TeleMedicine studiereis KSYOS TeleMedisch Centrum

Transcriptie

1 TeleMedicine studiereis KSYOS TeleMedisch Centrum Capri, 30 september 3 oktober 2009 TeleConsultatie als Best Practice 1

2 1. Inleiding Van 30 september tot en met 3 oktober 2009 is KSYOS met 40 deelnemers afgereisd naar het mooie eiland Capri nabij de kust van Napels. Tijdens deze TeleMedicine studiereis met als thema TeleConsultatie als Best Practice zijn ervaringen gedeeld op het gebied van TeleMedicine. Nieuwe en bestaande TeleMedicine diensten zijn gepresenteerd en er is gediscussieerd en gebrainstormd over (de toekomst van) TeleMedicine en andere gerelateerde onderwerpen aan de hand van verschillende stellingen. Daarnaast was er ruimte voor een sociaal programma om dit prachtige eiland te ontdekken en ondertussen indrukken uit te wisselen. In dit verslag treft u een korte samenvatting van de presentaties uit het wetenschappelijk programma en een aantal interessante quotes uit de bijbehorende discussies. Inhoud 1. Inleiding Wetenschappelijk programma Sprekers Symposium deel A... 5 TeleConsultatie De (R)evolutie van TeleDermatologie... 5 Opening... 5 TeleDermatologie in huisartsenpraktijk... 5 TeleDermatologie in de dermatologenpraktijk... 5 Dermatoscopie... 6 TeleDermatoscopie pilot... 6 Speciële TeleDermatologie... 6 TeleConsultatie tussen dermatologen onderling Symposium deel B... 8 TeleConsultatie: Nieuwe ontwikkelingen... 8 Eerstelijns DBC... 8 TeleOogheelkunde in de specialistenpraktijk... 8 TeleOogheelkunde in de huisartsenpraktijk... 9 TeleCardiologie... 9 TelePulmonologie Nieuwe projecten: TeleMonitoring en TeleMedicatie Aanreiking Symposium deel C TeleConsultatie als Best Practice TeleConsultatie: toepassing in Nederland Opschaling wereldwijd TeleConsultatie als Best Practice Afsluiting: samenvatting en conclusies Sociaal programma

3 2. Wetenschappelijk programma Donderdag 1 oktober 2009 Symposium TeleConsultatie deel A: Thema: TeleConsultatie: De (R)evolutie van TeleDermatologie Vrijdag 2 oktober 2009 Symposium TeleConsultatie deel B: Thema: TeleConsultatie: Nieuwe ontwikkelingen Opening: Doelstelling van de studiereis TeleDermatologie in huisartsenpraktijk Leonard Witkamp Jack Lugtmeijer/ Marlies Zandwijk Eerstelijns DBC TeleOogheelkunde in de specialistenpraktijk Leonard Witkamp Albert Vos TeleDermatologie in de dermatologenpraktijk Stellingen TeleDermatologie Dermatoscopie TeleDermatoscopie pilot Stellingen TeleDermatoscopie Marc Nahuys René Bloem Giuseppe Argenziano Job van der Heijden Giuseppe Argenziano TeleOogheelkunde in de huisartsenpraktijk TeleCardiologie TelePulmonologie Stellingen TeleConsultatie TeleMonitoring (TeleMedicatie Aanreiking) Jack Lugtmeijer/ Marlies Zandwijk Krista Miedema Reinier de Groot Imke Schepers Imke Schepers Speciële TeleDermatologie Stellingen Speciële TeleDermatologie Phyllis Spuls Piet Burger Zaterdag 3 oktober 2009 Symposium TeleConsultatie deel C: Thema: TeleConsultatie als Best Practice TeleConsultatie: toepassing in Nederland Opschaling wereldwijd TeleConsultatie als Best Practice Einddiscussie Afsluiting: samenvatting en conclusies Werner Habets Leonard Witkamp Job van der Heijden Diederik de Geer Ab Bakker 3

