Ik wens u allen een goed en gezond jaar!

Transcriptie

1 Toespraak Commissaris van de Koningin Karla Peijs tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst van de provincie Zeeland op vrijdag 6 januari 2012 in de Nieuwe Kerk te Middelburg. alleen gesproken tekst geldt. Beste Zeeuwen, Graag heet ik u van harte welkom in het Zeeuws Jaar van het Water! In het jaar van het water laten we zien wat de combinatie zee en land ons gebracht heeft, wat we er anno 2012 aan kunnen beleven en wat n stuwende kracht dat water voor onze toekomst kan zijn. Van alle Nederlanders komen de Zeeuwen uit de bus als het meest trots op hun provincie. Veel mensen denken dat de Friezen dat zijn, het meest trots op hun provincie, maar veel mensen denken ook dat Friesland dé waterprovincie van Nederland is. En dat is natuurlijk ook onzin. Onze Zeeuwse identiteit ontlenen we aan de band met die wijde watervlaktes om ons heen, de zeearmen. Land in zee, dat is Zeeland. Vanaf het moment dat er mensen rond liepen in wat we nu Zeeland noemen bepaalt water ons landschap, onze economie en onze strategische positie. Waar je je ook bevindt in Zeeland, overal sta je binnen 10 minuten aan het open water. De zee zorgt voor bijzondere elementen in het Zeeuwse landschap. Er is altijd een overkant. Ook al heeft niet elke gemeente een strand of ligging aan open zee, alle gemeenten in Zeeland hebben jachthavens. Dat maakt onze provincie uniek. De zee golft om het land heen in eeuwige dynamiek. Water trekt aan en het schrikt af. Het boezemt ontzag in en het levert ontspanning. Dat zag je op 1 januari tijdens de vele nieuwjaarsduiken. Ik geef toe, je moet ervan houden, maar bijvoorbeeld in Veere werd originele Zeeuwse vissnert geserveerd en dat verzachtte de kou natuurlijk een beetje. We verdienen aan het water! Dat zie je als immense schepen vlak onder de kust voorbij varen en vaak onze havens aandoen. Als je in Vlissingen aan de Boulevard zit te eten, varen de schepen praktisch door je soep. In de zomer op het strand zie je in miniatuur iets van de aantrekkingskracht van het water op de mens. Er wordt gesparteld in de zee, maar er is ook ontzag voor de branding en de kracht van de neervallende brekers. Er worden voortdurend waterwerken gebouwd, kanalen en dammetjes, eilanden en forten opgericht. In het groot gaat dat niet anders. Hier aan de kust worden ingenieurs van de toekomst gevormd. Het verhaal van Zeeland is een verhaal van wisselende contouren en een wisselende relatie met water. Norbertijnse monniken uit Vlaanderen begonnen in de vroege Middeleeuwen met

2 inpolderingen. Elke dijk in Zeeland is ooit een zeedijk geweest. Als bij een overstroming een dijk wegspoelde legden ze weer een nieuwe aan. Dankzij al die inspanningen en door al die dijkdoorbraken is een prachtig land ontstaan met polders en poldertjes, met welen en kreken. Een landschap dat altijd een aantrekkelijke vestigingsplaats is geweest. Door de vruchtbare bodem en visrijke wateren was er altijd voedsel en konden onze voorouders handel drijven. Maar dat ging niet zonder moeite! Water is en blijft een uitdaging. Door de eeuwen heen lieten de Zeeuwen zich niet verjagen door de grillige omstandigheden. Integendeel: ze pasten zich creatief aan, bedachten nieuwe middelen van bestaan, en hielden vol. Schouders eronder en doorgaan! Op die manier heeft de zee ook de Zeeuwen gevormd. Als de natuur vriendelijker en de omstandigheden milder zouden zijn geweest, was de Zeeuw minder uitgesproken van karakter geweest, daar ben ik van overtuigd. Tot in de 17e eeuw veranderde het patroon van de Zeeuwse Delta met enige regelmaat drastisch. En ook daarna was het water de Zeeuwen niet altijd vriendelijk gezind. De stormvloed van 1953, hoe triest ook, was de aanleiding tot de bouw van de Deltawerken, die hun weerga niet kennen in de wereld. Met de Deltawerken zou de zee volledig worden buitengesloten, dacht men. Maar nog tijdens het karwei was de verhouding tussen land en zee weer aan een herijking toe. Het sluitstuk van de Deltawerken, de Oosterscheldekering, werd het symbool van de verhouding die Zeeuwen vaak nog hebben met het water: veiligheid boven alles. Maar ook symbool van een nieuwe verbinding tussen economie (visserij) en ecologie (behoud getijdewerking). Hoe staan we er nu voor, 25 jaar later? Inmiddels weten we dat met de ideeën over veiligheid van toen het hoofdstuk "veilig" niet afgesloten kan worden. De natuur geeft niet op. De zeespiegel rijst. In de Deltawateren worden we geconfronteerd met onwenselijke ontwikkelingen: Zandhonger in de Oosterschelde, diepe delen van de Grevelingen zuurstofloos. En de berichten over blauwalg in het Volkerak-Zoommeer horen al bijna standaard bij het zomerse weerbericht. Ook economisch verkeert Zeeland momenteel in zwaar weer. Donkere wolken pakken zich samen boven dijken en duinen. De crisis laat zich voelen. Daarbij denk ik eerst en vooral aan de honderden werknemers van Zalco, die kort vóór Kerst te horen kregen dat hun bedrijf de deuren sloot. In onze kleine provincie, waar iedereen wel iemand kent die werkzaam was bij dat grote bedrijf, is dat een zware klap. Een domino-effect voor de toeleveringsbedrijven en middenstanders lijkt onafwendbaar. En ik denk natuurlijk ook aan alle andere mensen die werkloos zijn geworden of waarvan hun baan op de tocht staat.

