Expertsessie Gecombineerde huisvesting van arbeidsmigranten en woonurgenten op overtollige vakantieparken.

Transcriptie

1 Verslag Expertsessie Gecombineerde huisvesting van arbeidsmigranten en woonurgenten op overtollige vakantieparken. 20 mei 2015, Putten Matthijs Wijga, projectleider Platform31

2 2 Aanwezig: Anne-Jo Visser, programmamanager, Platform31 Ard Kleijer, wethouder, gemeente Putten Arjan Stokreef, jurist, gemeente Putten Bert v Marle, adviseur, regio Noord-Veluwe Bert v Putten, beleidsregisseur, gemeente Harderwijk Interim Beleidsmedewerker Maatschappelijke zorg, gemeente Putten Evelien v Drie, communicatie medewerker, gemeente Putten Hans Cok, accountmanager, ministerie BZK Hans Vooren, jurist, gemeente Putten Harm Hermant, projectmanager proefproject ABA, gemeente Putten Ivo Gelsing, regiomanager, RECRON Jeroen Sopers, projectmedewerker, medewerker recreatie en toerisme, gemeente Putten Johan vd Craats, directielid, Expertisecentrum Flexwonen voor Arbeidsmigranten Mark Schouten, manager, UWoon Matthijs Wijga, projectleider Platform31 Rolf vdr Meiden, namens E&E Accommodations. Achtergrond: In opdracht van BZK is Platform31 een experimenteerlijn gestart om meer huisvesting van EUarbeidsmigranten mogelijk te maken. In totaal zijn er tien experimenten gestart. De resultaten van deze experimenten worden beschreven in een publicatie. Deze komt na de zomer. De gemeente Putten levert één van deze experimenten. Eind 2013 was de eerste bijeenkomst om dit experiment verder te brengen. Op 20 mei 2015 organiseerde Platform31 in samenwerking met de gemeente Putten de tweede en tevens laatste bijeenkomst. Het doel van de bijeenkomst was het beantwoorden van de vraag of en op welke wijze het mogelijk is om arbeidsmigranten en woonurgenten gecombineerd te huisvesten op overtollige vakantieparken en hoe dit regionaal op te schalen is. Om deze vraag te beantwoorden zijn diverse experts uitgenodigd om zoveel mogelijk te kunnen voortbouwen op aanwezige kennis. Het programma was als volgt: 1) Introductie bijeenkomst door wethouder Kleijer. 2) Introductie Pauzewoningen door Bert van Putten. 3) Wat zijn de mogelijkheden en belemmeringen die komen kijken bij het gecombineerd tijdelijk huisvesten van woonurgenten en arbeidsmigranten. 4) In hoeverre veranderen de belemmeringen wanneer er gecombineerde tijdelijke huisvesting op een overtollig vakantiepark plaatsvindt? Wat zijn nieuwe belemmeringen of vraagstukken? 5) Hoe kunnen de besproken belemmeringen opgepakt worden in regionaal verband? Wat zijn mogelijke handvaten voor regionale opschaling?