4 3. Sprekers Ab Bakker Albert Vos Diederik de Geer Giuseppe Argenziano Imke Schepers Jack Lugtmeijer Job van der Heijden Marc Nahuys Marlies Zandwijk Leonard Witkamp Krista Miedema Phyllis Spuls Piet Burger Reinier de Groot René Bloem Werner Habets Emeritus hoogleraar medische informatica, Noordwijk Oogarts, Albert Schweitzer Ziekenhuis, Dordrecht Dermatoloog, Diakonessenhuis Utrecht/Zeist, Zeist Dermatoloog, Second University of Naples, Napels, Italie Hoofd Research, KSYOS TeleMedisch Centrum, Amstelveen Huisarts, Huisartspraktijk Lugtmeijer, Uithoorn Promovendus, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Dermatoloog, Ziekenhuis Amstelland, Amstelveen Huisarts, Huisartspraktijk Lugtmeijer, Uithoorn Directeur KSYOS TeleMedisch Centrum, Amstelveen Cardioloog, Cardiologie Centra Nederland, Amsterdam/IJmuiden Dermatoloog, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Dermatoloog, Albert Schweitzer Ziekenhuis, Dordrecht Longarts, Ruwaard van Putten Ziekenhuis, Spijkenisse Huisarts, Huisartsenpraktijk De Limmer Huisartsen, Limmen Dermatoloog, Ziekenhuis Walcheren, Vlissingen 4

5 4. Symposium deel A TeleConsultatie De (R)evolutie van TeleDermatologie Opening Leonard Witkamp, directeur KSYOS TeleMedisch Centrum Missie van KSYOS is een bijdrage te leveren aan efficiëntieverbetering van de zorg. Onder efficiëntieverbetering verstaat KSYOS: meer kwaliteit, hoger productievolume en meer satisfactie bij lagere kosten. Diensten die de efficiëntie verhogen zijn o.a. TeleMedicine diensten. KSYOS bestaat uit twee organisaties: de onderzoeksinstelling KSYOS Health Management Research en het TeleMedisch Centrum. De onderzoeksinstelling ontwikkelt en onderzoekt TeleMedicine diensten. KSYOS TeleMedisch Centrum implementeert de diensten in de reguliere zorg. Tot nu toe zijn TeleConsulten van huisarts naar medisch specialist gedaan, Nederland lijkt daarmee wereldwijd koploper. Belangrijke resultaten zijn inmiddels geboekt in de TeleDermatologie, die aantonen dat TeleDermatologie Best Practice is: Reductie verwijzingen Kostenbesparing Geen wachttijd Leereffect huisarts Satisfactie 67% reductie in de door de huisarts geselecteerde groep 42% op korte termijn, 53% na 2 jaar door leereffect Antwoordtijd dermatoloog 5,3 uur (mediaan 2,0 uur) 86% leert (veel), 87% heeft (veel) aan het TeleConsult Patiënten (93%), huisartsen (92%), dermatologen (zeer) positief TeleDermatologie in huisartsenpraktijk Jack Lugtmeijer, Marlies Zandwijk, huisartsen Uithoorn TeleDermatologie werd met open armen ontvangen in de praktijk van huisartsen Jack Lugtmeijer en Marlies Zandwijk. De snelheid van berichtgeving dezelfde dag nog is een groot pluspunt. De patiënt voelt zich serieus genomen. De korte lijn huisarts-specialist leidt tot een win-win situatie. M&Ivergoeding heeft zeker ook bijgedragen aan de hoge vlucht. Een leereffect is duidelijk aanwezig. Meer tele toepassingen zijn beslist denkbaar. Discussie Quotes: Huisarts: Ja, vergoeding is wel een incentive om mee te doen aan TeleDermatologie, echter het plezier en leuke contact spelen een grotere rol. Huisarts: Een mooie fotodatabase blijkt voor opleidingsdoeleinden in de praktijk uiterst handig. TeleDermatologie in de dermatologenpraktijk Marc Nahuys, dermatoloog Ziekenhuis Amstelland, Amstelveen Zowel live consulten als TeleDermatologie Consulten zijn in de driemanspraktijk van het Amstelland gestegen. Van 2006 tot 2009 is er een verachtvoudiging van de aantallen TeleConsulten geweest. Een groot aantal voordelen kan worden benoemd, zoals de juiste zorg bij de juiste persoon, simpele procedure, beter contact met de huisartsen en tenslotte is het gewoon leuk! Daarbij leidt TeleDermatologie tot een verkorting van de wachttijden van de polikliniek zonder dat er afname is van het aantal consulten dermatologie. TeleDermatologie vervangt beslist de huidarts niet. Nahuys schetst een toekomstscenario met stijgende aantallen patiënten, meer complexe casuïstiek, TeleDermatoscopie, TeleDermatologie tussen medisch specialisten, video-teledermatologie en TeleDermatologie op de I- Phone. Discussie Quotes: Dermatoloog: Goede foto s zijn beslist cruciaal. Huisarts: Stabilisering op TeleConsulten per jaar lijkt redelijk in de huisartspraktijk Huisarts: Het leereffect van TeleDermatologie is aanzienlijk. Dermatoloog: TeleDermatologie van patiënt naar dermatoloog in de toekomst? Er zijn al initiatieven op dit gebied, maar ik wil de huisarts als tussenschakel. 5

