WOONVISIE WESTERPARK Vastgesteld 26 juni 2008 Laatst gewijzigd 2 september 2008

Transcriptie

1 WOONVISIE WESTERPARK Vastgesteld 26 juni 2008 Laatst gewijzigd 2 september 2008

2 Inhoudsopgave Samenvatting...3 Inleiding...5 Kaders...5 Aanleiding...5 Doelstelling...5 Leeswijzer Kaders: bevoegdheden, bestaande doelstellingen en uitgangspunten Stedelijke kaders: doelstellingen en uitgangspunten Stedelijke kaders: 19 e eeuwse ring en gordel Stedelijke werkafspraken met corporaties Wonen in Westerpark: de geschiedenis Van landelijk gebied, via industrialisatie, tot woongebied Van verpaupering tot integrale verbeteringsaanpak Nieuwe woonbuurten Actuele ontwikkelingen Wonen op het water Wonen in Westerpark: de stand van zaken Kenmerken en eigendomsverhoudingen woningvoorraad Westerpark Bewoners, huishoudensamenstelling en inkomen Westerpark Leefbaarheid en verhuisgeneigdheid in Westerpark Knelpunten Uitgangspunten en doelgroepen: visie op wonen in Westerpark Woonvisie Westerpark Kwaliteit woningvoorraad Bewoners en doelgroepen Bewoners en hun woning Doelstellingen, doelgroepen en uitgangspunten samengevat Realisatie van de gestelde doelen Woningverbetering bestaande voorraad Bestaande voorraad: betaalbare huur en jongerenwoningen Bestaande voorraad: verkoop huurwoningen Bestaande voorraad: woningen voor middeninkomens Bestaande voorraad: grote woningen en woonzorgwoningen Nieuwbouw Invloed bewoners op hun woonomgeving...28 Bijlage 1. Doorrekening woningtoewijzing en prijsklasse bij 6% mutatie per jaar...30 Aanbiedingen tot 2012 en 2020 (6% mutatie per jaar na verkoop uit huur)...30 Doorrekening woningvoorraad in verschillende inkomenssegmenten...30 Bijlage 2. Kerncijfers...31 Gegevens Bureau onderzoek en statistiek, gemeente Amsterdam, januari Gegevens steekproefonderzoek Wonen in Amsterdam, Woningmarktrapportage NVM...32 Bijlage 3. Definities...33 Inkomensgroepen (2007)...33 Huurklassen (2007)...33 Koopklassen (2007)...33 Bijlage 4. Relevante en gebruikte nota s en gegevens...34 Stadsdeelnota s...34 Stedelijke nota s...34 Achtergrondinformatie...34 Woonvisie Westerpark , 2 september

3 Samenvatting Stadsdeel Westerpark heeft de mogelijkheid gekregen binnen stedelijke kaders een eigen visie op het wonen te ontwikkelen. Zolang de visie aansluit op stedelijke kaders, is vastgesteld vóór 1 juli 2008, en belanghebbende betrokken zijn bij de totstandkoming daarvan, zullen corporaties deze visie meenemen bij het opstellen van eigen beleid. Wonen in Westerpark In Stadsdeel Westerpark wonen ongeveer mensen in woningen. De woningen stammen grotendeels uit de bouwperiode Het betreft dus oude woningen met vaak kleine woonoppervlaktes. Veel van de woningen zijn huurwoningen met een lage huurprijs. De bewoners van Westerpark zijn relatief jong. Het zijn vaak alleenstaanden met slechts één salaris. Het gemiddeld inkomen is dan ook relatief laag. Woonvisie Stadsdeel Westerpark vindt het belangrijk dat in het stadsdeel mensen met verschillende achtergronden en in verschillende gezinssamenstellingen naar tevredenheid kunnen wonen. De inspanningen van het stadsdeel moeten leiden tot een divers en levendig stadsdeel met een eigen karakter en sterke sociale samenhang. Wonen kan hieraan een bijdrage leveren. De laatste jaren zijn veel woningen in het stadsdeel kwalitatief verbeterd. Ook zijn grote-, koop- en woonzorgwoningen toegevoegd. Deze inzet had tot doel het stadsdeel meer divers te maken, een wooncarrière binnen Westerpark mogelijk te maken en zo een aantrekkelijk leefklimaat te scheppen om (langdurig) te wonen. Hoewel de aanpak van verschillende buurten nog niet is afgerond zijn de resultaten in bijvoorbeeld de Fannius Scholtenbuurt al goed te zien. In het stadsdeel moeten voor alle inkomensgroepen woningen bereikbaar zijn. Daarnaast moet de woningvoorraad in het stadsdeel toegankelijk zijn en blijven voor verschillende groepen zoals jongeren, lage inkomens, lage middeninkomens en mensen met een zorgvraag die meer moeite hebben met het vinden van een passende woning. Niet alleen moeten mensen in Westerpark kunnen wonen, het is ook belangrijk dat ze in Westerpark willen wonen. De kwaliteit van wonen en leefomgeving, ook in verhouding tot de woonlasten, moet mensen tot tevredenheid stemmen. Hieraan kan betrokkenheid bij de buurt een belangrijke bijdrage leveren. Doelstellingen en uitgangspunten woonvisie Westerpark De analyse van de buurt en de visie op het wonen in Westerpark resulteert in de volgende algemene doelstellingen voor de komende jaren: 1. het stadsdeel streeft naar een duurzame woningvoorraad van voldoende bouwkundige kwaliteit 2. het stadsdeel streeft naar een diverse woningvoorraad, zowel wat betreft prijs en eigendomsverhouding als afmetingen en/of kwaliteiten 3. het stadsdeel streeft naar behoud en realisatie van een plezierige woonomgeving en betrokkenheid van bewoners bij hun woning Voor realisatie of behoud van woningen voor een aantal groepen mensen is extra aandacht nodig. Deze doelgroepen zijn: 1. lage inkomens (primaire doelgroep) 2. gezinnen met kinderen 3. middeninkomens 4. jongeren 5. mensen met een zorgvraag Bij het realiseren van al deze doelstellingen onderscheidt het stadsdeel twee harde randvoorwaarden: 1. er blijft voldoende overmaat (zeer) goedkope huurwoningen 2. behoud gaat boven sloop (sloop wordt zoveel mogelijk voorkomen) De stadsdeel doelstellingen, uitgangspunten en ambities staan samengevat in de tabel op de volgende pagina. Woonvisie Westerpark , 2 september

