Aan de raad van de gemeente LEIDSCHENDAM-VOORBURG

Transcriptie

1 Aan de raad van de gemeente LEIDSCHENDAM-VOORBURG Datum 24 oktober 2017 Onderwerp Regionale beleidsvisie Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang Categorie A Verseonnummer / Portefeuillehouder Wethouder Kist Behandeld door De heer Al-Haidari 1. Samenvatting Voortvloeiend uit het advies van de Commissie Toekomst Beschermd Wonen onder leiding van Erik Dannenberg zijn landelijk afspraken gemaakt. Deze houden in dat vanaf 1 januari 2020 de middelen voor Beschermd Wonen (en waarschijnlijk ook Maatschappelijke Opvang) worden uitgekeerd aan alle gemeenten in plaats van aan de centrumgemeenten. Commissie Dannenberg maakt sociale inclusie - volwaardig meedoen in de samenleving - van cliënten tot uitgangspunt en opgave voor de toekomst van Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang. Het is geen financiële-/bezuinigingsafweging, maar vooral een inhoudelijke. Om dit goed voor te bereiden moeten samenwerkende gemeenten voor eind 2017 een regionaal beleidsplan hebben vastgesteld. De Regionale beleidsvisie Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang geeft aan wat de regionale en lokale opgaven zijn in de komende jaren voor de gemeenten Den Haag, Leidschendam-Voorburg, Zoetermeer, Rijswijk en Wassenaar. In het voorliggende voorstel gaat het om de regionale afspraken hierover. 2. Inhoudelijke toelichting en kader 2.1 Doelgroep Bij de huidige doelgroep Beschermd Wonen (BW) en Maatschappelijke Opvang (MO) gaat het altijd om inwoners met meervoudige problemen: een combinatie van ggz-problematiek, verslaving, het ontbreken van een netwerk en/of dakloosheid. Zij zijn - voor langere of kortere tijd - niet of onvoldoende in staat om op eigen kracht zelfstandig te wonen en in andere noodzakelijke bestaansvoorwaarden te voorzien zoals sociale contacten, activiteiten, inkomen, gezondheid en veiligheid. Bij cliënten BW is altijd sprake van gediagnostiseerde ernstige psychiatrische problematiek. Bij de cliënten MO hoeft dat niet zo te zijn, daar is sprake van dakloosheid.

2 Pagina 2/8 2.2 Landelijke ontwikkeling Gemeenten zijn sinds 2015 verantwoordelijk voor BW en MO. Het zijn voorzieningen voor een groep inwoners met meervoudige problemen waarbij in ieder geval sprake is van ggz-problematiek en / of dakloosheid. De regie en financiering daarvan loopt via de centrumgemeenten, in ons geval de gemeente Den Haag. Op verzoek van de VNG is de commissie Dannenberg ingesteld die een rapport en advies heeft opgesteld over de toekomst van beschermd wonen (Rapport 'Van beschermd wonen naar een beschermd thuis'). De kern van dit advies is dat door de decentralisaties de scheidslijnen tussen opvang, beschermd wonen en begeleiding in de thuissituatie vervagen. Meer inwoners met (ernstige) psychiatrische problematiek kunnen en willen zelfstandig in de wijk blijven wonen, met als principe 'sociale inclusie'. Zij worden in hun eigen sociale omgeving behandeld, begeleid en ondersteund, gericht op herstel en zelfredzaamheid. Alle gemeenten hebben een taak om de randvoorwaarden die daarvoor nodig zijn, te organiseren. Het loslaten van de centrumgemeentefunctie en het herverdelen van de middelen over alle gemeenten maken nadrukkelijk onderdeel uit van dat advies. Gemeenten en het Rijk hebben dit advies op hoofdlijnen omarmd. Hierover zijn in 2016 onder andere de volgende landelijke afspraken gemaakt: Vanaf 1 januari 2020 worden de middelen voor BW (en mogelijk die van MO) uitgekeerd aan alle gemeenten, volgens een nieuw nog vast te stellen objectief financieel verdeelmodel. De gemeenten bepalen in welk regionaal verband men wil samenwerken en hoe de overgang naar en vanaf 2020 wordt ingericht. Daartoe wordt voor eind 2017 een regionaal beleidsplan vastgesteld. 2.3 Regio Om te komen tot een regionaal beleidsplan hebben de colleges van de gemeenten Den Haag (centrumgemeente), Leidschendam-Voorburg, Wassenaar, Rijswijk en Zoetermeer besloten om in ieder geval voor de periode tot 2020 samen te werken. Januari 2017 is een Regionale Startnotitie vastgesteld waarin de opdracht voor de komende jaren is verwoord. In deze regio hebben ruim 1600 cliënten een BW-indicatie personen verblijven in een intramurale woonvoorziening van één van de 6 gecontracteerde BW-aanbieders; 180 personen regelen zelf hun ondersteuning via een PGB (6 in Leidschendam-Voorburg). Voor de overige is sprake van andere zorg-/ ondersteuningsvormen. Van de BW-cliënten woont 90% in een voorziening in Den Haag. Fonteynenburg is de enige aanbieder die in de regiogemeenten BW-voorzieningen heeft. In Leidschendam-Voorburg gaat het om 36 plaatsen. De maatschappelijke opvang heeft ca. 400 plaatsen en is geheel in Den Haag gesitueerd met uitzondering van 19 doorstroomplaatsen in Zoetermeer. 3. Uitgangspunten en randvoorwaarden Regionale visie In de Regionale beleidsvisie staan de volgende uitgangspunten en randvoorwaarden centraal:

3 Pagina 3/8 3.1 Zelfstandig wonen, tenzij Als het gaat om de toekomst van de ondersteuning aan inwoners met GGZ-problematiek is het de ambitie, ingegeven vanuit sociale inclusie, dat inwoners geen beroep hoeven te doen op de intramurale vorm van BW, tenzij dit in de persoonlijke situatie nadrukkelijk noodzakelijk is. Dit houdt ook in dat er voldoende (betaalbare) woningen zijn en woon- en begeleidingsvarianten die inspelen op een meer intensieve of een tijdelijke ondersteuningsbehoefte. Uitgangspunt is scheiden van wonen en zorg om inwoners keuzevrijheid te geven bij het kiezen van zorgverlener. 3.2 Borgen van continuïteit van ondersteuning De systeemaanpassing in combinatie met de overgang van regie en financiering door centrumgemeente naar regiogemeente en het omvormen van BW en MO naar vormen van zelfstandig wonen mogen voor cliënten niet leiden tot ongemakken in de ondersteuning. 3.3 Ondersteuning is zoveel mogelijk op de eigen woonplek beschikbaar Om zelfstandig wonen en sociale inclusie voor deze groep inwoners verantwoord te kunnen realiseren is een randvoorwaarde dat de zorg en ondersteuning dichtbij en voldoende beschikbaar is. Niet alleen de ondersteuning op de verschillende leefgebieden, dagbesteding en begeleiding, maar ook de eventueel noodzakelijke ambulante ggz-zorg. 3.4 Lokaal waar het kan, regionaal waar het moet Iedere gemeente heeft de verantwoordelijkheid adequate lokale zorg- en ondersteuningsstructuur te organiseren voor de eigen inwoners. Niettemin zijn er opgaven die op regionaal niveau vragen om afstemming of uitwerking. 4. Regionale afspraken 4.1 Voorzieningen en toegang Tot 2020 blijven de huidige voorzieningen BW en MO en de toegang daartoe in stand, via aanbieders/gemeente Den Haag respectievelijk het Centrale Contact Punt (CCP). Het CCP organiseert de toegang tot maatschappelijke opvang en valt onder de Gemeentelijke Gezondheids Dienst (GGD) Haaglanden. Wel zullen, na onderzoek, mogelijk aanpassingen plaatsvinden die een meerwaarde bieden; bijv. door een Wmo-consulent van de betreffende gemeente te betrekken bij de intake. In die periode wordt voorts toegewerkt naar een vorm van toegang die recht doet aan de (lokaal) gewenste situatie. 4.2 Wachtlijsten, instroom en uitstroom De regionale wachtlijst voor plaatsing in een BW-voorziening is ca.270 groot. Daarom is het wenselijk de uitstroom te versnellen maar vooral ook de instroom te beperken. Dit kan door intensieve ondersteuning in de thuissituatie te bieden vanuit de Wmo-maatwerkvoorziening in plaats van of naast de beperkte BW-overbruggingszorg die nu geleverd wordt.