3 Ook overheden moeten bezuinigen, de provincie staat voor een omvangrijke reorganisatie. Er moeten keuzes worden gemaakt. En opnieuw bestaat de mogelijkheid dat er een Rijksdienst vertrekt uit Zeeland. Daarover is nog veel onzekerheid. We maken ons sterk om er andere rijksdiensten voor terug te krijgen, zoals de marinierskazerne in Vlissingen en een onderdeel van een nieuw politiedienstencentrum. Schouders eronder en doorgaan! Niet bij de pakken neerzitten, maar onze kop in de wind steken, is mijn advies. Dan komen we vanzelf weer bovendrijven: luctor et emergo! Innovatie is een goed antwoord op de moeilijkheden. In ons nieuwe collegeprogramma Stuwende Krachten zetten we in op de versterking van economische ontwikkeling, groei en innovatie. Als we nu het verleden, de geschiedenis van de Zeeuwen gebruiken om ervan te leren, zien we dat de meest succesvolle bedrijven steeds hun oorsprong én voorsprong te danken hadden aan het water. Of het nu gaat om de visserij, de scheepsbouw, de havens of bedrijven in logistiek en industrie. Waar liggen nu onze kansen als land in zee? De Delta is nog altijd een prima plek om te leven, te produceren, ondernemen en recreëren. Maar nu anders! Niet meer met de rug naar het water en de zee buitensluiten, maar meebewegen met het getij en gebruik maken van de kansen die het water biedt. Het is tijd voor nieuwe innovaties op het grensvlak van water en land. Voor slimme antwoorden op het omgaan met zoet water in een zilte omgeving, zoals visserij op het land en landbouw op het water. We hebben sinds kort een nieuw woord: de zeeboerderij. Daar wordt zeewier gekweekt, dat bol staat van eiwitten en zetmeel. Het kan verwerkt worden in kroketten en medicijnen, maar ook dienen als bio-energie. Landbouw, chemie en energie-opwekking hebben een verbinding gemaakt en vormen de basis voor een meer duurzame industrie. In de Kanaalzone lopen we voorop in deze ontwikkeling, samen met onze Belgische buren. De havens van Zeeland zitten in de lift. De groeicijfers zijn indrukwekkend. Ze zijn misschien niet Chinees, maar we doen het goed in vergelijking met Rotterdam en Antwerpen. Terneuzen staat in de startblokken om een nieuwe poort naar Parijs te worden voor de binnenvaart. Zee-armen, kanalen en binnenwateren zijn de "snelwegen" van de toekomst, met havens als logistieke verkeersknooppunten. We dromen van een nieuwe Delta, met getijdecentrales, energiedijken en een ecologisch verantwoorde Grevelingenbrug. "Building with nature", waterbouw die goed is voor de natuur. En voor de infrastructuur en de economie. Zeeland kan daarin een voortrekkersrol vervullen. De unieke ligging van Zeeland kunnen we benutten als een "Central Park" tussen de drukke steden

4 en hectische verkeersaders van de Randstad, de Brabantse stedenrij en de Vlaamse ruit. Het onderwijs kan zich onderscheiden door in te spelen op de unieke eigenschappen van Zeeland als land in zee. De Hogeschool Zeeland is daar al druk mee bezig. De Delta Academy leidt de Delta-ingenieurs van de toekomst op. En de Scaldis Academy die in 2012 officieel van start gaat, richt zich op "coastal business": toerisme, wellness, sport en internationale handel We kunnen meeliften met het beeld dat de toeristen van Zeeland hebben over al die dijken en dammen. Die zijn stoer, dames en heren, maar ook "hot". De Zeeuwse wateren en de Deltawerken zijn plekken geworden waar je het bijzondere gevoel van land in zee kunt beleven. De Brouwersdam is één grote tribune tijdens Concert at Sea. En op de Oesterdam bereiden Vietnamezen hun zilte zaligheden vers uit de Oosterschelde. Je kunt bij ons klimmen op een pijler maar ook kitesurfen. Er worden kustmarathons gehouden en surfwedstrijden. En je kunt de wondere wereld onder water bewonderen in Oosterschelde en Grevelingen. Het Zeeuws Jaar van het Water biedt volop handvatten om te genieten van de positieve dingen die het water ons biedt: culinaire lekkernijen uit het water, cultuur, sport, waterrecreatie, onderwijs en wetenschap. Water lééft in Zeeland. Zeeland lééft in het water. Water zorgt voor kennis, energie, recreatie, eten, werk en geld wordt een jaar vol wateractiviteiten. Geniet ervan. En doe mee om de kwaliteiten van ons land in zee te laten zien. Samen kunnen we een spetterend Zeeuws jaar van het water neerzetten. U vindt alle evenementen en informatie op Ik roep u allemaal op om ook in 2012 de schouders weer onder onze economie te zetten. Ik zei het al, de Zeeuwen hebben zich in de loop de eeuwen niet laten verjagen door de omstandigheden. Hoe grillig ook. En dat laten we ook nu niet gebeuren. Daarmee houden we een mooie traditie in stand. De eerste inwoners van Zeeland waren immers schaapherders, geen schapen. Laten we de kansen van Zeeland benutten en tegelijkertijd ook nog een beetje genieten van al het moois dat Zeeland ons biedt. Daarvoor zullen we soms moeten meebewegen met het getij. Want zoals Demi het al zong: als de golven van het water zijn wij!. Ik wens u allen een goed en gezond jaar!