4 Visie Doelstellingen Inzet/ambitie stadsdeel het stadsdeel streeft naar kwalitatief goede woningvoorraad een duurzame woningvoorraad van voldoende bouwkundige kwaliteit het stadsdeel streeft naar een diverse woningvoorraad, zowel wat betreft prijs en eigendomsverhouding als afmetingen en/of kwaliteiten het stadsdeel streeft naar behoud en realisatie van een plezierige woonomgeving en betrokkenheid van bew oners bij hun woning aandacht voor duurzaamheid en isolatie bij woningverbetering aandacht voor toegankelijkheid en aanpasbaarheid bij woningverbetering en nieuw bouw woningen van verschillende kwaliteit, afmetingen en eigendom in alle buurten en straten van het stadsdeel behoud van een afdoende goedkope huurvoorraad toevoegen grote woningen toevoegen woningen in middensegment toevoegen koopwoningen behoud en toevoegen aanpasbare en zorgw oningen woningen voor jongeren in huur en goedkope koop bewoners bewust maken van hun rechten en mogelijkheden bij renovatieprocessen onderzoeken van mogelijkheden om de betrokkenheid en invloed van bewoners bij en op (het beheer) hun woning te vergroten 1. continueren complexmatige aanpak in buurten waar reeds begonnen is 2. opzetten complexmatige aanpak Frederik Hendrikbuurt 3. werkafspraken maken met corporaties over integrale aanpak Frederik Hendrikbuurt en hun daar gesitueerde woonblokken 4. Particulier splitsingsquotum wordt gericht ingezet in de complexmatige aanpak tot verbetering van de woningkwaliteit 5. in alle tot 2012 te verbetern corporatiewoningen te werken met aangescherpte milieu en duurzaamheidseisen 6. onderzoek naar mogelijkheid realisatie woonservicewijk in bestaande buurt (bijvoorbeeld Frederik Hendrikbuurt) 7. blijven inzetten op realisatie van circa 50 woonzorgwoningen bij woningverbetering (indien mogelijk met stedelijke subsidies) 8. realisatie woongroepwoningen 9. evenwichtige spreiding van woninggrote over huur- en prijsklassen 10. corporaties bieden ten minste 90% van hun vrijkomende voorraad aan de primaire doelgroep en lage middeninkomens aan met de volgende verdeling: - tenminste 35% zeer goedkoop omdat dit goed aansluit bij de bestaande voorraad en starters een kans biedt - circa 35% goedkoop omdat dit goed aansluit bij de bestaande voorraad, het aantal stadsvernieuwingskandidaten en de gedane en toekomstige investeringen - maximaal 20% betaalbaar voor lage middeninkomens en grote gezinnen 11. tenminste 30% van de nieuwbouwwoningen realiseren in de sociale voorraad. In de Houthaven gerealiseerde nieuwbouw sociale huurwoningen blijven ook na mutatie beschikbaar in de sociale huur en worden niet verkocht of duur verhuurd. Binnen de sociale huur wordt dezelfde verdeelsleutel gehanteerd als in de bestaande voorraad 12. realisatie van tenminste 50 grote woningen door samenvoeging van woningen of bijtrekking van bijvoorbeeld zolders in de bestaande voorraad 13. samenvoegen ten behoeve van grote sociale huurwoningen is mogelijk zonder woningonttrekkingsvergoeding, mits woningen 30 jaar beschikbaar blijven in de sociale voorraad 14. realisatie van goede woningen voor kleine gezinnen bij woningverbetering van middelgrote huurwoningen tussen de 60 en 80 vierkante meter (bijvoorbeeld in de Frederik Hendrikbuurt) 15. Bij verkoop door corporaties wordt in principe vastgehouden aan de afspraken uit 2002, zoals deze geactualiseerd zijn in 2004 en 2005 naar aanleiding van de notitie Voortgang verkoop corporatiewoningen in Westerpark 16. Het stadsdeel streeft naar 300 MGE-woningen (20% van het nog te realiseren aantal verkopen) binnen de splitsingsafspraken van de bestaande voorraad tot realisatie van middensegmentwoningen (ondermeer door MGE-constructies). Hierbij zoekt het stadsdeel, zowel qua aantallen als methode aansluiting bij stedelijke afspraken. In afwijking van stedelijke afspraken zet het stadsdeel echter in op MGE-constructies in de vrije sector 18. Corporaties moeten de helft van de door hun tot 2012 te verkopen bestaande w oningen aanbieden voor een koopprijs die voor (lage) middeninkomens bereikbaar is 19. In de periode mogen maximaal 700 woningen worden verkocht. Het stadsdeel zal een voorstel tot spreiding van deze in 2009 voorleggen aan de corporaties. Uitgangspunt bij dit voorstel is een evenwichtige spreiding van koopwoningen door de verschillende wijken en buurten van het stadsdeel 20. Wanneer bij verkoop van sociale huurwoningen (na renov atie) sprake is van leegstand langer dan zes maanden streeft het stadsdeel ernaar deze woningen weer terug te brengen in de sociale verhuur. 21. realisatie van een woonservicewijk in de Houthaven 22. handhaving op de toegankelijkheidseisen uit het Bouwbesluit en de aanvullende eisen uit de Basiskwaliteit Woningbouw Amsterdam 2005 zodat eenlaags woningen die per lift bereikbaar zijn of op de parterre gesitueerd zijn, toegankelijk zijn voor mensen met een zorgvraag jongeren woningen labelen in bestaande voorraad 24. vergroten doorstroming binnen en behoud van sociale voorraad die uitstekend geschikt is voor jongeren 25. onderzoek naar realisatie van maximaal 50 jongeren woningen in de Houthaven 26. goede bewonersondersteuning bij complexmatige aanpak, vooral gericht op huurders 27. continuering (onder voorbehoud van stedelijke bijdrage) van Wijksteunpunt Wonen Westerpark 28. versterken huurdersvertegenwoordiging binnen stadsdeel door oprichten huurdersvereniging Westerpark 29. onderzoeken mogelijkheden om tot een coöperatieve woonvereniging/huurders VVE te komen en wat de effecten van deze constructie op de kwaliteit van de woningen en de betrokkenheid van de huurders in het blok zijn 30. onderzoeken mogelijkheden (toekomstige) bewoners in een vroeg stadium bij (de ontwikkeling van) hun woning en woonomgeving te betrekken

5 Inleiding In deze nota geeft het dagelijks bestuur zijn visie op de gewenste kwaliteit en samenstelling van de woningvoorraad in stadsdeel Westerpark. Hierbij gaat het zowel over de woningen als over de doelgroepen van beleid. Kaders In Stadsdeel Westerpark wonen mensen in huishoudens en woningen. De woningmarkt in het stadsdeel hangt nauw samen met de woningmarkt in de omringende stadsdelen, de stad, maar ook de regio. Veel kaderstellende bevoegdheden, ook op het gebied van wonen en volkshuisvesting, liggen bij de centrale stad. Dit beperkt de invloed die het stadsdeel kan uitoefenen op de woningvoorraad. Ook andere ontwikkelingen dan die van de woningvoorraad hebben invloed op het wonen. Zo zijn thema s als leefbaarheid, veiligheid en kwaliteit van openbare ruimte, voorzieningen, winkels, scholen en infrastructuur belangrijk voor de woonbeleving. Deze visie richt zich echter uitsluitend op de woningvoorraad en de mogelijkheden die het stadsdeel heeft om ontwikkelingen op dit terrein te sturen. In het stadsdeel wordt al jaren hard gewerkt aan het meer divers maken en verbeteren van de kwaliteit van de woningvoorraad. De inzet van het stadsdeel is hiermee door te gaan en de bestaande afspraken voor buurten te handhaven. De visie vormt wel het kader voor nieuw te ontwikkelen beleid en plannen van aanpak. Aanleiding Aanleiding voor het opstellen van deze visie zijn aan aantal recente stedelijke overeenkomsten en documenten zoals Bouwen aan de stad, de Beleidsovereenkomst wonen en de centraal stedelijke woonvisie. In al deze documenten zijn stedelijke uitgangspunten en afspraken vastgelegd. De stadsdelen krijgen de ruimte, binnen de in deze nota s vastgelegde stedelijke kaders, een visie op het wonen in het eigen stadsdeel te ontwikkelen. Deze visies moeten vóór 1 juli 2008 zijn vastgesteld. In zijn woonvisie kan het stadsdeel uitspraken doen over de gewenste differentiatie van de woningvoorraad. Het gaat daarbij om onderwerpen als kwaliteit en prijs van de woningvoorraad, eigendomsverhoudingen en bereikbaarheid. Doelstelling De woonvisie van stadsdeel Westerpark heeft tot doel binnen de centraal stedelijke kaders inzicht te bieden in: - hoe het stadsdeel wil dat de woningvoorraad zich gaat ontwikkelen - welke doelgroepen en thema s van beleid het stadsdeel daarbij onderscheidt - welke instrumenten en aantallen het stadsdeel daarbij voor ogen heeft Gezien de onvoorspelbaarheid van landelijke en stedelijke beleidsontwikkelingen en prioriteiten richt de visie zich in cijfers voornamelijk op de periode Daarnaast wordt voor de langere termijn ontwikkelingen, zoals de Houthaven, ook een doorkijkje gegeven tot Het stadsdeel stuurt aan op naleving van de woonvisie door corporaties en marktpartijen en draagt waar mogelijk actief bij aan de realisatie ervan. Deze actieve rol beperkt zich tot het opstellen van beleid, procesbegeleiding en sturing en het faciliteren van ontwikkelingen. Het stadsdeel gaat er vanuit in goed overleg met betrokken partijen tot realisatie van de gestelde doelen te kunnen komen. Hiervoor is echter de medewerking van betrokken partijen als corporaties noodzakelijk. Naleving zal worden nagestreefd door te reageren op door corporaties opgesteld beleid, door monitoring en door het opstellen van aanvullende afspraken met individuele corporaties (bijvoorbeeld op buurtniveau). Of en welke middelen er zijn om naleving af te dwingen zal op het moment dat dat aan de orde is onderzocht moeten worden. Leeswijzer Omdat in de stadsdeelwoonvisie aansluiting wordt gezocht op de stedelijk gestelde kaders worden deze in het eerste hoofdstuk geschetst. Hoofdstuk 2 en 3 gaan in op het karakter van en de huidige stand van zaken in Westerpark. In hoofdstuk 4 en 5 wordt tot de eigenlijke visie en uitwerking daarvan gekomen.

