EUROPEES PARLEMENT WERKDOCUMENT. Commissie juridische zaken en interne markt. 25 september 2002

Transcriptie

1 EUROPEES PARLEMENT Commissie juridische zaken en interne markt 25 september 2002 WERKDOCUMENT over het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad houdende wijziging van de Richtlijnen 72/166/EEG, 84/5/EEG, 88/357/EEG, 90/232/EEG van de Raad en Richtlijn 2000/26/EG betreffende de verzekering tegen de wettelijke aansprakelijkheid waartoe deelneming aan het verkeer van motorrijtuigen aanleiding kan geven (COM(2002) C5-0269/ /0124(COD)) Commissie juridische zaken en interne markt Rapporteur: Willi Rothley DT\ doc PE

2 Het Europees Parlement heeft op 3 juli 2001 het ontwerp voor een vijfde richtlijn motorrijtuigenverzekering goedgekeurd en de Commissie verzocht met een richtlijn te komen 1. De Commissie heeft haar voorstel op 7 juni 2002 ingediend 2. Het voorstel, waarin de ideeën van het Europees Parlement grotendeels zijn verwerkt, moet worden toegejuicht. In dit werkdocument wordt daarom niet ingegaan op alle artikelen, maar slechts op enkele problemen (bijvoorbeeld minimumdekking, aansprakelijkheid), die van essentieel belang zijn voor de verdere ontwikkeling van de WA-verzekering voor motorrijtuigen in de Europese Unie. 2. Minimumdekking Artikel 2 Na bijna 20 jaar is het dringend nodig artikel 1, lid 2 van richtlijn 84/5/EEG 3 te herzien. De Commissie stelt het volgende voor: - voor lichamelijk letsel 1 miljoen euro per slachtoffer, - voor materiële schade, ongeacht het aantal slachtoffers, euro per ongeval. Dit houdt in: De Commissie wijst - nog steeds - een onbeperkte dekking (per slachtoffer) van de hand, zowel bij lichamelijk letsel als bij materiële schade. Zij voorziet niet langer in een uniforme minimumdekking voor lichamelijk letsel en materiële schade. De hoogte van de minimaal te dekken schade bij lichamelijk letsel dat een gevolg is van een ongeval, is - binnen de grenzen van de minimumdekking van 1 miljoen euro per slachtoffer - niet beperkt. Als er meerdere slachtoffers zijn, wordt deze minimumdekking van 1 miljoen euro per slachtoffer vermenigvuldigd met het aantal slachtoffers (dus bij tien slachtoffers in 1 A5-0174/ COM(2002) 244 def. 3 Artikel 1, lid 2 van richtlijn 84/5/EEG luidt: "Onverminderd eventueel door de Lid-Staten voorgeschreven hogere dekkingen, eist iedere Lid-Staat dat de bedragen waarvoor deze verzekering verplicht is, niet lager zijn dan: - voor lichamelijk letsel, Ecu, ingeval er slechts één slachtoffer is; ingeval er verschillende slachtoffers bij één ongeval zijn betrokken, wordt dit bedrag vermenigvuldigd met hun aantal; - voor materiële schade, Ecu per ongeval, ongeacht het aantal slachtoffers. In plaats van de bovengenoemde minimumbedragen kunnen de Lid-Staten een minimumbedrag vaststellen van Ecu voor lichamelijk letsel ingeval er verschillende slachtoffers zijn bij een zelfde ongeval of een minimumbedrag van Ecu per ongeval voor lichamelijk letsel en materiële schade te zamen, ongeacht het aantal slachtoffers of de aard van de schade." PE /7 DT\ doc

