Evaluatie Eerste jaar Contactmoment Adolescenten (Jouw GGD Check) Schooljaar GGD regio Utrecht Oktober 2015

Transcriptie

1 Evaluatie Eerste jaar Contactmoment Adolescenten (Jouw GGD Check) Schooljaar GGD regio Utrecht Oktober 2015 Oktober 2015

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Inleiding... 3 Pijler 1: Jouw GGD Check... 3 Pijler 2: Ziekteverzuimbegeleiding mbo... 7 Pijler 3: Social Media... 10

3 Inleiding In het lenteakkoord van 2012 is landelijk 26 miljoen vrijgemaakt voor het bevorderen van gezonde leefstijl en gezond gedrag bij adolescenten. Daarvan is structureel 15 miljoen beschikbaar gesteld voor een extra contactmoment van de JGZ met adolescenten. Adolescenten maken een stormachtige ontwikkeling door. Het is een belangrijke tijd in de groei naar de volwassenheid, waarin een steeds groter beroep wordt gedaan op de zelfstandigheid van jongeren. Het extra contactmoment voor adolescenten biedt daarbij ondersteuning die past bij de leefwereld en ontwikkelingsfase van pubers en hun ouders. Afgelopen schooljaar ( ) werd in 4 regio s (regio Eemland, Utrecht West, Lekstroom en ZO Utrecht) het adolescentencontact Jouw GGD check klas 4 ingevoerd. Dit is een werkwijze van risicotaxatie in de 4 e klas van het Voortgezet Onderwijs. Deze verloopt op vergelijkbare manier als in de 2 e klas. Leerlingen vullen de Jouw GGD checkvragenlijst in. Na het invullen krijgen zij afhankelijk van de antwoorden die zij hebben gegeven direct digitale gezondheidsadviezen op maat retour. Dit document dient als inhoudelijke evaluatie van de implementatie van de drie pijlers van het contactmoment. Pijler 1: Jouw GGD Check Door het invullen van de vragenlijsten is het mogelijk een selectie toe te passen op welke kinderen extra aandacht van de JGZ verdienen. Op het vmbo lwoo-bb-kb krijgt iedere leerling een gesprek met de jeugdverpleegkundige. Op het vmbot/havo/vwo geldt dit alleen voor de leerlingen met een verhoogd risicoprofiel of naar aanleiding van hun voorgeschiedenis in het digitaal dossier. Deze leerlingen krijgen een langer of extra onderzoek van de GGD, waarbij de problemen worden uitgediept, hun denken in oplossingen wordt ondersteund en zij zo nodig een passend hulpaanbod krijgen. Naast het individugerichte deel van Jouw GGD Check is er ook een anonieme collectieve terugkoppeling op schoolniveau in de vorm van een schoolprofiel. Opkomst Vmbo lwoo-bb-kb ZO Utrecht (alle leerlingen uitgenodigd) Totaal leerlingen uitgenodigd 244 Totaal ingevulde vragenlijsten 139 Totaal aantal leerlingen verschenen 211 NVZB 26 NVMB 7 % niet verschenen versus uitgenodigd 14% % aandachtsleerlingen vgl. risicoprofiel vragenlijst 53% Verwacht % aandachtsleerlingen vgl. risicoprofiel vragenlijst 50%