6 Dermatoscopie Giuseppe Argenziano, Dermatoloog, Second University of Naples, Napoli TeleDermatoscopie pilot Job van der Heijden, Promovendus, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam 30 50% van de verwijzingen naar de dermatoloog betreft gepigmenteerde aandoeningen. TeleDermatoscopie zou hiervoor ingezet kunnen worden. In een pilot heeft KSYOS acht huisartsen de gelegenheid gegeven om Tele- Dermatoscopie toe te passen. Van 25/35 patiënten in deze pilot is zowel de live als de teledermatoscopie diagnose ontvangen. Bij 16/25 was dezelfde diagnose gesteld in een live consult als bij TeleDermatoscopie. Bij 6 van de 25 TeleDermatoscopie Consulten was een discrepantie tussen de bevindingen via het TeleConsult en live consult. De reden van discrepantie is nog niet onderzocht. Bij 3 was beoordeling via TeleConsult niet mogelijk door onvoldoende kwaliteit van de foto s. De resultaten van de pilot geven aanleiding tot verder onderzoek. Om conclusies te kunnen trekken, wordt het vervolgonderzoek uitgevoerd met een grotere populatie. Resultaten van internationaal onderzoek geven een hogere diagnostische accuratesse van TeleDermatoscopie. Voorwaardelijk voor deze resultaten waren hoge kwaliteit van de foto en een getrainde beoordelaar. Discussie Quotes Volgens Argenziano dient iedereen in de dermatologie een dermatoscoop te gebruiken. De prijs van een dermatoscoop ligt tussen de 400 en 1000 euro. Het beeld is aanmerkelijk beter en specifieker, vooral bij de differentiatie tussen naevi en melanomen. Publicaties die het nut aantonen zijn er voldoende. Het gebruik kost nauwelijks extra tijd. In Australië met grote aantallen gepigmenteerde laesies maakt dermatoscopie sinds kort ook onderdeel uit van de officiële richtlijnen. Wel dienen artsen getraind te worden in het gebruik van de dermatoscoop. Ervaring vormt een belangrijk element bij het beoordelen van dermatoscopische beelden. De kwaliteit van de foto s is bij TeleDermatoscopie cruciaal. Na een training van een dag is de accuratesse bij dermatoscopische diagnose van laesies gestegen van 52% naar 80%. Argenziano: TeleDermatoscopie draagt bij aan het arsenaal van de huisarts. Dermatoloog: Bij TeleDermatoscopie is de kwaliteit van de foto en de anamnese nog belangrijker dan bij reguliere TeleDermatologie Huisarts: Ik wil meteen beginnen met TeleDermatoscopie! Hoeveel kost zo n Speciële dermatoscoop? TeleDermatologie 6