3 totaal 10 miljoen euro, bij 15 slachtoffers 15 miljoen euro, enz.). Dit voorstel wordt door sommigen in de verzekeringsbranche van de hand gewezen. De minimaal te dekken materiële schade die het gevolg is van een ongeval, wordt daarentegen beperkt tot euro. (De minimumdekking bedraagt ten hoogste euro, waarbij het geen rol speelt of er 1, 10 of 50 slachtoffers zijn. Binnen de grenzen van deze euro per slachtoffer bestaan er geen beperkingen.) Commentaar van de rapporteur: Een onbeperkte aansprakelijkheid zou de calculaties voor de WA-verzekeraars bemoeilijken en waarschijinlijk een te zware last leggen op bepaalde markten (Spanje, Portugal of Griekenland). Daarnaast zou bij een onbeperkte aansprakelijkheid de schadevergoeding voor immateriële schade kunnen oplopen tot een rationeel niet meer te bevatten bedrag 1. Op de eerste Europese conferentie over verkeersrecht, die in 2000 in Trier is gehouden, is gesproken over de vergoeding van immateriële schade en voorgesteld om immateriële schade die medisch kan worden vastgesteld of althans verklaard (beperking van de fysieke en/of geestelijke integriteit, esthetische of seksuele schade, beperking van specifieke vrijetijdsactiviteiten, buitengewoon sterke pijn) te compenseren aan de hand van een schadevergoedingstabel 2. Een groep deskundigen werkt momenteel aan dit document. (Aan de hand van deze schadevergoedingstabel kan een bedrag worden toegekend voor een procentuele beperking van de fysieke en/of geestelijke integriteit.) Zodra er in de Europese Unie schadevergoeding voor immateriële schade wordt toegekend op basis van een rationele schadevergoedingstabel, kan de kwestie van een onbeperkte aansprakelijkheid opnieuw aan de orde worden gesteld. Wat de hoogte van de minimumdekking bij lichamelijk letsel betreft, had het Europees Parlement een uniforme minimumdekking van 2 miljoen euro voorgesteld, ongeacht het aantal slachtoffers en de aard van het letsel 3. De rapporteur stelt voor de Commissie te volgen wanneer zij voorstelt om een onderscheid te maken tussen lichamelijk letsel en materiële schade en bij lichamelijk letsel een minimumdekking per slachtoffer vast te stellen. Hij stelt verder voor deze minimumdekking vast te stellen op 2 miljoen euro. In de lidstaten van de Europese Unie worden nu al in ernstige gevallen hogere schadevergoedingen toegekend. Een voorbeeld: De Nederlandse student Biesheuvel liep bij een verkeersongeval in het Verenigd Koninkrijk op de achterbank van een auto zodanig ernstig letsel aan zijn wervelkolom op dat hij volledig verlamd raakte (Martin Willem Otto Biesheuvel tegen Andrew Birrell (2) (1999) PIQR Q 40). Het High Court in Londen kende de hoogbegaafde student, die hoogstwaarschijnlijk een 1 De ziektekosten worden als regel gedragen door de wettelijke of particuliere ziekenfondsen, zodat het probleem van de beperkte of onbeperkte aansprakelijkheid op dit punt beperkt blijft tot de omvang van het verhaal van de ziekenfondsen op de WA-verzekeraar. 2 De in Trier uitgesproken aanbevelingen zijn in het Duits, Frans en Engels bij dit document gevoegd (bijlage I). 3 Resolutie van het Europees Parlement van 3 juli 2001 (A5-0174/2001, bijlage, punt 5.5). DT\ doc 3/7 PE

