Keuzewijzer Valbeveiliging

Transcriptie

1 Keuzewijzer Valbeveiliging Arbouw voor gezond en veilig werken

2 Arbouw voor gezond en veilig werken Arbouw is door werkgevers- en werknemersorganisaties opgericht om de arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid te verbeteren. Binnen Arbouw participeren Algemeen Verbond Bouwbedrijf (AVBB), Federatie van Ondernemersorganisaties in de Afbouw (FOA), FNV Bouw en Hout- en Bouwbond CNV. Amsterdam, september 2004 Het is geoorloofd gegevens uit deze brochure te gebruiken mits daarbij de bron wordt vermeld. Hoewel bij de samenstelling van deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet worden uitgesloten. Arbouw aanvaardt geen aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade ontstaan door of verband houdende met toepassing van door Arbouw gepubliceerde uitgaven.

3 Voorwoord 2 1 Arbowetgeving 3 2 Toelichting op keuzewijzer 4 3 Keuzewijzer valbeveiliging op vloeren en daken 5 4 Toelichting op veiligheidsvoorzieningen 7 Keuzewijzer valbeveiliging Keuzewijzer valbeveiliging 1

4 Voorwoord Er gebeuren veel valongevallen in de bouwnijverheid. Veel van deze ongevallen kunnen voorkomen worden door de juiste valbeveiliging aan te brengen. Optimale valbeveiliging dient in het ontwerp te zijn opgenomen. Is dit niet het geval dan kan in de werkvoorbereidings- en uitvoeringsfase aan de hand van de keuzewijzer valbeveiliging gemakkelijk de juiste valbeveiliging worden gekozen voor de ruwbouw. In de keuzewijzer komen verschillende bouwmethoden aan de orde voor het plaatsen van wanden, vloeren en daken. Per bouwmethode staat aangegeven welke veiligheidsmaatregelen genomen kunnen worden. Hierbij staat de veiligste maatregel vooraan. In hoofdstuk 4 worden de te treffen maatregelen toegelicht aan de hand van verhelderende tekeningen. September Keuzewijzer valbeveiliging

5 1. Arbowetgeving In het Arbobesluit staat dat valgevaar moet worden voorkomen door te werken vanaf een veilige steiger, stelling, bordes of werkvloer of in geval van andere werkplekken door doelmatig leuning- of hekwerk (Arbobesluit art. 3.16, lid 1). Echter, in sommige gevallen mag worden volstaan met veiligheidsnetten of harnasgordels met lijnen, of middelen met ten minste een zelfde mate van beveiliging (lid 3). Dit mag alleen als kan worden aangetoond: dat het niet mogelijk is om de in lid 1 bedoelde voorzieningen aan te brengen, of dat het aanbrengen en wegnemen van deze voorzieningen grotere gevaren met zich meebrengen dan de uit te voeren werkzaamheden zelf. Systemen van collectieve beveiliging hebben volgens de Arbowet altijd voorrang op maatregelen die gericht zijn op individuele bescherming. De oplossingen in de keuzewijzer staan derhalve ook gerangschikt van collectief naar individueel. Werken vanaf een ladder Het aangehaalde wetsartikel kent nog een lid 2, dat zegt dat er ook vanaf een ladder veilig kan worden gewerkt, mits aan de criteria uit Beleidsregel 3.16 wordt voldaan (stabiel opgesteld en een werkhoogte van maximaal 10 m). Echter door de nieuwe regels over het gebruik van de ladder als werkplek (Arbobesluit art en 7.23a) is dit standpunt achterhaald. Eén van de nieuwe voor-chriften is dat men op een ladder altijd veilige steun en houvast moet hebben, waarbij het met de hand dragen van lasten een veilig houvast niet mag belemmeren. Bedoelde regels treden op 15 juli 2006 in werking. Daarom is er in de keuzewijzer geen kolom opgenomen voor de ladder als werplek. De ladder komt wel twee keer verkapt voor: bij het plaatsen van inlijmankers (punt 1.1) en bij het plaatsen van gootsteigers (punt 3.1). Echter, in deze publicatie is hieraan een maximale werkhoogte van 6 m gekoppeld en deze werkzaamheden zijn in de keuzewijzer van een noot voorzien: niet aan te raden. Keuzewijzer valbeveiliging 3

