangerschap(pen), een staand beroep en warmte, schiet op den duur het lymfestelsel tekort in het afvoeren van weefselvocht. Deze vorm van lymfoedeem komt het meest voor bij vrouwen maar ook mannen kunnen primair lymfoedeem krijgen. Henny (56 jaar) werd op haar zestiende geopereerd aan haar beide knieën. Postoperatief ontstond een blijvende zwelling in haar onderbenen, rechts meer dan links. Het duurde bijna een jaar voor de diagnose werd gesteld: niet-erfelijk, primair lymfoedeem. Vanaf dat moment zou het een belangrijke rol in haar leven gaan spelen: de leefregels en behandeling bepalen tot op heden haar dagindeling en mogelijkheden. Erfelijk primair lymfoedeem Bij de erfelijke vorm van primair lymfoedeem is een afwijking in het erfelijk materiaal de oorzaak van het niet goed aangelegd zijn van het lymfestelsel. Deze lymfevaten kenmerken zich door verharding

5 BSL_OMGAAN MET LYMFOEDEEM:148x210_ISBN :44 Pagina 27 LYMFOEDEEM: WAT IS ER AAN DE HAND? 27 (fibrosering) en vernauwing (stenose). Het gevolg is een typische zwelling van arm of been (zie afbeelding 1.1). Erfelijk primair lymfoedeem wordt onderscheiden in drie categorieën en de indeling hangt af van het moment van ontstaan. Als het lymfoedeem bij de geboorte optreedt of vlak erna (0-2 jaar), wordt de aandoening syndroom van Milroy genoemd. Familiaal lymfoedeem praecox ontstaat tussen het tweede en vijfendertigste jaar. Treedt er jaren later pas lymfoedeem op vanaf het vijfendertigste levensjaar dan is er sprake van familiaal lymf - oedeem tardum of het syndroom van Meige (zie bijlagen 1.1 en 1.2) Secundair lymfoedeem Secundair lymfoedeem ontstaat als gevolg van schade aan een normaal ontwikkeld lymfestelsel. Door de beschadiging is er stagnatie in de afvoer van lymfevocht met stuwing en zwelling. De volgende aandoeningen, situaties en beschadigingen kunnen secundair lymfoedeem veroorzaken: infecties aandoeningen van de bloedsomloop behandelingen vanwege kanker afklemming van de lymfafvoer verwondingen en littekens chirurgische ingrepen inactiviteit lipoedeem overgewicht ziektes van het lymfestelsel zelf. Infectie is de meest voorkomende oorzaak van secundair lymfoedeem. Hieronder vallen wondroos (erysipelas, ook wel belroos genoemd) en tropische infecties zoals filariasis.

6 BSL_OMGAAN MET LYMFOEDEEM:148x210_ISBN :44 Pagina OMGAAN MET LYMFOEDEEM Wereldwijd is filariasis de belangrijkste oorzaak van secundair lymfoedeem. Anna (73 jaar) woonde het grootste deel van haar leven in de tropen. Op haar 38e kreeg ze eerst koorts en later een pijnlijk, dik rechter been. Ze werd aanvankelijk behandeld voor malaria aangezien ze in een malariagebied woonde. De klachten van het been bleven bestaan zodat er vervolgens aan een trombosebeen gedacht werd. In de jaren zeventig van de vorige eeuw werd nog niet zo snel aan een mogelijke filariasisinfectie (door muggen overgebracht) gedacht. Anna heeft daardoor jarenlang onnodig bloedverdunners gebruikt. Ze ontwikkelde een blijvend eenzijdig dik been. Enkele jaren later pas werd een lymfangiogram gemaakt; de lymfeklieren bleken onherstelbaar beschadigd te zijn. Daarnaast heeft Anna in de loop der jaren regelmatig wondroos opgelopen bij kleine wondjes aan haar aangedane been. Zij woont sinds kort weer in Nederland. Het koelere klimaat geeft verlichting van haar klachten. Ook een gewone lymfeklierontsteking (lymfadenitis), vooral in de lies, kan lymfoedeem veroorzaken. Jan (32 jaar) tobt al jaren met een gezwollen been. Het begon allemaal toen hij als 17-jarige een week kampeerde. Van de ene op de andere dag had hij een pijnlijke en gezwollen klier in zijn rechter lies. In de dagen daarna werd ook zijn rechter been dik. Weer thuis constateerde de dokter dat Jan een lymfeklier ontsteking had doorgemaakt en adviseerde om de inmiddels verharde lymfeklier weg te laten halen. Als deze verwijderd was, zou zijn been ook wel weer de normale dikte terugkrijgen. Helaas liep het anders. Ook na de operatie bleef zijn rechter been gezwollen. Daarnaast kan onder andere door tuberculose of herpes simplex lymfoedeem ontstaan.

7 BSL_OMGAAN MET LYMFOEDEEM:148x210_ISBN :44 Pagina 29 LYMFOEDEEM: WAT IS ER AAN DE HAND? 29 Aandoeningen van de bloedsomloop zoals spataderen (varices) kunnen na lang staan, bij warmte, tijdens een vliegreis of gedurende een zwangerschap tijdelijk zwelling geven: orthostatisch oedeem. Dit is dus geen lymfoedeem. Deze zwelling wordt in de loop van de dag erger en s nachts, als de benen rusten, neemt de zwelling af of verdwijnt volledig. Als de spataderen langer bestaan en/of verergeren, kan er een chronische stoornis van de bloedafvoer in de benen ontstaan: chronische veneuze insufficiëntie. Er ontstaat dan lymfoedeem bij het al bestaande orthostatische oedeem. Dit combinatie-oedeem heet flebolymfoedeem. Zo kan ook een bloedstolsel (trombose) of vaatchirurgie eerst een tijdelijk maar later een chronisch wordend oedeem geven. Deze aandoeningen van de bloedsomloop veroorzaken in Nederland de meest voorkomende vorm van secundair lymfoedeem. Behandelingen vanwege kanker zijn de meest bekende oorzaak van lymfoedeem in ons land. Het ontstaat vaak door de verwijdering van lymfeklieren, maar daarnaast kan het lymfestelsel ook worden beschadigd door bestralingen, littekens of het nemen van een lymfeklierbiopt. Janny (61 jaar) onderging enige tijd geleden een amputatie (mastectomie) van haar linker borst in verband met borstkanker. Tijdens een busritje moest ze staan, de bus zwaaide uit en als ze zich niet stevig met haar linker arm aan een lus had vastgeklemd, was ze zeker hard gevallen. Ze had zich niet gestoten maar de linkerkant van haar borstkaswand was blauw en haar arm werd dik: lymfoedeem. De bloeduitstorting trok langzaam weg, maar haar linker arm bleef gezwollen en haar schouder was stijf. Het aankleden was hierdoor lastig.