4 Pagina 4/8 Dit vraagt financiële inzet door de woongemeente. De mogelijkheden daartoe worden onderzocht. 4.3 Volume beschikbare woningen Voor een effectieve aanpak van de uitstroom uit BW en MO, wachtlijsten en het voorkomen van instroom in BW alsmede de uitstroom uit GGZ-klinieken, zijn betaalbare woningen of wooneenheden nodig. De regionale behoefte voor de komende jaren is in kaart gebracht. Een ruwe schatting is dat het regionaal minimaal gaat om 615 woningen per jaar voor cliënten beschermd wonen en maatschappelijke opvang. Dit is exclusief de vraag vanuit jeugdzorg en forensische zorg. Leidschendam-Voorburg heeft in de prestatieafspraken met de woningcorporaties al een ophoging van het aantal beschikbaar te stellen woningen opgenomen. 4.4 Afbouw intramurale voorzieningen Door het bevorderen van de uitstroom naar zelfstandig wonen en het beperken van de instroom zal het aantal 24/7 intramurale accommodaties verminderen. Vanaf 2020 zal ook de omzetting van (een deel van) de bestaande intramurale voorzieningen naar gevarieerde woonvormen midden in de samenleving (de ambulantisering) ingezet kunnen worden. Daarbij is van belang te onderkennen dat er BW-voorzieningen zijn met een specialistisch karakter. Op basis van landelijk onderzoek in opdracht van VWS gaat het voor onze regio om Landelijk specialistische voorzieningen als: Fonteynenburg met onder andere 'De Startbaan' in Zoetermeer, voor mensen met combinatie van psychiatrische aandoeningen en een auditieve beperking; Instellingen met regionaal en bovenregionaal specialistisch aanbod: Stichting Anton Constandse met voorzieningen voor Korsakov-cliënten, jongeren/jongvolwassenen met autisme en voor ouders met ernstige psychiatrische aandoeningen en minderjarige kinderen; Parnassia met een aanbod voor oudere cliënten met een dubbele diagnose (langdurige verslaving) in 'Woodstock'. 4.5 Nachtopvang Er van uitgaande dat het budget voor maatschappelijke opvang ook naar de gemeenten gaat, is de vraag relevant welke van deze opvangmogelijkheden lokaal aangeboden gaan worden dan wel als regionale voorziening in stand blijven. Dat geldt in het bijzonder voor de nachtopvang. De behoefte kan per gemeente verschillen, wat vervolgens consequenties heeft voor de wijze van toegang en de financiering van de voorzieningen. Dit vraagt nader onderzoek. 4.6 Zorgverzekeraars De gewenste veranderingen voor beschermd wonen en maatschappelijke opvang vragen om voldoende en goed op elkaar afgestemde ambulante zorg en ondersteuning. Naast de aanbieders, dragen zorgverzekeraars en gemeenten als financierders hier een verantwoordelijkheid. Het