3 3 Introductie bijeenkomst. In 2010 kwamen twee ogenschijnlijk losse vraagstukken op de tafel van wethouder Kleijer. Enerzijds de huisvesting van arbeidsmigranten en anderzijds de revitalisering en sanering van vakantieparken. Hieruit is het idee geboren om die twee opgaves te combineren en te verbinden aan het programma vitale vakantieparken. Tevens diende zich de parkeigenaar van de toenmalig Poolse camping aan om de camping tijdelijk voor arbeidskrachten te exploiteren. In juli 2014 heeft de gemeenteraad vervolgens ingestemd met het proefproject Accommoderen Behoefte Arbeidskrachten (ABA), waarvan pilot De Kolthoorn deel uit maakt. In dit experiment wordt de tijdelijke huisvesting van arbeidsmigranten gekoppeld aan de sanering van het vakantiepark de Kolthoorn. De ondernemer ziet af van voortzetting van de recreatieve bestemming en mag in ruil daarvoor gedurende 5 jaar EU-arbeidsmigranten op het vakantiepark huisvesten. Gelijktijdig is de gemeente vanaf begin 2014 gestart met gerichte handhavingsacties op haar vakantieparken. Na een controle van circa 1200 recreatieverblijven zijn er diverse (sociaalmaatschappelijke) problemen aan het licht gekomen. De gemeente Putten voelde de noodzaak om dit probleem stevig op te pakken. Partijen zijn het eens over de condities hoe deze pilot wordt ingericht welke voor bestuurlijke besluitvorming is aangeboden. De ondernemer heeft nadien tot medio juni de tijd om het voorstel te accepteren en zijn aanvragen voor planologische inpassingen in te dienen. Omgeving en Raad worden in deze fase via een raadpleegavond meegenomen in de uiteindelijke aanvragen. Nu staan de budgetten van de maatschappelijke zorg onder druk. Deels door een toenemende vraag. De gemeenteraad heeft het college uiteindelijk twee opdrachten gegeven. 1) Begin pas met een nieuwe pilot, op het moment dat de huidige pilot met succes op het spoor is gezet en het resultaat daarvan is besproken met de Raad. 2) Breidt een eventuele volgende pilot ook uit met andere doelgroepen. Introductie pauze woningen. Bert van Putten presenteerde het voorstel rondom de Pauze Woningen. Dit voorstel biedt een oplossing voor de huisvestingsproblematiek voor mensen die zich (tijdelijk) in een kwetsbare situatie bevinden. De doelgroep van de pauze woningen is zeer divers: dak- en thuislozen, arbeidsmigranten, statushouders, alleenstaanden, alleenstaande moeders met kinderen, mensen/gezinnen met schulden, (ex)verslaafden en ex-gedetineerden, mensen met psychische of psycho-sociale problemen (MZ -doelgroep en Multi-probleemgezinnen/MPG), arbeidsmigranten, statushouders, ouderen, mensen in de criminaliteit of (recent) gescheiden mannen zonder eigen woning. Hoewel al deze doelgroepen zeer divers zijn hebben zij in minstens een ding gemeen: ze zitten allemaal in een kwetsbare positie en willen een kans om het leven weer richting te geven. Het bieden van een (tijdelijk) dak boven het hoofd is een eerste aanzet daartoe. Voor de regio rondom Putten (6 gemeenten) zijn er woonurgenten in beeld. Naar schatting zijn er in de regio totaal woonurgenten (= 1% van de inwoners in de regio). Van hen heeft circa 75% een huisvestingsprobleem. Dit zijn bijvoorbeeld kwetsbare

4 4 mensen uit de Randstad die op een vakantiepark gaan wonen. Doordat ze zich niet kunnen inschrijven ontstaan er allerlei sociaaleconomische problemen. In het voorstel worden de pauze woningen als mogelijke oplossing gezien. De term pauze woning is bewust gekozen. Het spreekt een bepaalde vorm van tijdelijkheid uit. Pauze woningen bieden elke bewoner bovendien een eigen voordeur. Hiermee kunnen de bewoners zich inschrijven. De pilot is en wordt ingezet vanuit de maatschappelijke zorg. De inhoudelijke regie komt vanuit dat samenwerkingsverband met Harderwijk als trekker. De verbinding met het project Vitale Vakantieparken en met het Woonbeleid is geborgd via Regio Noord-Veluwe in de personen van Rob van de Hazel en Bert van Marle. Vraag 1. Wat zijn de mogelijkheden en belemmeringen die komen kijken bij het gecombineerd tijdelijk huisvesten van woonurgenten en arbeidsmigranten? Hoe groot is het huisvestingsvraagstuk van de gemeente Putten eigenlijk? De gemeente Putten heeft zich gecommitteerd aan het huisvesten van ongeveer arbeidsmigranten en 21 statushouders per jaar. Daarnaast zijn er op dit moment 450 actief woningzoekenden. Tot slot wil 10% van de huidige huurders (+/- 190) op korte termijn naar een beter passende woning verhuizen. Per jaar komen er echter huurwoningen vrij. De gemeente Putten voelt daarmee een hoge urgentie om iets aan de huisvestingscapaciteit te doen. Best practice van gecombineerde huisvesting: de Short Stay Facility en haar magic mix. Velen zien de Short Stay Facility (SSF) in een gebouwde voorziening in Dordrecht als voorbeeld voor wat betreft een gecombineerde huisvesting van diverse doelgroepen. De SSF spreekt van een magic mix. Deze magic mix moet ervoor zorgen dat het project geen stigmatiserend label krijgt opgeplakt zoals bv. bij een AZC (asielzoekerscentrum) snel het geval kan zijn. Er zijn een aantal randvoorwaarden om dit te bereiken: 1) Voorkom dat er een groep dominant aanwezig is. 2) Zorg voor een spreiding van levensritmes. Verschillende verdiepingen van de SSF zijn bijvoorbeeld bedoeld voor verschillende groepen. 3) Zorg voor een divers aanbod van wooneenheden om bij de diverse omstandigheden van de groepen aan te sluiten. Zo zijn de wooneenheden op de bovenste verdieping van de SSF zeer luxe ingericht. 4) Huisvest niet alleen groepen met een probleem. De SSF huisvest expats op de bovenste verdieping. De gemeente heeft twee belangrijke taken bij de totstandkoming en het behoud van deze magic mix.

