Georg Wilhelm Friedrich Hegel

Transcriptie

1

2

3 Georg Wilhelm Friedrich Hegel Geboren te Stuttgart op 27 augustus 1770 Gestorven te Berlijn op 14 november 1831 Filosoof Duits Idealisme

4 Hegel Vader was een secretaris (Rentkammersekretär), moeder was de dochter van een rechter. Oudste van drie kinderen. (Zijn broer stierf tijdens de Rusland campagne van Napoleon) Moeder stierf toen hij dertien was Studeerde hij twee jaar filosofie en drie jaar theologie aan het Thüringer Stift

5 Werd een goede vriend van Schelling en Hölderlin. Was huisleraar in Bern ( ) en Frankfurt ( ) Wilde zich aanvankelijk niet als filosoof ontwikkelen, maar als iemand die filosofie populariseert

6 Das Leben Jesu Schreef Das Leben Jesu (postuum gepubliceerd); Jezus is een rationele filosoof die staat tegenover de bijgeloof van de farizeeërs Op het moment dat Christus schreeuwt waarom hebt gij mij verlaten is het ogenblik waarop hij weet wat het kwaad en de zonde is: Het Kwaad is de scheiding van het individu van het Universele Wonderen zijn metaforen. Positief > Objectief

7 1800 naar Jena en werd Privatdozent 1805 Op aanbeveling van Goethe wordt hij Professor (onbetaald) 1806 (dag voor de slag bij Jena) ziet hij Napoleon de wereld-ziel

8 Februari 1807 geboorte van Georg Ludwig Friedrich Fischer ( ), zoon van zijn hospita Christiana Burkhardt. Maart 1807 Vertrek naar Bamberg en wordt redacteur v.d. Bamberger Zeitung 1807 Phänomenologie des Geistes (Fenomenologie van de Geest)

9 1808 Rector Gymnasium te Neurenberg 1811 Huwelijk met Maria von Tucher Wissenschaft der Logik; 3 dln. 1812, 1813, 1816

10 1816 Hoogleraar in Heidelberg Hoogleraar Berlijn (plaatsvervanger van Fichte) Professor der professoren Doceerde geschiedenis van de filosofie, de kunst, de religie en het recht.

11 1816 Hoogleraar in Heidelberg Hoogleraar Berlijn (plaatsvervanger van Fichte)

12 Filosofie van Hegel Uitgangspunt is de geschiedfilosofie van Hegel Meest concreet Best te begrijpen Illustrerend voor zijn denken Combinatie van a Priori en a Posteriori geschiedschrijving Vgl. Kant

13 Geschiedfilosofie Kant Speculatief, a priorisch 1 De Natuur doet niets vergeefs 2 De vermogens die de mens van de natuur heeft meegekregen moeten en zullen zich in de loop der geschiedenis volledig verwerkelijken De Rede is het meest karakteristieke vermogen van de mens

14 Uitkomst De Rede zal zich verwerkelijken in de vorm van de redelijke mens en de redelijke samenleving

15 Hegel De Rede stelt ons in staat om door een combinatie van denkbeelden op een a- prioristische wijze kennis te verwerven Vgl.; Descartes, Spinoza, Kant etc. Bedenk: Hegel is een idealist; de wereld van ideeën.

16 Hegel; Filosofie (dialectiek) De werkelijkheid als geheel en in al zijn delen is redelijk en is daarom door redelijk denken inzichtelijk. Wat werkelijk is, is redelijk en wat redelijk is, is werkelijk Systeemdenken

17 Geschiedfilosofie Formele geschiedfilosofie a priorisch abstracte structuur (het idee dat aan de gehele historische proces ten grondslag ligt) Materiële Geschiedfilosofie a posteriori concrete inhoud van de abstracte structuur

18 De Rede De Rede is werkzaam op twee terreinen; 1. Objectieve Geest beheerst de Rede het gedrag van de dingen in de objectieve werkelijkheid (werkelijkheid is ordelijk Redelijke regels en principes)