5 Pagina 5/8 gesprek met zorgverzekeraars zal in regionaal verband worden georganiseerd. 4.7 Lokale ondersteuningsstructuur Het onderscheid tussen de cliënten in BW en in MO zal vervallen. Centraal staat de individuele ondersteunings- en zorgbehoeften van een cliënt. Daarmee gaat het ondersteuningsaanbod voor deze groepen op in het gehele gemeentelijke Wmo-aanbod. Van belang is dat elke gemeente vanaf 2020 de beschikking heeft over een ondersteuningsstructuur waarbij sprake is van: Gevarieerdere ondersteuning waaronder woonbegeleiding en dagbesteding; Nabijheid en directe bereikbaarheid van de begeleiding voor cliënten op ongeplande momenten, 's-nachts en in de weekenden; Snel kunnen op- en afschalen van zorg en ondersteuning. Hieronder valt ook de mogelijkheid van een tijdelijke opvang; Inzet van opgeleide ervaringsdeskundigen, die in staat zijn om als professional de eigen cliëntervaring in te zetten bij het herstel van anderen. 4.8 Onzekerheden In het proces van omvorming hebben we te maken met onzekerheden. Zo is de komende tijd nog onduidelijk of de Wet langdurige zorg opengesteld wordt voor een deel van de cliënten beschermd wonen en of een financieel verdeelmodel van het Rijk per 2020 haalbaar is. Omdat het in de kern om een in gang te zetten beweging gaat, maken we in deze visie een onderscheid in de periode en de periode vanaf Hoe anticipeert Leidschendam-Voorbrug op deze ontwikkelingen? Om in te spelen op deze ontwikkelingen (zie paragraaf 4.7) heeft het college de volgende acties op touw gezet: 5.1 Aanpak verwarde personen De gemeente stelt samen met een brede vertegenwoordiging van betrokken partijen en cliëntenvertegenwoordiging vorm aan een sluitende aanpak verwarde personen. In de uitwerking daarvan wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de bestaande structuren en zorgverlening in de gemeente en de regio. Die uitwerking wordt verwacht in het eerste kwartaal De aanpak dient te staan per 1 oktober Afspraken over extramurale begeleiding en bemoeizorg Eerder is regionaal afgesproken om met ingang van 1 januari 2018 het regionale OGGZbudget over te hevelen naar regiogemeenten. Voor de gemeente Leidschendam-Voorburg gaat het om een bedrag van ruim 242,000 per jaar. Het college met de kernpartners GGZ Rivierduinen, Parnassia, LIMOR, Leger des Heils en Impegno nemen gezamenlijk verantwoordelijkheid om de lokale ondersteuningsstructuur vorm te geven. Met partijen is afgesproken dat zij de huidige bemoeizorg en ambulante begeleiding MO in 2018 voortzetten zoals zij dat tot en met 2017 in opdracht van centrumgemeente Den Haag

6 Pagina 6/8 hebben gedaan. Bovendien zijn er samenwerkingsafspraken tussen deze partijen gemaakt waarmee de bemoeizorg en ambulante begeleiding MO echt een gezamenlijke verantwoordelijkheid is. Genoemde partijen werken ook mee aan de ontwikkeling van de sluitende aanpak verwarde personen. Vanuit die ontwikkeling worden subsidieafspraken met deze partijen voor volgende jaren mogelijk nog aangepast, zodat bemoeizorg en ambulante begeleiding MO naadloos past in de sluitende aanpak verwarde personen. 5.3 Inloop en dagbesteding In de gemeente zijn inloopvoorzieningen voor een groep cliënten met psychische en psychiatrische problemen die zelfstandig wonen en onvoldoende van de algemene voorzieningen gebruik kunnen maken die in de gemeente beschikbaar zijn. In de inloopvoorziening is ruimte voor onderlinge ontmoeting. GGZ Rivierduinen verzorgt daarnaast ook voorlichting voor naasten van en burgers met psychische of psychiatrische klachten aan de hand van thema's. 5.4 Pilot Gebundelde Kracht In de pilot werken acht partijen (GGZ Rivierduinen, MEE, LIMOR, Fonteynenburg, Kwadraad, Gemeente, Woej, Sport en Welzijn) samen aan de transitie van zware naar lichte ondersteuning. De opdracht voor de pilot is om te doen wat nodig is om inwoners met complexe problematiek zo goed mogelijk zelfstandig te laten functioneren. De focus ligt daarbij in eerste instantie op de inwoners met een ernstige psychiatrische aandoening in de wijken Bovenveen en Voorburg-Noord, die zorg en ondersteuning van de partnerorganisaties ontvangen. 5.5 Prestatieafspraken met de woningcorporaties In de prestatieafspraken hebben we opgenomen; De woningcorporaties wijzen maximaal 7% van het aantal woningtoewijzingen per jaar toe aan kwetsbare doelgroepen en zorgbehoevenden exclusief de taakstelling voor vergunninghouders, waarbij de gemeente de noodzakelijke individuele voorzieningen verstrekt. We zullen monitoren of dit toereikend is en waar nodig passen we de prestatieafspraken aan in overleg met de betrokken partijen. 6. Financiën Het regionale budget beschermd wonen bedraagt momenteel ruim 73 miljoen. Het huidige budget maatschappelijke opvang kent een omvang van circa 24 miljoen. De woon- en opvangvoorzieningen worden bekostigd door de gemeente Den Haag. Als het gaat om de financiële consequenties van deze regionale beleidsvisie, dan wordt zoveel mogelijk binnen reguliere subsidiekaders opgevangen. Het jaarlijkse OGGZ-budget voor bemoeizorg en ambulante begeleiding MO van ruim wordt met ingang van 1 januari 2018 overgeheveld naar de gemeente Leidschendam-Voorburg. Voor de langere termijn zijn we afhankelijk van de landelijke kaders. Hopelijk wordt begin 2018 c.q. in de meicirculaire bekend of