6 2. Toelichting op keuzewijzer De keuzewijzer beschrijft middelen om valgevaar op vloeren en daken weg te nemen of de kans op letsel na een val te verkleinen. Het gaat hierbij om beveiliging bij alle werkzaamheden die vanaf vloeren of daken moet plaatsvinden. Denk aan het aanbrengen van wanden (of kolommen), vloeren (of balken) en daken bij de verschillende bouwmethoden. Meer toegespitst op de situatie betreft het valbeveiliging op de volgende plekken: langs vloerranden en wandsparingen; aan het legfront, tijdens het leggen van prefab vloerelementen; bij vloersparingen; langs dakranden (van platte en hellende daken); bij daksparingen. Het gaat in beginsel om beveiligingen in de ruwbouwfase. Deze beveiligingen moeten in functie blijven totdat het valgevaar is geweken, of totdat er een opvolgend veiligheidssysteem is aangebracht. De eerste kolom van de keuzewijzer geeft een specificatie van de meest voorkomende situaties die beveiliging behoeven, gesplitst naar bouwmethode. In de tweede tot en met de zevende kolom staan de mogelijke valbeveiligingssystemen. Systemen van collectieve beveiliging (aangegeven als eerste keusoplossingen) hebben hierbij voorrang op maatregelen voor individuele beveiliging (derde keusoplossing). Binnen de eerste keusoplossingen die beschreven zijn, hebben de maatregelen uit de kolommen A en B de voorkeur. De maatregelen die beschreven zijn in de kolommen C tot en met F mogen alleen worden toegepast als de maatregelen uit de kolommen A en B redelijkerwijs niet mogelijk zijn of het toepassen van die maatregelen meer gevaar oplevert dan de uit te voeren werkzaamheid zelf. In hoofdstuk 4 staan de in kolom A tot en met F beschreven veiligheidsvoorzieningen toegelicht. 4 Keuzewijzer valbeveiliging

7 3. Keuzewijzer valbeveiliging op vloeren en daken 1e keusoplossing (Arbobesluit art lid 1) 2e keusoplossing (Arbobesluit art lid 3) 3e keusoplossing (Arbobesluit art lid 3) collectieve beveiliging collectieve beveiliging individuele beveiliging A. steiger, bordes of werkvloer B. leuning- of hekwerk C. veiligheidsnet D. schokdempend materiaal E. veiligheidslijn voor harnasgordel (min. 4 m van de rand) F. ankerpunt voor harnasgordel (min. 4 m van de rand) 1. Wanden 1.1 Kalkzandsteenelementen 1.2 In het werk gestort 1.3 Prefab 1.4 Gevelsluitend 1.5 Wandsparingen (borstwering lager dan 1 m boven vloerniveau) 2. Vloeren 2.1 Vloerranden van reeds aangebrachte vloeren 2.2 Vloerplaten (legfront) Vloerplaten ondersteund (bekisting, schilvloeren) - vloerhoogte < 4 m - vloerhoogte > 4 m Vloerplaten met vrije overspanning (kanaalplaten, ribvloeren, dakplaten) - vloerhoogte < 4 m - vloerhoogte > 4 m - steiger (1) - randtafel (2) - steiger (1) - randtafel (2) - steeksteiger (3) - uitrijsteiger (3) - eindwandsteiger (3) - steiger (1) - randtafel (2) - eindwandsteiger (4) - steiger (1) - hefsteiger (5) - eindwandsteiger (5) - steiger (1) - bordes / vloer - steiger (1) - (rol)steiger vanaf ondergelegen vloer (12) - (rol)steiger vanaf ondergelegen vloer (12) - * m.b.v. inlijmankers (tot max. 6 m hoogte) - bij vloerrand - borstwering in ontwerp meegenomen (4) - vooraf bevestigd aan wand (4) - bij vloerrand (2, 4) - bij vloerrand - bij vloerrand (2, 3) - vooraf bevestigd aan vloerplaat (8) - vooraf bevestigd aan vloerplaat (8) - vooraf bevestigd aan vloerplaat (8) - vooraf bevestigd aan vloerplaat (8) - 1,8 m hoog bij vloerrand (7) - tot minstens 2 m buiten vloerrand (7) - onder vloerplaten (7) - op ondergelegen obstakelvrije vloer (9) - op ondergelegen obstakelvrije vloer (9) - horizontaal toegepast systeem (10) - horizontaal toegepast systeem (10) - vloerhoogte > 4 m harnasgordel met rolautomaat (6) - vloerhoogte < 4 m werkgebied begrensd (6) - werkgebied begrensd (11) - harnasgordel met rolautomaat (11) - werkgebied begrensd (11) - harnasgordel met rolautomaat (11) * niet aan te raden (De getallen tussen haakjes verwijzen naar de figuurnummers in hoofdstuk 4) Keuzewijzer valbeveiliging 5

