Aqua MINISTER VAN LEEFMILIEU EN NATUUR JOKE SCHAUVLIEGE VLAANDEREN MOET ZICH DURVEN METEN MET INTERNATIONALE REGIO S

Transcriptie

1 Aqua werken aan zuiver water DRIEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD VAN AQUAFIN 2010/1 MINISTER VAN LEEFMILIEU EN NATUUR JOKE SCHAUVLIEGE VLAANDEREN MOET ZICH DURVEN METEN MET INTERNATIONALE REGIO S Recordvuilvracht verwijderd in RioP versnelt gemeentelijke sanering 12

2 2 INHOUD 4 Minister van Leefmilieu en Natuur Schauvliege: Vlaanderen moet zich durven meten met internationale regio s De inhaaloperatie die Vlaanderen moest uitvoeren voor de uitbouw van de zuiveringsinfrastructuur voor huishoudelijk afvalwater, is bijna achter de rug. Vlaams Minister van Leefmilieu en Natuur Joke Schauvliege licht toe hoe zij de toekomst ziet, en vindt dat Vlaanderen best ambitieus mag zijn. 7 Recordvuilvracht verwijderd in 2009 In 2009 werd de grootste vuilvracht tot nog toe naar de zuiverings - installaties van Aquafin gevoerd, én er ook verwijderd. 95,7% van alle installaties voldeden volledig aan de normen. 10 Aquafin is klaar voor de toepassing van nieuwe technologieën voor waterzuivering Aquafin testte verschillende nieuwe (na)zuiveringstechnologieën uit voor huishoudelijk afvalwater. De Europese regelgeving inzake water zal de volgende jaren namelijk alleen maar strenger worden. 12 RioP versnelt realisatie gemeentelijke sanering Binnen RioP werken de Vlaamse Maatschappij voor Water - voorziening (VMW) en Aquafin nauw samen om het riolerings - beheer in de aangesloten gemeenten optimaal uit te bouwen. 14 Banc d Arguin, winterparadijs voor miljoenen vogels Banc d Arguin, een natuurpark in Mauritanië, is een top bestemming voor iedere gedreven vogelaar. Natuurfotograaf Misjel Decleer kreeg de kans om dit park uitgebreid te fotograferen. 16 Ecologisch indicatorenkader meet de prestaties van Aquafin Om toe zien op de werking van de zuiveringsinfrastructuur in Vlaanderen, werkte de Vlaamse Milieumaatschappij een indicatoren kader uit. Uit de resultaten blijkt dat Aquafin de bovengemeentelijke infrastructuur goed beheert. AQUAFIN STELT KENNIS TER BESCHIKKING VAN PROTOS IN MALI PROTOS werkt aan een betere wereld voor kansarmen, door zoveel mogelijk mensen te voorzien van schoon water. Aquafin geeft het drinkwater- en sanitatie programma in Mali van deze NGO gedurende drie jaar financiële hulp, maar het bedrijf biedt ook technische ondersteuning. Voor de aanleg van twee mini-riool systemen in de buiten wijken van Bamako huurden PROTOS en zijn partner CREPA een lokaal studiebureau in om een technische voorstudie en ontwerp te maken voor rioolstelsels met kleine diameter, die enkel huishoudelijk afvalwater zullen transporteren. Aquafin kreeg de vraag om het ontwerp te controleren, maar zelf geen nieuw ontwerp te maken en ook geen oplossingen aan te brengen. De bedoeling is namelijk dat het lokale studiebureau leert uit constructieve opmerkingen en kritiek. Alle geformuleerde opmerkingen zijn onder tussen door medewerkers van PROTOS besproken met het studie bureau. Een mooi praktijkvoorbeeld van de 8ste Millenniumdoelstelling van de VN: werken aan een mondiaal partner schap, waarbij in samenwerking met het bedrijfsleven, kennis en informatie wordt verspreid naar de landen in ontwikkeling. Meer info: l

3 3 STERK DOOR INNOVATIE EN GOED BEHEER Aquafin is een sterk bedrijf, dat zowel in binnen- als buitenland heel wat kennis en ervaring aan te bieden heeft. Ook het beleid is daarvan overtuigd. Vanaf p. 4 leest u hoe minister van Leefmilieu en Natuur Joke Schauvliege verder werk wil maken van een effectieve zuivering van huishoudelijk afvalwater in Vlaanderen. Een belangrijk instrument om de performantie van de voorziene infrastructuur te meten, zijn de ecologische indicatoren die vier jaar geleden werden vastgelegd. Uit de analyse van de meet gegevens van 2007 en 2008, blijkt dat Aquafin het collectorenstelsel en de zuiveringsinstallaties volgens de verwachtingen beheert. In 2009 werd zelfs de grootste hoeveelheid vuilvracht tot nog toe naar de zuiveringsinstallaties getransporteerd én er ook verwijderd. Stilstaan is echter achteruitgaan. Daarom werkt Aquafin voortdurend aan innovatieve oplossingen voor de optimalisatie van bestaande processen en technologieën. Drie thema s zijn prioritair voor de volgende vijf jaar: inspelen op de gevolgen van de klimaatverandering, integraal waterbeheer en asset management van het rioolstelsel. Want door vooruit te denken, blijft Aquafin een belangrijke partner voor het Vlaamse Gewest en de gemeenten in de uitvoering van hun waterzuiveringsbeleid. l Luc Bossyns Gedelegeerd bestuurder Protos

