14 juni 2010 WELKOM. Sven van der Aa Maatschappelijk werker/psychotherapeut

Transcriptie

1 14 juni 2010 WELKOM Sven van der Aa Maatschappelijk werker/psychotherapeut

2 1. Vecht vluchtreactie 2. Acculturatie-, migratiestress 3. Posttraumatische stress 4. Vluchtelingen en psychopathologie 5. Stabilisatie en beschermende factoren Ten slotte: Verwijzen!

3 1. Vecht vluchtreactie 2. Acculturatie-, migratiestress 3. Posttraumatische stress 4. Vluchtelingen en psychopathologie 5. Stabilisatie en beschermende factoren

4 Stress zetten we niet direct in een negatief daglicht Stress is/was, zowel in onze overleving als soort, als bij hedendaagse uitdagingen een nuttig instrument voor ons lichaam en onze geest. Hier geven we 2 belangrijke nuttige toepassingen van stress. Reageren in gevaarsituaties Aangaan uitdagingen

5 Hersenschors = cognitieve functies denken Lymbisch systeem = emotionele hersenen / vecht- vluchtreactie Hersenstam = vitale functies / Dr. Frisque

6 Slang LOPEN BLIJVEN LOPEN GEVAAR Slang Hart Spieren Adem OGEN HERSENSTAM LYMBISCH STAM LYMBISCH SYSTEEM HERSENSCHORS

7

8 Adrenaline Hartslag Bloeddruk Spierspanning Ademhaling STRESSRESPONS Sympatisch zenuwstelsel Hoog versnelt, onregelmatig stijgt stijgt snel en oppervlakkig (borstademhaling) RELAXATIERESPONS Parasympatisch zenuwstelsel Laag vertraagt, regelmatig daalt daalt traag diafragma (buikademhaling) Perifere bloedvaten: handen en voeten vasoconstrictie (nauwer) koud vasodilatatie (wijder) warm pupillen hersengolven haren verwijden bêta, snel rechtstaan, kippenvel vernauwen alfa, traag normaal Frisque

9 Ten gevolge van langdurige blootstelling aan de vecht-vluchtreactie kunnen er lichamelijke (psychosomatische) klachten ontstaan. Hart: hartkloppingen, onregelmatige hartslag (angst voor hartstilstand) Spieren: spanningspijnen en als gevolg o.a. neken rugklachten, bibberen (vergelijking met te zware boodschappentas) Ademhaling: Hyperventilatie (beklemd gevoel op de borstkas, duizeligheid, angst om te sterven, )

10 Slaapproblemen: inslapen = moe zijn en ontspannen zijn: vicieuze cirkel Hersenen betagolven: verminderde concentratie, vergeetachtigheid, moeite met plannen, organiseren. Gedrag:. verhoogde prikkelbaarheid, agressie, hyperactiviteit, tics, paniek, verminderde eetlust,. Spanningsregulatie: automutilatie, verslaving, agressie,

11 Maag en darmen: misselijkheid, verminderde eetlust, diarree, constipatie, Andere stressgerelateerde klachten Haaruitval, Acné, erectieproblemen, vroegtijdige ejaculatie,

12

13 hoeveelheid stress stressfase Positieve stress: spanning afgewisseld met ontspanning herstelfase tijd hoeveelheid stress Negatieve stress: geaccumuleerde spanning / Dr. Frisque

14

15 1. Vecht vluchtreactie 2. Acculturatie-, migratiestress 3. Posttraumatische stress 4. Vluchtelingen en psychopathologie 5. Stabilisatie en beschermende factoren

16 Experiment electrische schok en hendeltje: Stressor +controle = plezier Dopamine = genieten Stressor - controleverlies = eerst angst (adrenaline) Dan => hulpeloos, hopeloos (corticosterone) -> = depressie (dopamine ea) / Dr. Frisque

17 TAAL ONZEKERHEID (VERBLIJF, TRACING, PROCEDURE) CULTUURSCHOK VERLIES (NETWERK, STATUS, IDENTITEIT, CULTUUR, LEEFRITME, LEEFREGELS) CULTUURVERSCHIL (DOMINANTE CULTUUR, MEDEBEWONERS) VERMINDERDE KANSEN (SOC.-ECON. AFHANKELIJKHEID) CONTROLE VERLIES STRESS TRAUMA en ROUW DISCRIMINATIE en RASCISME

18 - Kwetsbaar makende factoren * Gedwongen, plotselinge migratie * Traumatische ervaringen * Acculturatiestress (ook 2e generatie) (Belgische Marokkaan) * Discriminatie en marginalisatie - Beschermende factoren * Sociaal netwerk * Sterke culturele en/of etnische identiteit * Persoonlijke veerkracht