8 1e keusoplossing (Arbobesluit art lid 1) 2e keusoplossing (Arbobesluit art lid 3) 3e keusoplossing (Arbobesluit art lid 3) collectieve beveiliging collectieve beveiliging individuele beveiliging A. steiger, bordes of werkvloer B. leuning- of hekwerk C. veiligheidsnet D. schokdempend materiaal E. veiligheidslijn voor harnasgordel (min. 4 m van de rand) F. ankerpunt voor harnasgordel (min. 4 m van de rand) 2.3 Vloersparingen 3. Daken 3.1 Dakranden 3.2 Dakplaten (legfront), stapositie meer dan 2,5 m boven de vloer - dakhelling 15 tot 60 - dakhelling > 60 - draagkrachtig dichtgelegd (14) - bordes / vloer - steiger - steigervloer (1, 13, 15) - eindwandsteiger - * gootsteiger (tot 6 m hoogte) (14) - (rol)steiger vanaf ondergelegen vloer (13) - steigervloer naar dak toegebouwd (17) - (rol)steiger vanaf ondergelegen vloer (13) - bij vloerrand (4) - bij dakrand (15, 17) - onder of in sparing (7) - 1,8 m hoog haaks op dakhelling - tot minstens 2 m buiten dakrand - onder dakconstructie (bij valhoogte > 4 m) - onder dakconstructie (bij valhoogte > 4 m) (17) - op ondergelegen obstakelvrije vloer (bij valhoogte < 4 m) - op ondergelegen obstakelvrije vloer (bij valhoogte < 4 m) - horizontaal toegepast systeem - over de dakhelling en nok geplaatste lijnconstructie - valhoogte > 4 m harnasgordel met rolautomaat - valhoogte < 4 m werkgebied begrensd - hangsteiger over dakhelling (16) 3.3 Uitvoeren werkzaamheden op het dakvlak - dakhelling 45 tot 60 hoogte meer dan 5 m (verticaal gemeten van dakvoet tot nok) - dakhelling groter dan 60 wordt beschouwd als een gevel - hefsteiger over dakhelling (18) - steigervloer naar dak toegebouwd (17) - tussenbeveiliging op dakvlak (15) - tussenbeveiliging op dakvlak (15) - horizontaal toegepast systeem - over de dakhelling en nok geplaatste lijnconstructie - valhoogte > 4 m harnasgordel met rolautomaat - valhoogte < 4 m werkgebied begrensd - bootsmanstoel (19) - hangsteiger over dakhelling (16) - hefsteiger over dakhelling (18) 3.4 Daksparingen - draagkrachtig dichtgelegd - bij rand van sparing - onder of in sparing (17) * niet aan te raden (De getallen tussen haakjes verwijzen naar de figuurnummers in hoofdstuk 4) 6 Keuzewijzer valbeveiliging