4 4 MINISTER VAN LEEFMILIEU EN NATUUR SCHAUVLIEGE: VLAANDEREN MOET ZICH DURVEN METEN MET INTERNATIONALE REGIO S Op de realisaties van de afgelopen 20 jaar mag Vlaanderen trots zijn. Fotograaf: Philip Vanoutrive De inhaaloperatie die Vlaanderen moest uitvoeren voor de uitbouw van de zuiveringsinfrastructuur voor huishoudelijk afvalwater, is bijna achter de rug. Vlaams Minister van Leefmilieu en Natuur Joke Schauvliege licht toe hoe zij de toekomst ziet, en vindt dat Vlaanderen best ambitieus mag zijn. Om te kunnen voldoen aan de Europese richtlijnen inzake water, nam het Vlaams Gewest de voorbije vijf jaar extra maatregelen. Die moesten zorgen voor een versnelde uitvoer van de resterende projecten voor de uitbouw van de zuiveringsinfrastructuur. De werken die de lozingspunten met de grootste vuilvracht aansloten, kregen voorrang. De doorlooptijd van projecten werd waar mogelijk ingekort en de uitvoering ervan werd strak opgevolgd. De hele watersector werd in 2005 gereorganiseerd door toenmalig minister van Leefmilieu Kris Peeters. Zijn opvolgster Hilde Crevits hevelde de uitvoer van een deel van de gemeentelijke projecten over naar het Vlaams Gewest, voor uitvoering door Aquafin.

5 5 Er was toezicht op de opmaak van de zoneringsplannen, die vast - leggen waar het gewest of de gemeenten nog projecten moeten uitvoeren. Het is nu aan minister Joke Schauvliege om Vlaanderen verder los te rukken uit een moeizaam waterzuiveringsverleden en het actieplan voor de toekomst uit te werken. Vlaanderen en de Europese richtlijnen Ondanks de inspanningen van het Vlaams Gewest, is België verschillende keren in gebreke gesteld voor de uitvoering van de richtlijn Stedelijk Afvalwater. Riskeert het Vlaamse Gewest nu boetes? Joke Schauvliege: Binnen de staat België zijn de gewesten verantwoordelijk voor de sanering van het afvalwater van hun burgers. Maar Europa erkent enkel de lidstaten als aanspreekpunt, niet de gewesten. Volgens de richtlijn Stedelijk Afvalwater heeft elk gewest een aantal agglomeraties. Dit zijn afgebakende gebieden van geconcentreerde bewoning en industrie. De Europese Commissie beoordeelt of die agglomeraties al dan niet voorzien zijn van rioleringen, collectoren en goed werkende zuiveringsinstallaties. Het afvalwater van alle agglomeraties groter dan inwoners - equivalenten moest tegen eind 1998 ingezameld en gezuiverd worden. Voor agglomeraties met een grootte tussen en inwonersequivalenten moest dat eind 2005 gebeurd zijn. In de brieven en nota s aan het Koninkrijk België in het kader van de lopende veroordelingsprocedure, heeft de Europese Commissie wel altijd een stand van zaken per gewest opgenomen. Op deze wijze wordt de verantwoordelijkheid per gewest dus toch enigszins geduid. Ik hoop natuurlijk dat Europa rekening wil houden met onze voorgeschiedenis. Het Vlaamse Gewest kampte op het moment dat de richtlijn van kracht werd, met een enorme achterstand in de uitbouw van de collectieve waterzuiverings infrastructuur. Amper 30% van alle huishoudelijke afvalwater werd toen gezuiverd. De termijnen die de richtlijn vooropstelde, waren voor Vlaanderen gewoon niet haalbaar. Het gewest moest bij de uitvoering van de projecten voor waterzuivering ook rekening houden met de historisch gegroeide ruimtelijke ordening in Vlaanderen. De lint - bebouwing, versnippering van wooneenheden en de geringe bouwdichtheid van percelen, maakt de scheiding tussen afval- en regenwater, het transport van afvalwater en andere gerelateerde werken veel omvangrijker en duurder dan in onze buurlanden. Het is natuurlijk absoluut noodzakelijk om als zeer dicht bebouwde regio een duurzaam waterbeleid te voeren. Vlaanderen heeft dus zeker niet stilgezeten. In bijna alle gemeenten werden de voorbije jaren rioleringswerken uitgevoerd. Vandaag zijn in het Vlaamse Gewest alle zuiveringsinstallaties in de grote agglomeraties in gebruik genomen en beschikken we over 99 procent van onze aansluitingen van afvalwater op de zuiverings - installaties. In de kleinere agglomeraties zal de laatste ontbrekende zuiveringsinstallatie operationeel zijn eind Midden 2012 zullen de laatste collectoren aangelegd zijn en voldoen we volledig aan de richtlijn Stedelijk Afvalwater. In het Waalse en Brussels Hoofdstedelijke Gewest zal deze operatie langer duren. Als de Europese Commissie dus verdere stappen zou ondernemen tegen de lidstaat België, is het inderdaad mogelijk dat we ondanks onze zéér beperkte nietconformiteit als Vlaams Gewest toch mee een boete riskeren. Welke instanties zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de kaderrichtlijn Water? Joke Schauvliege: Daar zijn verschillende partijen bij betrokken. Ieder gewest is verantwoordelijk om op zijn grondgebied te zorgen voor een goede toestand van het oppervlakte- en grondwater. De federale overheid heeft de bevoegdheid om hetzelfde te doen voor overgangs wateren, zoals de Noordzee. Bijkomend vraagt Europa ook nog coördinatie tussen de lidstaten/regio s die deel uitmaken van internationale stroomgebieden. Voor Vlaanderen zijn dit de Schelde en de Maas. Daarvoor pleegt Vlaanderen overleg met de andere gewesten, de federale overheid en met buurlanden Nederland, Frankrijk, Luxemburg en Duitsland. In Vlaanderen is de coördinatiecommissie Internationaal Waterbeleid de bevoegde autoriteit. Voor de internationale stroomgebiedsdistricten zijn dat de Maascommissie en de Scheldecommissie. Hoe doet Vlaanderen het op het gebied van water - zuivering in vergelijking met de buurlanden? Joke Schauvliege: Voor de verwijdering van stikstof en fosfor uit het afvalwater, zitten we bij de Europese top. Die nutriënten worden verwijderd op alle zuiverings installaties die het afvalwater van meer dan inwoners equivalenten behandelen. Volgens de richtlijn Stedelijk Afvalwater is dat alleen verplicht in agglomeraties groter dan inwoners - equivalent. Vlaanderen heeft door die extra inspanning de waterkwaliteit ook in kleinere en kwetsbaardere bovenlopen gunstig beïnvloed. Daarnaast kunnen onze zuiveringsinstallaties een debiet behandelen tot zes keer de hoeveelheid water die bij droog weer wordt aangevoerd. Ook dat is op Europees niveau een topprestatie. u