19 Individualisme collectivisme Machtsafstand (opvoeding, ) Onzekerheidsvermijding (o.a. oorzaak en beeld van ziekte) Gender (rollenpatronen, gedrag, normen, ) Tijdsoriëntatie (lineair of cyclisch)

20 `culturele rouw', een begrip dat gelijkstaat aan het missen van mogelijkheden om zich via oorspronkelijke culturele rituelen over verlieservaringen heen te zetten. Rouw is bij uitstek een cultureel gebeuren: hét moment waarop men een houding aanneemt tegenover leven en dood en waarbij men nadenkt over de zin van het leven. (Hans Rohlof en Adriana Jasperse 1996)

21 (Martin,1983)

22 1. Vecht vluchtreactie 2. Acculturatie-, migratiestress 3. Posttraumatische stress 4. Vluchtelingen en psychopathologie 5. Stabilisatie en beschermende factoren

23 De persoon is blootgesteld aan een traumatische ervaring waarbij beide van de volgende van toepassing zijn: Betrokkene heeft ondervonden, is getuige geweest van of werd geconfronteerd met één of meer gebeurtenissen die een feitelijke of dreigende dood of een ernstige verwonding met zich meebracht, of die een bedreiging vormde voor de fysieke integriteit van betrokkene of van anderen. Tot de reacties van de betrokkene behoorde intense angst, hulpeloosheid of afschuw.

24 Herbeleving Intrusieve beelden Nachtmerries Flashbacks Psychische en fysiologische reacties bij blootstelling aan triggers Vermijding Gedachten, gesprekken, gevoelens rond trauma vermijden Triggers vermijden Amnesie Gevoelloosheid Geringe toekomstverwachting Vervreemding van anderen Verminderde belangstelling Depressieve kenmerken

25 Verhoogde prikkelbaarheid (vecht-vluchtreactie) Moeite met in- of doorslapen (groot percentage!) Prikkelbaarheid of woedeuitbarstingen Moeite met concentreren (Nederlands leren ) Overmatige waakzaamheid Overdreven schrikreacties Overlevingsschuld

26 Verkrachting Foltering Freeze (Uitgeleverd zijn) Sensaties Cfr. Experiment met ratjes: stress en controle Overgave Fragmentatie Dissociatie Relaties Cognities Emoties Geluiden Beelden Bipe - instituut voor Psychotrauma en EMDR

27 Herinnering eerst tijd en ruimte en dan emoties Eerst overzicht dan details Adequate gedachten Gebrekkig besef tijd en ruimte, fragmentarisch Irrationele gedachten Eerst emoties, onduidelijk of geen overzicht Soms onbewust enkel lichamelijke reacties

28 1. Vecht vluchtreactie 2. Acculturatie-, migratiestress 3. Posttraumatische stress 4. Vluchtelingen en psychopathologie 5. Stabilisatie en beschermende factoren

29 Comorbiditeit DEPRESSIEVE STOORNISSEN ANGST- STOORNISSEN DISSOCIATIEVE STOORNISSEN (PSYCHOSE) SOMATOFORME STOORNISSEN

30 Schizofrenie en psychotische stoornissen Posttraumatische stress + comorbiditeit Algemeen voorkomende psychiatrische stoornissen Depressie en angst. (vermoedelijk ) Somatisatie van psychiatrische aandoeningen (als gevolg ook onderschatting, onderrapportering)

31 KLACHTEN CHRONISCHE STRESS (cfr. Stressklachten vechtvluchtreactie) SUÏCIDE -GEDACHTEN - PLANNEN -POGING (Buytaert, 2009)

32 Migratie wordt steeds meer beschouwd als een psychosociaal proces van intense en langdurige veranderingen. In zekere zin is er ook verlies, nl. van familiale en sociale banden, leefgewoonten, taal, cultuur en vaak van de sociale en economische positie die men had in het thuisland. Dit kan gepaard gaan met psychische stress die psychische gevolgen kan hebben. Socio-economische factoren die dit in de hand kunnen werken zijn o.a. socio-economische achterstand, racisme tegen de migranten, en traumatische ervaringen voor- of tijdens de migratie. De hogere werkloosheid en lagere inkomens bij migranten kunnen potentieel dus het optreden van psychiatrische aandoeningen faciliteren. (Buytaert 2009) *