5 5 1) Het opstellen van globale gemeentelijke kaders over de doelgroepen. Het is de taak van de gemeente om de definities van de doelgroepen te bepalen. Welke groepen mogen gebruik maken van deze gecombineerde huisvesting en welke niet? Het is daarbij raadzaam om voorbij algemene doelgroepen te kijken. Het gaat om de individuele wensen en context van de mensen achter de doelgroep. Laat tenslotte de precieze verdeling aan de ondernemer op. De verwachting is dat de magic mix, in combinatie met strikte handhaving, uiteindelijk vanzelf ontstaat. 2) Blijf streng toezicht houden en handhaven. De gemeente Putten is inmiddels erg bedreven in toezicht en handhaving. Deze strenge houding is essentieel voor het behoud van de magic mix. Zo lang het toezicht en de handhaving goed geregeld is zijn er weinig groepen die niet gemengd kunnen worden. Handhaving en toezicht is overigens eenvoudiger wanneer een wooneenheid niet door meerdere uitzendbureau s wordt gebruikt. Wat kan UWoon hier in betekenen? UWoon biedt inmiddels flexibele huisvesting op kleine schaal aan en zal vanaf deze zomer loting gaan toepassen. Maar dit lost het capaciteitsprobleem niet op; de gemiddelde wachttijd is 5 jaar. UWoon gaat dit capaciteitsprobleem via 2 lijnen aanpakken: 1) Het toevoegen van wooneenheden. UWoon wil wooneenheden toevoegen zodat woonurgenten sneller iets kunnen vinden. Deze wooneenheden zullen gericht zijn op 1-2 persoonshuishoudens en zijn klein & goedkoop. Om dit mogelijk te maken denken zij aan goedkope bouwgrond van de gemeente of goedkope leeegstaande gebouwen van het Rijk zoal s de Kazerne in Harderwijk. 2) Het toestaan van onderverhuur van individuele kamers. Maak met een MKBA de stichtingskosten en lagere kosten in de toekomst zichtbaar Er is veel geld te besparen wanneer het huisvestingsprobleem van de Maatschappelijke Zorg wordt opgelost. Zo kost een uithuisplaatsing van een kind per jaar. Een jaar beschermd wonen kost eveneens Professionele 24uurs opvang kost per jaar. Omdat er geen plek is blijven mensen vaak (onnodig) in deze woonvormen hangen. Middels een MKBA worden investeringskosten op de korte termijn gekoppeld aan potentiële lagere uitgaven op de lange termijn. Deze analyse kan gebruikt worden om de financiering rondom de sanering van vakantieparken of transformatie van leegstaande panden rond te krijgen. Vraag 2. In hoeverre veranderen de belemmeringen wanneer er gecombineerde tijdelijke huisvesting op een overtollig vakantiepark plaatsvindt? Wat zijn nieuwe belemmeringen of vraagstukken? De randvoorwaarden voor een magic mix zijn bekend. Ook de rol van de gemeente in het bewaken hiervan. In hoeverre heeft een verandering van context invloed op de randvoorwaarde en de gemeentelijke rol? Wat zou er gebeuren als er een magic mix wordt nagestreefd op een