6 6 Waterzuivering binnen de water - sector Hoe wilt u de verdere uitbouw van de gemeentelijke zuiverings infrastructuur en de optimalisatie van de boven gemeentelijke infrastructuur aanpakken? Joke Schauvliege: Door het invoeren van het begrip sanerings plicht in 2005, kregen de drinkwatermaatschappijen ook een rol in de sanering van het geleverde drinkwater. We willen voor transparantie zorgen door te focussen op drie zaken. Ten eerste door er nauwlettend op toe te zien dat de sanerings- bijdrage van de drinkwaterverbruikers werkelijk gebruikt wordt voor investeringen in de waterzuiverings infrastructuur. Ten tweede moeten we alle beschikbare middelen efficiënt besteden. De gebiedsdekkende uitvoeringsplannen die nu in opmaak zijn, zullen ons tonen welke investeringen de volgende jaren prioritair zijn. Ten derde maken we werk van een ecologisch indicatorenkader, dat de functionering van de gemeentelijke en bovengemeentelijke zuiveringsinfrastructuur onder de loep neemt. Dat kader moet het mogelijk maken de knel punten in de infrastructuur bloot te leggen en gepaste oplossingen uit te werken. Welke rol ziet u voor Aquafin weggelegd binnen het integrale waterbeheer? Joke Schauvliege: Ik werk aan een adaptatieplan om Vlaanderen voor te bereiden op de effecten van de klimaatsverandering. Periodes van droogte en overvloedige neerslag zullen namelijk steeds vaker voorkomen. We moeten dus stelsels uitbouwen voor de afvoer van regenwater, via een herwaardering van bestaande grachten en de aanleg van strategische collectoren voor het transport van regenwater. Aquafin moet dus zeker verder inzetten op de uitbouw van gescheiden stelsels voor de afvoer van afval- en hemelwater, en waar mogelijk zorgen voor een plaatselijke infiltratie van het regenwater in de grond. Ook bij de uitvoering van commerciële projecten voor de gemeenten, moet Aquafin aandacht besteden aan de afvoer van regenwater, via een herwaardering van het lokale grachtenstelsel. RUIM 2000 PROJECTEN AFGEWERKT Eind 2009 had Aquafin 2043 projecten opgeleverd, voor een waarde van 2,657 miljard euro. 244 projecten waren gegund en aanbesteed voor 386,09 miljoen euro. 765 projecten waren in ontwerp, voor een bedrag van 829,23 miljoen euro. In 2009 is de terugbetalingstermijn voor alle bouwkundige projecten verlengd van 15 jaar tot 30 jaar, een termijn die meer in overeenstemming is met die in onze buurlanden. Zo wordt de waterzuiveringsfactuur die de drinkwatermaatschappijen moeten betalen onder controle gehouden, terwijl er toch ruimte blijft voor nieuwe projecten. Aquafin heeft de voorbije twee decennia een enorme kennis opgebouwd. Hoe wilt u de knowhow van dit bedrijf verder valoriseren? Joke Schauvliege: We moeten ons via internationale benchmark durven meten met andere landen of regio s. Voor mij is het belangrijk dat de overheid actief meewerkt aan de internationale overdracht, valorisatie en verspreiding van milieu-expertise. Aquafin heeft troeven die via commerciële opdrachten in het buitenland benut kunnen worden: expertise opgebouwd door jarenlange ervaring, de kracht om te innoveren, te vernieuwen en een goed beheer van de waterzuiverings installaties. Op de realisaties van de voorbije 20 jaar mogen we in Vlaanderen trots zijn. l