9 4. Toelichting op veiligheidsvoorzieningen Dit hoofdstuk geeft een toelichting op de in kolommen A tot en met F beschreven veiligheidsvoorzieningen. De nummering correspondeert met de nummering in de keuzewijzer. 1. Wanden 1.1 Kalkzandsteenelementen Bij het verlijmen van kalkzandsteenwanden zijn er maar enkele mogelijkheden: een steigervloer ter hoogte van de vloer waarop wordt gewerkt (zie figuur 1) randtafels die dragen op de onderliggende vloer. Dit is in deze situatie minder gebruikelijk maar het is een goede oplossing (zie figuur 2) leuningwerk op ingelijmde ankers. Dit is geen optimale 1e keusoplossing, er kleven zelfs risico's/ nadelen aan: - zowel staanders als leuningen moeten vanaf een ladder van buitenaf worden aangebracht. De ladder is als werkplek af te raden. - de inlijmankers zijn vaak instabiel en niet maatvast. De verankeringssterkte is afhankelijk Figuur 1 Een steigervloer als valbeveiliging bij het verlijmen van kalkzandsteenwanden en als beveiliging van het dak van een zorgvuldige uitvoering en niet controleerbaar. 1.2 In het werk gestort Bij in het werk gestorte wanden is er een veelheid aan oplossingen. Onder het begrip "in het werk gestort" vallen ook gietbouwwanden (tunnels of wanden). De mogelijkheden van valbeveiliging zijn: een steigervloer ter hoogte van de vloer waarop wordt gewerkt (zie figuur 1) randtafels die dragen op de onderliggende vloer (zie figuur 2) steeksteigers, ook wel vork- of omloopsteigers genoemd. Deze klemmen, met vorken om de vloeren, kunnen zijn uitgerust met neerklapbaar hekwerk, bij voorkeur voorzien van netten (zie figuur 3) uitrijsteigers, die dragen op de onderliggende vloer. Ook deze kunnen zijn uitgerust met neerklapbaar hekwerk en eventueel netten (zie figuur 3). Zij dienen om een tunnelbekisting voldoende te kunnen uitrijden om hem te kun- Figuur 2 Randtafels als valbeveiliging bij: - het verlijmen van kalkzandsteenwanden - in het werk gestorte wanden of prefabwanden (en aan de kopgevel bij betonwanden een eindwandsteiger) Keuzewijzer valbeveiliging 7

10 nen aanslaan aan het hijsgereedschap eindwandsteigers. Behalve steigervloeren behoeven alle oplossingen een valbeveiliging (en omloopmogelijkheid) aan de kopgevels en bij gevelsprongen. Hiervoor dienen eindwandsteigers die worden geplaatst op vooraf in de betonwand aangebrachte ophangschoenen (zie figuur 2 en 3). Vanaf de eindwandsteiger kan het leuningwerk voor de bovenliggende vloer worden aangebracht, eventueel gecombineerd met de randkist (zie figuur 2) Leuning- of hekwerk bij de vloerrand. Voor deze oplossing kan worden gekozen indien wanden of kolommen voldoende vrij blijven van de vloerrand. Er bestaan daarvoor verschillende systemen, onder andere door middel van vloerpotjes, diverse Figuur 3 Steeksteigers, uitrijsteigers en eindwandsteigers; veel toegepast als valbeveiliging bij in het werk gestorte wanden (inclusief tunnelbekisting) soorten beugels voor de leuningstaanders of voor de leuningen zelf (bijvoorbeeld aan de kop van de wanden). 1.3 Prefab Ook bij het aanbrengen van prefabwanden is er een veelheid aan oplossingen: een steigervloer ter hoogte van de vloer waarop wordt gewerkt (zie figuur 1) randtafels die dragen op de onderliggende vloer (zie figuur 2), in combinatie met eindwandsteigers aan de kopgevels en bij gevelsprongen eindwandsteigers over de gehele gevel, geplaatst op vooraf in de wand aangebrachte ophangschoenen (zie figuur 4) wandelementen die 1 m boven de vloer uitsteken (borstwering) en zodoende ook een tweeledige functie hebben: beveiliging bij het aanbrengen van de wand en bij andere werkzaamheden op de vloer (zie figuur 4). leuningwerk dat vooraf aan het prefabwandelement wordt bevestigd (zie Figuur 4 figuur 4). Deze oplossing biedt tevens valbeveiliging bij andere werkzaamheden op de vloer. Verschillende typen valbeveiliging bij aanbrengen prefabwanden: - eindwandsteigers over de gehele gevel - voorgemonteerd leuningwerk op de prefabwanden - prefabelementen in het ontwerp voorzien van tenminste 1 m boven de vloer doorstekende borstwering 8 Keuzewijzer valbeveiliging