7 TeleConsultatie tussen dermatologen onderling Phyllis Spuls, Dermatoloog, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Discussie Quotes Lid Raad van Commissarissen KSYOS: Weinig artsen beseffen dat berichtgeving echt niet veilig is, je moet het vergelijken met een open enveloppe. Dermatoloog: Wij hebben behoefte aan TeleConsultatie met andere specialisten in ons ziekenhuis, bijvoorbeeld met de kinderarts of met de spoedeisende hulp Tussen specialisten onderling bestaat de communicatie normaliter uit telefoon, en conventionele post. TeleConsultatie kan worden toegepast voor consultatie tussen dermatologen. Allereerst is er middels een systematisch literatuuroverzicht gekeken wat hierover bekend is in de literatuur. Totaal slechts 11 artikelen werden geincludeerd. Het bleek gebruikt te worden voor het vragen van een second opinion aan niet gespecialiseerde collega s, voor advies van een gespecialiseerde collega, als middel voor continue medisch onderwijs (CME) en als middel bij het geven van supervisie aan assistenten in opleiding. Gegevens uit deze studies zijn gebruikt om een eigen pilot voor speciele teledermatologie op te zetten. Gedurende een pilot van 3 maanden is in het AMC de haalbaarheid van deze vorm van TeleConsultatie tussen dermatologen gepeild. 13 dermatologen stuurden totaal 28 consulten betreffende uiteenlopende ziektebeelden. Dit liep initieel goed, maar verminderde na beëindigen van de studie. Vervolgonderzoek richt zich op communicatie tussen dermatologen onderling en tussen andere specialisten en dermatologen. Meer regionale dermatologen en andere specialisten die in de huidige praktijk ook de verwijzers zijn van patienten, zullen nu deelnemen. De opzet van het TeleConsult wordt vereenvoudigd. 7

8 5. Symposium deel B TeleConsultatie: Nieuwe ontwikkelingen Eerstelijns DBC Leonard Witkamp, directeur KSYOS TeleMedisch Centrum Functionele bekostiging is een term die VWS hanteert die de gehele zorgprestatie voor een ziektebeeld omvat, ook wel eerstelijns DBC genoemd. Een goed voorbeeld is de ketendbc Diabetes Mellitus die de volledige controle van de diabetes patiënt volgens NHG standaarden omvat. Het organiseren van deze zorg geschiedt door zorggroepen. Deze treden op namens de huisartsen. Zij declareren de ketendbc s bij de zorgverzekeraars. En kopen zorg in bij andere partijen, bijvoorbeeld laboratoriumonderzoek, fundusscreening en controle bij de diëtist. KSYOS verzorgt de gehele inrichting van TeleFundusScreening voor zorggroepen. TeleOogheelkunde in de specialistenpraktijk Albert vos, Oogarts, Albert Schweitzer Ziekenhuis, Dordrecht De druk die diabetes op 400 oogartsen in Nederland legt, laat zich goed onderbouwen. In 84% van de Diabetes DBC s van het Albert Schweitzer Ziekenhuis blijken er geen tekenen van diabetische retinopathie zijn. Als de diabeten in Nederland in de 2 e lijn zouden worden gescreend, zou dit (onnodig) ongeveer 1/3 van de spreekuurcapaciteit van een oogarts vergen. TeleFundusScreening waarbij de screening plaats vindt in de eerste lijn, vormt alleen daarom al een goede oplossing voor de wachtlijsten. Discussie Quotes Huisarts: Op papier is ketenzorg een mooi concept, maar in de uitwerking zit de uitdaging. Huisarts: Met de opkomst van ketenzorg krijgen steeds meer partijen een aandeel in de zorg (fysiotherapeuten, optometristen etc.). Belangrijk is dat de huisarts hoofdbehandelaar blijft en dat alle informatie op een duidelijke manier in het HIS van de huisartsen terecht komt. De huisarts verliest anders de controle. Huisarts: De wereld van HIS-KIS levert nog veel ergernis op. Een goede koppelingen tussen verschillende systemen en het HIS is essentieel. Specialist: TeleConsultatie sluit perfect aan bij ketenzorg van chronische zieken. Er is nog veel te winnen op het gebied van fundusfotografie. De eis dat er zowel een foto van het nasale als centrale gebied dient te worden gemaakt, wordt niet altijd nageleefd. De kwaliteit laat soms te wensen over. De opzet van KSYOS TeleFundusScreening met kwaliteitscontrole via de oogarts op afstand is daarom een waardevolle toevoeging. Hierdoor worden onnodige verwijzingen naar de oogarts voorkomen terwijl de kwaliteit toch gegarandeerd is. Bij fundusscreening onder Diabetes Mellitus patiënten in de eerste 8