7 7 RECORDVUILVRACHT VERWIJDERD IN 2009 In 2009 werd de grootste vuilvracht tot nog toe naar de zuiveringsinstallaties van Aquafin gevoerd én verwijderd. Het huishoudelijk afvalwater dat het bedrijf zuiverde, behaalde bovendien een goede kwaliteit. In 2009 lag het percentage zuiveringsinstallaties dat voldeed aan alle normen iets lager dan in 2008, maar Aquafin haalde wel het tweede beste resultaat. 223 zuiverings installaties (95,7%) voldeden aan alle opgelegde normen. Vijf installaties voldeden niet aan de normen voor gezuiverd afvalwater van de Europese richtlijn Stedelijk Afvalwater. Nog vijf andere installaties voldeden niet aan de strengere Vlaamse normen voor de verwijderings - percentages van de gemeten parameters. Deze positieve jaarresultaten zijn te danken aan een combinatie van factoren, weet Erik Poppe, directeur Operaties. De bijkomende investeringen in de uitbouw van riool- en collectorenstelsels en de optimalisatie of nieuwbouw van zuiverings - installaties hebben uiteraard een gunstig effect. Dat is ook het geval voor de afkoppeling van de riolering van neerslag-, grond- en oppervlakte - water. Op de zuiveringsinstallaties hebben we verder geïnvesteerd in de plaatsing van online meettoestellen, om het zuiveringsproces meteen te kunnen bijsturen. Maar de weersomstandigheden in 2009 speelden net zozeer een rol. Onze zuiverings - resultaten zijn immers deels weersafhankelijk. De zuiveringsinstallaties van Aquafin behandelen op het moment s een vuilvracht van zo n 4,6 miljoen inwoners. Effectieve waterzuivering Per gemeten parameter wordt de vuilvracht berekend die op de zuiveringsinstallaties verwijderd werd. Dat gebeurt door het verschil te tellen tussen de biologisch behandelde vuilvracht en de restvuilvracht die nog geloosd wordt. Ten opzichte van 2008 stegen de verwijderde vuilvrachten, uitgedrukt in ton/jaar, aanzienlijk. Koplopers waren de parameters CZV (+ 11%), stikstof (+ 10%) en BZV (+ 9%). Ook fosfor en zwevende stoffen stegen dit jaar met ruim 5%. Erik Poppe: Die stijging is een gevolg van de toename van de vuil vrachten in het aangevoerde rioolwater ten opzichte van Hoewel de aangevoerde vuilvracht groter was, konden we door een effectieve zuivering ook de restvrachten verminderen die nog in het oppervlaktewater geloosd worden, behalve voor de parameter fosfor. Daarvoor bleven de resultaten constant. Als we de verwijderde biologische vuilvracht delen door de totale behandelde biologische vuilvracht, zien we voor alle parameters een toegenomen verwijderings percentage, en zelfs nieuwe jaarrecords. Het verwijderings percentage voor stikstof steeg met 2% tot 79%, en dat voor CZV met 1% tot 90%. De percentages voor de andere parameters stegen lichtjes tot 97% voor BZV, 95% voor zwevende stoffen en 85% voor fosfor. u

8 8 s Erik Poppe, directeur Operaties: Door een goede sturing van het zuiveringsproces verbetert de kwaliteit van het gezuiverde water en vermindert het chemicaliënen energieverbruik. Minder verdunning van het afvalwater Het rioolwater dat naar de zuiveringsinstallaties gevoerd werd, was in 2009 geconcentreerder dan in De gemiddelde BZV-concentratie nam toe met bijna 15%, na een eerdere stijging met 18% in Schoon water dat op de riolering zit, verdunt het afvalwater dat op de zuiveringsinstallaties toekomt, verklaart Erik Poppe. Door het bijkomende debiet gaan ook de overstorten op het rioolstelsel vaker werken. Zo komt er sneller ongezuiverd water in onze waterlopen terecht. Het extra water zorgt bovendien nog eens voor meer pompkosten op de zuiveringsinstallaties en de tussen liggende pompstations. Hoe minder schoon water in het rioolstelsel, hoe beter, dus. De gemiddelde concentraties van de gemeten parameters in het gezuiverde afvalwater zijn sinds 1997 sterk verbeterd. Vooral voor de parameter BZV is de vooruitgang aanzienlijk. In 2009 lag voor 89,3% van de zuiveringsinstallaties het gemiddelde biologische zuurstofverbruik van het behandelde water beneden de 5 mg/l, terwijl de grens waarde 25 mg/l is. De afbraak van de restvuilvracht in de waterlopen, vraagt dus steeds minder zuurstof. NORMEN VOOR GEZUIVERD HUISHOUDELIJK AFVALWATER De kwaliteit van het water dat Aquafin gezuiverd heeft, wordt beoordeeld op basis van vijf parameters. Voor die parameters zijn er Europese en (nog strengere) Vlaamse normen. Ze variëren volgens de grootte van de agglomeratie waarvoor de zuiveringsinstallatie gebouwd is. Het biologische zuurstofverbruik van het behandelde water geeft aan hoeveel zuurstof bacteriën nodig hebben om op 5 dagen tijd bij 20 C de organische vuilvracht in 1 liter water af te breken. Als dat zuurstofverbruik hoog ligt, ontwikkelen de bacteriën in het water zich zo snel dat het risico bestaat dat ze door hun ademhaling alle zuurstof uit het water opnemen. Het chemische zuurstofverbruik geeft aan hoeveel zuurstof er nodig is om de aanwezige vuilvracht volledig te oxideren. Zwevende stoffen zijn niet oplosbare stoffen, die maar in beperkte mate in het gezuiverde afvalwater mogen achterblijven. Stikstof en fosfor moeten uit het afvalwater worden verwijderd, omdat ze een explosieve algenbloei op gang kunnen brengen. s Nachts onttrekken deze algen zuurstof aan het water, waardoor vissen, waterplanten en andere organismen het moeilijk krijgen om te ademen. l MEER AFVALWATER GEZUIVERD In 2009 werden de nieuw gebouwde installaties in Vlamertinge, Ledegem, Tervuren, Asse, Sint-Laureins (RWZI Watervliet) en Melle aan het Vlaamse Gewest opgeleverd. Ook de renovatiewerken aan de zuiveringsinstallaties in Rillaar, Hulshout en Lo werden opgeleverd. In Adinkerke werd de bestaande zuiveringsinstallatie volledig vervangen door een nieuwe installatie.

