Angst: een nuttige emotie, die soms een stoorzender wordt

Transcriptie

1 Angst: een nuttige emotie, die soms een stoorzender wordt Frits Boer Studieochtend Angst en school 22 januari 2015 Amersfoort

2 Moeder Natuur heeft ons een survival kit meegegeven, met o.a.: Bloedstolling Wondgenezing Schrikreactie

3 Schrikreactie

4 Schrikreactie

5 Schrikreactie

6

7 Het vreessysteem

8 Het vreessysteem Amygdala stimuleert: Schrikreflex Bevriezen Bijniermerg: adrenaline Bijnierschors: cortisol Samen: de vrees-reactie

9 Het vreessysteem Bijniermerg: adrenaline Lichaam wordt in optimale toestand gebracht op gevaar te reageren Bijnierschors: cortisol Lichaam wordt in staat gesteld stress-volle situatie langer te doorstaan

10 Het vreessysteem Lichaam wordt door cortisol in staat gesteld stress-volle situatie langer te doorstaan o.a. door: Eiwit in spieren afbreken om glucose (energie) te leveren Onderdrukken immuunsysteem Remming botvorming Onderdrukken voortplanting

11 Het vreessysteem Op gevaar reageren: Arousal: fight or flight Wanneer dit niet helpt: Freeze or surrender [immobilized response]

12 Het vreessysteem Op gevaar reageren: Arousal: fight or flight Cognitieve verandering: kokervormig blikveld, alleen aandacht voor: bron gevaar ontsnappingsmogelijkheden De rest wordt niet meer waargenomen

13 Het vreessysteem Wanneer dit niet helpt: Freeze or surrender [immobilized response] Cognitieve verandering: Verlaagd bewustzijn of dissociatie Verminderde waarneming omgeving

14 Maar kinderen? Kinderen kunnen het nog niet zelf Vreesreactie: Bescherming zoeken (gehechtheidssysteem) Risico-taxatie door kijken naar gezicht beschermer (social referencing)

15 Maar kinderen? Bescherming zoeken

16 Maar kinderen? Bescherming zoeken

17 Maar kinderen? Social referencing

18 Visual cliff

19 Social referencing

20 Social referencing

21 En adolescenten? Autonomie naast bescherming zoeken Risico-taxatie deels zelf, deels bij volwassenen en leeftijdgenoten

22 Volwassenen? Bescherming zoeken: Vakantie vreemd land, gids weg Social referencing: Stewardess bij turbulentie

23 Adolescenten en volwassenen Angst van een ander kun je niet negeren: ziet hij iets dat ook voor jou belangrijk is?

24 Angst en denken Angst maakt denken kokervormig Angst kan concentreren bemoeilijken Maar: soms wordt angst pas mogelijk dankzij nadenken!

25 0-6 mnd Normale angstontwikkeling

26 Normale angstontwikkeling 0-6 mnd fysiologische reacties op: hard geluid fel licht

27 Normale angstontwikkeling 6 mnd - 2 jr

28 Normale angstontwikkeling 6 mnd - 2 jr reële gevaren: hoogten, -water, - onbekende voorwerpen, etc. verlies bescherming: gescheiden zijn van ouder, - vreemden

29 2 jr - 6 jr Normale angstontwikkeling

30 Normale angstontwikkeling 2 jr - 6 jr uitbreiding reële gevaren: dieren (honden, spinnen : prepared) dokter, -kapper ook fantasie nu bron van angst: bloed; - spoken

31 6 jr - 12 jr Normale angstontwikkeling

32 Normale angstontwikkeling 6 jr - 12 jr beter realiteitsbesef, meer informatie (tv, boeken) en vermogen tot anticipatie ('stel je voor dat...'), daardoor piekeren, bezorgdheid over bijv.: scheiding ouders criminaliteit terrorisme meer zorgen over reacties omgeving: faalangst geplaagd worden door andere kinderen

33 Angst normaal of overmatig? Angst is normaal en nuttig Alarm moet op tijd aangaan én op tijd uitgaan Naast de vraag: waarom is iemand zo bang geworden? Ook de vraag: waarom kan iemand zijn angst niet zelf overwinnen?

34 Angst is overmatig: Indien zij leidt tot vermijding en daardoor normale leven wordt aangetast wanneer kind er zichtbaar onder lijdt wanneer reactie niet van voorbijgaande aard is

35 Soorten overmatige angst 1. fobie voor bepaalde prikkel of situatie 2. extreme scheidingsangst 3. extreme sociale angst 4. piekeren 5. paniek

36 Angststoornissen 1. fobie voor bepaalde prikkel of situatie 2. extreme scheidingsangst 3. extreme sociale angst 4. piekeren 5. paniek

37 Angststoornissen 1. Specifieke fobie 2. extreme scheidingsangst 3. extreme sociale angst 4. piekeren 5. paniek

38 1. Specifieke fobie 2. Separatieangststoornis 3. extreme sociale angst 4. piekeren 5. paniek Angststoornissen

39 Angststoornissen 1. Specifieke fobie 2. Separatieangststoornis 3. Sociale-angststoornis (sociale fobie) 4. piekeren 5. paniek

40 Angststoornissen 1. Specifieke fobie 2. Separatieangststoornis 3. Sociale-angststoornis (sociale fobie) 4. Gegeneraliseerde angststoornis 5. paniek

41 Angststoornissen 1. Specifieke fobie 2. Separatieangststoornis 3. Sociale-angststoornis (sociale fobie) 4. Gegeneraliseerde angststoornis 5. Paniekstoornis

42 School en angst

43 School en angst

44 School en angst Angst en cognities Schoolweigering Faalangst

45 Angst en cognities Angst is paraat staan voor gevaar Daarvoor wordt prijs betaald van beperking in alledaags functioneren Kokervormig blikveld Soms bewustzijnsdaling Verhoogde arousal met angst voor angst

46 Schoolweigering Vroeger: schoolfobie Nu: schoolweigering Anders dan spijbelen (openlijk ipv stiekem) Soms reële angst voor: Lesstof Leerkracht Medeleerlingen

47 Schoolweigering Meestal: separatieangst (dus: niet-thuis angst i.p.v. schoolangst) Ook wel: sociale fobie Pas op: vooral bij adolescenten door schaamte overdekt door gedragsproblemen Pas op: soms slaapstoornis

48 Faalangst Positieve faalangst Negatieve faalangst Inschatting leerling eigen prestatie vaak te negatief, maar niet altijd Taakgericht i.p.v. ego-gericht helpt Leerkracht: valideren, maar ook appèl doen, evt via stappenplan

49 2007 Lily en haar moeder

50 Dank voor uw aandacht!