4 Vmbot-havo-vwo ZO Utrecht (alleen uitnodiging bij verhoogd profiel of op basis van dossier) Totaal leerlingen uitgenodigd voor gesprek vgl. risicoprofiel 201 vragenlijst of dossier Totaal ingevulde vragenlijsten 772 Totaal aantal leerlingen verschenen 156 NVZB 35 NVMB 6 % niet verschenen versus uitgenodigd 20% % aandachtsleerlingen vgl. risicoprofiel vragenlijst 34% Verwacht % aandachtsleerlingen vlg. risicoprofiel 30% Logistiek is het contactmoment voor scholen lastig in te vullen, wat het een kwetsbaar proces maakt. Het is dus niet altijd gelukt om alle leerlingen de vragenlijsten te laten invullen. Om de opkomst te stimuleren kijken verpleegkundigen samen met school waar kansen voor optimalisering van de logistiek liggen. Daarnaast zet de GGDrU in op meer bekendheid van de jeugdverpleegkundige op school via nieuwsbriefberichten, een speciaal filmpje ontwikkeld voor ouderavonden, een introductiefilm voor de leerlingen en een kennismakingsronde in de klassen. Ook gaat de GGDrU bij VO leerlingen sms alerts gebruiken. Positief is dat het percentage aandachtskinderen dat de GGDrU bereikt bijna geheel conform de ingeschatte verwachting in het risicoprofiel was. Toeleiding tot een gesprek De weg naar een gesprek tussen leerling en verpleegkundige loopt via meerdere kanalen: de leerling kan worden opgeroepen vanwege signalen uit de vragenlijst, signalen uit het dossier, op vraag vanuit school en op eigen verzoek. De volgende onderverdeling is hiervan te maken: Betreft gehele regio GGDrU

5 Relatief weinig leerlingen hebben in de vragenlijst zelf een verzoek voor een gesprek met de JGZ gedaan. De vraagstelling in de vragenlijst Jouw GGD Check is deze zomer aangepast qua stijl waarbij leerlingen nog meer zelf worden gestimuleerd actief over hun gezondheid na te denken en van daaruit aan kunnen geven of zij extra digitale informatie willen, willen chatten of een gesprek met de verpleegkundige of jeugdarts willen. Een leerling komt naar de jeugdverpleegkundige toe. Ze heeft geen afspraak en niet aangegeven een afspraak te willen, maar de verpleegkundige besluit even tijd voor haar te maken. Ze vraagt of de JV ook iets weet over zwanger worden. Ze is al drie dagen te laat met ongesteld worden en weet niet wat ze moet doen. De verpleegkundige geeft haar advies en met een gerust hart vertrekt ze naar de volgende les. Behandelde thema s in de gesprekken In onderstaande figuur staat weergegeven voor welke thema s de jongeren afgelopen schooljaar in de regio Utrecht Zuid Oost een gesprek hebben gehad met de jeugdverpleegkundige. De percentages hebben betrekking op het aantal jongeren dat op basis van de Jouw GGD Check vragenlijst een indicatie hadden voor een (extra) gesprek met de jeugdverpleegkundige. weerbaarheid pesten leerling wil gesprek met JGZ relatie ouders, sociale steun schoolbeleving mishandeling psychosomatisch psychosociaal zorgen over gewicht ingrijpende gebeurtenis leefstijl 0% 20% 40% 60% 80% 100% De oudere, 15/16-jarige doelgroep is verschillend van klas 2: de jongeren zijn mondiger, er spelen andere issues rondom leefstijl, middelengebruik en seksualiteit en ook de groepsdynamiek verschilt. Specifieke thema s uitgelicht Leefstijl Bij de meerderheid van de jongeren is hun leefstijl aanleiding voor een gesprek. Het gaat hierbij om alcoholgebruik, druggebruik, onveilig vrijen of risico op problematisch gebruik van sociale media of gamen. Alcoholgebruik is de belangrijkste reden voor een gesprek met de jongere.