9 9 Verwijderde vuilvracht en zuiveringsrendement van alle rioolwaterzuiveringsinstallaties Biologisch zuurstofverbruik Zwevende stoffen Verwijderde vuilvracht (in ton/jaar) Verwijderingspercentage Verwijderde vuilvracht (in ton/jaar) Verwijderingspercentage Chemisch zuurstofverbruik Stikstof Verwijderde vuilvracht (in ton/jaar) Verwijderingspercentage Verwijderde vuilvracht (in ton/jaar) Verwijderingspercentage Fosfor 3,0 90 n Verwijderde vuilvracht Verwijderde vuilvracht (in ton/jaar) 2,7 2,4 2, Verwijderingspercentage l Zuiveringsrendement Per gemeten parameter (BZV, CZV, zwevende stoffen, stikstof en fosfor) wordt het verschil bepaald tussen de biologisch behandelde vuilvracht en de vuilvracht die nog geloosd wordt na biologische zuivering. Het verschil is de verwijderde vuilvracht, aangegeven in ton/jaar. Het verwijderingspercentage is gelijk aan de tijdens de biologische behandeling verwijderde vuilvracht, gedeeld door de totale biologisch behandelde vuilvracht.

10 10 AQUAFIN IS VAN NIEUW WATERZUIV Wereldwijd komen de zoetwatervoorraden steeds meer onder druk te staan. Europese richtlijnen bewaken nauwgezet de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater. Te verwachten valt dat de regelgeving de volgende jaren alleen maar strenger zal worden. Om te anticiperen op nieuwe normen, testte Aquafin verschillende nieuwe (na)zuiveringstechnologieën voor huishoudelijk afvalwater. Aquafin rondde zopas zijn deelname aan het Europese onderzoeks - project Neptune af. Verschillende nieuwe (na) zuiverings technologieën werden door een onderzoeksgroep met 15 partners vergeleken op basis van hun doeltreffendheid, de benodigde oppervlakte, het energie - verbruik en hun milieu-impact. De resultaten werden in januari in Gent voorgesteld aan eindgebruikers van waterzuiveringstechnologieën uit de waterschappen, de industrie en de medische sector, onderzoekers en beleidsmakers. De huidige installaties voor de zuivering van huishoudelijk afval - water, die Aquafin in Vlaanderen bouwt en beheert, zijn bedoeld voor de verwijdering van biologische en chemische stoffen zoals stikstof en fosfor. En ze doen precies waarvoor ze ontworpen zijn, weet Marjolein Weemaes, projectleidster Neptune bij Aquafin. Het water dat op onze zuiverings installaties behandeld is, voldoet aan alle wettelijke normen. Maar om tijdig te kunnen inspelen op eventuele nieuwe, verdergaande normen om het schadelijke effect van andere stoffen op allerlei organismen te verlagen, hebben we nu al onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om zogenaamde micropolluenten te verwijderen. Aquafin is klaar om nieuwe zuiveringstechnieken in te zetten, zodra er op Europees niveau een wettelijk kader is. Ozon en actieve kool Micropolluenten zijn restanten die in hele kleine hoeveelheden voorkomen in afval water, zoals hormonen van de pil, antibiotica, pijnstillers, ontstekingsremmers en contrast - vloeistoffen. Deze stoffen zijn nog maar heel recent meetbaar op analytische wijze, maar op bepaalde waterlopen kunnen ze zelfs in heel kleine hoeveelheden toch een invloed hebben. Bijvoorbeeld op een beek met een klein debiet en veel vis en andere waterorganismen, voegt Marjolein Weemaes toe. Om zulke micropolluenten te verwijderen moeten andere zuiveringstechnieken gebruikt worden dan de nu gangbare. Ozon en actieve kool zijn binnen het onderzoeksprogramma Neptune getest en ondertussen marktklaar. Ze verwijderen deze stoffen nagenoeg volledig.