6 1. Kaders: bevoegdheden, bestaande doelstellingen en uitgangspunten Zoals in de inleiding al aangegeven kan het stadsdeel binnen stedelijke gestelde kaders een eigen visie ontwikkelen op de gewenste differentiatie van de woningvoorraad in het stadsdeel. Omdat de stedelijke kaders deels het uitgangspunt (moeten) vormen van de stadsdeel woonvisie worden die hieronder kort besproken. Recent zijn de stedelijke kaders geactualiseerd in: 1. Wonen in de Metropool, woonvisie Amsterdam tot 2020, inspraak december Beleidsovereenkomst Wonen ( ), januari 2008, overeenkomst tussen centrale stad, stadsdelen, corporaties, huurdersvereniging Amsterdam 3. Bouwen aan de stad ( ), november 2006, overeenkomst tussen centrale stad en corporaties 1.1 Stedelijke kaders: doelstellingen en uitgangspunten Stedelijk en op stadsdeelniveau richt het woonbeleid zich op het voorkomen en oplossen van knelpunten op de woningmarkt. Deze knelpunten kunnen op alle facetten van de woningmarkt (toestroming, doorstroming, oplevering woningen) betrekking hebben. Gemeente en andere overheden zijn niet de enige spelers op het terrein van wonen en woonbeleid. Bij de uitvoering van het woonbeleid wordt nauw samengewerkt met corporaties, marktpartijen en huurdersvertegenwoordiging. In de overkoepelende stedelijke woonvisie kiest de gemeenteraad voor een veelzijdig, dynamisch en evenwichtig Amsterdam. Hierbij worden zeven thema s onderscheiden waarin Amsterdam haar positie wil verbeteren of bestendigen: 1. Amsterdam als emancipatiestad waar iedereen de mogelijkheid heeft zich te ontwikkelen, ook op de woningmarkt 2. Amsterdam als ongedeelde stad met gemengde wijken van arm, rijk, jong en oud 3. Amsterdam als betaalbare stad omdat het belangrijk is dat wonen als één van de basisbehoeften betaalbaar is 4. Amsterdam als vernieuwde stad met krachtwijken voor alle Amsterdammers 5. Amsterdam als topstad omdat kunnen wonen een voorwaarde is voor een sterke economische concurrentiepositie 6. Amsterdam als zorgzame stad waarin ouderen en kwetsbare de mogelijkheid krijgen zoveel mogelijk zelfstandig te wonen en aan de samenleving deel te nemen 7. Amsterdam als duurzame stad waar het wonen een forse bijdrage levert aan het verminderen van het energieverbruik in de stad Bij deze zeven thema s behoren bijna 30 speerpunten. Absolute prioriteit wordt echter toegekend aan: toegankelijkheid van gebieden met een grote marktdruk voor lage en middeninkomens meer aanbod in het middensegment een stad voor kinderen specifiek bouwen voor specifieke groepen 1.2 Stedelijke kaders: 19 e eeuwse ring en gordel In de stedelijke woonvisie worden verschillende marktgebieden onderscheiden. Dit zijn gebieden met een vergelijkbare positie op de woningmarkt. Westerpark behoort tot de 19 e -eeuwse ring en de gordel Stedelijk is de verwachting dat dit marktgebied steeds meer bij het centrum van de metropool Amsterdam zal gaan horen. Kansen voor dit gebied worden gezien voor starters, de creatieve klasse en gezinnen die stedelijk willen wonen. Er is veel aanbod voor lage inkomens en het is van belang om een groot deel daarvan te behouden. Bij nieuwe ontwikkelingen wil de centrale stad vooral inzetten op de midden- en hogere inkomens, gezinnen die meer ruimte nodig hebben, de allochtone middenklasse, de creatieve kenniswerkers die combinatiemogelijkheden zoekt voor wonen en werken, jongeren en studenten en ouderen. Door nieuwe mogelijkheden te bieden aan middeninkomens, komen er door doorstroming meer woningen beschikbaar voor mensen met lage inkomens, starters en jong talent die zijn aangewezen op de voorraad oude en kleine woningen. Stedelijk wordt tot de volgende speerpunten gekomen voor de 19 e eeuwse ring en de gordel 20-40: Woonvisie Westerpark , 2 september

7 Inzetten op kracht van het gebied: omvangrijke voorraad betaalbare woningen voor starters en mogelijkheden voor creatieve kenniswerker, Meeliften op gunstige ontwikkeling door middel van verkoop huurwoningen, nieuwbouw en differentiatie van de woningvoorraad Behoud allochtone middenklasse voor deze wijken Wijkaanpak en doorzetten vernieuwing in gebieden waar nog achterstanden zijn Toevoegen ouderenwoningen in nieuwbouw en bestaande bouw In het kader zijn de concrete acties opgenomen die de stedelijke woonvisie voorstaat voor Westerparks marktgebied. Nieuwbouw - In het middensegment; - op toplocaties voor het hogere segment; - grote(re) woningen in de betaalbare huur en het middensegment voor mensen met kinderen; - woon-werkwoningen in nieuwbouw of door ombouw van kantoorlocaties/bedrijfspanden; - aanpasbare woningen in alle segmenten, zowel huur als koop; - zorgwoningen. Verbetering van bestaande woningen - differentiatie van woningen: voor jongeren, voor grotere huishoudens; - complexgewijze verbetering van bestaande voorraad voor ouderen; - mogelijkheden voor (collectief) particulier opdrachtgeverschap bij renovatie van bestaande gebouwen; - vernieuwing van buurten in combinatie met wijkaanpak. Verkoop van sociale huurwoningen - Corporaties kunnen in dit gebied soc iale huurwoningen verkopen als onderdeel van de afspraken in het Convenant Verkoop Beheer van bestaande woningen - Behoud van een groot deel van de oude, kleine woningen zodat deze beschikbaar blijven voor starters en kleine huishoudens met lage inkomens Verdeling van de woningvoorraad - Doorgaan met de aanbiedingsafspraken met de corporaties: de komende vier jaren komen gegarandeerd 85% van de vrijkomende woningen beschikbaar in de betaalbare voorraad voor mensen met lage (midden)inkomens. De gemeente wil dat in de daaropvolgende jaren voortzetten. 1.3 Stedelijke werkafspraken met corporaties Vooruitlopend op de woonvisie zijn stadsbreed al concrete afspraken gemaakt met corporaties, stadsdelen en de huurdersvereniging Amsterdam op het terrein van onder andere woningproductie, doelgroepen, verkoop van sociale huurwoningen, leefbaarheid, gebiedsbeheer, duurzaam bouwen, woonfraude, tijdelijke verhuur, participatie en monitoring. Deze afspraken zijn onder andere vastgelegd in: 1. Bouwen aan de stad (november 2006) 2. Beleidsovereenkomst wonen (december 2007) 3. Kadersafspraken sociale plannen bij sloop en verbetering (december 2007) 4. Convenant splitsen en verkoop (december 2007) Concreet resulteert dit in de volgende stadsbrede afspraken over woningvoorraad/woningtoewijzing: aan te bieden sociale huurwoningen. Van vrijkomende corporatiewoningen wordt aangeboden o 25% tot kernvoorraad o 65% aan de primaire doelgroep o 85% aan primaire doelgroep en lage middeninkomens aan te bieden woningen voor middeninkomens: 60% bij nieuwbouw, 80% bij verkoop sociale huurwoningen, 50% bij verkoop bestaande bouw labeling van 800 jongerenwoningen en 800 studentenwoningen tot 2010 Jaarlijks 150 woningen voor zelfstandig begeleid wonen tot woningen middels maatschappelijk gebonden eigendom verkoop van extra sociale huurwoningen vanaf 2011 tot en met 2016 bouw van woningen per jaar, waarvan sociale huurwoningen grote en woonzorgwoningen verhuiskostenvergoeding voor rekening van corporaties duidelijke gedragsregels over hoe om te gaan met bewoners die te maken krijgen met sloop of renovatie; wat de rechten van bewoners zijn, wat de plichten van betrokken partijen zijn en hoe participatie wordt vormgegeven Woonvisie Westerpark , 2 september