8 BSL_OMGAAN MET LYMFOEDEEM:148x210_ISBN :44 Pagina OMGAAN MET LYMFOEDEEM Adrie (73 jaar) had dertig jaar geleden longkanker en haar linker long met omliggende lymfeklieren werd destijds verwijderd. Zij herstelde hiervan goed en ondervond verder geen nadelige gevolgen. Drie jaar geleden kreeg zij baarmoederhalskanker en onderging daarvoor behandelingen. Ruim een jaar na de operatie bemerkte ze zwelling in beide benen. Toen ze het operatieverslag nog eens goed doorlas, telde ze bij elkaar meer dan zestig verwijderde lymfeklieren. Tezamen met de klieren die dertig jaar geleden verwijderd waren, was dat een flinke functievermindering van het lymfestelsel. Maar zij was niet voorgelicht over de mogelijkheid van het ontstaan van lymfoedeem op de korte of lange termijn Cora (43 jaar) heeft secundair lymfoedeem in de rechter arm en romp na een behandeling vanwege borstkanker. Deze bestond in eerste instantie uit een borstsparende operatie en bestralingen. Vlak na de operatie maakte zij een ernstige wondroosinfectie door. Daarna kon de bestraling pas beginnen. In de daaropvolgende periode waren er in de borst voortdurend infecties, waardoor er verklevingen en littekens ontstonden. De rechter borst voelde na die tijd aan als een bloemkool. Cora besloot tot een borstamputatie en borstreconstructie. De infecties blijven nu weg, maar er is veel littekenvorming die de lymfafvoer belemmert. Dit zorgt voor een vol en strak gevoel in haar borstkas en bemoeilijkt enigszins haar ademhaling. Afklemming van de lymfafvoer door ingroei van een tumor of door een uitzaaiing in een lymfeklier kan oorzaak zijn van secundair lymf oe - deem: kwaadaardig (maligne) lymfoedeem. Om maligne lymf oedeem te krijgen hoeft niet altijd al lymfoedeem aanwezig te zijn. Kunstmatig (artificieel) lymfoedeem ontstaat door bewust afklemmen van de lymfafvoer van een ledemaat. Op deze manier veroorzaakt men dus zelf lymfoedeem en/of houdt men zelf de zwelling expres in stand.

9 BSL_OMGAAN MET LYMFOEDEEM:148x210_ISBN :44 Pagina 31 LYMFOEDEEM: WAT IS ER AAN DE HAND? 31 Verwondingen kunnen tijdelijke of permanente beschadiging van de lymfebanen veroorzaken. Littekenvorming door botbreuken, brandwonden en andere huidletsels vallen hieronder. Claas (47 jaar) werkte met veel plezier bij de marechaussee. Enkele jaren geleden kreeg hij een motorongeluk. Door de val had hij een zwaar gekneusde linker knie en een gebroken linker bovenbeen. Claas genas goed van zijn verwondingen, maar kon door de blijvende restverschijnselen niet meer als motoragent blijven werken. Hij kon wel als wijkagent aan de slag en had het in die functie ook prima naar zijn zin. Dagelijks maakte hij zijn ronde door de wijk en was daardoor veel in beweging, wat goed was voor zijn been. Op een gegeven moment promoveerde Claas en bracht meer uren op het politiebureau door. Hij merkte dat zijn linker been volliep en zijn knie stijf werd als hij te lang achter elkaar zat. Eerlijk gezegd verwachtte hij zo lang na het ongeluk geen nieuwe complicaties meer. Hij was ook nooit over de kans op het krijgen van lymfoedeem geïnformeerd. Nu maakt Claas zich zorgen over zijn toekomst en vraagt zich af of hij misschien helemaal met werken moet stoppen. Chirurgische ingrepen kunnen ook veroorzakers zijn van lymfoedeem. Postchirurgisch lymfoedeem kan onder andere ontstaan na ortho - pedische chirurgie, zoals het verwijderen van een meniscus of het inbrengen van een nieuwe knie of heup, en na vaatoperaties zoals een spataderbehandeling of perifere vaatchirurgie bij bijvoorbeeld vaatomlegging (bypass). Inactiviteit na operaties, bij neurologische aandoeningen of vanwege een passieve, zittende levenswijze kan eveneens lymfoedeem veroorzaken.

10 BSL_OMGAAN MET LYMFOEDEEM:148x210_ISBN :44 Pagina OMGAAN MET LYMFOEDEEM Lipoedeem. Afwijkende vetcellen die zich in het onderhuidse vetweefsel van de benen vanaf de heupen tot aan de enkels of van de armen bevinden, kunnen vocht (lipoedeem) vasthouden (afbeelding 1.3). Dit abnormale vetweefsel verdwijnt niet bij afvallen. Na verloop van tijd kan er ook een verstoorde lymfafvoer ontstaan wat vervolgens tot het combinatie-oedeem lipolymfoedeem kan leiden. Saskia (42 jaar) onderging als tiener een dubbele herniaoperatie, waarbij zenuwen werden beschadigd. Hierdoor werd ze minder actief. Zelfs sporten zoals zwemmen, lukten niet meer. Enkele jaren later begonnen na een val haar benen te zwellen. Dit was het begin van een periode vol frustratie. Saskia nam snel in gewicht toe, vooral in de heupen en de benen. Normaal at ze al weinig, en gezond, maar van extra afslankpogingen werden haar benen niet dunner. De diagnose lipolymfoedeem was een opluchting; er bestond een naam voor haar conditie. Overgewicht (obesitas) veroorzaakt overbelasting van het lymfestelsel. Bij overgewicht zijn de vetcellen normaal en houden geen vocht vast. De zwelling ontstaat vooral in de benen door extra druk. Het is belangrijk deze oorzaak van lymfoedeem niet te verwarren met het hiervoor genoemde lipolymfoedeem. Afbeelding 1.3 Kenmerkende vorm van de benen bij lipoedeem

11 BSL_OMGAAN MET LYMFOEDEEM:148x210_ISBN :44 Pagina 33 LYMFOEDEEM: WAT IS ER AAN DE HAND? 33 Ziektes van het lymfestelsel zelf zoals het yellow nail syndrome, de ziekte van Hodgkin, lymfangioom/lymfangiosarcoom en de ziekte van Besnier-Boeck kunnen als bijkomend symptoom lymfoedeem hebben. Joop (81 jaar) woont in een verzorgingshuis. Hij is al jaren bekend met de ziekte van Hodgkin. De behandeling is al lang afgerond en een jaar lang ging het redelijk goed met hem. Sinds een paar dagen voelt hij zich niet goed. De verpleging neemt hierover contact op met de huisarts. Hij is moe, heeft buikpijn en ook een dik been. Tijdens de visite constateert de huisarts een vrij grote tumor rechtsonder in de buik met lymfoedeem in het rechter been. 1.2 Demografische gegevens Cijfers over het vóórkomen (incidentie) van lymfoedeem zijn moeilijk te geven, omdat er geen landelijke registratie is zoals bij andere aandoeningen soms wel het geval is. Via een zoekactie op het internet (de websites van het Nederlands Lymfoedeem Netwerk (NLNet), de Belangenvereniging Hart- en Vaatpatiënten en van makers van therapeutische elastische kousen; zie bijlage 4.4) komen er wel getallen boven tafel: er zouden in Nederland tussen en personen zijn die last hebben van lymfoedeem of andere vormen van oedeem. Verder blijkt uit recent onderzoek dat patiënten met primair lymfoedeem dat als niet-erfelijk gekarakteriseerd was, vaak toch een erfelijk bepaalde vorm van lymfoedeem hebben. Men schat nu dat 6-10% van de lymfoedeempatiënten een erfelijke vorm van primair lymfoedeem heeft. Hierbij is de verhouding tussen mannen en vrouwen 1 : 3 en komt het lymfoedeem bij 90% van deze personen in de benen voor.