6 De jarigen zijn kritisch t.a.v. de leefstijladviezen en voorlichting die de jeugdverpleegkundigen geven. Samen een zelftest invullen op de Ipad of een voorlichtingsfilmpje bekijken op zijn mooie startpunten om te bespreken wat jongeren beweegt, hoe weerbaar ze zijn voor groepsdruk en wat de effecten van hun gedrag kunnen zijn. Dit schooljaar zal JGZ meer aandacht gaan besteden aan rookgedrag onder jongeren, door jongeren de mogelijkheid te bieden hierover in gesprek te gaan met de jeugdverpleegkundige. Naar aanleiding van de risicotaxatie verschijnt een leerling uit klas 4 op gesprek bij de jeugdverpleegkundige. Hij had aangegeven onveilige seks te hebben gehad met zijn vriendin. De jeugdverpleegkundige informeerde hem over de mogelijkheden van Sense en gaf hem een visitekaartje mee. Hiermee heeft hij een afspraak kunnen maken voor een SOA-test. Hij heeft zelfs besloten zijn vriendin mee te nemen. Psychosociaal & Zelfbeschadiging Een van de issues die spelen bij psychosociale problemen is zelfbeschadiging. Soms voelen problemen voor jongeren te groot om er over te praten en hoopt de spanning zich letterlijk en figuurlijk op en beschadigen jongeren zichzelf. In de Jouw GGD Check vragenlijst wordt gericht gevraagd naar automutilatie. Daardoor is dit vaker een gespreksonderwerp dan vóór de werkwijze met de Jouw GGD Check vragenlijst. De jeugdverpleegkundige gaat in gesprek met de jongere om te kijken wat er aan de hand is. Een negatief zelfbeeld, een echtscheiding thuis of verlies van een dierbare kunnen een rol spelen. In overleg met de jeugdarts wordt gekeken welke begeleiding kan worden ingezet. Ingrijpende gebeurtenissen Bij relatief veel jongeren is het mee hebben gemaakt van een ingrijpende gebeurtenis aanleiding voor een gesprek met de jeugdverpleegkundige. De belangrijkste ingrijpende gebeurtenissen waarbij jongeren aangeven er nog problemen mee te hebben zijn het overlijden van een dierbare, een langdurige ziekte of ziekenhuisopname van een gezinslid, echtscheiding van ouders, geldproblemen van ouders of langdurige ziekte of ziekenhuisopname van zichzelf. De ene keer biedt de jeugdverpleegkundige een luisterend oor, de andere keer ondersteunt zij bij het zoeken naar oplossingen en versterkt zij de eigen kracht van de jongere. Gezondheid & Lichaamsbeeld gewicht Veel jongeren zijn onzeker over hun uiterlijk. Het gewicht is een belangrijk issue: ben ik te dik, te dun? Relatief veel jongeren hebben aangegeven zich zorgen over hun gewicht te maken. Overgewicht is een probleem waar naast aandacht voor voeding en beweging ook regelmatig de psychosociale gevolgen als pesten of sociale uitsluiting in het gesprek naar voren komen. Bij ondergewicht is het belangrijk om tijdig te signaleren of er sprake is van een eetstoornis. Er is hiervoor specifiek een tool signalering en gespreksvoering vermoeden eetstoornissen in gebruik genomen.

7 Wat biedt de toekomst? In het voorjaar 2016 zijn de schoolprofielen klaar die door de jeugdverpleegkundige met de scholen besproken zullen worden. Deze profielen zijn een basis voor het kiezen van thema s voor schoolgezondheidsbeleid. Het contactmoment adolescenten is volop in ontwikkeling. Daarbij zijn o.a. aandachtspunten: meer uitgaan van eigen kracht van jongeren en gezinnen, hun kansen en hun mogelijkheden, nieuwe contactvormen bijvoorbeeld waarbij jongeren andere jongeren ondersteunen of waarbij gebruik gemaakt wordt van nieuwe interventiemogelijkheden (denk aan werken met apps en groepsinterventies). Vergroten betrokkenheid ouders en scholen bij dit contactmoment door in te zetten op diverse communicatiemiddelen en scholen te ondersteunen in hun signalerende functie (workshops signalering docenten). Contactpersonen Ilse Schramel, arts maatschappij en gezondheid, ischramel@ggdru.nl Nelleke de Vos, epidemiologe, ndevos@ggdru.nl Voor meer informatie over Jouw GGD Check zie: Pijler 2: Ziekteverzuimbegeleiding mbo Leerlingen die zich regelmatig ziek melden en/of spijbelen, verlaten vaker de school zonder diploma. Ook op scholen in het mbo komt dat veel voor. Sterker nog, van alle voortijdige schoolverlaters komt 75% van het mbo. Voortijdige schoolverlaters zijn jongeren tot 23 jaar die het onderwijs verlaten zonder startkwalificatie (geen diploma havo, vwo of mbo niveau 2). Bij het ontbreken van een startkwalificatie is de kans groter dat de ex-student geen aansluiting vindt op de arbeidsmarkt. Ze hebben een verhoogd risico om werkloos te worden en in de criminaliteit terecht te komen. Ziekteverzuim is in veel gevallen een signaal voor het aanwezig zijn van (gezondheids-)problematiek. Onderzoek en praktijk laten inmiddels overtuigend zien dat verzuim en voortijdig schoolverlaten vele oorzaken hebben en daarom vragen om een veelzijdige aanpak 1. Een gezamenlijk preventieve aanpak door scholen, ouders, leerplicht en jeugdgezondheidszorg, verdient daarom de voorkeur. Werkwijze Na een succesvolle pilot op ROC MN locatie in Amersfoort is in schooljaar in alle regio s van GGD regio Utrecht, behalve regio Vallei, gestart met ziekteverzuimbegeleiding volgens de methodiek van M@ZL. M@ZL staat voor Medische Advisering van Ziek gemelde Leerling en is een integrale aanpak om leerlingen met ziekteverzuim vroegtijdig te signaleren en te begeleiden. 2 De kern van de aanpak van M@ZL is dat het mbo structureel en vroegtijdig aandacht heeft voor de studenten die zich ziek melden. De school gaat in gesprek met de student, op basis van zelf vastgelegde verzuimcriteria vanuit zorg. Als het ziekteverzuim aanhoudt, kan het mbo vervolgens een gesprek aanvragen bij de jeugdarts van de GGDrU. De jeugdarts nodigt de student dan uit voor een gesprek op het spreekuur op de mbo locatie, het M@ZL-spreekuur. M@ZL sluit aan bij de bestaande zorgstructuur van de school en gaat uit van de eigen kracht. De centrale vraag is: wat ga jij nu doen en hoe kan ik jou daarbij helpen?