11 1.4 Gevelsluitend Gevelsluitende wanden onderscheiden zich van prefabwanden uit paragraaf 1.3, doordat ze in de regel in de ruwe afbouw worden aangebracht en geen dragende functie hebben. De mogelijke typen valbeveiliging zijn: een steigervloer ter hoogte van de onderzijde van het element (zie figuur 1) een elektrische hefsteiger verankerd aan de gevel (zie figuur 5) eindwandsteigers over de gehele gevel, geplaatst op vooraf in de wand aangebrachte ophangschoenen (zie figuur 4 en 5). leuning- of hekwerk dat zodanig is ontworpen/geplaatst dat men er bij de stel-/montagewerkzaamheden achter kan blijven Kolom F ankerpunten tenminste 4 m van de vloerrand verwijderd, gebruikmakend van een harnasgordel met rolautomaat (zie figuur 6). Deze oplossing is alleen toepasbaar bij een valhoogte Figuur 5 Een hefsteiger en eindwandsteigers als valbeveiliging bij het aanbrengen van gevelsluitende wanden groter dan 4 m. Op vloeren lager dan 4 m moet met een vaste lijnlengte worden gewerkt (gebiedsbegrenzing). Beide zijn 3e keusoplossingen. 1.5 Wandsparingen Wandsparingen waarvan de onderzijde zich lager dan 1 m boven vloerniveau bevindt, moeten zijn beveiligd tegen valgevaar. Dit kan op de volgende manieren: een steigervloer aan de buitenzijde, ter hoogte van de vloer waarop wordt gewerkt (zie figuur 1) een bordes of vloer aan de buitenzijde, ter hoogte van de vloer waarop wordt gewerkt leuning- of hekwerk bij de wandsparingen waarvan de bovenkant zich minstens 1 m boven vloerniveau bevindt. 2. Vloeren 2.1 Vloerranden van reeds aangebrachte vloeren Dit gaat veelal om vloeren die zich in de ruwbouwfase bevinden en waarop diverse werkzaamheden moeten worden verricht. De mogelijkheden van beveiligen zijn: Figuur 6 Systeem van vloerankers of klemmen, harnasgordels met rolautomaat voor aanbrengen van gevelsluitende wanden Keuzewijzer valbeveiliging 9

12 een steigerwerkvloer ter hoogte van de vloer waarop wordt gewerkt (zie figuur 1) leuning- of hekwerk nabij de vloerranden (zie figuur 2 en 3; de lagere vloervelden) Kolom C verticale veiligheidsnetten aan de vloerrand van ten minste 1,80 m hoog (zie figuur 7) horizontale veiligheidsnetten tot ten minste 2 m buiten de vloerrand (zie figuur 7). De laatste twee oplossingen zijn 2e keusoplossingen. Ze hebben echter wel een tweeledige functie: vloerrandbeveiliging tijdens het leggen van de vloerplaten èn ook zodra de vloer er ligt. Figuur 7 Veiligheidsnetten als vloerrandbeveiliging tijdens en na het leggen van de vloerplaten: - tenminste 1,80 m verticaal, of - tenminste 2,00 m horizontaal Tevens beveiliging van vloersparingen 2.2 Vloerplaten aan het legfront Vloerplaten ondersteund (bekisting, schilvloeren) Indien vloerplaten ondersteund zijn, kun je aan het legfront niet met veiligheidsnetten werken. Er resten de volgende mogelijkheden: leuning- of hekwerk vooraf op de vloerplaat aangebracht (zie figuur 8) Kolom D schokdempend materiaal op de obstakelvrije onderliggende vloer (zie figuur 9). Deze oplossing is alleen toepasbaar bij vloerhoogten tot 4 m. Het is een 2e keusoplossing Figuur 8 Op de vloerplaat voorgemonteerd leuning- of hekwerk als valbeveiliging aan het legfront Figuur 9 Schokdempend materiaal op de onderliggende vloer als beveiliging/ bescherming aan het legfront 10 Keuzewijzer valbeveiliging