12 BSL_OMGAAN MET LYMFOEDEEM:148x210_ISBN :44 Pagina OMGAAN MET LYMFOEDEEM Uitgaande van deze schatting kan een onderverdeling gemaakt worden in de verschillende vormen van erfelijk lymfoedeem en ook van de frequentie van voorkomen ten opzichte van elkaar (zie bijlage 1.2). Zoals al eerder is vermeld, ontstaat secundair lymfoedeem als gevolg van beschadiging van het lymfestelsel en/of als een bijkomende complicatie van een andere ziekte. Van die andere aandoeningen bestaan soms wel gegevens maar aparte registraties over hoe vaak lymfoedeem daarbij voorkomt en wanneer het lymfoedeem ontstaat, zijn er nauwelijks. Uitzondering hierop vormen gegevens over lymfoedeem na het doormaken van wondroos, bij vaataandoeningen en na behandelingen vanwege kanker. Na het doormaken van een wondroosinfectie ontwikkelt iets meer dan driekwart van de patiënten (77%) lymfoedeem in het aangedane gebied. Bij vaataandoeningen bij personen met een staand beroep is het voorkomen van lymfoedeem eveneens hoog. Onderzoek wees uit dat 29% van de mannen en 76-84% van de vrouwen op de lange termijn eerst spataderen krijgt met orthostatisch oedeem en later flebolymfoedeem (zie hoofdstuk 5). Ook is bekend dat wanneer een bloedstolsel (trombose) in het been niet wordt behandeld, het posttrombotisch syndroom (zie ook hoofdstuk 5) kan ontstaan. Door permanente schade aan het vaatstelsel krijgt 5% van deze personen binnen vijf jaar ook lymfoedeem. Het vóórkomen van lymfoedeem na behandelingen in verband met kanker wisselt nogal. Wat de kansen zijn om lymfoedeem te krijgen, hangt af van het type kanker en de methode en de uitgebreidheid van de behandeling die de patiënt heeft ondergaan (tabel 1.1).

13 BSL_OMGAAN MET LYMFOEDEEM:148x210_ISBN :44 Pagina 35 LYMFOEDEEM: WAT IS ER AAN DE HAND? 35 Tabel 1.1 Het vóórkomen van lymfoedeem bij verschillende vormen van kanker soort kanker percentage lymfoedeem borstkanker 8-38% vulvakanker 40-60% baarmoederhalskanker 30-50% melanoom 30% urologische vormen (blaas-, prostaat- en peniskanker) 15-30% 1.3 Omgaan met onzekerheid: ontstaat lymfoedeem wel of niet? Afhankelijk van de situatie komt er primair lymfoedeem in de familie voor en hoe groot is de beschadiging van het lymfestelsel staat de onzekerheid of er lymfoedeem zal optreden meer of minder op de voorgrond. Als er een levensbedreigende situatie is of er vinden ingrijpende behandelingen plaats, dan zal de zorg om het krijgen van lymfoedeem in eerste instantie niet groot zijn, maar zal alle aandacht uitgaan naar weer beter worden. Iemand is dan meer bezig met het volhouden van de noodzakelijke behandeling en kan onzeker en angstig zijn over de vraag of deze succesvol zal zijn. Als deze behandelingen zijn afgerond en het stadium van revalidatie is bereikt, kan de onduidelijkheid of er lymfoedeem zal ontstaan een bron van zorg worden. Deze ongewisheid veroorzaakt in het algemeen gevoelens van onzekerheid en soms angst: krijg ik lymfoedeem of niet? Heb ik het of niet? Dit hangt samen met de eventuele gevolgen van lymfoedeem op allerlei levensgebieden. Angst dat het uiterlijk aangetast zal worden, bezorgdheid of de kwaliteit van leven beïnvloed zal worden en onzekerheid of zich beperkingen in bewegingsvrijheid en zelfstandigheid zullen voordoen. Deze gevoelens kunnen een

Lymfoedeem van het been

Lymfoedeem van het been Afdeling: Onderwerp: Chirurgie Wat is lymfoedeem en hoe ontstaat het? Naast bloedvaten kent het lichaam ook lymfevaten. Door de lymfevaten wordt eiwitrijk weefselvocht (lymfe) teruggevoerd naar het bloedvaatstelsel.

Nadere informatie

G E B R U I K E R S T I P S

G E B R U I K E R S T I P S ALGEMENE TIPS VOOR THERAPEUTISCH ELASTISCHE KOUSEN Aantrekken Trek uw therapeutisch elastische kousen direct na het opstaan aan en draag ze iedere dag. Maak gebruik van onze speciale aantrekhandschoenen

Nadere informatie

NLNet Hét netwerk voor iedereen met lymfoedeem

NLNet Hét netwerk voor iedereen met lymfoedeem NLNet Hét netwerk voor iedereen met lymfoedeem www.lymfoedeem.nl www.lipoedeem.net Wat is lymfoedeem Lymfoedeem is een ophoping van vocht in het lichaam die ontstaat door een probleem met het lymfestelsel.

Nadere informatie

Lymfoedeem. Wat is lymfoedeem. Voorstadium van Lymfoedeem. Primair lymfoedeem

Lymfoedeem. Wat is lymfoedeem. Voorstadium van Lymfoedeem. Primair lymfoedeem Lymfoedeem Wat is lymfoedeem Lymfoedeem is een zwelling van een lichaamsdeel, meestal een arm of been, veroorzaakt door de abnormale ophoping van lymfevocht. Het kan zich ook voordoen in het gezicht, de

Nadere informatie

Lymfoedeem Radboud universitair medisch centrum

Lymfoedeem Radboud universitair medisch centrum Lymfoedeem Uw arts heeft lymfoedeem bij u geconstateerd. In deze folder zal worden uitgelegd wat lymfoedeem is, hoe het kan worden behandeld en wat u zelf kunt doen om er voor te zorgen dat u zo min mogelijk

Nadere informatie

Waarom worden deze kousen gedragen

Waarom worden deze kousen gedragen Waarom worden deze kousen gedragen Therapeutische Elastische Kousen worden voorgeschreven door de huisarts of de behandelend specialist. De elastische kousen worden bijvoorbeeld voorgeschreven bij de volgende

Nadere informatie

Hoe krijgt u lymfoedeem? Welke vormen van lymfoedeem zijn er?

Hoe krijgt u lymfoedeem? Welke vormen van lymfoedeem zijn er? Lymfoedeem Wat is lymfoedeem? Lymfoedeem is een ophoping van lymfevocht. Dit kan ontstaan in bijvoorbeeld een arm of been. De arm of het been kan daardoor dik worden. Lymfevocht stroomt door de lymfevaten.

Nadere informatie

Lipoedeem is een ophoping van vet en vocht. In deze folder leest u hier meer over.