7 Pagina 7/8 een financieel verdeelmodel per 2020 start en om welk bedrag het dan gaat voor onder andere Leidschendam-Voorburg. De partijen die de bemoeizorg en ambulante begeleiding MO voor de gemeente uitvoeren verwachten een toename van het aantal cliënten in Mogelijk volgt hieruit nog een financiële opgave in de loop van Samenspraak en Communicatie In de periode is door de gemeente Den Haag regelmatig overleg geweest met BW-MO aanbieders en de regionale cliëntenklankbordgroep, mede in verband van diverse onderzoeken. Er is een werkconferentie georganiseerd waar diverse belanghebbenden aanwezig waren: gemeenten, aanbieders, cliëntenvertegenwoordiging, ggz-instellingen, woningcorporaties, verzekeraars. Dit alles heeft input geleverd voor deze Regionale beleidsvisie, waarbij op onderdelen aanbieders en de cliëntenklankbordgroep zijn betrokken. 7.1 Advies Participatieraad Op 15 september heeft de vakgroep Wmo van de Participatieraad de Regionale beleidsvisie BW en MO behandeld. Het advies van de vakgroep luidt: 'In reactie op de Regionale beleidsvisie beschermd wonen en maatschappelijke opvang brengen wij hierbij ons advies uit. Dit advies is uiteraard gebaseerd op onze kennisname van het stuk, maar ook op constructieve overleggen die we hebben gehad met betreffende beleidsmedewerker van de gemeente en medewerkers van Kompassie (een onafhankelijk informatie- en steunpunt voor mentale gezondheid die zich inzet voor de collectieve belangenbehartiging van de GGz-doelgroep in Den Haag) die hun ervaringen met ons hebben gedeeld. Wij zijn ambtelijk tijdig en actief betrokken bij dit beleidsproces toen we daarom hebben verzocht. Onze waardering daarvoor spreken wij graag uit'. De Participatieraad geeft in haar advies aan het college de volgende punten mee: Gekozen maatregelen compleet, aandacht voor continuïteit van zorg goede keus Tempo en gevoel van urgentie houden in voorbereiding Belang van samenhang aanpak verwarde personen en wonen Belang beschikbaarheid crisis- en terugvalvoorzieningen voor verwarde personen Voor het volledige advies verwijst het college graag naar de bijlage. Deze aandachtspunten worden meegenomen bij de acties die het college op touw heeft gezet (zie paragraaf 5) 7.2 Communicatie De verandering wordt bekend gemaakt door een kort bericht op de gemeentelijke website te plaatsen en via een tweet hier aandacht aan te besteden.

8 Pagina 8/8 8. Conclusie en voorstel Besluitvorming Voorgesteld wordt de regionale beleidsvisie vast te stellen. Om per 2020 continuïteit in de ondersteuning te waarborgen aan cliënten BW en MO is het noodzakelijk dat de gemeente tijdig besluiten neemt over de inkoop van ondersteuning en de wijze van toegang tot voorzieningen (2018) en aanpassing van de verordening en beleidsregels (2019). burgemeester en wethouders van Leidschendam-Voorburg, B.J.D. Huykman secretaris K. Tigelaar burgemeester Bijlage(n) bestemd voor de raad: Regionale beleidsvisie Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang Advies Participatieraad inzake Regionale beleidsvisie BW en MO