9 lijn is ongeveer 35% afwijkend. Dit betreft ongeveer één derde diabetische retinopathie en twee derde andere pathologie (hypertensie enz.). TeleFundusScreening is fundus controle bij diabeten door een daartoe meest bevoegde zorgverlener om pathologie uit te sluiten. Dit vindt plaats binnen het eerstelijns keten DBC. Andere voorbeelden zijn TeleECG en TeleSpirometrie in het kader van Chronisch Hartfalen en COPD. TeleConsultatie is het consulteren door een huisarts van een medisch specialist op afstand in geval van pathologie ter voorkoming van een fysiek bezoek, bijvoorbeeld bij een afwijkende fundusscreening. Het TeleConsult vindt plaats binnen het tweedelijns DBC. Het TeleOogheelkunde Consult voorkomt 60% van de bezoeken aan de oogarts. Discussie Quotes Lid raad van bestuur KSYOS: Je kan ook niveaus aanbrengen tussen de verschillende graders. Afhankelijk van de kwaliteit van de graders kan er een bepaald percentage worden gecontroleerd door de oogarts. Bij toenemende kwaliteit neemt het percentage controles af. TeleOogheelkunde in de huisartsenpraktijk Jack Lugtmeijer, Marlies Zandwijk, huisartsen Uithoorn Oogheelkundig instrumentaria in de Huisartspraktijk van Lugtmeijer TeleCardiologie Jack Lugtmeijer en Marlies Zandwijk wilden destijds meer doen in de huisartsenpraktijk op het gebied van oogheelkunde. Via een opleiding ( hebben zij de bevoegdheid verkregen om grader te zijn voor fundusscreening. Zij verrichten nu voor hun Diabetes Zorggroep de gradings ten behoeve van de fundusscreening. Er komt meer verantwoordelijkheid bij de huisarts te liggen. Krista Miedema, Cardioloog, Cardiologie Centra Nederland, Amsterdam/IJmuiden De huisarts krijgt via bericht dat er een afwijkende screening is. De huisarts kan deze in de praktijk omzetten in een TeleOogheelkunde Consult naar de regionale oogarts. Dit voorkomt onnodige verwijzingen naar de oogarts. TeleFundusScreening Kwaliteitscontrole TeleOogheelkunde Consult De Stichting Cardiologische Centra Nederland met vier locaties (Amsterdam, Almere, Utrecht en IJmuiden) biedt een moderne cardiologische dienstverlening. Het electrocardiogram vormt de hoeksteen van de diagnostiek, hoewel de interpretatie lastiger is dan vaak wordt gedacht. Beoordeling dient immers zeer gestructureerd plaats te vinden. De computer beoordelingen gaan vaak mank. De ritme- en geleidingsdiagnostiek zijn meestal wel correct. Het verhaal is cruciaal als het gaat om een juiste interpretatie van bijvoorbeeld een ST-segment afwijking. Ook de lichaamsbouw (lengte/gewicht) is relevant voor de interpretatie. TeleCardiologie is een mooie manier om al deze informatie (ECG s en het verhaal) waar nodig snel en gemakkelijk voor te leggen aan de cardioloog voor advies en beoordeling. TeleCardiologie is heel goed en snel uitvoerbaar. TeleCardiologie levert betere kwaliteit dan de oude fax. Bovendien vindt er meteen digitale dossieropbouw plaats via deze aanpak. 9