Lipoedeem is een ophoping van vet en vocht. In deze folder leest u hier meer over. Lipoedeem Informatie en behandeling Lipoedeem is een ophoping van vet en vocht. In deze folder leest u hier meer over. Wat is lipoedeem? Lipoedeem betekent letterlijk vetzwelling. Het is een chronische

Nadere informatie

Oedeemtherapie. Manuele lymfedrainage methode Vodder. Afdeling Fysiotherapie

Oedeemtherapie. Manuele lymfedrainage methode Vodder. Afdeling Fysiotherapie 00 Oedeemtherapie Manuele lymfedrainage methode Vodder Afdeling Fysiotherapie 1 Het lymfestelsel Het lymfestelsel bestaat uit lymfevaten, lymfeklieren en lymfeklierweefsel dat zich in verschillende organen

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Okselklierdissectie (OKD) Informatie over verwijdering van lymfeklieren in de oksel

Patiënteninformatie. Okselklierdissectie (OKD) Informatie over verwijdering van lymfeklieren in de oksel Patiënteninformatie Okselklierdissectie (OKD) Informatie over verwijdering van lymfeklieren in de oksel Okselklierdissectie (OKD) Informatie over verwijdering van lymfeklieren in de oksel Naast het systeem

Nadere informatie

Lymfoedeem na okselklierdissectie

Lymfoedeem na okselklierdissectie Lymfoedeem na okselklierdissectie Uw lymfeklieren zijn operatief verwijderd of bestraald. Het lymfestelsel kan hierdoor uit balans raken waardoor de lymfeklieren hun werk niet goed meer kunnen doen. Ze

Nadere informatie

Afdeling Heelkunde, locatie AZU. Voorzorgsmaatregelen voor lymfoedeem

Afdeling Heelkunde, locatie AZU. Voorzorgsmaatregelen voor lymfoedeem Afdeling Heelkunde, locatie AZU Voorzorgsmaatregelen voor lymfoedeem Na verwijdering of bestraling van lymfeklieren is er altijd een kans op lymfoedeem. Er zijn een aantal factoren die de kans op lymfoedeem

Nadere informatie

Wat is het lymfestelsel en welke functie heeft het?

Wat is het lymfestelsel en welke functie heeft het? Bij u zijn de lymfeklieren uit de oksel verwijderd. Na het verwijderen van de lymfeklieren uit de oksel kan het lymfevocht minder goed worden afgevoerd. Wanneer het vocht zich ophoopt in de arm, dan is

Nadere informatie

Fysiotherapie. Lymfe- en oedeembehandeling

Fysiotherapie. Lymfe- en oedeembehandeling Fysiotherapie Lymfe- en oedeembehandeling 1 Wat is oedeem? Oedeem is een vochtophoping in een deel van het lichaam. Dit uit zich door toename van de omvang, een vermoeid en zwaar gevoel, tintelingen, pijn,

Nadere informatie

Onderwerp Behandelmogelijkheden voor lymfoedeem na borstkanker

Onderwerp Behandelmogelijkheden voor lymfoedeem na borstkanker Onderwerp Behandelmogelijkheden voor lymfoedeem na borstkanker voorstellen Inge Jansen Oedeemfysiotherapeute Opleiding Master oncologiefysiotherapie Praktijk voor Fysiotherapie in Terborg 18-11- 14 Inhoud

Nadere informatie

Okselklierdissectie. Mammapoli

Okselklierdissectie. Mammapoli 00 Okselklierdissectie Mammapoli U wordt binnenkort opgenomen voor een okselklierdissectie, al dan niet in combinatie met een operatie aan de borst. De opname vindt plaats op afdeling Heelkunde, (4e etage).

Nadere informatie

LYMFOEDEEM Inleiding

LYMFOEDEEM Inleiding lymfoedeem LYMFOEDEEM Inleiding Deze informatie is bestemd voor patiënten die een borstoperatie hebben ondergaan waarbij eveneens de lymfeklieren uit de oksel zijn verwijderd. Het kan ook zijn, dat u nog

Nadere informatie

Lipoedeem Radboud universitair medisch centrum

Lipoedeem Radboud universitair medisch centrum Lipoedeem Wat is lipoedeem? Bij lipoedeem of vetzwelling is sprake van een ongelijkmatige vetverdeling over het lichaam. Het betreft een chronische aandoening die in principe alleen bij vrouwen voorkomt

Nadere informatie

als type III, met papillomateuze woekeringen en wratformatie

als type III, met papillomateuze woekeringen en wratformatie Lymfoedeem Lymfoedeem is een abnormale ophoping van eiwitten en vocht in het weefsel door een verstoord aan- en afvoer van vocht. Lymfoedeem ontstaat wanneer er te weinig oedeem door het lymfesysteem wordt

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Okselklierdissectie (OKD) Informatie over het verwijderen van lymfeklieren in de oksel terTER_

Patiënteninformatie. Okselklierdissectie (OKD) Informatie over het verwijderen van lymfeklieren in de oksel terTER_ Patiënteninformatie Okselklierdissectie (OKD) Informatie over het verwijderen van lymfeklieren in de oksel 1234567890-terTER_ Inhoudsopgave Pagina Algemeen 4 De operatie 5 Duur van de operatie 5 Duur

Nadere informatie

Diep veneuze trombose

Diep veneuze trombose Diep veneuze trombose Trombosebeen Spoedeisende hulp Locatie Hoorn/Enkhuizen Diep veneuze trombose U heeft zojuist te horen gekregen dat u een trombosebeen heeft. Bij een trombosebeen is er sprake van

Nadere informatie

Lymfoedeem Wat is lymfoedeem? Hoe ontstaat lymfoedeem? Primair lymfoedeem Secundair lymfoedeem

Lymfoedeem Wat is lymfoedeem? Hoe ontstaat lymfoedeem? Primair lymfoedeem Secundair lymfoedeem Lymfoedeem Wat is lymfoedeem? Lymfoedeem is een abnormale ophoping van lymfevocht in een lichaamsdeel. Het ontstaat als de lymfevaten niet in staat zijn dit vocht af te voeren. De oorzaak hiervan is een

Nadere informatie

De behandeling van lymfoedeem

De behandeling van lymfoedeem Dermatologie Patiënteninformatie De behandeling van lymfoedeem U ontvangt deze informatie, omdat bij u lymfoedeem is geconstateerd. Dit is een abnormale ophoping van lymfevocht. In deze informatie leest

Nadere informatie

Wat is lymfoedeem? 2 Wat zijn de verschijnselen? 2 Hoe ontstaat lymfoedeem? 2 Hoe wordt de diagnose gesteld? 3 Individueel behandelprogramma 4 5

Wat is lymfoedeem? 2 Wat zijn de verschijnselen? 2 Hoe ontstaat lymfoedeem? 2 Hoe wordt de diagnose gesteld? 3 Individueel behandelprogramma 4 5 Wat is lymfoedeem? is een abnormale ophoping van lymfevocht in een lichaamsdeel. Het ontstaat als de lymfevaten niet in staat zijn dit vocht af te voeren door een beschadiging of afwezigheid van lymfevaten,

Nadere informatie

Lymfoedeem na een borstoperatie

Lymfoedeem na een borstoperatie Lymfoedeem na een borstoperatie Dit hoofdstuk krijgt u als bij uw borstoperatie ook de lymfklieren in de oksel zijn verwijderd. Een klein percentage van de patiënten krijgt, als de lymfeklieren in de oksel

Nadere informatie

Wat is het lymfestelsel en welke functie heeft het?