19 De Rede (Geist an sich) De Rede is werkzaam op twee terreinen; 1. Objectieve Geest beheerst de Rede de dingen in de objectieve werkelijkheid (werkelijkheid is ordelijk Redelijke regels en principes) sich Geist an

20 2. Subjectieve Geest De Mens, kennend subject. Redelijk denkend wezen kan de regels op het spoor komen. 3. Vgl. Spinoza

21 2. Subjectieve Geest De Mens, kennend subject. Redelijk denkend wezen kan de regels op het spoor komen. Geist fur sich

22 Teleologisch!!!!! De identificatie (herkennen/inzicht) van de Objectieve en Subjectieve Geest is de essentie van het Historisch Proces!!!!! Eind: is Subjectieve Geest en Objectieve Geest vallen samen, overdekken, weerspiegelen elkaar. Absolute Geest (Einde van de geschiedenis)

23 Teleologisch De identificatie (herkennen/inzicht) van de Objectieve en Subjectieve Geest is de essentie van het Historisch Proces!!!!! Eind: is Subjectieve Geest en Objectieve Geest vallen samen, overdekken, weerspiegelen elkaar. Absolute Geest (Einde van de geschiedenis)

24 Teleologisch!!!!! De identificatie (herkennen/inzicht) van de Objectieve en Subjectieve Geest is de essentie van het Historisch Proces!!!!! (Maar dat is moeilijk) Einde: is Subjectieve Geest en Objectieve Geest vallen samen, overdekken, weerspiegelen elkaar. Absolute Geest (Einde van de geschiedenis)

25 Eind: is Subjectieve Geest en Objectieve Geest vallen samen, overdekken, weerspiegelen elkaar. Absolute Geest (Einde van de geschiedenis) Geist an und für sich

26 Let Op Noodzakelijkheid = Rede

27 Let Op Noodzakelijkheid = Rede Historisch proces is Noodzakelijk

28 Let Op 1 Noodzakelijkheid = Rede Historisch proces is Noodzakelijk Dus: Niets is Toeval!!!!

29 Vooruitgangsgedachte maakt Hegel tot de laatste filosoof van de Verlichting Vooruitgang is inzicht en toename van kennis (Vooruitgang is vooral toename van kennis (zelfinzicht)) ====== Zelfidentificatie Niet wat buiten of tegenover het denken ligt, maar een spiegeling van de Rede zelf (zelfinzicht/zelfidentificatie)

30 Let op 2 Geest of Rede is een zuiver formeel principe Het leert ons hoe we denken moeten- naar de regels van de redelijkheid- niet wat (inhoud)

31 Let op 2 Geest of Red is een zuiver formeel principe Het leert ons hoe we denken moeten- naar de regels van de redelijkheid- niet wat (inhoud) Dus niet wat buiten of tegenover het denken ligt, maar een spiegeling van de Rede zelf (zelfinzicht/zelfidentificatie) Maar het proces is door de Rede ook inhoudelijk gedetermineerd/ bepaald

32 Dialectiek Proces van kennisvorming ( zelfkennis ) Niet kennis belichaamd in uitspraken ( Dit boek weegt een kilo), maar in noties, concepten waarmee wij over de werkelijkheid spreken. Bijvoorbeeld Zijn, De Staat, Tolerantie

33 Geschiedenis Niet een wereld van uitspraken of feiten 1600 slag bij Nieuwpoort 1914 begin van de Eerste Wereldoorlog Wordsworth en Coleridge publiceren samen de Lyrical Ballads Maar noties: Franse Revolutie, Godsdienstoorlogen, Verlichting, Romantiek

34 Dialectiek Dialectiek is de ontkenning die in iedere bevestiging besloten ligt. Omnis determinatio est negatio (Spinoza)

35 Bijvoorbeeld De Notie Middeleeuwen 1.0 Tegenover wat niet Middeleeuwen is Bijvoorbeeld Klassieke Oudheid. Maar klopt niet volledig dus. Levert een nieuw inzicht in het begrip Middeleeuwen 2.0

36 Negativiteit, Negatief is in basis positief omdat het ons verder helpt!!!!!. Positiviteit duidt op stilstand, verstijving.