11 11 KLAAR VOOR TOEPASSING TECHNOLOGIEËN VOOR RING Het is nu aan het beleid om te beslissen waar en wanneer ze moeten ingezet worden, aldus Boudewijn Van De Steene, Commercieel directeur bij Aquafin, en dat is wat ons betreft bij voorkeur daar waar de combinatie kosten versus milieu-impact het gunstigste is. Bij elke geteste technologie werd niet alleen het resultaat op de waterloop, maar ook het energie- en grondstoffenverbruik onder de loep genomen. De milieu-impact van een zuiveringsinstallatie verlagen én de kosten van de bedrijfsvoering verminderen, kunnen zelfs prima samengaan. Dankzij nieuwe technologieën en nieuwe methodes van monitoring en controle, vraagt het water - zuiveringsproces steeds minder energie en grondstoffen. Op dat laatste domein behoort Aquafin trouwens bij de koplopers in Europa. l ALTERNATIEVE SLIBVERWERKING In Gent werden enkele veelbelovende piloot - projecten voorgesteld om afvalwater en de resten van afvalwaterzuivering duurzamer te verwerken. Zo gebeuren er al testen met bio-elektrische brandstof cellen die uit afvalwater waardevolle chemische stoffen maken, zoals natrium hydroxide (dat o.a. voor de productie van zeep gebruikt wordt) of waterperoxide (een bleek- en desinfectie middel). Een Zweeds onderzoeksteam stelde bio-plastic (PHA of polyhydroxyalkanoaat) uit slib voor. Een andere mogelijkheid is pyrolyse van slib, waardoor gas s Bio-plastic uit slib, met een hoge calorische waarde ontstaat, een project van waarvan slechts een niet-toxisch residu overblijft. Anoxkaldnes Natuurlijk maakt Aquafin nu ook al nuttig gebruik van restslib, verduidelijkt Boudewijn Van De Steene, het wordt gedroogd tot korrels waarmee energie wordt opgewekt, en het wordt ook vergist tot biogas. De nieuwe techologieën die in Gent voorgesteld werden, kunnen wel uitgroeien tot zeer interessante alternatieven.

12 12 RioP VERSNELT REALISATIE GEMEENTELIJKE SANERING Binnen RioP werken de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening (VMW) en Aquafin nauw samen om het rioleringsbeheer in de aangesloten gemeenten optimaal uit te bouwen. Sinds de oprichting eind vorig jaar, Geen opgedrongen solidariteit RioP is het logisch vervolg op RioAct, duidt Bernard Breda, directeur-generaal van VMW. We spelen er enerzijds mee in op een vraag die vanuit onze vennoten zelf komt. Gemeenten die aarzelden om de activa van het stelsel uit handen te geven, houden met RioP een stevige voet tussen de deur via mandaten in de provinciale comités en in technische comités. Anderzijds zullen we de uitvoering van projecten beter kunnen plannen. Dat zal de praktische organisatie en bijgevolg ook de klant alleen maar ten goede komen. zijn al 11 gemeenten tot dit samen - werkingsverband toegetreden. In RioAct, het eerste samenwerkings - verband tussen VMW en Aquafin, vinden de gemeenten een professionele partner die hen helpt bij de uitbouw en het beheer van het rioleringsstelsel. De gemeente kan kiezen welke diensten ze wel of niet uitbesteedt aan RioAct. RioP gaat een stap verder. De gemeente brengt haar riolering in, terwijl VMW en Aquafin samen het beheer en de uitbouw van het rioleringsnet integraal voor hun rekening nemen. In ruil daarvoor ontvangt de gemeente een financiële compensatie, berekend op de te verwachten inkomsten uit de saneringsbijdrage van de drink - water gebruikers en versleuteld volgens de rioleringsgraad en de ouderdom van het stelsel. Die compensatie bestaat voor minimum 15% en maximum 25% uit cash en voor de rest uit aandelen in RioP. We onderscheiden ons van de concurrentie op een belangrijk punt, voegt Boudewijn Van De Steene toe, commercieel directeur van Aquafin. RioP is geen solidair model, wat betekent dat we de inkomsten uit één gemeente ook enkel investeren in die gemeente. Dat wordt door onze klanten enorm gewaardeerd. Het is er voor de Vlaamse gemeenten de laatste jaren niet makkelijker op geworden. De financiële druk even terzijde gelaten, stellen zich ook steeds meer organisatorische en technische obstakels. Moet de lijn van gescheiden stelsels altijd en overal voor 100% gevolgd worden? Wanneer is een druk riolering aangewezen? Wat met de plaatsing van individuele installaties voor afvalwater zuivering, en de vervaging van de grens tussen individuele en collectieve zuivering? Rioleringsbeheer is echt een specialisme geworden.