Wat is het lymfestelsel en welke functie heeft het? Voorkomen van lymfoedeem Bij u zijn de lymfeklieren uit de oksel verwijderd. Of u wordt bestraald op de oksel. Na het verwijderen van de lymfeklieren uit de oksel of bestraling kan het lymfevocht minder

Nadere informatie

BSL_OMGAAN MET LYMFOEDEEM:148x210_ISBN :44 Pagina 15

BSL_OMGAAN MET LYMFOEDEEM:148x210_ISBN :44 Pagina 15 BSL_OMGAAN MET LYMFOEDEEM:148x210_ISBN 9789031352302 17-06-2009 09:44 Pagina 15 Inhoud Lijst van auteurs en redacteuren 5 Ten geleide 7 Voorwoord van de redactie 11 Dankwoord 13 1 Lymfoedeem: wat is er

Nadere informatie

Bewegen en/of oedeemvorming na een borstoperatie.

Bewegen en/of oedeemvorming na een borstoperatie. 5.10.2019 Bewegen en/of oedeemvorming na een borstoperatie. Naam patiënt: Geboorte datum: Informatie die voor u van belang is (omcirkeld): 1. Bewegen na SN en/of lumpectomie/ablatio 2. Bewegen na okselklierdissectie

Nadere informatie

Informatie over de schildwachtklier. Afdeling Chirurgie

Informatie over de schildwachtklier. Afdeling Chirurgie Informatie over de schildwachtklier Afdeling Chirurgie Inleiding Deze folder geeft u informatie over de procedure bij het verwijderen van een schildwachtklier. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk

Nadere informatie

Wat is lymfoedeem? Oedeemtherapie Het lymfestelsel

Wat is lymfoedeem? Oedeemtherapie Het lymfestelsel Oedeemtherapie Oedeemtherapie De therapeuten Ingrid Algera - de Vroom Dagmar Berkelaar Koster Dagmar en Ingrid hebben hun opleiding gevolgd bij het Nederlands Paramedisch Instituut (NPI) en zijn beiden

Nadere informatie

Borstzorg. richtlijnen en oefeningen. Paramedische Ziekenhuiszorg

Borstzorg. richtlijnen en oefeningen. Paramedische Ziekenhuiszorg Paramedische Ziekenhuiszorg Borstzorg richtlijnen en oefeningen Inleiding U heeft een van de volgende operaties ondergaan: De borst is verwijderd (ablatie) De lymfeklieren in de oksel zijn verwijderd (okselklierdissectie)

Nadere informatie

Behandeling van borstkanker

Behandeling van borstkanker Behandeling van borstkanker De behandeling van borstkanker Deze folder geeft u algemene informatie over de behandeling van borstkanker. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk de situatie anders

Nadere informatie

Lymfoedeem van de arm

Lymfoedeem van de arm Lymfoedeem van de arm In deze folder wordt kort uitgelegd wat lymfoedeem is, hoe het kan ontstaan en wat u er zelf aan kunt doen om de kans op lymfoedeem zo klein mogelijk te maken. Wat is lymfe Lymfe

Nadere informatie

OPERATIE VOOR BORSTKANKER

OPERATIE VOOR BORSTKANKER OPERATIE VOOR BORSTKANKER OPERATIE VOOR BORSTKANKER Algemeen Elke vrouw die te maken krijgt met borstkanker heeft haar eigen vragen en problemen. Deze informatie is bedoeld als algemene voorlichting; een

Nadere informatie

verwijderen van de oksellymfeklier

verwijderen van de oksellymfeklier patiënteninformatie verwijderen van de oksellymfeklier U wordt opgenomen voor een oksellymfeklierverwijdering. Dit heet ook wel okselklierdissectie. Hoe verloopt deze operatie? Wat kunt u verwachten na

Nadere informatie

Dermatologie. Open been. Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep

Dermatologie. Open been. Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep Dermatologie Open been Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep Wat is een open been? Een open been of ulcus cruris is een wond of zweer aan het onderbeen.

Nadere informatie

SPOEDEISENDE HULP / INTERNE GENEESKUNDE / DERMATOLOGIE. Trombosebeen

SPOEDEISENDE HULP / INTERNE GENEESKUNDE / DERMATOLOGIE. Trombosebeen SPOEDEISENDE HULP / INTERNE GENEESKUNDE / DERMATOLOGIE Trombosebeen Trombosebeen Er is bij u een trombosebeen vastgesteld. Uw behandelend arts heeft u al een en ander uitgelegd, maar vaak blijven er toch

Nadere informatie

Okselklierverwijdering (-dissectie) bij borstkanker

Okselklierverwijdering (-dissectie) bij borstkanker Okselklierverwijdering (-dissectie) bij borstkanker Uw chirurg heeft met u besproken dat binnenkort bij u een okselklierverwijdering plaatsvindt (ook wel okselklierdissectie of okselkliertoilet genoemd).

Nadere informatie

Lymfoedeem: Lymfoedeem: behandeling nu en in de toekomst 29-01-16. Mireille Lauret-Roemers. Oedeem- en Oncologiefysiotherapeute

Lymfoedeem: Lymfoedeem: behandeling nu en in de toekomst 29-01-16. Mireille Lauret-Roemers. Oedeem- en Oncologiefysiotherapeute Lymfoedeem: behandeling nu en in de toekomst Mireille Lauret-Roemers Oedeem- en Oncologiefysiotherapeute www.oofu.nl info@oofu.nl Lymfoedeem: behandeling nu en in de toekomst 1 Inhoud 1. Wat is oedeem?

Nadere informatie

VERWIJDEREN VAN LYMFEKLIEREN IN DE OKSEL

VERWIJDEREN VAN LYMFEKLIEREN IN DE OKSEL VERWIJDEREN VAN LYMFEKLIEREN IN DE OKSEL Inleiding De borstkanker heeft zich bij u verspreid naar de lymfeklieren in de oksel. Vanuit deze klieren kan borstkanker zich verder in het lichaam uitzaaien.

Nadere informatie

Fysiotherapie bij de behandeling van borstkanker. Afdeling Fysiotherapie

Fysiotherapie bij de behandeling van borstkanker. Afdeling Fysiotherapie 00 Fysiotherapie bij de behandeling van borstkanker Afdeling Fysiotherapie U wordt behandeld voor borstkanker. Als gevolg van de behandeling(en) is er mogelijk een risico op het krijgen van lymfeoedeem

Nadere informatie

AZ Monica, campus Antwerpen Harmoniestraat 68 2018 Antwerpen T 03 240 20 20 F 03 240 20 40

AZ Monica, campus Antwerpen Harmoniestraat 68 2018 Antwerpen T 03 240 20 20 F 03 240 20 40 AZ Monica, campus Antwerpen Harmoniestraat 68 2018 Antwerpen T 03 240 20 20 F 03 240 20 40 AZ Monica, campus Deurne Florent Pauwelslei 1 2100 Deurne T 03 320 50 00 F 03 320 56 00 Borstchirurgie: sentinelklierprocedure

Nadere informatie

Lymfoedeem van de arm

Lymfoedeem van de arm Lymfoedeem van de arm In deze folder wordt u kort uitgelegd wat lymfoedeem is, hoe het kan ontstaan en wat u er zelf aan kunt doen om de kans op lymfoedeem zo klein mogelijk te maken. Bij het verwijderen

Nadere informatie

Dermatologie. Patiënteninformatie. Wondroos. Slingeland Ziekenhuis

Dermatologie. Patiënteninformatie. Wondroos. Slingeland Ziekenhuis Dermatologie Wondroos i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Wat is wondroos Wondroos is een ernstige bacteriële infectieziekte van de huid en het onderhuidse vetweefsel. Er zijn twee ziektebeelden

Nadere informatie

Chirurgie. Okselkliertoilet.

