T3 L7-8 De elektronica in mijn lichaam Onze zintuigen Bronnenboek Onze vijf zintuigen

Transcriptie

1 1. Onze vijf zintuigen Hoe zou het zijn als je niets zou kunnen horen, voelen, zien, ruiken of proeven. Dat zou pas erg zijn! Je denkt niet zo vaak bewust aan je zintuigen, maar je gebruikt ze wel de hele dag door. De zintuigen nemen allerlei prikkels waar: je ziet met je ogen, je voelt met je huid Langs de zenuwen worden al die prikkels naar je hersenen gestuurd. Al die prikkels worden daar verwerkt. Dat heeft een invloed op hoe jij je voelt: zachte stoffen, kleuren, geluiden en geuren geven je een rustig gevoel. Lawaai, stank en een vieze smaak maken je onrustig. Wat vind je mooi, leuk, lekker, tof? Dat alles ervaar je via je zintuigen. Zenuwen De vijf zintuigen

2 2. Niet voor iedereen een gewone zaak! Zoals je weet, zijn er mensen waarbij niet alle zintuigen even goed werken. Denk maar aan dove en blinde mensen.de wereld om je heen waarnemen wordt dan heel wat moeilijker. Die mensen proberen dat op te lossen. Zo gebruiken ze speciale hulpmiddelen (brailleschrift, hoorapparaat ). Of ze gebruiken een ander zintuig veel beter dan wij dat doen. Zo hebben de meeste slechtziende mensen een heel goed gehoor! 3. Mmm lekker! Het zintuig dat alles met proeven te maken heeft, is je tong. Wanneer je in de spiegel kijkt, zie je dat er allemaal spikkeltjes op zitten. Dat zijn smaakpapillen. Ze zien er allemaal hetzelfde uit, maar toch kunnen ze maar één van de vijf smaken proeven. Op een bepaalde plaats op je tong zitten er meer van dezelfde soort. We noemen dat een smaakveld. Met het smaakveld op het puntje van je tong proef je bijvoorbeeld vooral zoet.

3 Bij het proeven speelt ook de geur een grote rol. Probeer maar eens te eten met je neus dicht! De geuren vang je door je neus. Je hebt zeker al heel lekkere geuren, maar ook vieze geuren opgevangen. Die geuren verspreiden zich in de lucht en je ademt die in. In je neus zitten er speciale haartjes. Dat zijn de uiteinden van de zenuwen. Die vangen de geurberichten op en sturen ze door naar de hersenen. Zo weet je wat je ruikt. Wanneer je verkouden bent, is je neus verstopt. De luchtjes kunnen niet zo goed bij de haartjes komen en zo ruik je minder goed. Je neus waarschuwt je wanneer er gevaar dreigt, bijvoorbeeld bij een brand. je tussen 4000 en geuren kunt onderscheiden? je om echt iets te ruiken je echt moet snuiven? je na 10 dagen telkens nieuwe smaakpapillen op je tong hebt? Handig wanneer je je tong verbrand hebt.

4 4. Hoe mooi! Met je ogen kun je zien. Ze nemen beelden op en sturen die door naar je hersenen. Aan de voorzijde van je oog zie je het oogwit(1), de iris(2) en de pupil(3). Door de pupil, het zwarte gaatje in het midden van je oog, valt het licht binnen. Langs de oogzenuw worden de beelden naar de hersenen doorgestuurd. Die begrijpen wat je ziet. Je ogen zijn gevoelig en worden goed beschermd. Ze worden vochtig gehouden door tranen. De oogleden(4) dekken de oogbol af en de wimpers(5) zorgen ervoor dat er geen stof in je ogen komt. De wenkbrauwen(6) houden het zweet tegen. je traanvocht zout smaakt? meer mannen dan vrouwen kleurenblind zijn? Louis Braille uitvinder was van het brailleschrift? Louis Braille en het Brailleschrift. Een slechtziende gebruikt het fijne gevoel in de vingertoppen om de letters te voelen.

5 5. Wat zeg je? Met je oren vang je geluiden op. Elke dag word je gewaarschuwd door geluiden: een auto die komt aangereden, de sirene van een ziekenwagen, de bel van de fietser die je wil voorbijsteken Je oren zorgen dat je al die geluiden kunt horen. Stel je maar eens voor hoe het zou zijn wanneer je geen gesprek zou kunnen volgen, geen muziek zou kunnen horen of het gezang van de vogels niet meer opvangt. Je oor bestaat uit twee grote delen. Je oorschelp (1) is goed te zien aan de buitenzijde van je oor. Daar worden de geluiden opgevangen. Door de gehoorgang (2) komen ze binnen in je hoofd. Die gehoorgang is een buisje van ongeveer 2,5 centimeter lang. Op het einde zit het trommelvlies (3). Dat gaat trillen door het geluid. Verderop in je oor zitten drie beentjes (4). Ze zijn verbonden met de gehoorzenuw (5). Die staat ook weer in contact met de hersenen. Horen de kracht van geluid wordt uitgedrukt in decibels? in het slakkenhuis in het midden van je oor wel zenuwvezeltjes zitten die alle gegevens doorsturen naar je hersenen?

6 6. Auw! Met je huid kun je verschillende prikkels voelen: iets zachts, iets ruws, iets harigs Je voelt dat schuurpapier anders is dan fluweel. De tastzintuigjes in je huid reageren op bijvoorbeeld een aanraking. Wanneer je je hand dicht bij een warme radiator houdt, geven de zenuwen die informatie door naar je hersenen. De hersenen sturen snel de boodschap van gevaar naar je hand en je trekt die vliegensvlug weg. De huid is niet overal even gevoelig. Wanneer er veel zenuwuiteinden op een kleine plaats bij elkaar zitten, is de huid gevoeliger. Dat is zo aan je vingertoppen. Voelen (kijken of proefje in klas doen) de huid bij de lippen het dunst is? slechts twee mensen op één miljoen dezelfde vingerafdruk hebben? we om de vier weken een nieuwe huid hebben?