8 De jeugdarts beoordeelt de problematiek vanuit biopsychosociaal model en heeft een sociaalgeneeskundige blik waarbij de problematiek vanuit alle leefmilieus bekeken wordt. In overleg met de student en eventueel de ouders maakt de jeugdarts samen met de student een plan van aanpak voor de terugkeer naar de school. Dit alles gebeurt in goede samenwerking met huisartsen, medisch specialisten en andere hulpverleners. De jeugdarts heeft een goede kennis van de sociale kaart en contacten in de hele provincie Utrecht. Uitvoering Er is in juni 2014 gestart met een instructiebijeenkomst voor de jeugdartsen van GGD regio Utrecht die op het mbo zouden gaan werken. In september 2014 zijn de eerste contacten gelegd met het mbo. De werkwijze van het Handboek voor een integrale aanpak van ziekteverzuim volgens op het mbo is uitgelegd; wensen en verwachtingen werden afgestemd en het mbo ontving het stappenplan uit het Handboek en andere bijbehorende formulieren. De jeugdartsen maakten afspraken over de zichtbaarheid van de jeugdarts in het mbo en er werden contacten gelegd met leerplicht en het RMC (het Regionale Meld- en Coördinatiepunt voortijdig schoolverlaten). Na de herfstvakantie 2014 is de ziekteverzuimbegeleiding door de jeugdartsen gestart. Afhankelijk van de grootte van mbo zijn wekelijks of tweewekelijks spreekuren gehouden op de mbo locaties. De GGDrU werkt samen met de dienst Volksgezondheid van de gemeente Utrecht. Deze samenwerking is van belang omdat het aantal mbo-vestigingen verspreid is over de stad en regio Utrecht. Resultaten: Bereik en kenmerken studenten Er zijn in het schooljaar in de regio Utrecht door de mbo s 165 studenten verwezen naar een jeugdarts voor het M@ZL spreekuur. Van deze 165 verwezen studenten hebben er 124 één of meerdere gesprekken gehad met een jeugdarts. In totaal zijn 177 gesprekken met studenten geweest. Regio Begroot Aantal lln Aantal lln Aantal Aantal lln scholen verwezen scholen gezien scholen gesprekken verwezen op woonplaats* Eemland Lekstroom Utrecht-West Zuid Oost Vallei *49 leerlingen woonden buiten het werkgebied