8 2. Wonen in Westerpark: de geschiedenis Stadsdeel Westerpark is gelegen binnen de ringweg van Amsterdam, ten westen van de binnenstad. De Stadhouderskade, het IJ en het Westelijk Marktkanaal omringen het stadsdeel. Stadsdeel Westerpark bestaat uit de volgende wijken: de Staatslieden-, Spaarndammer-, Zeehelden- en Frederik Hendrikbuurt en de Houthaven. Binnen deze wijken worden kleinere buurten onderscheiden. Kaartje: buurten in Westerpark 2.1 Van landelijk gebied, via industrialisatie, tot woongebied. Tot 1830 houdt de stad op bij de Haarlemmerpoort. Buiten de poort, op de plaats waar Westerpark zich nu bevindt, speelt het leven zich af op de weilanden en akkers en rond de vaarten. Er staan alleen molens in wat nu de Frederik Hendrikbuurt is en wat huisjes en boerderijtjes langs de Spaarndammerdijk, de oude dijk die het achterland van Amsterdam beschermt tegen het IJ. De Otter langs de Kostverlorenvaart is een laatste getuige van deze periode. Maar Amsterdam groeit. Tijdens de industrialisatie worden buiten de Haarlemmerpoort nieuwe voorzieningen gebouwd die veel ruimte nodig hebben, zoals de graansilo het gemeentelijk waterleidingbedrijf en de gasfabriek. Veel mensen die op het platteland niet langer in staat blijken in hun onderhoud te voorzien trekken naar de stad. Zij zoeken en vinden vaak werk bij fabrieken en havens in en om de stad. Tussen 1850 en 1900 verdubbelt de bevolking van Amsterdam van grofweg tot mensen. Voor al deze arbeidskrachten is woonruimte nodig. Woonvisie Westerpark , 2 september

9 Fabrieken, pakhuizen en de Houthavens zorgen voor veel werkgelegenheid en wat nu Westerpark is. Rond 1880 wordt ook in de buurten van Westerpark begonnen met huizenbouw voor arbeiders. In 1930 zijn de buurten vrijwel volledig volgebouwd. Ruim 60% ( woningen) van de actuele woningvoorraad in Westerpark stamt uit deze bouwperiode. In de woningen in de Frederik Hendrikbuurt en de Staatsliedenbuurt vinden vooral lage ambtenaren en vaklieden onderdak. In de Spaarndammerbuurt komen de arbeiders terecht. De woningen van voor 1901 zijn meestal gebouwd door particuliere beleggers. De kwaliteit van deze woningen laat vaak te wensen over. Vanaf 1901 (invoering Woningwet) verbetert de kwaliteit van de gebouwde woningen. De aandacht voor de kwaliteit van de volkshuisvesting en de leefomgeving van de arbeidende klasse vindt zijn hoogtepunt in de architectuur van de Amsterdamse school. Hiervan heeft Westerpark in de Spaarndammerbuurt een aantal beroemde voorbeelden, zoals het gebouw het schip. 2.2 Van verpaupering tot integrale verbeteringsaanpak In de jaren zeventig kampen veel van de woningen in het stadsdeel met achterstallig onderhoud en leegstand. De buurt verpaupert. In de Staatsliedenbuurt trekken steeds meer krakers in de leegstaande panden. De krakers organiseren zich en de Staatsliedenbuurt wordt berucht vanwege het anarchistisch karakter van haar bewoners. Om de verpaupering te stoppen worden in delen van de buurt, zoals de Noord-Oostpunt in de Staatsliedenbuurt, woningen gesloopt en vervangen door nieuwbouw. De buurt is niet tevreden met het resultaat en het verzet tegen verdere sloopnieuwbouwplannen groeit. Bij de invoering van de stadsdelen in 1990 komt dit verzet ook in de raad en het bestuur van het stadsdeel terecht. In de daarop volgende jaren wordt geleidelijk een aanpak ontwikkeld waarbij behoud van woningen het uitgangspunt is en gewerkt wordt aan integrale verbetering van de woningkwaliteit in de buurt met behoud van een omvangrijke sociale huurvoorraad. Ook neemt het besef toe dat voor de kwaliteit van leven niet alleen de woningvoorraad, maar ook veiligheid, de openbare ruimte en het voorzieningenniveau in de buurt van belang zijn. Dit resulteert uiteindelijk in integrale gebiedsgerichte ontwikkelingsplannen voor vier buurten, waarin de complexmatige aanpak van de woningvoorraad een belangrijke rol speelt. Tot op heden wordt gewerkt aan realisatie van deze plannen. Hoewel deze plannen niet voor alle buurten gelijk zijn, beogen ze wel allemaal een integrale verbetering van de buurt. Voor wonen gaat de aandacht uit naar woningverbetering en meer differentiatie, met behoud van bestaande woningen en voldoende goedkope huurwoningen. 2.3 Nieuwe woonbuurten In de jaren zestig, zeventig en tachtig verliezen een aantal ruimte-intensieve industriële-, bedrijfs- en fabrieksterreinen hun functie. Hierdoor komen er locaties vrij die opnieuw ingevuld kunnen worden. Op veel van deze locaties hebben oude gebouwen een nieuwe functie gekregen en zijn (nieuwbouw)woningen gerealiseerd. Tussen 1990 en nu zijn op verschillende invullocaties in het stadsdeel (sloop)nieuwbouwplannen ontwikkeld. Hierbij valt te denken aan de Porschestrip, Buyskade, Houtmankade, Meander, Marcanti en de Noordkop. Daarnaast zijn in de jaren negentig drie wat grotere terreinen herontwikkeld met behoud van een deel van de oorspronkelijke bebouwing: - Westergasfabriekterrein: de oude gasfabriek is ontwikkeld tot een cultuurpark zonder woonfunctie. - Gemeentelijk waterleiding-terrein: op het voormalig duinwaterleidingterrein is 10 jaar geleden een milieubuurt opgeleverd. Op dit voor gemotoriseerd verkeer afgesloten terrein bevinden zich ongeveer 600 woningen waarvan de helft tot de (sociale) huurvoorraad behoort en de andere helft koopwoningen zijn. Een aantal oude gebouwen op het terrein is behouden en met diverse niet -woonfuncties ingevuld. - Silodam: de al lang gekraakte monumentale graansilo op de strekdam is ingevuld met bedrijfsruimtes en woningen. Ook is op de Silodam een nieuwbouw wooncomplex gerealiseerd. Sinds 1980 zijn in Westerpark bijna woningen gebouwd. Dat betekent dat 30% van de actuele woningvoorraad uit deze periode stamt. Woonvisie Westerpark , 2 september

10 2.4 Actuele ontwikkelingen Voor de komende tien jaar staat uitbreiding van het stadsdeel met circa nieuwbouwwoningen (sociale huur én koop) in de Houthavens op het programma. In afwachting van een definitieve invulling bevinden zich tijdelijk studenteneenheden in containers, voormalige asielzoekerswoningen en een cruiseschip. Ook zijn er 72 wisselwoningen voor mensen die in verband met renovatie tijdelijk hun woning in de Spaarndammerbuurt moeten verlaten. 2.5 Wonen op het water Het stadsdeel wordt aan de noordkant begrensd door het IJ en deels omsloten door de Singelgracht, het Westelijk marktkanaal en de Hugo de Grootgracht. Daarnaast doorsnijden de Haarlemmertrekvaart, de Kattensloot en de Kostverlorenkade het stadsdeel. Ook op dit water wordt gewoond. In het stadsdeel liggen ongeveer 150 woonboten. Een groot deel hiervan bestaat uit oorspronkelijk varende schepen. Een derde van de woonboten ligt in de Houthaven. Meer informatie over woonboten is opgenomen in het Woonbotenbeleid Westerpark De Wittenkade: woonboten, pleziervaartuigen en Meander Woonvisie Westerpark , 2 september