4 schitterende carrière voor zich had, rekening houdende met alle omstandigheden (ernst van het letsel, hoogte van de gederfde inkomsten, noodzaak van levenslange medische zorg en verzorging, foutief rijgedrag van de andere automobilist) een schadevergoeding toe van Er zij op gewezen dat het bij dit bedrag voornamelijk ging om compensatie van materiële schade. Het behoeft geen betoog dat de door de Commissie voorgestelde minimumdekking van 1 miljoen euro niet voldoende is. Juist slachtoffers met zeer ernstig letsel, dat normaal gesproken ook leidt tot aanzienlijk materieel verlies, moeten voldoende beschermd worden. De problemen op bepaalde markten kunnen met behulp van adequate overgangstermijnen worden opgelost. Het minimumdekkingsbedrag van euro bij materiële schade is te laag. Bij een ongeluk in een tunnel ontstaat bijvoorbeeld niet alleen schade aan voertuigen, maar ook aan de tunnel zelf. Als de exploitanten, meestal overheidsbedrijven, in het verleden niet hadden afgezien van het eisen van schadevergoeding, zouden de betrokken autobezitters in het geheel geen schadevergoeding hebben ontvangen. Er kan een maximum per ongeval worden vastgesteld, maar dit moet tenminste bij 2 miljoen euro liggen. (Een hogere minimumdekking dan bij lichamelijk letsel is niet toelaatbaar.) 3. Herziening en aanpassing van de in artikel 2, lid 2 bedoelde bedragen De rapporteur geeft de voorkeur aan een algemene herziening van de minimumdekkingsbedragen na vijf jaar boven een regelmatige aanpassing. Het vraagstuk van de minimumdekking is niet definitief opgelost, maar moet opnieuw worden besproken (zie hierboven). 4. Garantiefonds Het garantiefonds treedt in werking wanneer bijvoorbeeld een automobilist na een ongeval doorrijdt of een voertuig niet verzekerd is. De Commissie stelt het volgende voor: "De lidstaten mogen het orgaan (= garantiefonds) evenwel niet toestaan aan de uitkering van de schadevergoeding de voorwaarde te verbinden dat het slachtoffer aantoont dat de aansprakelijke persoon niet kan of niet wil betalen." Van het slachtoffer moet echter tenminste worden verlangd dat hij/zij plausibel maakt dat er van de aansprakelijke persoon geen schadevergoeding kan worden verkregen. (Het garantiefonds is geen bijkomende verzekeraar.) 6. Vergoeding van materiële schade door het garantiefonds Vergoeding van materiële schade door het garantiefonds was tot dusverre uitgesloten, omdat men - terecht - aanzienlijke fraude vreesde. Daarom is het de bedoeling dat de lidstaten de mogelijkheid behouden om de vergoeding van materiële schade te beperken of uit te sluiten. Deze mogelijkheid zou echter niet bestaan "wanneer het slachtoffer, als gevolg van hetzelfde ongeval, aanzienlijk lichamelijk letsel heeft geleden". In dit geval ziet de Commissie geen risico van fraude. (Niemand brengt zichzelf omwille van geld aanzienlijke verwondingen toe.) Maar wat is "aanzienlijk" lichamelijk letsel? Het probleem kan ook niet worden opgelost door de term door de lidstaten te laten definiëren. De rapporteur helt over naar de mening dat in de PE /7 DT\ doc

5 toekomst materiële schade vergoed dient te worden met een franchise voor het slachtoffer (500 euro?). Artikel 4 2. De Commissie stelt een wijziging van richtlijn 90/232/EEG voor: De in artikel 3, lid 1 van richtlijn 72/166/EEG bedoelde verzekering dekt het lichamelijk letsel dat door voetgangers en fietsers is geleden als gevolg van een ongeval waarbij een motorvoertuig is betrokken, ongeacht of de bestuurder schuld draagt. Men moet het met de Commissie eens zijn dat "zwakke" verkeersdeelnemers bijzondere bescherming behoeven. Het probleem van de verzekeringsbescherming (c.q. de aansprakelijkheid) moet evenwel nader worden besproken. De zin en de betekenis van dit voorstel blijven duister 1. Wat wordt daarmee bedoeld? Een autonome aanspraak van het slachtoffer ten opzichte van de WA-verzekeraar die onafhankelijk is van de aansprakelijkheid van de bestuurder of de houder? Een dekkingsplicht van de WA-verzekeraar zonder aansprakelijkheid? Dat zou natuurlijk niet mogelijk zijn. (Een WA-verzekering voor motorrijtuigen zonder aansprakelijkheid zou neerkomen op een verplichte ongevallenverzekering ten gunste van het slachtoffer. Het slachtoffer, althans de voetganger of fietser, zou los van elke aansprakelijkheid recht hebben op schadevergoeding door de verzekeraar, die dan een ongevallenverzekering en geen WA-verzekering zou beheren.) Het gaat dus om aansprakelijkheidsrecht en niet om verzekeringsrecht. Dit doet de vraag rijzen of de Europese Unie wel bevoegd is om het materiële aansprakelijkheidsrecht te regelen. (De Commissie is zich het probleem bewust en wil het met behulp van een "verzekeringsrechtelijke" oplossing wegmoffelen.) De rapporteur gaat er in het onderstaande commentaar vanuit dat een dergelijke bevoegdheid van de Europese Unie bestaat 2. De vraag is dus wie aansprakelijk is en onder welke voorwaarden: de bestuurder, de houder van het voertuig? (Nogmaals: er bestaat geen dekking zonder aansprakelijkheid.) Tenslotte is er de vraag wat wij bij de huidige stand van de discussie in de Europese Unie communautair regelen kunnen en moeten en wat aan de lidstaten moet worden overgelaten. De Commissie schijnt te denken aan een risicoaansprakelijkheid. 1 Zie punt 1.4, onder i) in de algemene toelichting bij het richtlijnvoorstel (blz. 8) en de toelichting bij artikel 2, lid 1 (blz. 14). 2 De rapporteur zal zijn opvatting in het ontwerpverslag uitvoerig motiveren. DT\ doc 5/7 PE