13 Figuur 10 Een systeem van horizontale veiligheidslijnen, rolautomaat en harnasgordel op circa 1 m boven vloerniveau als beveiliging aan het legfront van vloerplaten. In geval van vloerhoogten kleiner dan 4 m moet het systeem gebiedsbegrenzend zijn Figuur 11 Systeem van vloerankers of klemmen, harnasgordels met rolautomaat als beveiliging aan het legfront van vloerplaten. In geval van vloerhoogten kleiner dan 4 m moet het systeem gebiedsbegrenzend zijn Kolom E een systeem van horizontale veiligheidslijnen op circa 1 m boven vloerniveau voor het gebruik van harnasgordel met rolautomaat, ook wel valbeveiliger met automatische lijnspanner genoemd (zie figuur 10). Deze oplossing is alleen toepasbaar bij een vloerhoogte van 4 m of meer. Op vloeren lager dan 4 m moet met een vaste lijnlengte worden gewerkt (gebiedsbegrenzing). Beide zijn 3e keusoplossingen Kolom F ankerpunten of speciale klemmen in de vloer voor het gebruik van harnasgordel met rolautomaat (zie figuur 11). De ankerpunten dienen zich op minstens 4 m van het legfront te bevinden. Ook deze oplossing is alleen toepasbaar bij een vloerhoogte van 4 m of meer. Op vloeren lager dan 4 m moet met een vaste lijnlengte worden gewerkt (gebiedsbegrenzing). Beide zijn 3e keusoplossingen Vloerplaten met vrije overspanning (kanaalplaten, ribvloeren, dakplaten) Vanwege het ontbreken van obstakels onder de vloerplaten zijn er meer mogelijkheden: vanaf (rol)steigers op de ondergelegen vloer (zie figuur 12) leuning- of hekwerk vooraf op de vloerplaat aangebracht (zie figuur 8) Figuur 12 (Rol)steigers op de ondergelegen vloer als valbeveiliging aan het legfront van vloerplaten Keuzewijzer valbeveiliging 11

14 Kolom C veiligheidsnetten onder vloerplaten (zie figuur 7). Deze oplossing is alleen te gebruiken indien de vloer meer dan 4 meter boven de ondergelegen vloer ligt. Dit is een 2e keusoplossing. Kolom D schokdempend materiaal op de onderliggende obstakelvrije vloer (zie figuur 9). Deze oplossing is alleen toepasbaar bij vloerhoogten tot 4 m. Het is een 2e keusoplossing. Kolom E een systeem van horizontale veiligheidslijnen op circa 1 m boven vloerniveau, voor het gebruik van harnasgordel met rolautomaat (zie figuur 10). Deze oplossing is alleen toepasbaar bij een vloerhoogte van 4 m of meer. Op vloeren lager dan 4 m moet met een vaste lijnlengte worden gewerkt (gebiedsbegrenzing). Beide zijn 3e keusoplossingen de goot en een rolsteiger als valbeveiliging bij het leg- Figuur 13 Een steigervloer als dakrandbeveiliging ter plaatse van Kolom F gen van dakplaten aan de bovenzijde van het dak ankerpunten of speciale klemmen in de vloer voor het gebruik van harnasgordel met rolautomaat (zie figuur 11). De ankerpunten dienen zich op minstens 4 m van het legfront te bevinden. Ook deze oplossing is alleen toepasbaar bij een vloerhoogte van 4 m of meer. Op vloeren lager dan 4 m moet met een vaste lijnlengte worden gewerkt (gebiedsbegrenzing). Beide zijn 3e keusoplossingen. 2.3 Vloersparingen Ook vloersparingen moeten in alle fasen zijn beveiligd tegen valgevaar. De mogelijkheden zijn: draagkrachtig dichtgelegd en tegen verschuiven geborgd. Dit kan aan de bovenzijde (zie figuur 14) in de dag van de sparing en van onderaf (onderstempeld) een (hulp)bordes of (hulp)vloer er direct onder een steigervloer er direct onder leuning- of hekwerk nabij de rand van de sparing (zie figuur 4, niet indien er boven de sparing moet worden gewerkt, bijvoorbeeld aan een kap) Kolom C een veiligheidsnet onder of in de sparing (zie figuur 7). 3. Daken 3.1 Dakranden Het gaat hier om hellende daken (vanaf 15 ) en de dakranden aan zowel de goot als de kopeinden van de dakschilden. De mogelijkheden zijn: een steigervloer ter hoogte van de goot (zie figuur 13) Figuur 14 Gootsteigers bestaande uit ophangjukken en vlonders 12 Keuzewijzer valbeveiliging