5 Dames en heren, In mijn speech heb ik het een paar keer gezegd: de schouders eronder. De doelen die wij onszelf stellen bereiken we niet vanzelf. Was dat maar waar. Bijzondere wapenfeiten vragen om bijzondere inspanningen. Aan het eind van mijn Nieuwjaars speech wil ik van de gelegenheid gebruik maken om een aantal personen in het zonnetje te zetten die zulke bijzondere inspanningen hebben geleverd: Pieter Stoter en de bestuursleden van de Stichting Biljart Evenement Sluiskil Terneuzen. Pieter Stoter staat bekend als een echte doorzetter en hij heeft daarmee buitengewoon veel voor Zeeland bereikt. Zo was zijn inzet en volharding cruciaal in het project om de Tour de France naar Zeeland te halen. In 2010 is het oog van velen op Zeeland gevallen, toen via de camera's van de Tour de France de beelden van onze eilanden en waterwerken de hele wereld over gingen. Ruim tien jaar inspanning ging aan die feestelijke dag vooraf. De lijst van succesvolle daden en functies van Pieter Stoter is lang en divers. Als voorzitter van de Raad van Toezicht ( ) is hij buitengewoon waardevol geweest voor het Zeeuws Museum. De Provincie deelt nu het Abdijplein met een modern, en toch volledig bij het plein passend provinciaal museum. Ook heeft hij zijn bestuurlijke ervaring ingezet om een heel ander schip op koers te houden. De Stichting Verpleeg- en Rusthuizen Zeeland. Als voorzitter van de Raad van Toezicht begeleidde hij het ingewikkelde proces om de zorg voor ouderen en de zorg voor mensen met een geestelijke beperking te ontvlechten. Dit heeft uiteindelijk geleid tot twee organisaties die pioniers werden van de vernieuwingen in de zorg: de SVRZ en Stichting Arduin. Geachte heer Stoter, beste Pieter, voor je enorme verdiensten voor onze provincie wil ik je vandaag graag de Zeeuwse Commissarispenning voor bijzondere verdiensten uit reiken. Voordat ik dit doe wil ik echter ook nog stil staan bij een andere groep personen, ik zei het al, de bestuursleden van de Stichting Biljart Evenement Sluiskil Terneuzen. Kort gezegd,

6 de Stichting BEST. Dankzij deze stichting breken buitenlandse tongen zich sinds eind 2010 over de naam Sluiskil, en dankzij deze stichting staat dit Zeeuwse stipje op de kaart van biljartcracks overal ter wereld. En dat is een prestatie van formaat! We zijn over het algemeen zo bescheiden in Zeeland. "Doe maar gewoon dan doe je gek genoeg". Dat is wel eens jammer. Iedereen weet dat we mossels exporteren, maar wie weet dat het gras waarop het WK voetbal in Zuid-Afrika is uitgespeeld, Zeeuws gras was? Wie weet dat een prachtig gebouw in de zonneschijn van Dubai ruiten heeft van Zeeuws glas?? En wie weet dat het Wereldkampioenschap Driebanden in 2010 in Sluiskil is georganiseerd? Langs de A58 staat geen bordje met: "Biljarters: afslag Westerscheldetunnel nemen en dan doorrijden naar Sluiskil". En toch wordt Sluiskil voortaan in één adem genoemd met wereldsteden als Tokio, Bogota, Las Vegas en Lausanne. De bestuursleden van de Stichting BEST hebben Zeeland met de organisatie van een buitengewoon spannend kampioenschap internationaal op de kaart gezet. Voor deze prestatie ken ik ook hen de Zeeuwse Commissaris penning voor bijzondere verdiensten toe. Graag wil ik dan nu Pieter Stoter en Meerten Dallinga, de voorzitter van het bestuur van de Stichting BEST vragen naar voren te komen, zodat ik hen de Zeeuwse commissarispenning kan overhandigen.