Chirurgie. Okselkliertoilet. Chirurgie Okselkliertoilet www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Voorbereiding... 3 De operatie... 3 Na de operatie... 4 Drains... 4 Mogelijke complicaties... 4 Het ontslag... 5 Wanneer moet u contact opnemen?...

Nadere informatie

AZ Monica, campus Antwerpen Harmoniestraat 68 2018 Antwerpen T 03 240 20 20 F 03 240 20 40

AZ Monica, campus Antwerpen Harmoniestraat 68 2018 Antwerpen T 03 240 20 20 F 03 240 20 40 AZ Monica, campus Antwerpen Harmoniestraat 68 2018 Antwerpen T 03 240 20 20 F 03 240 20 40 AZ Monica, campus Deurne Florent Pauwelslei 1 2100 Deurne T 03 320 50 00 F 03 320 56 00 Borstchirurgie: segmentectomie

Nadere informatie

Richtlijn Lymfoedeem synthese

Richtlijn Lymfoedeem synthese Richtlijn Lymfoedeem synthese Aanleiding Lymfoedeem, een aandoening die wordt veroorzaakt door het niet goed functioneren van het lymfsysteem, is een relatief onbekend fenomeen in de geneeskunde. Lymfoedeem

Nadere informatie

Borstkanker. Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven

Borstkanker. Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Borstkanker Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Vóór het dertigste jaar is borstkanker zeldzaam, maar met het stijgen

Nadere informatie

Okselklierverwijdering (-dissectie) bij borstkanker

Okselklierverwijdering (-dissectie) bij borstkanker Okselklierverwijdering (-dissectie) bij borstkanker Uw chirurg heeft met u besproken dat binnenkort bij u een okselklierverwijdering plaatsvindt (ook wel okselklierdissectie of okselkliertoilet genoemd).

Nadere informatie

Borstchirurgie: mastectomie met okselklieruitruiming

Borstchirurgie: mastectomie met okselklieruitruiming AZ Monica, campus Antwerpen Harmoniestraat 68 2018 Antwerpen T 03 240 20 20 F 03 240 20 40 AZ Monica, campus Deurne Florent Pauwelslei 1 2100 Deurne T 03 320 50 00 F 03 320 56 00 Borstchirurgie: mastectomie

Nadere informatie

Melanoom Okselklierdissectie. Poli Dermatologie Poli Chirurgie

Melanoom Okselklierdissectie. Poli Dermatologie Poli Chirurgie 00 Melanoom Okselklierdissectie Poli Dermatologie Poli Chirurgie In deze folder vindt u uitleg over een okselklierdissectie na behandeling voor een melanoom. Bij deze ingreep worden de lymfeklieren uit

Nadere informatie

Okselklieroperatie.

Okselklieroperatie. Okselklieroperatie Inleiding De kanker is bij u uitgezaaid naar de lymfeklieren. Er is met u overlegd dat de lymfeklieren uit de oksel worden verwijderd. Deze operatie noemt men okselklieroperatie. Een

Nadere informatie

Okselklierdissectie. Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven

Okselklierdissectie. Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Okselklierdissectie Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven U heeft met uw specialist besproken dat u binnenkort een operatie ondergaat in verband met borstkanker. Hierbij worden de lymfeklieren

Nadere informatie

Het Lymfehuis. Welkom bij

Het Lymfehuis. Welkom bij Welkom bij Het Lymfehuis Het Lymfehuis is een uniek multidisciplinair centrum in Deurne, Antwerpen waar de patiënt centraal staat. Door middel van een dynamisch team werken wij intensief samen om oedeempatiënten

Nadere informatie

Aanleggen van een darmstoma

Aanleggen van een darmstoma Aanleggen van een darmstoma Chirurgie Beter voor elkaar Darmstoma - Een kunstmatige uitgang Inleiding Deze folder geeft u informatie over de procedure rond het aanleggen van een darmstoma (een kunstmatige

Nadere informatie

Het verwijderen van lymfeklieren in de oksel

Het verwijderen van lymfeklieren in de oksel Patiënteninformatie Het verwijderen van lymfeklieren in de oksel Het verwijderen van lymfeklieren in de oksel 899985 Lymfeklieren in de oksel.indd 1 1 17-02-17 15:50 Het verwijderen van de lymfeklieren

Nadere informatie

Borstkanker. Borstcentrum Máxima locatie Eindhoven

Borstkanker. Borstcentrum Máxima locatie Eindhoven Borstkanker Borstcentrum Máxima locatie Eindhoven Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Vóór het dertigste jaar is borstkanker zeldzaam, maar met het stijgen van de leeftijd

Nadere informatie

Okselklierdissectie. Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven

Okselklierdissectie. Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Okselklierdissectie Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Vooraf U heeft met uw specialist besproken dat u binnenkort een operatie ondergaat in verband met borstkanker. Hierbij worden de

Nadere informatie

Chirurgie / Nurse practitioners/ Fysiotherapie. Lymfoedeem. Afdeling: Onderwerp:

Chirurgie / Nurse practitioners/ Fysiotherapie. Lymfoedeem. Afdeling: Onderwerp: Afdeling: Onderwerp: Chirurgie / Nurse practitioners/ Fysiotherapie 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 De functie van het lymfestelsel 3 Hoe ontstaat lymfoedeem 4 Hoe kan het risico op het ontstaan van lymfoedeem

Nadere informatie

Fysiotherapie na een okselkliertoilet

Fysiotherapie na een okselkliertoilet Kanker Instituut In deze folder vindt u informatie over preventie van lymfoedeem en oefentherapie met een aantal oefeningen. Preventie van lymfoedeem U heeft een operatie ondergaan waarbij klieren in de

Nadere informatie

Hoe kunt u lymfoedeem voorkomen?

Hoe kunt u lymfoedeem voorkomen? Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Hoe kunt u lymfoedeem voorkomen? z Hoe kunt u lymfoedeem voorkomen? 1 Als u geopereerd bent vanwege borstkanker én de okselklieren

Nadere informatie

Operatie bij borstkanker. Behandeling. Borstsparende operatie

Operatie bij borstkanker. Behandeling. Borstsparende operatie Operatie bij borstkanker Er is bij u borstkanker vastgesteld. De diagnose borstkanker brengt veel emoties en onzekerheden met zich mee. Deze informatie is bedoeld als algemene voorlichting. Mogelijk hebt

Nadere informatie

Chirurgie. Stoma. Een kunstmatige uitgang

Chirurgie. Stoma. Een kunstmatige uitgang Chirurgie Stoma Een kunstmatige uitgang 1 Inleiding Deze folder geeft enige informatie over de procedure rond het aanleggen van een stoma (een kunstmatige uitgang). Het is goed u te realiseren dat bij

Nadere informatie

Behandeling van lymfoedeem

Behandeling van lymfoedeem Dermatologie Behandeling van lymfoedeem Algemene informatie Inleiding U heeft van uw arts vernomen dat u last heeft van lymfoedeem. U heeft al uitleg gehad wat dit is en wat een eventuele behandeling is.