11 3. Wonen in Westerpark: de stand van zaken 1 In Stadsdeel Westerpark wonen mensen in huishoudens en woningen. 3.1 Kenmerken en eigendomsverhoudingen woningvoorraad Westerpark De woningvoorraad in Westerpark bestaat grotendeels uit appartementen in gestapelde bouw, niet hoger dan vier tot vijf bouwlagen. De meeste woningen stammen uit de periode en zijn relatief klein. De kwaliteit van de woningen is wisselend. Ruim 80% van de woningvoorraad in Westerpark bestaat uit huurwoningen. De overige 20% van de woningen wordt bewoond door de eigenaar. Van de huurvoorraad is driekwart in eigendom van corporaties de rest wordt verhuurd door particulieren. De meeste huurwoningen (74% van de totale woningvoorraad) behoren tot de goedkope huurvoorraad. 2 De huurprijzen in Westerpark zijn zo laag, omdat het stadsdeel veel kleine woningen heeft. 60% van de woningen is niet groter dan 60 vierkante meter en ruim de helft van de woningen heeft niet meer dan twee kamers. Woningvoorraad naar eigendom, 1 januari 2007 (O&S) Particuliere verhuur Sociale verhuur Eigenaar/bewoner Westerpark Amsterdam 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% Woningvoorraad naar binnenwerkse kernoppervlakte (BKO) in vierkante meters, 1 januari 2007 (O&S) Amsterdam Westerpark 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% tot onbekend Koopappartementen in Westerpark zijn relatief goedkoop. Dit is het gevolg van de kleine afmetingen van de meeste appartementen. De gemiddelde verkoopprijs en vierkante meterprijs in Westerpark is de laatste jaren sterk gestegen. In 2004 en 2005 bevonden zich in het stadsdeel nultredenwoningen, 230 woningen in een beschermde omgeving (wibo s) en 64 rolstoelgeschikte woningen in het sociale huursegment. 3 Sindsdien zijn ook weer dit soort woningen toegevoegd. Een doorrekening van de Dienst Wonen leert dat we hiermee een behoorlijke voorraad hebben, waarmee we op grond van verwachte demografische ontwikkelingen tot 2015 vooruit zouden moeten kunnen. 3.2 Bewoners, huishoudensamenstelling en inkomen Westerpark In Stadsdeel Westerpark wonen ruim mensen in bijna huishoudens. Bijna 65% van de huishoudens in Westerpark bestaat uit slechts één persoon. In het stadsdeel wonen dan ook relatief weinig kinderen. Westerpark heeft veel bewoners in de leeftijd tussen 20 en 50. Bijna 65% van de recente instromers is jonger dan 35 jaar. Ook neemt het aandeel hoogopgeleiden in Westerpark snel toe. In 1995 had 22%van de bevolking een HBO of WO opleiding afgerond. Inmiddels is dat 35%. Leeftijdsopbouw bevolking van Westerpark en Amsterdam (als percentage van het totaal), 1 januari 2007 (O&S) Amsterdam Westerpark 0% 5% 10% 15% 1 Zie voor meer cijfers bijlage 2. Cijfers grotendeels afkomstig uit het steekproefonderzoek Wonen in Amsterdam 2005 (WIA 2005) en van Bureau Onderzoek en Statistiek van de gemeente Amsterdam 2007 (O&S 2007) 2 kernvoorraad+ (WIA 2005)= alle woningen met een huur tot 369 en alle woningen met een oppervlak groter of gelijk aan 60m2 en een huur tot Project wonen-zorg-dienstverlening 2015, Monitor Nulmeting, gemeente Amsterdam Woonvisie Westerpark , 2 september

12 Het stadsdeel heeft dan ook veel kleine en jonge huishoudens met een hoog opleidingsniveau die aan het begin van hun sociale en maatschappelijke carrière staan en nog geen gezin hebben opgebouwd. Deze jonge eenpersoonshuishoudens hebben slechts één inkomen. Het gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden is in Westerpark dan ook lager dan in Amsterdam gemiddeld ( Westerpark, Amsterdam 4 ). Vooral de laagste inkomensgroep is in Westerpark sterk vertegenwoordigd. Voor deze groep kleine, jonge en relatief arme huishoudens is de woningvoorraad in Westerpark uitermate geschikt. Dit blijkt ook uit het relatief hoge percentage starters op de woningmarkt dat in Westerpark een woning vindt (60% van de corporatie verhuringen in 2005). De gemiddelde wachttijd van een starter die in 2005 een woning accepteerde in Westerpark was 7,4 jaar en is de laatste jaren steeds iets afgenomen. 5 Huishoudens naar huishoudenstypen, O&S 1 januari 2007 Amsterdam Westerpark 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% alleenstaand gehuwd samenwonend zonder kinderen ongehuwd samenwonend zonder kinderen gehuwd samenwonend met kinderen ongehuwd samenwonend met kinderen eenoudergezin overig Inkomensgroepen (netto maandinkomen), WIA 2005 Amsterdam Westerpark 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% primaire doelgroep (alleenstaande tot euro, meerpersoonshuishoudens tot euro) 100% lage middeninkomens (tot euro) hoge middeninkomens tot 1,5x modaal ( euro) Hogere inkomens (meer dan 1,5x modaal, >2.500 euro) In Westerpark zijn de lage en lage middeninkomens relatief sterk vertegenwoordigd. Voor woonruimte zijn deze groepen in Amsterdam veelal aangewezen op de goedkope huurvoorraad (kernvoorraadplus). In Westerpark blijken deze groepen echter ook onderdak te vinden in de duurdere huur en in koopwoningen. Ook dit is waarschijnlijk het gevolg van de kleine woonoppervlakte. Hierbij kan ook meespelen dat jonge hoogopgeleide mensen verwachten binnen afzienbare tijd meer te zullen gaan verdienen en dus een relatief dure woning accepteren. 3.3 Leefbaarheid en verhuisgeneigdheid in Westerpark Volgens het steekproefonderzoek Wonen in Amsterdam 2005 beoordelen inwoners van Stadsdeel Westerpark hun woning en woonomgeving met een voldoende. De kwaliteit van de woning wordt iets onder het stedelijk gemiddelde gewaardeerd terwijl meer algemene kenmerken (buurt, veiligheid, betrokkenheid) iets boven gemiddeld scoren. Vooral verbetering van winkelvoorzieningen en onderhoud van woningen en openbare ruimte worden vaak genoemd als verbeterpunten. Mening (rapportcijfer) bewoners over buurt en woningen, WIA ,1 7,2 7,2 7,1 6,7 6,5 6,6 6,4 Oordeel buurt Oordeel eigen woning Oordeel woningen in de buurt Oordeel onderhoud woningen 5,7 5,9 Betrokkenheid buurt Amsterdam 7,9 8,2 Veiligheid overdag Westerpark 6,7 7,1 Veiligheid 's nachts Hoe iemand wil wonen is sterk afhankelijk van de huishoudensamenstelling en persoonlijke voorkeuren. Hoe iemand woont, is echter sterk afhankelijk van het huishoudensinkomen. Bewoners die nog geen twee en een half jaar in Westerpark wonen geven in 2005 aan relatief vaak een bewuste en positieve keuze voor wonen in Westerpark te hebben gemaakt. Bijna de helft (47% i.p.v. 39% stede- 4 Wonen in Amsterdam Afkomstig uit het jaarboek van de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties 2006 Woonvisie Westerpark , 2 september

13 lijk) geeft aan vanwege woning én buurt naar Westerpark verhuisd te zijn. Nog eens 25% geeft aan vanwege woning óf buurt naar Westerpark verhuisd te zijn. Belangrijkste verhuisredenen, WIA 2005 Amsterdam Westerpark 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Woning te klein Geen tuin/balkon Kwaliteit woning Anders Verandering in gezin Overlast van de buren Woningtype Lawaai, stank, verkeersdrukte, vervuiling Teveel trappen Sfeer in de buurt Verandering werk/studie Parkeervoorzienin gen Woning te groot Woning te duur Voorzieningen (winkels, scholen etc.) Sloop Westerpark is inmiddels een stadsdeel waar veel mensen graag willen wonen. Toch geeft ruim 60% van de bewoners (tegenover 55% stedelijk) aan eventueel binnen twee jaar te willen verhuizen. De meest genoemde reden om te willen verhuizen is dat de woning waarin gewoond wordt te klein is. De buurt lijkt slechts zelden een belangrijk motief te zijn om tot verhuizing over te gaan. Van de verhuisgeneigden wil 36% graag een woning kopen en 47% wil huren. Bij een verhuizing wil 49% graag in het eigen stadsdeel blijven wonen. Dit is minder dan stedelijk (56%). Wel is een duidelijke positieve tendens zichtbaar sinds Toen gaf slechts 37% van de verhuisgeneigden aan graag in het stadsdeel te willen blijven. 3.4 Knelpunten Uit de stand van zaken blijkt dat ondanks de grote inzet voor verbetering van de woningvoorraad de kwaliteit en de afmetingen van de woningen nog steeds een knelpunt is. Ook is gebleken dat bewoners die aan gezinsvorming doen of maatschappelijk carrière maken moeilijk een passende woning in het stadsdeel kunnen vinden. Tegelijkertijd is de woningvoorraad in het stadsdeel bijzonder geschikt voor starters en jongeren. Door lange wachttijden hebben ook deze echter moeite met het tijdig vinden van een passende woning. Woonvisie Westerpark , 2 september