33 Uit de literatuur blijkt dat er bij migranten een duidelijk verhoogde incidentie is van schizofrenie en psychotische stoornissen. Een metaanalyse van Europese gegevens wijst op een relatief risico van 2.7 bij eerstegeneratie- en 4.5 bij tweede generatie immigranten. Mogelijks is er ook een verhoogde incidentie van de meest frequente psychiatrische stoornissen, namelijk depressieve- en angststoornissen. Een meta-analyse met een beperkt aantal studies kon dit echter niet bevestigen. Bij vluchtelingen en asielzoekers is er waarschijnlijk een hoger risico op post-traumatische stress-stoornissen (Eng. post-traumatic stress disorder, PTSD). Een meta-analyse spreekt van een prevalentie van ong. 9% van de vluchtelingen, tien keer meer dan in de algemene populatie. Na vestiging in het (veiligere) gastland kan een stabilisatie of beterschap optreden, die evenwel in het gedrang kan komen bij regularisatieproblemen. Door etnisch-culturele factoren is er sprake van een verhoogde somatisatieneiging bij psychiatrische aandoeningen, wat kan leiden tot onderschatting (en onderrapportering) van het probleem. (Buytaert 2009)

34 Uit de Belgische gezondheidsenquête blijkt dat Turkse en Marokkaanse migranten minder vaak en minder snel een beroep doen op de huisarts of specialist; of dit ook geldt voor de mentale gezondheidszorg is niet precies geweten. Wel zijn migranten ondervertegenwoordigd in de psychiatrie en worden ze vaker gedwongen opgenomen of na contact met de politie. Een potentiële verklaring is dat men te lang wacht om professionele hulp te zoeken doordat men eerst binnen de familie hulp zoekt. Externe hulp moeten zoeken wordt soms ervaren als een blaam voor de familie-eer. Soms doet men eerst een beroep op spirituele of alternatieve genezers die verband houden met de cultuur. Daarnaast zijn er verschillende barrières zoals taalmoeilijkheden, cultureel onbegrip door gebrek aan kennis of ervaring, financiële problemen of een gebrek aan informatie naar deze doelgroep. Interculturele bemiddelaars, tolken en vormingen kunnen hierbij een oplossing bieden. Samenwerking met maatschappelijk werkers en andere sociaal werkers is ook aangewezen. (Buytaert 2009)

35 1. Vecht vluchtreactie 2. Acculturatie-, migratiestress 3. Posttraumatische stress 4. Bijkomende psychopathologie 5. Stabilisatie beschermende factoren

36 1. Stabilisatie In individuele begeleiding (vertrouwen!!!) Sociaal (netwerk) Psychisch (overtuigingen, beheersbare emoties, controle verwerven) Lichamelijk 2. Trauma-expositie 3. Rouwen, zingeving, integratie en reöriëntatie

37 - Kwetsbaar makende factoren * Gedwongen, plotselinge migratie * Traumatische ervaringen * Acculturatiestress (ook 2e generatie) (Belgische Marokkaan) * Discriminatie en marginalisatie - Beschermende factoren * Sociaal netwerk * Sterke culturele en/of etnische identiteit * Persoonlijke veerkracht

38 Verhoogde Kwetsbaarheid Omgeving, cliënt stabieler maken. Zorgen voor! empathie, containen respect Verhoogde Afhankelijkheid Controle, gevoel van controle verhogen. Werken met empowerment en maatzorg

39

40 TIMING PTSS = spontaan herstel binnen 9 maanden bij 42 procent (Shalev & yehuda, 1999.), past vaststelbaar na 1 maand volgens DSM IV. Acculturatie, aanpassen aan nieuwe omgeving Geef cliënt enige tijd, indien geen verbetering, verwijzen. Vragen? = (telefonisch) consult is mogelijk.

41 VERTROUWEN/COMMUNICATIE Om te verwijzen moet je dikwijls eerst vertrouwenrelatie met een betekenisvolle andere (HV-er, vrijwilliger, landgenote, ) kunnen opbouwen die verwijst. Een goede communicatie begint bij elkaar verstaan: tolk. Goede communicatie zorgt voor vertrouwen én voor verduidelijking hulpvraag en ernst problematiek. HULPMIDDELEN 1 E LIJN UITGEPUT? Empowerment op niveau van organisatie en individuele relatie? respect, empathie, bemoeizorg bevorderen interne locus of control, beperken controleverlies? HV-ingsnetwerk uitgebouwd en vertrouwd gemaakt met cliënt (procedure, arts, clb, ), op maat van cliënt.

42 AMBULANT HAALBAAR of OPNAME? Suïcidepoging, duidelijke plannen, extreme zelfverminking Ernstige depressieve kenmerken (niet meer eten, ) Kindermishandeling, partnergeweld Extreme gedragsproblemen (telefonisch) consult is mogelijk

43