15 Figuur 15 Leuningwerk of veiligheidsnetten als tussenbeveiliging op hoog dakvlak (en leuning- of hekwerk aan de rand van het dakschild) Figuur 16 Een hangsteiger, die de dakhelling volgt, als valbeveiliging bij o.a. het aanbrengen van dakplaten eindwandsteigers op vooraf in de gevel aangebrachte ophangschoenen (zie figuur 4) gootsteigers bestaande uit ophangjukken en vlonders (zie figuur 14). Dit is weliswaar ogenschijnlijk een 1e keus-oplossing, maar er kleven risico s aan. De ophangjukken worden in de regel vanaf een ladder aangebracht. Dit strookt niet met de nieuwe regels over de ladder als werkplek. Ook bij het aanbrengen van de vlonders en het leuningwerk bestaat valgevaar en is er sprake van overmatige fysieke belasting. Tenslotte is er het nadeel dat er in veel gevallen geen sprake is van een vlakke vloer, vanwege de onderlinge oplegging van de vlonders. Vandaar de geadviseerde beperking tot 6 m hoogte en de noot: niet aan te raden leuning- of hekwerk ter plaatse van de goot/ dakrand, met een hoogte van tenminste 1 m boven de goot/dakrand, gemeten haaks op het dakvlak Kolom C een veiligheidsnet ter plaatse van de goot/ dakrand, tenminste 1,80 m hoog, gemeten haaks op het dakvlak of een horizontaal veiligheidsnet tot 2 m buiten de goot. Beide zijn 2e keusoplossingen. Alle tot nu toe genoemde oplossingen betreffen de gootzijde van het dak. Ter plaatse van de kopeinden van de dakschilden moet ook worden gezorgd voor valbeveiliging. Dit kan op de volgende manieren: een steigervloer voldoende dicht onder de rand van het dak (zie figuur 13) leuning- of hekwerk aan de rand van het dakschild (zie figuur 15). 3.2 Dakplaten Het dichtmaken van het dak c.q. het leggen van dakplaten gebeurt in verband met de lengte van de platen in de regel vanaf minstens twee posities. Bij enkele oplossingen is ook een beveiliging ter hoogte van de goot nodig (bijvoorbeeld een steigervloer). De mogelijke beveiligingen zijn: Keuzewijzer valbeveiliging 13