9 Figuur 1: verdeling leeftijd Figuur 2: verdeling geslacht Uit de ervaringen van de artsen komt naar voren dat de studenten voornamelijk kampen met complexe psychosomatische klachten (hoofdpijn, buikpijn, moeheid). Deze komen voort uit problemen in de thuissituatie of ingrijpende gebeurtenissen in het leven van de student (bijvoorbeeld het overlijden van een dierbare, echtscheiding van de ouders of financiële problematiek) en internaliserende problematiek (zoals angst en depressie) Activiteiten die voortvloeien uit de aanmeldingen in het kader van de ziekteverzuimbegeleiding bestaan uit gesprekken met de studenten (follow-up afspraken) en overleg met het mbo (met toestemming van de student). Daarnaast wordt bij zeker de helft van de studenten contact opgenomen met de ouders, die ook regelmatig meegekomen zijn naar het de gesprek. Als vervolg op de contacten is er bij 65 studenten contact geweest met ketenpartners of derden zoals huisartsen, medisch specialisten en jeugdhulpverleners. In de categorie Overig vallen bijvoorbeeld behandeling op school en besprekingen in het ZAT-overleg. Overig Huisbezoek Bespreken in CJG casusoverleg Consulteren collega Terugkoppelen verwijzing Ziekteverzuimbegeleiding Terugkoppeling toeleiding Afstemmen met ketenpartners Verwijzing extern Telefonisch/mail contact met derden Verslag maken Telefonisch/mail contact met ouder Nabespreken school Follow up: afspraak Activiteiten Leerlingen Figuur 3: verdeling van follow-up activiteiten (zowel per lln als per aantal activiteiten)

10 Ervaringen De indruk van de jeugdartsen is dat het mbo in de regio Utrecht blij is met het aanbod vanuit de GGD. Zij zien de ziekteverzuimbegeleiding door de jeugdarts als duidelijke meerwaarde in terugdringen van voortijdig schoolverlaten. De jeugdarts is een duidelijke aanvulling op het VSV beleid. Er is behoefte aan een jeugdarts die meedenkt in oplossingen voor jongeren die geoorloofd niet aanwezig zijn. De jeugdarts kan beoordelen of ziekteverzuim legitiem is. Aandachtspunten Een punt van aandacht van dit product is het signaleren van het ziekteverzuim. Denk daarbij aan de registratie door de docenten, het signaleren van criteria door de verzuimcoördinatoren en het aanbieden van een gesprek bij de jeugdarts door de studieloopbaanbegeleider. Bij de start van schooljaar zal de PR van het product en de mogelijkheden van de jeugdarts op het mbo weer een belangrijk punt van aandacht zijn. De jeugdarts kan het mbo door middel van een powerpointpresentatie uitleg geven over en er is een flyer ontwikkeld om het spreekuur onder de aandacht van de studenten te brengen. Daarnaast biedt de GGD regio Utrecht de scholen op dit moment de mogelijkheid om gratis deel te nemen aan de workshop ziekteverzuim bespreekbaar maken. Tijdens deze workshop worden docenten getraind om de juiste begeleiding voor de ziekgemelde leerling te realiseren. Ook aandacht voor een veilig schoolklimaat en andere factoren die tot verzuim kunnen leiden (oorzaken) blijft een heel belangrijke factor. Hier zouden naast de scholen ook de ouders bij betrokken kunnen worden. Bijzonderheden GGDru heeft belangstelling getoond voor deelname aan onderzoek Evaluatie van de rol van de jeugdarts bij op het mbo, een interventie voor een integrale aanpak van ziekteverzuim op het mbo. Dit onderzoek staat gepland voor begin 2016 en zal uitgevoerd worden door de onderzoeksgroep van ErasmusMC, department of Public Health. Pijler 3: Social Media Jongeren weten Jouw GGD te vinden! Afgelopen schooljaar bezochten bezoekers de website jouwggd.nl. In het 1 e halfjaar van 2015 waren maar liefst bezoekers (16%) afkomstig uit de provincie Utrecht. Er is een duidelijke toename van het aantal bezoekers. In de landelijke bezoekersstatistiek staat Amersfoort op de 2 e plaats. Zowel landelijk als in de provincie Utrecht zoeken jongeren vooral naar: Jouw GGD Check, de regionale pagina s Jouw GGD, gezond gewicht, de waterpijp, veilig vrijen, maagdenvlies, seks en alle soa s op een rij. Zowel op de website als via de social media is sprake van een toename van het aantal jongeren. Voor de landelijke website is afgelopen jaar samenwerking gerealiseerd met Stichting Opvoeden.nl door het gebruik van de gekwalificeerde teksten van opvoeden.nl en infovoorjou.nl. Deze teksten zijn te vinden in de onderwerpenlijst waar jongeren op kunnen zoeken: Top 5 gemeenten (sessies per plaats) Amersfoort, Utrecht, Nieuwegein, Veenendaal en Woerden