6 Risicoaansprakelijkheid is aansprakelijkheid voor schade die voortvloeit uit technisch niet volledig beheersbare gevaren die uit algemeen belang worden toegelaten, bijvoorbeeld bij motorrijtuigen. Deze gevaren, waaraan niemand zich in het maatschappelijk verkeer kan onttrekken, worden echter ook en op de eerste plaats toegelaten in het belang van degene die daarom verzoekt om eigen economische of maatschappelijke doeleinden na te streven, bijvoorbeeld de houder van een motorvoertuig. De term "houder" beschrijft geen juridische relatie (eigendom), maar een economische en feitelijke relatie. De houder is degene die het voertuig voor eigen rekening in gebruik heeft en erover kan beschikken, hetgeen een voorwaarde is voor het gebruik. Hij geniet het voordeel van het gebruik en is daarom, los van onrecht of schuld, aansprakelijk voor schade die bij de exploitatie van een voertuig onvermijdelijk ontstaat. Hij is aansprakelijk voor het "bedrijfsgevaar". Is het zinvol om een dergelijke risicoaansprakelijkheid in de gehele Europese Unie in te voeren? Dan dient duidelijk te worden gemaakt dat deze aansprakelijkheid alleen in beeld komt wanneer de schade is ontstaan bij de exploitatie van het voertuig en door dit voertuig is veroorzaakt. Verder dient duidelijk te worden gemaakt dat de eigenschap van houder niet verandert wanneer een ander tijdelijk wordt toegestaan gebruik te maken van een voertuig. De Commissie wil de aansprakelijkheid beperken tot lichamelijk letsel. Hiervoor zijn nauwelijks objectieve redenen aan te voeren. De regeling is bedoeld om voetgangers en fietsers een bevoorrechte positie te geven. Het zou juist zijn om alle niet-bestuurders, met inbegrip van de inzittenden van een voertuig, onder een bevoorrechte aansprakelijkheid te laten vallen. De noodzakelijke bevoorrechting van niet-bestuurders, die zich niet kunnen onttrekken aan de gevaren die uitgaan van motorvoertuigen, wordt echter niet reeds bereikt wanneer incorrect rijgedrag van de bestuurder geen voorwaarde voor de aansprakelijkheid is, maar pas wanneer de vraag wordt beantwoord welke bezwaren kunnen worden aangevoerd door de houder die verplicht is tot het betalen van schadevergoeding. Welke argumenten moet het slachtoffer aanvaarden? Overmacht? Onvermijdelijke gebeurtenis? Incorrect gedrag van het slachtoffer zelf? Is geringe nalatigheid of uiterst onverstandig gedrag voldoende? Het antwoord hierop bepaalt of er gesproken kan worden van bevoorrechting van niet-bestuurders of niet. In haar voorstel verwijst de Commissie op dit punt naar het nationale recht, maar daarmee wordt weinig of niets bereikt. Dit vraagstuk, dat in 2001 op het 2de Europese congres over verkeersrecht in Trier is behandeld, is in de Europese Unie uiterst omstreden. Het voorstel van een groep deskundigen die deze bezwaren voor de aansprakelijke persoon grotendeels onbruikbaar wil maken 1, vond op het congres geen algemene toestemming. Het Europees Parlement zou volgens de rapporteur op de volgende vragen moeten ingaan: 1 De op het 2de congres in Trier gedane aanbevelingen zijn in het Duits, Frans en Engels bij dit document gevoegd (bijlage 2). PE /7 DT\ doc

7 Is regeling van het materiële aansprakelijkheidsrecht op Europees niveau zinvol? Is invoering van een risicoaansprakelijkheid zinvol? Zouden alle verkeersdeelnemers (ook bestuurders) hieronder moeten vallen of alleen nietbestuurders? Moet er vanuit een oogpunt van aansprakelijkheid een onderscheid tussen beide groepen worden gemaakt? Zou het zinvol zijn een uitgebreide regeling op te stellen ter bescherming van nietbestuurders? De rapporteur zou zich willen uitspreken voor een uitgebreide regeling inzake de aansprakelijkheid van de houder jegens niet-bestuurders. DT\ doc 7/7 PE