37 Dialectiek (Epistemologie) Maar het gaat om noties. Dus niet spiegelen aan de werkelijkheid Let op Hegel is idealist De werkelijkheid kent geen bestaan buiten ons denken over de werkelijkheid!!!! Vgl. Fichte

38 Dialectiek op het niveau van denken; de ontvouwing van de noties, is de maatstaf voor de evolutie van onze kennis

39 Wissenschaft de Logik. Van abstract naar concreet (dus tegendeel van de Angelsaksische empirische traditie) Waarom?

40 Wissenschaft de Logik. Van abstract naar concreet (dus tegendeel van de Angelsaksische empirische traditie) Waarom? Abstract, algemene zin betekent relatief weinig kans op vergissingen. Bij het concrete komt veel te snel het; ja maar.

41 Concept/ Notie Zijn (these) Tegendeel (antithese): Het Niets Maar al het Zijn (verzameling) is zoveel dat het een onvolledige (bijna lege) notie oplevert

42 Maar Het Niets is ook een onvolledige notie Er is immers niet Niets Volgende stap in de dialectiek is het zoekn naar een notie die de tekortkomingen van het Zijn en het niets opheft, overwint:

43 Nieuwe notie Worden!!!! Maar Worden is ook weer onvolledig We denken immers steeds aan worden van bepaalde dingen, niet van Worden in algemene zijn Worden wordt gecorrigeerd door de notie Bepaald Zijn

44 Bepaald Zijn Laat zich allereerst kwantitatief vaststellen (grootte, gewicht, aantal); maar zegt niets over de aard der dingen. Kwantitatief bepaald zijn wordt weer gecorrigeerd door

45 Kwalitatief Bepaald Zijn Daarmee zijn we aangekomen bij het wezen der dingen in de werkelijkheid.

46 Werkelijkheid onder spanning zetten Gelijkheid -- verschil Bevestiging --- ontkenning Bestaan --- niet bestaan Toeval --- noodzakelijkheid Dialectiek is de logische structuur van een historisch proces van zelfcorrectie

47 Dialectiek is de logische structuur van een historisch proces van zelfcorrectie Deze wordt gestuurd door de tegenstellingen/contradicties die in iedere fase van het proces aanwezig zijn

48 Geschiedschrijving Originele Geschiedschrijving (gelijkt Objectieve Geest) Reflectieve Geschiedschrijving (in 4 categorieën) (gelijkt Subjectieve Geest) Filosofische Geschiedschrijving ( Absolute Geest)

49 Geschiedschrijving Originele Geschiedschrijving (gelijkt Objectieve Geest) Bijvoorbeeld ooggetuigenverslagen; Verslag van de Slag bij Waterloo. Biografische gegevens Beethoven, etc

50 Geschiedschrijving Originele Geschiedschrijving (gelijkt Objectieve Geest) Reflectieve Geschiedschrijving (in 4 categorieën) (gelijkt Subjectieve Geest) Neemt afstand van het gebeuren en schept daarmee ruimte voor een beoordeling door een kennend subject (Subjectieve Geest)

51 Reflectieve Geschiedschrijving Men probeert lessen te leren (pragmatische geschiedschrijving) Men probeert de waarheid te achterhalen (kritische geschiedschrijving) Historici spreken elkaar tegen Maar inzicht is dus onvolledig

52 Geschiedschrijving Originele Geschiedschrijving (gelijkt Objectieve Geest) Reflectieve Geschiedschrijving (in 4 categorieën) (gelijkt Subjectieve Geest) Filosofische Geschiedschrijving ( Absolute Geest) = Vervolmaking

53 Filosofische Geschiedschrijving Beziet de geschiedenis zuiver en alleen vanuit het standpunt van de Rede Dus komt tot een definitieve inzicht in de aard van de geschiedenis

54 Filosofische geschiedenis is zelfkennis van de Rede (hij herkent zich) maar dan wel beperkt tot het verleden.

55 Vrijheid Inzicht en kennis Handelen in overeenstemming met de natuur der Dingen In Harmonie met de Rede

56 Kortom Rede, Geest en Vrijheid zijnmet elkaar verbonden

57 Staat Ontwikkeling van de Staat Staat is het totaal aan samenlevingsvormen en verbanden van politieke en culturele eenheden Geestelijke, zedelijke en religieuze tradities van een Volk