11 Facebook en Twitter Het Facebookaccount kent 6100 inmiddels vrienden. zijn er zo n 3000 tweets verzonden naar 4875 volgers. - en chatcontacten en chatcontacten vonden plaats met een jeugdarts of jeugdverpleegkundige. Jongeren chatten veel meer dan dat ze en. Mondelinge vragen gaan over: seksualiteit, gewicht/gezondheid, drank/drugs, relaties/vrienden, gevoelens (zelfvertrouwen, pesten) en vaccinaties. Er is een duidelijke groei van de chat en mail. Nadat in de zomer van 2014 de chatmogelijkheden naar vijf dagen per week is uitgebreid, is in juni de chat verder uitgebreid van 1 chatter met achterwacht naar twee chatters. Met ingang van november zullen de chatdiensten dagelijks met 3 dienstdoende chatters van start gaan. Hierdoor moet de drukte op de chat en mail goed ondervangen kunnen worden. De chat jouwggd.nl zal dan dus elke werkdag s middags van uur en s avonds van uur geopend zijn. De chat is ook tijdens vakanties geopend en alleen gesloten bij officiële feestdagen. De professionals zijn erg enthousiast over het chatten. Opgemerkt wordt dat de vragen die via het chatten binnenkomen weer hele andere zijn, dan de vragen die men in de face-to-face consulten tegenkomt. Vaak zijn het vragen waar jongeren zich voor schamen en die ze moeilijk vinden om face-to-face te bespreken. Er kan bijvoorbeeld angst voor de omgeving meespelen. Veel vragen kunnen professionals zelf beantwoorden. Maar ook kan besloten worden een jongere naar een andere website/chat te verwijzen als een vraag net iets te ingewikkeld wordt voor de chat van JouwGGD.nl. Ook kan ervoor gekozen worden en jongere face-to-face uit te nodigen voor een gesprek als de professional denkt dat dit meerwaarde heeft. De duur van chats kan erg verschillen. Sommige vragen zijn erg kort, een paar minuten. Sommige chats zijn uitgebreider en kunnen zelfs 45 minuten duren. De afspraak is dat men ongeveer maximaal een half uur aanhoudt. Het is belangrijk om het gesprek in goede banen te leiden. Dit lukt d.m.v. de gespreksmodellen welke de professionals aangereikt hebben gekregen bij de scholing. De samenwerking met GGD Amsterdam en de andere GGD en verloopt goed. Vanuit regio Utrecht zijn inmiddels ook extra chatters opgeleid om te kunnen bijspringen wanneer nodig. Promotie en ontwikkeling Landelijk blijft men actief o.a. door het uitbrengen van 2 nieuwe films (indrinken en sexting) en het vernieuwen van posters en ansichtkaarten. Voor input en feedback hiervoor wordt gebruik gemaakt van een klankbordgroep waarin jongeren zitten. Ook deelnemende GGD en wordt om input/beoordeling gevraagd. Bijzonderheden GGD regio Utrecht heeft de vragenlijsten en instructiefilms geplaatst op een speciale pagina binnen JouwGGD.nl > JouwGGDCheck.nl. Leerlingen die naar de vragenlijsten gaan komen zo ook al in de webomgeving van JouwGGD.nl. en worden zo er bekend mee. Dit vergroot het bezoek aan de website. Dit wordt als een belangrijk voordeel gezien, zo zelfs dat meerdere GGD en dit voorbeeld volgen.