6 6 vakantiepark? Waar moet rekening mee gehouden worden? Er zijn een aantal aandachtspunten: - De chalets voldoen niet aan het bouwbesluit De chalets voldoen daarmee niet aan de randvoorwaarde van de gemeenteraad; legale tijdelijke huisvesting. Het investeren in het verbeteren van de chalets zal niet rendabel zijn. De oplossing zal daarom gevonden moeten worden in een officieel gedoogbesluit. - De woning zal binnen 5 jaar verdwijnen. Anders dan bij de SFF zal de woning binnen 5 jaar verdwijnen. Het is daarom van belang om de toekomstige huurder goed voor te bereiden op de tijdelijkheid van de huisvesting. Ook moet de uiteindelijke doelgroep passen binnen deze tijdelijke huisvestingsvorm. - Meer hinder van elkaars leefritme. Op een park kan meer geluidshinder ontstaan waardoor het nog meer van belang is om verschillende levensritmes te scheiden. - De bereikbaarheid van het vakantiepark. Een aantal vakantieparken bevinden zich (ver) buiten de bebouwde kom en zijn bovendien moeilijk bereikbaar met het openbaar vervoer. - Het is een tijdelijke oplossing voor een structureel probleem Zoals eerder geconstateerd is er een structureel huisvestingsprobleem. Het benutten van te saneren vakantieparken kan een goede oplossing zijn, maar is slechts tijdelijk. De periode van 5 jaar wordt overbrugd door het opeenvolgend saneren van een aantal vakantieparken. Hiermee kan er voor de komende 15 a20 jaar extra (tijdelijke) huisvesting gecreëerd worden. In de periode van 5 jaar zullen steeds nieuwe groepen woonurgenten kort durend verblijven om vervolgens door te stromen naar meer reguliere opvang. Het gaat bij deze tijdelijke huisvesting nadrukkelijk om de zogenaamde short-stay tot ½ jaar en maximaal 1 jaar. - Voorkom het domino effect: kies geen vakantieparken waar nog recreanten zitten. Om de recreatiesector te behoeden voor een domino effect is het mengen van de doelgroepen met recreanten onverstandig. Hier wordt bij de selectie van te saneren parken die geschikt zijn voor tijdelijke huisvesting inmiddels al rekening mee gehouden. In het project ABA heeft de gemeente Putten diverse randvoorwaarden gesteld aan een vakantiepark wil hier tijdelijke huisvesting van arbeidsmigranten mogelijk zijn. Tijdens de bijeenkomst zijn deze randvoorwaarden niet aan de orde geweest. Er is gefocust op het vertalen van de bovenstaande geformuleerde aandachtspunten naar randvoorwaarden voor een gecombineerde huisvesting op een vakantiepark. De volgende randvoorwaarden zijn in het gesprek aan bod benoemd en kunnen als (evt) aanvulling op de bestaande randvoorwaarden worden beschouwd: 1) Het vakantiepark bevindt zich relatief dichtbij de bebouwde kom. 2) Het vakantiepark moet via het openbaar vervoer te bereiken zijn of dit moet mogelijk gemaakt kunnen worden. 3) Het vakantiepark mag niet (deels) gebruikt worden voor recreatie om een domino effect te voorkomen. Verder zijn er nog twee overige randvoorwaarden te onderscheiden: 4) Het college zal een officieel gedoogbesluit moeten nemen over de chalets die niet voldoen aan het bouwbesluit.

7 7 5) Het perspectief aan voorkant moet helder en passend zijn voor alle partijen; het is tijdelijk. Vraag 3. Hoe kunnen de besproken belemmeringen opgepakt worden in regionaal verband? Wat zijn mogelijke handvaten voor regionale opschaling? Om deze pilot op regionale schaal uit te voeren zijn twee zaken van belang: 1) De stedelijke wethouder(s) moet(en) politieke bereidheid tonen. In de bijeenkomst wordt geconcludeerd dat de politieke bereidheid onder wethouders gering is. Dat is jammer want dergelijke (experimentele) huisvestingsprojecten hebben een wethouder nodig die zich hier hard voor maakt. Tot nu toe kennen vrijwel alle successen een actieve wethouder. Putten voldoet met wethouder Kleijer aan deze voorwaarde. Wethouder Kleijer geeft bovendien aan met alle plezier een ambassadeurs rol op zich te nemen bij het verder verspreiden van de best practice Kolthoorn. 2) De steden moeten de druk/urgentie voelen om wat aan het probleem te doen. De druk en urgentie om iets aan het huisvestingsprobleem te doen wordt steeds hoger. De cijfers rondom woningzoekenden van Putten zijn geen uitzondering in de regio. Door de extra inschrijvingen in het GBA is het wooncontingent van Putten recent uitgebreid. Toch kan dit alsnog tot problemen leiden bij het uitbreiden van de wooncapaciteit. Vanuit de provincie ligt er daarom op dit moment een ambtelijk voorstel bij de gedeputeerde. In dit voorstel wordt er ruimte in het wooncontingent geboden indien dit een belemmering vormt voor de huisvesting van specifieke doelgroepen. In het programma vitale vakantieparken hebben alle steden in de regio de vakantieparken in hun stadsgrenzen beoordeeld op toekomstbestendigheid. Deze beoordelingen zijn in een plattegrond zichtbaar gemaakt. De beoordeling zou uitgebreid kunnen worden met de randvoorwaarden voor gecombineerde huisvesting op een vakantiepark. Hiermee ontstaat een regionaal overzicht van geschikte vakantieparken voor gecombineerde huisvesting van meerdere doelgroepen.