14 4. Uitgangspunten en doelgroepen: visie op wonen in Westerpark Toen de stadsdelen in 1990 ontstonden was de woningvoorraad in Westerpark eenzijdig (veel kleine huurwoningen) en veelal van slechte of matige kwaliteit. Al in de eerste beleidsplannen zijn dan ook de volgende doelstellingen geformuleerd 6 : 1. verzorgen van een gedifferentieerd samengestelde woningvoorraad van goede kwaliteit en goed onderhouden. Bijzondere aandacht zal gegeven worden aan het veiligstellen van de voorraad goede en betaalbare woningen voor de primaire doelgroep. 2. zorgdragen voor het versterken van de aantrekkingskracht van het stadsdeel voor alle inkomensgroepen als woongebied, teneinde de pluriformiteit in sociaal en economisch opzicht te ve rgroten en de mogelijkheden van een wooncarrière binnen het stadsdeel te vergroten. 3. verbeteren van de woonomgeving. Hierbij zal getracht worden de betrokkenheid van de bewoners bij het beheer van hun woning en woonomgeving te vergroten. Hoewel er sindsdien veel gebeurd en veranderd is sluit de huidige visie van het stadsdeel nog sterk aan op de oorspronkelijke doelstellingen. Toch zijn er ook accentverschuivingen. In dit hoofdstuk wordt de visie op het wonen geformuleerd. Deze wordt op basis van analyse van de huidige stand van zaken verder uitgewerkt in meer concrete uitgangspunten en doelgroepen. 4.1 Woonvisie Westerpark Stadsdeel Westerpark vindt het belangrijk dat in het stadsdeel mensen met verschillende achtergronden en in verschillende gezinssamenstellingen naar tevredenheid kunnen wonen en verblijven. De inspanningen van het stadsdeel moeten leiden tot een divers en levendig stadsdeel met voldoende winkel- en andere voorzieningen en met een eigen karakter en sterke sociale samenhang. Wonen kan hieraan een bijdrage leveren. In het stadsdeel moeten voor alle inkomensgroepen woningen bereikbaar zijn. Daarnaast moet de woningvoorraad in het stadsdeel toegankelijk zijn en blijven voor verschillende groepen zoals jongeren, lage inkomens, lage middeninkomens en mensen met een zorgvraag die meer moeite hebben met het vinden van een passende woning. De aanwezige woningen moeten van redelijke tot goede kwaliteit zijn. Niet alleen moeten mensen in Westerpark kunnen wonen, het is ook belangrijk dat ze in Westerpark willen wonen. De kwaliteit van wonen en leefomgeving, ook in verhouding tot de woonlasten, moet mensen tot tevredenheid stemmen. Hieraan kan betrokkenheid bij de buurt een belangrijke bijdrage leveren. Bovenstaande kan in een aantal concrete doelstellingen worden vertaald: - het stadsdeel streeft naar een duurzame woningvoorraad van voldoende bouwkundige kwaliteit (zie 4.2) - het stadsdeel streeft naar een diverse woningvoorraad, zowel wat betreft prijs en eigendomsverhouding als afmetingen en/of kwaliteiten (zie 4.3) - het stadsdeel streeft naar behoud en realisatie van een plezierige woonomgeving en betrokkenheid van bewoners bij hun woning (zie 4.4) 4.2 Kwaliteit woningvoorraad Zestig procent van de woningen in Westerpark is tenminste 75 jaar oud. De laatste jaren zijn veel woningen kwalitatief verbeterd. Ook zijn grote, dure huur en koopwoningen toegevoegd. Daarnaast zijn nieuwbouwwoningen toegevoegd in verschillende eigendomsklassen. Eigendomsverhoudingen woningvoorraad 1996 en 2007 Jaar Sociale huur Particuliere huur Eigenaar -bewoners Totaal % % 828 5% % % % % % Woningvoorraad naar binnenwerkse kernoppervlakte (BKO) in m2 Jaar tot onbekend totaal % % % 236 1% % % % % 571 3% % 6 Beleidsplan Wonen , stadsdeel Westerpark, januari woningen in eigendom van de gemeente, corporaties en gemeentelijk woningbedrijf Woonvisie Westerpark , 2 september

15 De laatste jaren wordt ook steeds meer aandacht gevraagd voor aspecten als toegankelijkheid en duurzaamheid van de woningvoorraad. Woningverbetering en diversiteit Bijna 40% van de bewoners geeft in steekproefonderzoek aan graag een verbetering van de kwaliteit van de woningvoorraad te zien. Ondanks alle veranderingen blijkt dat bewoners van het stadsdeel hun woning vaak als te klein ervaren. Veel mensen willen verhuizen en zijn op zoek naar een grotere en/of koopwoning. Hiervoor kan gezocht worden naar toevoeging van echt grote woningen van 100 vierkante meter of meer. Deze woningen zijn echter voor veel mensen, waaronder de middeninkomens, onbetaalbaar. Niet alleen in de (geliberaliseerde) huurvoorraad, maar ook in de koopvoorraad. Door stijgende huizenprijzen moeten mensen, ook met een goed inkomen, vaker genoegen nemen met een woning met een beperkte woonoppervlakte. Dit sluit aan op ontwikkeling zoals bekend uit grote metropolen als Londen en Parijs. Daarom wordt gedacht aan het realiseren van een voorraad middelgrote woningen, zo rond de 80 vierkante meter, van goede kwaliteit, waarvan de indeling en kwaliteit aansluit op de wensen van (kleine) gezinnen die graag in de stad willen blijven. Door de alsmaar stijgende huizenprijzen, lijkt daarnaast een groeiende behoefte te ontstaan aan kleine koopwoningen (30-50 m2) voor starters (alleenstaand). Stadsdeel Westerpark is dan ook nog niet klaar met de aanpak van de woningvoorraad. Ook de komende jaren moeten woningen kwalitatief worden verbeterd en moeten grote en/of koopwoningen worden toegevoegd. Tegelijkertijd moeten voldoende goedkope huurwoningen beschikbaar komen en blijven. Gestreefd wordt naar diverse buurten, daarom moeten in de bestaande bouw koop- en grote woningen worden toegevoegd en moeten in nieuwbouwgebieden ook sociale huurwoningen worden gerealiseerd. Om de buurten leefbaar en divers te houden wordt gestreefd naar voldoende menging op straatniveau. In één bouwblok mogen zich best enkel koop of enkel sociale huur woningen bevinden. Maar in de naast gelegen bouwblokken moeten ook andere woningtypologieën aanwezig zijn. Duurzaamheid Isolatie en gebruik van duurzame materialen dragen bij aan een beter milieu en leefomgeving. Gehorigheid van woningen en dus geluidsoverlast is een veel gehoorde klacht van bewoners van het stadsdeel. Door woningen, ook tussenlaags, goed te isoleren kunnen klachten als geluidsoverlast beperkt worden. Ook zijn de kosten van elektra en gas de laatste jaren steeds gestegen. Door isolatie kunnen gebruik en de kosten beperkt worden. Naast een bijdrage aan het milieu, levert gebruik van duurzame materialen, nieuwe hoogrendementsinstallaties en isolatie dus ook een bijdrage aan de betaalbaarheid van het wonen. Vanwege dit meervoudig belang van duurzaamheid en isolatie hecht het stadsdeel veel waarde aan isolatie en duurzaamheid bij de verbetering van de woningvoorraad. 8 Gestreefd wordt naar een zo snel mogelijke implementatie van de wens tot klimaatneutraal bouwen, waarbij zowel in de oud- als bij de nieuwbouw uitdrukkelijk gezocht wordt naar mogelijkheden om onder andere groene daken en/of zonnepanelen te plaatsen. Uitgangspunten fysieke aanpak: - Kwalitatief goede woningvoorraad - Behoud gaat boven sloop (sloop wordt zoveel mogelijk voorkomen) - Aandacht voor duurzaamheid en isolatie bij woningverbetering - Aandacht voor toegankelijkheid en aanpasbaarheid bij woningverbetering en nieuwbouw - Woningen van verschillende kwaliteit, afmetingen en eigendom in alle buurten en straten van het stadsdeel 4.3 Bewoners en doelgroepen Stadsdeel Westerpark heeft veel sociale huurwoningen. In deze voorraad woont een grote groep mensen die al jaren met de buurt verbonden is: geboren in de buurt of er in de jaren zeventig of tachtig, soms als kraker, komen wonen. Deze bewoners voelen zich thuis in Westerpark en velen ervaren Westerpark als dorp. Zij brengen geborgenheid in de buurt. Daarnaast vestigen zich in de kleine en betaalbare woningen van het stadsdeel veel studenten, jongeren en andere starters met veel cultureel en sociaal kapitaal maar weinig geld. Deze groep levert levendigheid en diversiteit en is dan ook be- 8 de aanvullende eisen van het stadsdeel zijn niet opgenomen in het stedelijk convenant splitsen voor corporaties en of particulieren. Binnen de complexmatige aanpak worden de eisen gesteld als onderdeel van de complexmatige aanpak. In andere buurten streeft het stadsdeel ook naar naleving. Woonvisie Westerpark , 2 september