13 13 s Boudewijn Van De Steene (rechts) en Bernard Breda (ernaast): De sterkte van RioP ligt in de synergie tussen VMW en Aquafin. Beide bedrijven doen alleen waar ze goed in zijn. Willen we de Kaderrichtlijn Water niet alleen realiseren maar in de toekomst blijven vasthouden, dan is specialisatie van cruciaal belang, voorspelt Breda. Toen wij naast de productie van drinkwater ook geconfronteerd werden met de sanering van het afvalwater, wilden wij niet van nul beginnen. Aquafin was voor ons de voor de hand liggende partner. We zijn elk de grootste in ons vakgebied én we delen een sterke band met het Vlaamse Gewest. PARTNER VOOR DE VLAAMSE GEMEENTEN Aquafin biedt zijn diensten aan voor de uitbouw en het beheer van het gemeentelijke stelsel. Met bijna twintig jaar ervaring, is het bedrijf de sterkste partner voor de uittekening van een aanpak op lange termijn. Want rioolbeheer is een vak op zich. Een stad of gemeente kan kiezen voor een rechtstreekse samenwerking met Aquafin via een concessie, of via een toewijzing van losse opdrachten. Vóór RioAct werkte Aquafin enkel met VMW samen in onderzoeks - projecten via SVW, de Samenwerking Vlaams Water, pikt Van De Steene in. Ondertussen zijn onze opdrachten naar elkaar toegegroeid, maar in onze samenwerking doet elke partij waar ze goed in is. Aquafin heeft bijvoorbeeld weinig ervaring met de burger als klant, terwijl VMW al heel lang over een klantencontactcenter beschikt. Onze knowhow rond modellering en visiebepaling inzake afvalwater is dan weer onbekend terrein voor VMW. De synergie tussen die twee polen is onze belangrijkste troef. Een andere optie is instappen in de samenwerkingsverbanden die Aquafin heeft met drinkwatermaatschappijen AWW (Ri-Ant), VMW (RioAct en RioP) en Vivaqua. Voorlopig is RioP enkel actief in de provincies Oost- en West- Vlaanderen, maar een uitbreiding zit er aan te komen. l

14 14 BANC D ARGUIN WINTERPARADIJS VOOR MILJOENEN VOGELS De Banc d Arguin is het belangrijkste broedgebied voor vogels aan de Atlantische kustlijn en het rijkste visgebied van de West afrikaanse kust. Het park heeft een oppervlakte van 2 miljoen ha en behoort tot het werelderfgoed van UNESCO. Het strekt zich uit over een lengte van 180 km, tot 60 km in de ondiepe zee en landinwaards tot 35 km tot in de Sahara. Door zijn ligging half in de woestijn, half langs de kust, bestaat het uit zandduinen, moerasgebied, slikken, schorren, kleine eilandjes en uitgestrekte ondiepe kustwateren. Meer dan twee miljoen vogels die hun thuishaven hebben in Eurazie en Noord-Amerika, brengen de winter door in dit voedselrijke natuurpark. Van de rosse grutto overwintert hier zo n 80% van de totale wereldpopulatie. Maar ook de krombek - strandloper, de bonte strandloper, de kanoetstrandloper, de kleine strandloper en nog vele andere soorten zijn hier zéér ruim vertegenwoordigd, met populaties die variëren van honderd - duizenden tot vele duizenden volgens. Wadende flamingo s Een visser is bereid om een ganse dag met me uit te varen tot aan de rijkste vogelgebieden, een drietal uren van de kust verwijderd. Met mijn fotospullen bijeengepakt waad ik tot aan mijn middel doorheen het zilte nat, dat, ondanks de koude onderstroom, toch een kleine 20 C aanvoelt. We zeilen door de ondiepe wateren, die letterlijk krioelen van de vis.

15 15 Banc d Arguin, een natuurpark in Mauritanië, Tennismatch is een topbestemming voor iedere gedreven vogelaar. Miljoenen vogels komen hier elk jaar overwinteren, waaronder verschillende Europese soorten. Via een vriend die in een reisbureau werkt, kreeg ik de kans om op uitnodiging van de Mauritaanse overheid dit unieke park te verkennen. Tekst en fotografie: Misjel Decleer We varen verder, tot ik mijn kapitein laat aanmeren op een 50 meter van de punt van het eiland. Een grote groep baltsende dunbek - meeuwen glinstert er roze in de zon, in het gezelschap van enkele honderden zwartrokken. Op de punt hebben zich een paar duizend pelikanen genesteld, die als reuzen afsteken tegenover de kleine dwergaalscholvers. Ik lijk op de eerste rij van een spectaculaire natuurfilm te zitten. Vogels komen in wolken van honderden en duizenden aangevlogen. Kleine en grote zilverreigers, blauwe en zwarte, Europese en Afrikaanse lepelaars, kleine en grote roze flamingo s, aalscholvers in alle maten en gewichten en duizenden en nog eens duizenden steltlopers die zwarte vlekken op het eiland vormen. De kleine bonte strandlopers, de krombekken en de ruitertjes zijn de snelheidsduivels die onaangekondigd voorbij suizen. De pelikanen zijn de gratieuze gevleugelden. Ook al vliegen er honderd op een rij, ze zullen precies dezelfde beweging uitvoeren en in hetzelfde ritme vliegen. De zeilen zijn intussen neergelaten en ik heb me met statief op de voorboeg gezet. Daar draai ik, als bij een tennismatch, het hoofd van links naar rechts om het spektakel, dat enkele uren aanhoudt, te volgen. Hele drommen vogels blijven de kolonies aanvullen. Op een spitse zandbank, op de ultieme westpunt van het eiland, komen de sternen neer. Een achttal soorten broeden of overwinteren hier. Van de schichtige en heftige dwergsterntjes, die constant als kamikazes in het water plonsen, tot de reuzen - sterns met hun stevige knalrode snavel, langzame vlucht en kraaiachtige roep. Maar ook heel wat koningssterns, lachsterns, grote sterns en moerassterns maken deel uit van het gezelschap. Normaal streef ik zeer precies naar perfectie bij elke opname, maar nu blijft de motor van de camera ratelen. Vooral enorme scholen harder vlieden voorbij in langgerekte slierten, of stuiven boven het wateroppervlak uit wanneer ze belaagd worden door één of andere rover. Ofwel zien we de zandige bodem, die nauwelijks een meter diep lijkt, ofwel vormt de bodem een oneindige sliert van zeegroene zeegrassen. Als het getij zakt, vertrekken de vogels weer, eerst de soorten met de langste waadpoten. Op de terugweg, terwijl ik op het voordek zit, voel ik me de kapitein van de Banc d Arguin, genietend van één der meest productieve zeeën ter wereld. l Het is te gek, maar midden op zee waden flamingo s door het water, terwijl horden pelikanen af en aan vliegen. Na ongeveer tweeënhalf uur zeilen wijst le capitaine me het eiland Arel aan, één van de beste locaties om vogels te observeren. Honderden Afrikaanse aalscholvers en dwergaalscholvers sieren er de oevers. In een lint, op een uithoek van het eiland, hebben zich duizenden Europese lepelaars verzameld. Intussen razen wolken vogels door de lucht, op weg naar hoger gelegen plaatsen, om het opkomende tij te ontvluchten. Vooral de steltlopers zijn uitgebreid vertegenwoordigd. Regenwulpen, kanoeten en rosse grutto s strijken neer met honderden tegelijk, en hun aantallen groeien uit tot vele duizenden. WINNAARS WEDSTRIJD AQUA 2009/4 In het vorige nummer van Aqua verlootten we 5 exemplaren van Onze kust anders bekeken, een prachtig fotoboek van Misjel Decleer en Jan Seys. De gelukkige winnaars zijn A. Soete (Gijzelbrechtegem), D. Peeters (Wolvertem), P. Decuypere (Heist aan Zee), R. Stevens (Schendelbeke) en T. Van den Schoor (Geel). Zij vinden binnenkort elk een exemplaar in de bus.