Nadere informatie

Informatiebrochure. Gipsverbanden

Informatiebrochure. Gipsverbanden Informatiebrochure Gipsverbanden dddd Beste patiënt, U heeft net een gipsverband gekregen, waardoor uw arm of been in een goede stand kan genezen. Een goed immobilisatieverband vermindert de pijn in belangrijke

Nadere informatie

Lymfoedeem Dermatologie

Lymfoedeem Dermatologie Lymfoedeem Dermatologie Wat is lymfoedeem? In de huid zijn zeer kleine lymfevaatjes aanwezig. Dit zijn kleine vaatjes die tussen de weefsels vocht en eiwitten afvoeren naar de lymfeklieren.wanneer deze

Nadere informatie

Informatie over diagnose, behandeling en gevolgen van een trombosebeen

Informatie over diagnose, behandeling en gevolgen van een trombosebeen Patiënteninformatie Trombosebeen Informatie over diagnose, behandeling en gevolgen van een trombosebeen 1234567890-terTER_ Trombosebeen Informatie over diagnose, behandeling en gevolgen van een trombosebeen.

Nadere informatie

Wondroos. Erysipelas

Wondroos. Erysipelas Wondroos Erysipelas Deze folder geeft u informatie over de oorzaak en behandeling van wondroos. Wat is wondroos? Wondroos is een ernstige infectieziekte van de huid en het onderhuidse vetweefsel, die wordt

Nadere informatie

Carpale tunnelsyndroom kijkoperatie

Carpale tunnelsyndroom kijkoperatie Carpale tunnelsyndroom kijkoperatie Inhoudsopgave Inleiding 3 Wat is het carpale tunnelsyndroom 3 Oorzaken 3 Onderzoek 4 Wat gebeurt er bij de operatie 4 Na de operatie 5 Mogelijke complicaties en risico

Nadere informatie

Gemaakt door: Gerdy Castelein en Anne Griet Adema Klas: 4A

Gemaakt door: Gerdy Castelein en Anne Griet Adema Klas: 4A Gemaakt door: Gerdy Castelein en Anne Griet Adema Klas: 4A 1 -Voorkant -inhoudsopgave - Uitwerking deelvragen: - Wat is borstkanker? - Hoe ontdek je borstkanker? - Als je erachter komt, wat gebeurt er

Nadere informatie

H Okselklierdissectie

H Okselklierdissectie H.323039.0416 Okselklierdissectie Inleiding Het lymfestelsel in ons lichaam bestaat uit lymfevaten en lymfeklieren. De lymfeklieren werken als een zuiveringsstation: ze maken bacteriën, virussen en andere

Nadere informatie

Bewegen en/ of oedeemvorming na een liesklieroperatie.

Bewegen en/ of oedeemvorming na een liesklieroperatie. Bewegen en/ of oedeemvorming na een liesklieroperatie. 1. Bewegen na een liesklieroperatie Bewegen na een liesklieroperatie Door uw been zo vaak mogelijk hoog of rechtuit te leggen en dit af te wisselen

Nadere informatie

ALGEMENE REGELS BIJ GIPS EN KUNSTSTOFGIPS

ALGEMENE REGELS BIJ GIPS EN KUNSTSTOFGIPS ALGEMENE REGELS BIJ GIPS EN KUNSTSTOFGIPS Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van adviezen ten aanzien van de behandeling die u krijgt met gips of kunststof gips. Het is goed u te realiseren

Nadere informatie

Fractuur behandeling. Chirurgie. Beter voor elkaar

Fractuur behandeling. Chirurgie. Beter voor elkaar Fractuur behandeling Chirurgie Beter voor elkaar 2 Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en de behandeling van een gebroken bot. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk

Nadere informatie

Verwijderen van de lymfeklieren van de prostaat Pelviene lymfeklierdissectie

Verwijderen van de lymfeklieren van de prostaat Pelviene lymfeklierdissectie De uroloog heeft met u besproken dat de lymfeklieren verwijderd moeten worden Deze operatie wordt pelviene lymfeklierdissectie genoemd. U kunt deze folder ter voorbereiding op de operatie lezen. Als u

Nadere informatie

Operatie ten adviezen na een hernia-operatie. borstkanker. ZorgSaam

Operatie ten adviezen na een hernia-operatie. borstkanker. ZorgSaam Operatie ten adviezen gevolge na een van hernia-operatie borstkanker ZorgSaam 1 Algemeen Er is bij u borstkanker vastgesteld. De diagnose borstkanker brengt veel emoties en onzekerheden met zich mee. Deze

Nadere informatie

Carpale tunnelsyndroom. (chirurgie)

Carpale tunnelsyndroom. (chirurgie) Carpale tunnelsyndroom (chirurgie) Inhoudsopgave Inleiding 3 Wat is het carpale tunnelsyndroom 3 Oorzaken 3 Onderzoek 4 Vóór de operatie 4 De opname 5 De operatie 5 Na de operatie 5 Leefregels na de operatie

Nadere informatie

De haarvaten bundelen zich tot aderen en het bloed, nu arm aan zuurstof en voedingsstoffen, wordt teruggevoerd naar het hart.

De haarvaten bundelen zich tot aderen en het bloed, nu arm aan zuurstof en voedingsstoffen, wordt teruggevoerd naar het hart. Open been Wat is een open been? Een open been of "ulcus cruris" is een wond of zweer aan het onderbeen. Vaak is de wond met een geelbruin beslag of een korst bedekt. De wond kan in het begin ook zwart

Nadere informatie

H.323039.1014. Okselklierdissectie

H.323039.1014. Okselklierdissectie H.323039.1014 Okselklierdissectie Inleiding Het lymfestelsel in ons lichaam bestaat uit lymfevaten en lymfeklieren. De lymfeklieren werken als een zuiveringsstation: ze maken bacteriën, virussen en andere

Nadere informatie

Inleiding De kanker is bij u uitgezaaid naar de lymfeklieren. Er is met u overlegd dat de lymfeklieren uit de oksel worden verwijderd. Deze operatie n

Inleiding De kanker is bij u uitgezaaid naar de lymfeklieren. Er is met u overlegd dat de lymfeklieren uit de oksel worden verwijderd. Deze operatie n Okselklieroperatie Inleiding De kanker is bij u uitgezaaid naar de lymfeklieren. Er is met u overlegd dat de lymfeklieren uit de oksel worden verwijderd. Deze operatie noemt men okselklieroperatie. Een

Nadere informatie

Carpale Tunnel Syndroom

Carpale Tunnel Syndroom Carpale Tunnel Syndroom Inhoudsopgave Inleiding 3 Wat is het carpale tunnelsyndroom 3 Oorzaken 3 Onderzoek 4 Wat gebeurt er bij de operatie 4 Na de operatie 5 Mogelijke complicaties en risico s 6 Wanneer