58 Slechts in de Staat (in de samenleving) kunnen wij werkelijk vrij zijn Vrijheid is in essentie sociale vrijheid

59 Mensen zijn ongelijk Bezit behoort toe aan families Religie is een instrument om het individu aan de maatschappij te binden Iedereen moet lid zijn van een kerk, maar het geloof is een privé aangelegenheid Scheiding Kerk en Staat

60 De Staat De Staat is het orgaan voor de bescherming en ontwikkeling van het volk Wetgeving is de vrijheid van de beschaafde mens De Staat heeft het geweldsmonopolie; politie en leger

61 Vrijheid?? Een ander kunnen laten doen wat wij willen dat hij doet Vrijheid is macht over de natuur en de medemens Meester - Knecht verhouding

62 Knecht kan vrij worden Meester is gedoemd tot nietsdoen en conflict met standgenoten (is dus niet vrij) Vrijheid is een relationeel begrip

63 List van de Rede Niet het individuele handelen maar de vervlechting van al het handelen is het proces Uitkomst is vaak een andere dan wij beogen Het irrationele is bij uitstek een zaak die de Red dient

64 Hartstochten stuwen de geschiedenis Bv. verlangen naar Macht Grote mannen van de geschiedenis handelen in de Geest van hun tijd en laten een betekenisvolle erfenis achter; Hitler bv. niet

65 Grote mannen spelen vaak een tragische rol, ze zijn slechts instrument Wanneer hun taak er op zit dankt de Rede ze af Caesar, Napoleon, Socrates, Christus

66 Drie boeken/driedeling De oriëntaalse, Grieks-Romeinse en Germaanse wereld Elk ca pagina s Objectieve Geest, Subjectieve Geest en Absolute Geest. Universaliteit, individualiteit en de geïndividualiseerde algemeenheid of universaliteit

67 Oriëntaals: Geest is zich nog niet bewust (objectieve geest) Grieks-Romeins: subjectieve geest Geest plaatst zich tegenover en buiten het objectieve Absolute Geest: Germaanse wereld; verzoening

68 Oriëntaals: Geest is zich nog niet bewust (objectieve geest) sociale werkelijkheid is een pedant van de natuurlijk werkelijkheid (universaliteit) Grieks-Romeins: subjectieve Geest plaatst zich tegenover en buiten het objectieve Absolute Geest: Germaanse wereld; verzoening

69 Oriëntaals: Geest is zich nog niet bewust (objectieve geest) sociale werkelijkheid is een pedant van de natuurlijk werkelijkheid (universaliteit) Grieks-Romeins: subjectieve Geest plaatst zich tegenover en buiten het objectieve: zelfreflectie en individualiteit

70 Absolute Geest: Germaanse wereld; verzoening ; geïndividualiseerde algemeenheid of universaliteit: Constitutionele Monarchie

71 Tweedeling Externaliteit; aanpassen aan tradities, normen etc. Interlichkeit; mens leer nadenken over religie, politiek, cultuur, normen, warden, ethiek etc.

72 Tweedeling Externaliteit; aanpassen aan tradities, normen etc. Interlichkeit; mens leer nadenken over religie, politiek, cultuur, normen, warden, ethiek etc. Cesuur: Socrates en Christus

73 Voorbeelden Objectieve Geest China : samenleving van natuurwetten van de dode natuur Niet straffen voor de intentie van de misdaad, maar voor de consequenties Lijfstraffen (oppervlakkig/ Buitenkant)

74 Subjectieve Geest Griekenland ; oorzaken Meerdere volkeren Leven Kusstroken van Griekenland Resultaat is niet nauw verbonden te zijn met de natuur

75 Grieken ontwikkelen zelfreflectie Griekse God Pan staat nog voor de natuurlijke, objectieve werkelijkheid (Schrikken van iets dat buiten ons ligt)