16 16 ECOLOGISCH INDICATOREN - KADER MEET DE PRESTATIES VAN AQUAFIN Om toe te zien op de werking van de zuiverings - infrastructuur in Vlaanderen, werkte de Vlaamse De performantie van kleinere installaties zal gemeten worden als de waterloop waarin het gezuiverde afvalwater geloosd wordt heel gevoelig is, of kwalitatief niet verbetert zoals verwacht. Milieumaatschappij in samenwerking met Aquafin een indicatorenkader uit. Uit de resultaten blijkt dat de bovengemeentelijke infrastructuur goed wordt beheerd. De recentste cijfers tonen zelfs nog een lichte vooruitgang ten opzichte van het eerste meetjaar. Uit de resultaten voor meetjaar 2008, blijkt dat Aquafin de goede score van eerste meetjaar 2007 nog licht verbeterd heeft. Dat is voornamelijk het resultaat van een iets betere zuivering en een betere score voor continue bedrijfsvoering. Aandachtspunt blijft wel de veelvuldige overstortwerking, hoofdzakelijk veroorzaakt door verdunning in gemeentelijke stelsels. Voor de gemeenten is er een specifiek indicatorenkader in de maak, waarmee zal worden nagegaan of het lokale rioolnetwerk goed beheerd wordt. De VMM zal de resultaten van de performantie-indicatoren van Aquafin dan ook verder met de lokale besturen opnemen. l Om ecologische performantie-indicatoren uit te werken, vertaalde de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) de opdracht van Aquafin naar vijf indicatoren: functioneren de belangrijke pompstations op het rioolstelsel zoals het moet; werken de overstorten op het rioolstelsel niet meer dan verwacht; wordt de capaciteit van de pompen en vijzels van de rioolwaterzuiverings installaties voldoende benut; wordt het water daar voldoende gezuiverd; en speelt Aquafin goed in op incidenten die zich voordoen in de waterzuiveringsinfrastructuur. Op de werking van de overstorten wordt Aquafin wel niet beoordeeld. Die is vaak het gevolg van factoren waar het bedrijf geen volledige impact op heeft, zoals de verdunning in het rioolstelsel. Op dit ogenblik worden deze indicatoren al berekend voor 56 zuiveringsgebieden. Samen omvatten ze ongeveer 60% van de Vlaamse inwoners die op de zuiveringsinfrastructuur aangesloten zijn. Elk jaar wordt het kader verder toegepast op een aantal nieuwe zuiveringsgebieden, die samen 10% van de huidige en geplande aansluitingen vertegenwoordigen. Het ontwikkelde indicatoren kader zal op termijn toegepast worden op 129 zuiverings gebieden, wat overeenkomt met 90% van de Vlaamse inwoners die op de zuiveringsinfrastructuur aangesloten zullen zijn. Alle zuiveringsinstallaties die een vuilvracht van meer dan inwonersequivalent behandelen, zullen binnen dit kader vallen. V.u.: Luc Bossyns, Dijkstraat 8, B-2630 Aartselaar Ombudsman: , ombudsman@aquafin.be Noodnummer buiten de werkuren: Aquafin NV tel , fax , info@aquafin.be, Gratis abonnement op Aqua op schriftelijke aanvraag. Met een klik op de werf U kan de uitvoering van de riolerings projecten van Aquafin opvolgen via onder 'werken per gemeente'. Bibliotheek Aquafin: tel Aqua wordt gedrukt op milieu-vriendelijk papier. Fotografie: Jan Locus, FotoVDB