16 langrijk voor het stadsdeel. Ook op termijn wil het stadsdeel deze groep graag vasthouden voor de sociale continuïteit en cohesie én de financiële draagkracht in het stadsdeel. Een woning kan slechts één keer verhuurd worden, dus maatregelen ten behoeve van een groep heeft ook invloed op andere groepen. Toch zijn er ook maatregelen die verschillende groepen ten goede komen. Door bijvoorbeeld het toevoegen van woningen voor middeninkomens, kan de doorstroming binnen de betaalbare voorraad toenemen, waardoor ook weer woningen beschikbaar komen voor lage inkomens en jongeren. Sociale samenhang Gebleken is dat veel bewoners, zowel oude als nieuwe, stadsdeel Westerpark als een stadsdeel met veel verschillende bewoners en bewonersgroepen ervaren. Deze mix wordt zeer prettig gevonden. 9 Bovendien zijn bewoners van Westerpark relatief sterk bij elkaar en de buurt betrokken. Het stadsdeel wil deze sociale cohesie en diversiteit dan ook graag behouden. Daarvoor is het van belang dat zowel zittende bewoners als nieuwe bewoners de kans krijgen, indien zij dat willen, in het stadsdeel te blijven wonen. Tegelijkertijd is het ook belangrijk dat nieuwkomers zoals, starters op de woningmarkt, de kans hebben zich in deze buurt te vestigen. Behoud sociale voorraad voor zittende bewoners en starters De goedkope voorraad is heel belangrijk voor zowel zittende bewoners als starters op de Amsterdamse woningmarkt. Deze woningen moeten van voldoende kwaliteit zijn. De voorraad in Westerpark is buitengewoon geschikt voor jongeren. Vooral werkende jongeren hebben veel moeite met het vinden van een woning. Deze groep begint eerder met werken, eerder met gezinsvorming en heeft minder maatschappelijke perspectieven. Als zij zich op hun achttiende inschrijven voor een sociale huurwoning werken ze soms al. Met een gemiddelde wachtduur van ruim zeven jaar komen ze echter pas rond hun 25 e in aanmerking voor een woning in het stadsdeel en dit is dan vaak een kleine starterswoning, die bijvoorbeeld niet aansluit op de wens een gezin te stichten. Wooncarrière Voor veel huishoudens geldt dat zij zich in het stadsdeel vestigen op het moment dat ze een beperkt inkomen hebben en nog aan het begin van hun sociale en maatschappelijke carrière staan. Dit betekent dat veel van deze huishoudens in de nabije toekomst een hoger inkomen zullen krijgen en/of door gezinsvorming groter zullen worden. Op dat moment sluit de huidige woning niet meer aan op de woonwensen, maar de woonomgeving misschien nog wel. Het stadsdeel wil dat deze mensen, als zij dat willen, binnen Westerpark de mogelijkheid hebben een woning te vinden die aansluit op hun woonwensen. Het zal dan vaak gaan om een grotere of een koopwoning. Het behoud van mensen die graag willen blijven versterkt de sociale cohesie en brengt meer financiële draagkracht in de buurten. Daarvoor is het nodig dat woningen aan de voorraad in Westerpark worden toegevoegd die nu nog ondervertegenwoordigd zijn zoals grote- en/of koopwoningen in verschillende prijssegmenten. Door middeldure koop- en huurwoningen toe te voegen kunnen huishoudens doorgroeien naar een passende woning, waardoor weer goedkope woningen vrijkomen voor starters. Woonzorgwoningen en toegankelijkheid Door extramuralisering van de zorg kunnen en moeten mensen langer zelfstandig blijven wonen. Voor mensen met een beperkte of afnemende mobiliteit is het belangrijk binnen de eigen buurt, het eigen sociale netwerk en met de benodigde voorzieningen in de nabijheid te kunnen (blijven) wonen. Hoewel minder sterk dan andere delen van het land, zullen ook Amsterdam en Westerpark vergrijzen en meer bewoners krijgen waarvan de fysieke vermogens afnemen door ouderdom. Hoewel het stadsdeel een redelijk aantal zorgwoningen heeft, wil het stadsdeel dit waar mogelijk graag verder uitbreiden, zowel in de bestaande buurten als in de nieuwbouw. Door woonzorgwoningen toe te voegen kunnen ook mensen met een (toenemende) zorgvraag binnen de eigen buurt en het eigen sociaal netwerk blijven wonen. Bij toegankelijkheid van woningen wordt gestreefd woningen te realiseren die zoveel mogelijk toegankelijk zijn voor mensen met een zorgvraag of fysieke beperking. Hierbij moet gedacht worden aan toegankelijkheid voor rolstoelen en rollators. Daarnaast bestaan aanpasbare woningen die door een aantal kleine ingrepen bewoonbaar te houden zijn voor mensen met een beperkte zorgvraag. 9 Metaal, S. en I. Teijmant, Het wonder van Westerpark. Vernieuwing van de Fannius Scholtenbuurt, Uitgeverij Het Spinhuis, januari 2008 Woonvisie Westerpark , 2 september

17 Het stadsdeel heeft al een aantal locaties waar veel zorginstellingen en woonzorgwoningen in elkaars nabijheid zijn gelegen. De realisatie van woonservicewijken 10, buurten waarin in duidelijke onderlinge samenhang en afstemming woonzorgwoningen en zorgvoorzieningen worden gerealiseerd, kan de kwaliteit van deze buurten verder aanscherpen. Leegstand Ons stadsdeel kent een rijke kraakhistorie. Het stadsdeel ziet in het kraken van leegstaande panden nog steeds een waardevolle toevoeging van het woonbeleid. Het gaat leegstand van en speculatie met panden tegen. Met name het sociale kraken, waarbij gestreefd wordt voormalige sociale huurwoningen die lange tijd leegstaan weer terug te sluizen in de sociale verhuur, vindt instemming in ons stadsdeel. Het stadsdeel zal zich verzetten tegen afbraak van de kraakwetgeving. Uitgangspunten woningen voor doelgroepen: - behoud van een afdoende goedkope huurvoorraad 11 - behoud en toevoegen grote woningen - toevoegen woningen in middensegment - toevoegen koopwoningen - behoud en toevoegen aanpasbare en zorgwoningen - woningen voor jongeren in huur en goedkope koop - verzet tegen uitholling van het kraakrecht 4.4 Bewoners en hun woning De laatste jaren hebben bewoners van Westerpark veel zien veranderen. Door woningverbetering hebben huurders en woningeigenaren vaak ongevraagd tot in hun woning te maken gekregen met renovaties. Ook de komende jaren krijgen veel bewoners nog te maken met woningverbetering. Historisch gezien hebben huurders beperkt invloed op dit soort processen. Deze renovaties moeten in goed overleg tussen verhuurders en huurders (bij voorkeur in de vorm van een bewonerscommissie) plaatsvinden. Daarbij moeten bewoners, zo nodig, worden bijgestaan. Daarnaast wil het stadsdeel kijken of er mogelijkheden zijn om huurders invloed te geven op het beheer van hun woning. Woningverbetering Haarlemmerweg Uitgangspunten bewoners en hun woning - bewoners bewust maken van hun rechten en mogelijkheden bij renovatieprocessen - onderzoeken van mogelijkheden om de betrokkenheid en invloed van bewoners bij en op (het beheer) hun woning en woonomgeving te vergroten 4.5 Doelstellingen, doelgroepen en uitgangspunten samengevat De doelstellingen en uitgangspunten uit dit hoofdstuk kunnen als volgt worden opgesomd: 1. het stadsdeel streeft naar een duurzame woningvoorraad van voldoende bouwkundige kwaliteit - kwalitatief goede woningvoorraad - aandacht voor duurzaamheid en isolatie bij woningverbetering - aandacht voor toegankelijkheid en aanpasbaarheid bij woningverbetering en nieuwbouw - woningen van verschillende kwaliteit, afmetingen en eigendom in alle buurten en straten van het stadsdeel 2. het stadsdeel streeft naar een diverse woningvoorraad, zowel wat betreft prijs en eigendomsverhouding als afmetingen en/of kwaliteiten - behoud van een afdoende goedkope huurvoorraad Over realisatie van woonservicewijken zijn in 2007 stedelijk met corporaties en zorginstellingen afspraken gemaakt 11 Westerparks notie dat deze kernvoorraad tenminste 20% groter moet zijn dan de primaire doelgroep is in strijd met de stedelijke afspraken. Omdat stedelijk is afgestapt van de kernvoorraad rekenwijze is controle op overmaat in de toekomst wellicht moeilijk. Woonvisie Westerpark , 2 september