16 een (rol)steiger vanaf de ondergelegen vloer (zie figuur 13) een steigervloer naar het dak toe gebouwd (zie figuur 17) een hangsteiger die de dakhelling volgt (zie figuur 16), alleen bij dakhellingen vanaf 60 ; voor deze toepassing dient vooraf overleg te worden gevoerd met de fabrikant/leverancier van de hangsteiger een hefsteiger die de dakhelling volgt (zie figuur 18). Alleen bij dakhellingen vanaf 60 ; voor deze toepassing dient vooraf overleg te worden gevoerd met de fabrikant/ leverancier van de hefsteiger Kolom C veiligheidsnetten onder de dakconstructie, bij een valhoogte van meer dan 4 m (zie figuur 17). Dit is een 2e keusoplossing Figuur 17 Een steigervloer naar het dakvlak toegebouwd voor o.a. Kolom D het aanbrengen van dakplaten (en veiligheidsnetten schokdempend materiaal op obstakelvrije vloer bij een valhoogte van minder onder de dakconstructie) dan 4 m (zie figuur 9). Dit is een 2e keusoplossing Kolom E een systeem van veiligheidslijnen en harnasgordels: - horizontaal toegepast, bijvoorbeeld bij de nok, of - via een over de nok geplaatst lijnsysteem met bijbehorende middelen Dit zijn 3e keusoplossingen Kolom F ankerpunten op minstens 4 m van de dakrand voor het gebruik van harnasgordels (tot een dakhelling van 30 ). Dit is een 3e keusoplossing (zie voor de voorwaarden ook 2.2.1). 3.3 Werkzaamheden op het dakvlak Bij werkzaamheden op het dakvlak is een scheiding aangehouden in dakhellingen van 45 tot 60. Daken met een hellingshoek groter dan 60 worden voor wat betreft beveiliging beschouwd als een gevel. Ook hier vragen sommige oplossingen om een beveiliging ter hoogte van de goot. De mogelijke beveiligingen zijn: een steigervloer naar het dak toegebouwd (zie figuur 17) een hangsteiger die de dakhelling volgt; alleen bij dakhellingen groter dan 60 en na overleg met de fabrikant/leverancier (zie figuur 16) Figuur 18 Een hefsteiger die de dakhelling volgt als valbeveiliging bij het aanbrengen van dakplaten 14 Keuzewijzer valbeveiliging

17 een hefsteiger, alleen bij dakhellingen groter dan 60 en na overleg met de fabrikant/ leverancier (zie figuur 18) en kolom C een tussenbeveiliging op het dakvlak in de vorm van leuning- of hekwerk c.q. veiligheidsnetten op de lijn waar de valhoogte (verticaal gemeten) de 5 m overschrijdt. In dit geval hebben veiligheidsnetten de voorkeur (zie figuur 15) Kolom E een systeem van veiligheidslijnen en harnasgordels: - horizontaal toegepast bijvoorbeeld ter plaatse van de nok, of - via een over de nok geplaatst lijnsysteem met bijbehorende middelen. Kolom F een bootsmanstoel met dubbele ophanging voor werkzaamheden aan steile dakvlakken, bijvoorbeeld leidekken (zie figuur 19) ankerpunten op minstens 4 m van de dakrand voor het gebruik van harnasgordels. heden op het dakvlak Figuur 19 Een bootsmanstoel voor het uitvoeren van werkzaam- Dit is een 3e keusoplossing (zie voor de voorwaarden ook 1.4). Ter plaatse van de kopeinden van de dakschilden moet ook worden gezorgd voor valbeveiliging. Dit kan op de volgende manieren: een steigervloer voldoende dicht onder de rand van het dak (zie figuur 13) leuning- of hekwerk aan de rand van het dakschild (zie figuur 15). 3.4 Daksparingen Ook daksparingen moeten in alle fasen zijn beveiligd tegen valgevaar. De mogelijkheden zijn: draagkrachtig dichtgelegd en tegen verschuiven geborgd leuning- of hekwerk nabij de randen van de sparing Kolom C veiligheidsnetten onder of in de sparing (zie figuur 17); dit is een 2e keusoplossing. Keuzewijzer valbeveiliging 15

18 Productie Aboma+Keboma, Ede Arbouw, Amsterdam BouwNed / KOMAT, Gouda Illustraties Dolf Stekhoven, BNO Amsterdam Druk De Volharding, Amsterdam 16 Keuzewijzer valbeveiliging

19 Arbouw La Guardiaweg DG Amsterdam Postbus AC Amsterdam telefoon (020) telefax (020) internet arbouw@arbouw.nl Voor vragen over arbeidsomstandigheden: Arbouw Infolijn (020) ARB