76 Absolute Geest Protestantisme ( Lutheranisme) Katholicisme met hostie, relikwie en Heilig land vertegenwoordigen nog de objectiviteit Lutheranisme = innerlijke geloofservaring = subjectiviteit. (Goede werken= objectiviteit)

77 Derde indeling Universaliteit Individualiteit Concreet Universele

78 Universaliteit Bv Mohammedanisme en China Maatschappij, cultuur, Religie (geloof in God) laat geen ruimte voor de individu. Bijv. Alleen het geloof telt

79 Individualiteitbesef Romeinse Rijk= Het Zelf van de Grieken wordt een rechtspersoonlijkheid

80 Concreet Universele Na de Franse Revolutie Abstract vrijheidsprincipe Abstract individu Abstracte Staat Oorlog tussen abstracte begrippen wordt onder Robespierre uitgevochten Uitkomst: Constitutionele Monarchie in Duitsland (dankzij Lutheranisme)

81 Vierde indeling Externaliteit Internaliteit Objectieve nauwelijks te onderscheiden van het subjectieve Zedelijke regels versus Moraal Socrates vgl. Christus Wordt daarvoor gestraft

82 China; heeft geen geschiedenis, verandert niet Objectief/Natuur

83 Hegel Elke beschaving (tijdvak) heeft zijn eigen waardevolle wijsheid Voorbeeld: Oude Athene; burgerzin en gemeenschapsgevoel Middeleeuwen: Eer Vooruithang gaat niet in een rechte lijn!!!

84 Hegel Opvattingen en ideeën waar men een afkeer van heeft moet men juist bestuderen Ook daar is soms onverwachte wijsheid te vinden Nationalisme; trots op afkomst, torts op de verrichtingen, saamhorigheid

85 Gaat rommelig Vooruitgang Van links naar rechts om uiteindelijk in het midden te eindigen Privacy ---- Veiligheid (dialectiek) Victoriaans Vrije liefde

86 Kunst Kunst heeft een doel en betekenis Tegen: kunst voor de kunst Kunst is de gevoelige uitdrukking van ideeën

87 We hebben machtige (nieuwe) instituties nodig om (onze) ideeën te kunnen verwerkelijken

88 Orientaals Kunst ondersteunt de wereld van religie mystiek Grootse tempels etc. (architectuur)

89 Grieks Romeins De wereld van rede, evenwicht en harmonie in de kunst door perfecte beeldbouwkundige vormen

90 Christelijke/ Romantisch Uitdrukking van het verlangen van de moderne ziel in schilderkunst, literatuur en muziek. De grootste tijdvak van de kunst liep op zijn einde

91 Wat rationeel is is werkelijkheid en de werkelijkheid is rationeel Het is niet ideaal, maar Utopia is niet reëel

92 Tegen volledige democratie De gemiddelde burger is niet competent om zijn bestuurders te kiezen of beleid te bepalen Een gekozen monarchie is de slechtste van alle instituties; een vertegenwoordiging mag wel

93 Constitutionele monarchie Parlement gekozen door bezitters van vermogen Raad van ministers en ambtenaren Instituties zijn noodzakelijk Huwelijken uit liefde zijn onpraktisch; monogamie en scheiden dient moeilijk te zijn.

94 Mannen aan het hoofd van de zin Opvoeding voor disciplines

95 Het einde van de geschiedenis en de laatste mens (1992) Yoshihiro Francis Fukuyama (geb. Chicago, 27 oktober 1952) Het eerste is een empirisch argument: de democratie heeft zich sinds de Franse Revolutie herhaaldelijk bewezen als een fundamenteel beter systeem dan welk van de alternatieven ook.

96 Het einde van de geschiedenis en de laatste mens Het tweede is een filosofisch argument, dat door Fukuyama ontleend wordt aan G.W.F. Hegel. Slaaf versus Meester komt tot een bevredigende synthese in de Democratie

97 Het einde van de geschiedenis en de laatste mens Het tweede is een filosofisch argument, dat door Fukuyama ontleend wordt aan G.W.F. Hegel. Slaaf versus Meester komt tot een bevredigende synthese in de Democratie Markteconomie en Kapitalisme

98 1992 een antwoord;

99