18 - toevoegen grote woningen - toevoegen woningen in middensegment - toevoegen koopwoningen - behoud en toevoegen aanpasbare en zorgwoningen - woningen voor jongeren in huur en goedkope koop Kraken van leegstaande panden is nog steeds een waardevolle aanvulling op het woonbeleid: - het stadsdeel verzet zich tegen uitholling van het kraakrecht. 3. het stadsdeel streeft naar behoud en realisatie van een plezierige woonomgeving en betrokkenheid van bewoners bij hun woning - bewoners bewust maken van hun rechten en mogelijkheden bij renovatieprocessen - onderzoeken van mogelijkheden om de betrokkenheid en invloed van bewoners bij en op (het beheer) hun woning te vergroten Doelgroepen De doelgroepen waarvoor extra inspanningen nodig zijn om voldoende woningen te realiseren of te behouden zijn: 1. primaire doelgroep, dus voldoende goedkope huurwoningen 2. gezinnen met kinderen, dus kwalitatief goede middelgrote en grotere woningen 3. middeninkomens (vallen nu tussen wal en schip koop en huur- in) 4. jongeren 5. mensen met een zorgvraag Randvoorwaarden Bij de doelstellingen onderscheidt het stadsdeel twee harde randvoorwaarden: 1. er blijft voldoende overmaat van de zeer goedkope huurwoningen 2. behoud gaat boven sloop (sloop wordt zoveel mogelijk voorkomen) 12 Westerparks notie dat deze kernvoorraad tenminste 20% groter moet zijn dan de primaire doelgroep is in strijd met de stedelijke afspraken. Omdat stedelijk is afgestapt van de kernvoorraad rekenwijze is controle op overmaat in de toekomst wellicht moeilijk. Woonvisie Westerpark , 2 september

19 5. Realisatie van de gestelde doelen De doelstellingen zoals in vorig hoofdstuk besproken kunnen vertaald worden in meer concrete ambities. Om tot realisatie over te kunnen gaan is medewerking van betrokken partijen nodig en moeten soms aanvullende instrumenten ontwikkeld worden. De laatste jaren zijn, soms in nauwe samenhang met stedelijk beleid, een aantal instrumenten ontwikkeld om tot een kwalitatief betere en diverse woningvoorraad te komen. De belangrijkste instrumenten die worden ingezet zijn de complexmatige aanpak en het splitsingsbeleid. Beiden instrumenten vragen inmiddels om een actualisatie. Daarnaast vragen ook nieuwe ontwikkelingen zoals stedelijke afspraken, de Houthaven en nieuw te onderscheiden doelgroepen om aanvullende beleidskaders en instrumenten voor bepaalde onderwerpen. In dit hoofdstuk wordt aan de hand van de volgende thema s de beleidsinzet en uitgangspunten voor nog te ontwikkelen beleid uitgezet: 1. Woningverbetering: complexmatige aanpak en duurzaamheid 2. Diversiteit: betaalbare huur en jongerenwoningen 3. Diversiteit: verkoopbeleid bestaande woningvoorraad 4. Diversiteit: woningen voor middeninkomens 5. Toevoegen woningen door nieuwbouw (o.a. woonprogramma Houthaven) De visie van stadsdeel Westerpark op haar woningvoorraad, sluit in grote lijnen aan op de stedelijke ambities op het gebied van Amsterdam als emancipatiestad, vernieuwde, ongedeelde, betaalbare, zorgzame en duurzame stad. Toch heeft het stadsdeel met haar eigen kenmerken en kleur ook een eigen invalshoek en aanvullingen. In onderstaande uitwerking wordt gezocht naar aansluiting bij de stedelijke afspraken. 5.1 Woningverbetering bestaande voorraad Bij woningverbetering wordt in Westerpark gedacht aan verbetering van de kwaliteit van de bestaande woningvoorraad. In de praktijk komt dit neer op cascoverbeteringen die het behoud van het pand voor tenminste 25 jaar veilig moeten stellen en het woonplezier moet vergrot en. Hierbij valt te denken aan funderings- dak en gevelherstel, maar ook aan warmte en geluidsisolerende maatregelen. Daarnaast wordt gestreefd naar een betere uitstraling van de panden door behoud en terugbrengen van authentieke geveldetails en het opfrissen van de gevels door reiniging en buitenschilderwerk. Complexmatige aanpak 13 De laatste 10 jaar zijn voor vier buurten in Westerpark (Fannius Scholtenbuurt, Spaarndammerbuurt, Zeeheldenbuurt en Westerstaatsman) gebiedsgerichte verbeteringsplannen opgesteld. In deze buurten samen bevinden zich circa woningen. De plannen beogen een integrale verbetering van de buurt, maar verschillen van buurt tot buurt op onderdelen. Op het gebied van wonen wordt in deze buurten gewerkt met de complexmatige aanpak en kennen de plannen een aantal gemeenschappelijke uitgangspunten en doelstellingen. De belangrijkste doelstellingen bij de complexmatige aanpak in Westerpark zijn: 3. De fysieke kwaliteit van de woningvoorraad in het stadsdeel in de breedte te verbeteren. Incidenteel kan sloop/nieuwbouw een toegevoegde waarde hebben 4. Goed wonen voor mensen met weinig geld door een aandeel betaalbare woningen te behouden dat circa 20% groter is dan de primaire doelgroep 5. Aantrekkelijke en meer dynamische woonbuurt door woningdifferentiatie door: a. binnen de kernvoorraad kleine betaalbare woningen voor alleenstaanden te behouden en doelgroepwoningen toe te voegen b. toevoegen koopwoningen in verschillende prijssegmenten door beperkte verkoop huurwoningen; c. toevoegen grote woningen door samenvoeging; d. vergroten aantal kwalitatief goede en duurdere huurwoningen. 13 Bij een complexmatige aanpak verzoekt het stadsdeel alle eigenaren (particulier en corporatie) van panden in een bouwblok hun bezit tijdens een gemeenschappelijke aanpak kwalitatief op hoog niveau te brengen. Hierbij wordt nauw samengewerkt, en worden vaak samenwerkingsovereenkomsten gesloten met betrokken corporaties waarin ook afspraken zijn opgenomen over hoe om te gaan met de bewoners, aantallen samenvoegingen, huur en koop. Het stadsdeel initieert en begeleidt het proces. Eigenaren die niet meedoen aan de complexmatige aanpak worden geacht hun bezit zelf op het vastgestelde kwaliteitsniveau te brengen. Doen zij dit niet dan ontvangen zij een aanschrijving op grond van de woningwet die hen verplicht de woning op het gewenste niveau te brengen. Woonvisie Westerpark , 2 september

20 De laatste jaren wordt bovendien ook steeds meer belang gehecht aan: 4. Beperken woonlasten en vergroten woonplezier door aanvullende isolatie en duurzaamheidseisen. De complexmatige aanpak is succesvol, maar de laatste jaren moeizamer en arbeidsintensiever geworden door het wegvallen van subsidies. Gezien de positieve resultaten wil het stadsdeel echter graag doorgaan en de complexmatige aanpak zo mogelijk nog breder inzetten. Wellicht dat om het voort bestaan van de complexmatige aanpak te waarborgen of het succes te vergroten binnenkort aanvullingen of wijzigen op het beleid nodig zijn. De laatste grote buurt van voor 1930 waar nog niet met een aanpak begonnen is, is de Frederik Hendrikbuurt. Op dit moment wordt de mogelijkheid onderzocht ook in deze buurt, met bijna woningen een integrale verbeteringsaanpak te starten. Vooruitlopend op een integraal plan wordt besluitvorming voorbereid om al in 2008 in een proefblok met de complexgewijze aanpak van particuliere huurwoningen te beginnen. Woningverbetering en bewoners Wonen in een woonblok dat complexmatig aangepakt gaat worden kan erg onrustig zijn. Zeker wanneer in een blok ook gesplitst mag worden komen situaties voor waarin huurders zich machteloos of gedwongen voelen. Voor corporatieblokken geldt dat de corporatie een sociaal plan moet opstellen. Minimale gedragsregels voor corporaties en rechten van huurders zijn vastgelegd in Kaderafspraken sociale plannen bij sloop en verbetering (december 2007). In Westerpark geldt bijvoorbeeld voor de Spaarndammerbuurt een sociaal plan dat de kaderafspraken overstijgt. Alle huurders kunnen met vragen bij het Wijksteunpunt wonen terecht. Afgesproken is dat het Wijksteunpunt Wonen bewoners van complexmatige blokken actief benadert. Zij hebben de specialistische kennis in huis om huurders bij het complexmatige aanpak proces goed te kunnen begeleiden. Woonvisie Westerpark , 2 september