10 Discussie Quotes Cardioloog: TeleCardiologie via KSYOS levert ongetwijfeld kwaliteitswinst op betreffende de interpretatie en opvolging van ECG diagnostiek in de huisartsenpraktijk als onderdeel bij controle van chronisch hartfalen. Huisarts: In het kader van de diabetes jaarcontrole misstaat een ECG zeker niet. Huisarts: Bij de TeleCardiologie zou er een duidelijk onderscheid moeten zijn tussen spoed en routine Discussie Quotes Specialist: De kwaliteit van de meting in de eerste lijn: foto/spirogram/ecg ligt in hoge mate aan de bekwaamheid van de gebruiker. Goede scholing in het gebruik is dus noodzakelijk en ook een taak van KSYOS Specialist: Kwaliteitscontrole van de consulten is een belangrijk punt. TeleMedicine is perfect geschikt om kwaliteitsmonitoring in te bouwen. KSYOS kan zich op kwaliteit onderscheiden van andere initiatieven. TelePulmonologie Reinier de Groot, Longarts, Ruwaard van Putten Ziekenhuis, Spijkenisse Kwalitatief goede informatie is onontbeerlijk bij longfunctieonderzoek. Dat betekent juiste apparatuur, goede instructie en begeleiding door ervaren assistente, een voldoende bekwame patiënt, een juiste interpretatie en follow-up. Longfunctieonderzoek vormt de hoeksteen bij astma en COPD diagnostiek en behandeling. De zogenaamde reversibiliteit van een luchtwegobstructie kan door medicatie worden getest en geregistreerd. Er wordt een internationale COPD indeling gehanteerd (Gold classificaties van 1 tot 4). TeleSpirometrie vult het gat tussen de eerste en tweede lijn door de huisarts digitaal in staat te stellen om direct advies en feedback aan de longarts te vragen. Er gaat ook een leereffect van uit voor huisarts en/of praktijkondersteuner. Nieuwe projecten: TeleMonitoring en TeleMedicatie Aanreiking Imke Schepers, KSYOS TeleMedisch Centrum, Amstelveen In het Project TeleWond Monitoring worden op aftand ulcus cruris patiënten gemonitoord. De dermatoloog kan een betere follow-up verkrijgen indien de wijkverpleegkunde in de thuissituatie foto s maakt. TeleWond Monitoring vermindert de druk op de polikliniek en leidt tot gerichter en snellere behandeling door de thuiszorg, verhoogd werkplezier bij de wijkverpleegkundige, betere service voor de patiënt en kwaliteitsverbetering van de geleverde zorg. Cruciaal is weer een goede kwaliteit van de foto s. Het project Pico Bello betreft medicatie aanreiking bij de cliënt thuis via geautomatiseerde medicatie dispensers. De bedoeling is dat patiënten deze dispensers gaan gebruiken. De mogelijkheid om extra berichten te sturen en een geautomatiseerd waarschuwingssysteem bij onvoldoende compliantie zijn ingebouwd. Zo kunnen grote groepen patiënten op afstand gemonitoord worden. Er wordt tevens gewerkt aan een koppeling met het TeleMedicatie dossier. Hiermee kunnen huisartsen zien welke medicatie de patiënt precies op afstand aangereikt krijgt. Longarts de Groot is positief over zijn eerste ervaringen met TeleSpirometrie. 10