Nadere informatie

Multiple sclerose (MS) Poli Neurologie

Multiple sclerose (MS) Poli Neurologie 00 Multiple sclerose (MS) Poli Neurologie 1 Inleiding U heeft MS. Deze woorden veranderen in één keer je leven. Gevoelens van ongeloof, verdriet en angst. Maar misschien ook opluchting, omdat de vage klachten

Nadere informatie

Zowel bij een borstsparende als een borstverwijderende operatie zal de chirurg de lymfeklieren uit de oksel verwijderen als:

Zowel bij een borstsparende als een borstverwijderende operatie zal de chirurg de lymfeklieren uit de oksel verwijderen als: Algemeen Bij een okselklierdissectie worden alle lymfeklieren uit de oksel verwijderd. Lymfeklieren zijn te vergelijken met zuiveringsstations, die gezamenlijk het lymfestelsel vormen. Het lymfestelsel

Nadere informatie

Steunkousen Alles wat je wilt weten over je steunkousen

Steunkousen Alles wat je wilt weten over je steunkousen Steunkousen Alles wat je wilt weten over je steunkousen Steunkousen STEUNKOUSEN, WAT ZIJN DAT? Steunkousen, officieel therapeutisch elastische kousen genoemd, oefenen druk uit op je been en geven extra

Nadere informatie

Verwijderen van lymfeklieren in de oksel

Verwijderen van lymfeklieren in de oksel Verwijderen van lymfeklieren in de oksel De borstkanker heeft zich bij u verspreid naar de lymfeklieren in de oksel. Vanuit deze klieren kan borstkanker zich verder in het lichaam uitzaaien. Daarom is

Nadere informatie

Het is een ziekte die jarenlang door verschillende factoren zich ontwikkeld. Sommige factoren kun je zelf voorkomen, een paar niet.

Het is een ziekte die jarenlang door verschillende factoren zich ontwikkeld. Sommige factoren kun je zelf voorkomen, een paar niet. Werkstuk door een scholier 1583 woorden 23 april 2011 4,9 12 keer beoordeeld Vak Zorg en welzijn KANKER: Ik ga vandaag mijn spreekbeurt houden over kanker om twee redenen. De eerste is dat iedereen kanker

Nadere informatie

Adalimumab (Humira) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum. Beter voor elkaar

Adalimumab (Humira) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum. Beter voor elkaar Adalimumab (Humira) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar 2 Inleiding Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van Adalimumab (Humira).

Nadere informatie

Borstsparende operatie bij borstkanker

Borstsparende operatie bij borstkanker Chirurgie Borstsparende operatie bij borstkanker www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Hoe ontstaat kanker?... 3 Voorbereiding op de operatie... 4 De opname... 4 De operatie... 4 Na de operatie... 5 Mogelijke

Nadere informatie

Lymfoedeem aan de arm. Mammapoli Route 10

Lymfoedeem aan de arm. Mammapoli Route 10 00 Lymfoedeem aan de arm Mammapoli Route 10 Het lymfestelsel Het lymfestelsel betstaat uit lymfevaten, lymfeklieren en lymfeklierweefsel dat zich in verschillende organen bevindt. Het lymfestelsel speelt

Nadere informatie

FYSIOTHERAPEUTISCH OEFENSCHEMA NA EEN OPERATIE VAN DE BORST MET OKSELKLIERDISSECTIE

FYSIOTHERAPEUTISCH OEFENSCHEMA NA EEN OPERATIE VAN DE BORST MET OKSELKLIERDISSECTIE FYSIOTHERAPEUTISCH OEFENSCHEMA NA EEN OPERATIE VAN DE BORST MET OKSELKLIERDISSECTIE 602 Inleiding Het belangrijkste doel van oefenen na een borstoperatie is om te zorgen dat het schoudergewricht, armen

Nadere informatie

H Okselklierdissectie

H Okselklierdissectie H.323039.0218 Okselklierdissectie Inleiding Het lymfestelsel in ons lichaam bestaat uit lymfevaten en lymfeklieren. De lymfeklieren werken als een zuiveringsstation: ze maken bacteriën, virussen en andere

Nadere informatie

ALGEMENE REGELS BIJ GIPS EN KUNSTSTOFGIPS

ALGEMENE REGELS BIJ GIPS EN KUNSTSTOFGIPS ALGEMENE REGELS BIJ GIPS EN KUNSTSTOFGIPS 461 Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van adviezen ten aanzien van de behandeling die u krijgt met gips of kunststof gips. Het is goed u te realiseren

Nadere informatie

Borstreconstructie. na een borstverwijdering. Poli Plastische Chirurgie

Borstreconstructie. na een borstverwijdering. Poli Plastische Chirurgie 00 Borstreconstructie na een borstverwijdering Poli Plastische Chirurgie 1 Inleiding Het verwijderen van een borst is voor een vrouw een emotioneel moment. Aan de ene kant geeft het de mogelijkheid tot

Nadere informatie

Voorbereiding op de operatie Wij vragen u om uw oksel niet meer te ontharen vanaf het moment van bericht van opname tot aan de operatie.

Voorbereiding op de operatie Wij vragen u om uw oksel niet meer te ontharen vanaf het moment van bericht van opname tot aan de operatie. BORSTAMPUTATIE Inleiding Uw chirurg heeft met u gesproken over een borstamputatie. Bij een dergelijke operatie verwijdert de chirurg de gehele borst met tepel. In deze folder vindt u meer informatie over

Nadere informatie

Patiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE. onderdeel OKSELKLIERTOILET

Patiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE. onderdeel OKSELKLIERTOILET Patiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE onderdeel OKSELKLIERTOILET INHOUDSOPGAVE Inleiding... 3 Wanneer wordt een okselkliertoilet uitgevoerd?... 4 Wat houdt een okselkliertoilet in?... 4 Fysiotherapie...

Nadere informatie

Orthopedie. Carpaal tunnel syndroom

Orthopedie. Carpaal tunnel syndroom Orthopedie Carpaal tunnel syndroom Inhoudsopgave Inleiding 4 Het carpale tunnelsyndroom. 4 Klachten 4 Diagnose en onderzoek 5 De operatie 5 De klassieke operatie 5 De kijkoperatie 6 Mogelijke complicaties

Nadere informatie

Diep veneuze trombose

Diep veneuze trombose Diep veneuze trombose Inleiding In verband met uw klachten is er een echo van uw bloedvaten gemaakt. De echo heeft bevestigd dat een diep gelegen ader afgesloten wordt door een bloedprop. In medische termen

Nadere informatie

Carpale tunnelsyndroom

Carpale tunnelsyndroom Carpale tunnelsyndroom Inhoudsopgave Inleiding 2 Wat is het carpale tunnelsyndroom? 2 Oorzaken 2 Onderzoek 2 Vóór de operatie 3 Aandachtspunten vóór de operatie 3 Wat gebeurt er bij de operatie? 3 De gewone

Nadere informatie

Amputatie van het been

Amputatie van het been Amputatie van het been Polikliniek chirurgie mca.nl Inhoudsopgave Wat is een amputatie van het been? 3 Redenen voor operatie 3 Voorbereiding op de operatie 3 Opname 4 Tijdens de operatie 4 Na de operatie

Nadere informatie