11 6. Symposium deel C TeleConsultatie als Best Practice TeleConsultatie: toepassing in Nederland Werner Habets, Dermatoloog, Ziekenhuis Walcheren, Vlissingen In de regio Vlissingen en Middelburg zijn 46 van de 60 huisartsen actief met TeleDermatologie en 9 hebben belangstelling. Huisartsen in de stad blijken meer belangstelling te hebben dan die van het platteland. Dat zou je niet zo verwachten. TeleDermatologie kent grote flexibiliteit voor gebruikers, ook buiten het ziekenhuis en buiten werktijden worden TeleConsulten beantwoord. selecteert voor teledermatologie is er een reductie van fysieke verwijzingen naar de dermatoloog van 67,1%. Samen met de antwoordtijd van gemiddeld 5,3 uur heeft dit een enorme impact op de efficiëntie van de zorg en leidt teledermatologie uiteindelijk tot kostenreductie. Daarnaast is er een verbetering van de kwaliteit van zorg door het grote leereffect dat de huisartsen ervaren, en de 1004 patiënten die op verzoek van de dermatoloog na een teleconsult alsnog zijn verwezen. Elke patiënt ontvangt dus de juiste zorg van de juiste zorgverlener op de juiste plaats en binnen de juiste tijd. Mede hierdoor, beargumenteert Van der Heijden, zou teledermatologie Best Practice moeten zijn voor de patiëntengroep die de huisarts selecteert voor teledermatologie. Opschaling wereldwijd Leonard Witkamp, directeur KSYOS TeleMedisch Centrum Witkamp licht toe dat wereldwijd TeleDermatologie nog niet zo geïntegreerd is in de reguliere zorg als in Nederland. Nederland heeft een voortrekkersrol, mede dankzij de organisatie van het Nederlandse zorgstelsel: goed georganiseerde huisartsen fungeren als gatekeeper, de patiënt gaat nauwelijks direct naar een dermatoloog. Het Verenigd Koninkrijk is potentieel de eerste om TeleDermatologie ook grootschalig in te voeren, maar is nogal conservatief. Italië is met veel dermatologen weinig kansrijk, omdat patiënten direct naar de dermatoloog gaan. De stimulatie vanuit de overheid op beleid en financieel gebied is uitermate belangrijk voor het succes van TeleDermatologie. TeleConsultatie als Best Practice Job van der Heijden, Promovendus, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Job van der Heijden presenteert de cijfers van in totaal TeleConsulten. In de literatuur zijn tot nu toe voornamelijk pilot studies uitgevoerd. Uit verschillende teledermatologie reviews blijkt dat de diagnostische accuratesse en betrouwbaarheid gelijk is aan die van een in-vivo diagnose. Tevens wordt er in twee recente reviews verkondigd dat teledermatologie nog nergens op de wereld grootschalig en binnen een bestaand zorgstelsel is ingevoerd. In Nederland is teledermatologie echter al sinds 2006 een door de zorgverzekeringen vergoede dienst. Van der Heijden presenteert resultaten over de efficiëntie van teledermatologie: binnen de groep die de huisarts Resultaten TeleDermatologie Consulten: Gemiddelde responstijd dermatoloog is 5.3 werkuren In 14,3 % van de TeleConsulten wordt de tweede ronde gebruikt In meer dan 85% van de gevallen leert de huisarts van het antwoord van de dermatoloog In meer dan 85% van de gevallen helpt het antwoord van de dermatoloog de huisarts Binnen de geselecteerde groep patiënten wordt 67,1 % van de fysieke verwijzingen naar de dermatoloog voorkomen 11

12 Einddiscussie Quotes Afsluiting: samenvatting en conclusies Ab Bakker, Emeritus hoogleraar medische informatica, Noordwijk Huisarts: De uitkomsten van de TeleConsulten zijn gebaseerd op de ingebouwde evaluatievragen, er zit een risico in dat huisartsen sociaal wenselijke antwoorden geven. Dermatoloog: Alleen het korte termijn effect wordt gemeten, er zou feedback moeten worden ingebouwd om ook het lange termijn effect te onderzoeken. Huisarts: Publicaties over TeleMedicine moeten het nut onderbouwen. Huisarts: TeleMedicine kan pas verplicht worden gesteld als het onderdeel vormt van de NHG standaard. Ook hiervoor zijn publicaties van groot belang. Huisarts: Best Practice neem ik nog niet in de mond, maar TeleDermatologie is zeker niet meer weg te denken uit onze huisartspraktijk. Journalist: TeleMedicine, een zorg minder! Prof. Bakker vindt het opmerkelijk dat Telemedicine in Nederland succesvol is. Hij acht twee aspecten daarvoor verantwoordelijk. Een aanjager als KSYOS is belangrijk. Daarnaast heeft de overheid goed ingespeeld direct en indirect (subsidies). Nederland heeft daardoor een tamelijk unieke positie verworven. TeleDermatologie is volwassen te noemen, ook al heeft niet iedereen het licht gezien. De tele ontwikkelingen gepresenteerd tijdens deze studiereis zitten allemaal in een verschillende fase (variërend van conceptie tot puberteit naar volwassenheid). TeleOogheelkunde is zover dat het grootschalig uitgerold zou moeten kunnen worden. TelePulmonologie en TeleCardiologie zitten nog in onderzoeksstadium, maar komen er zeker aan. Bakker pleit ervoor om je als huisarts niet te verzetten tegen ontwikkelingen die onvermijdelijk zijn. Zijn advies luidt om het thema TeleMedicine breed op de agenda s te laten komen en te zorgen voor publicaties. 12

13 7. Sociaal programma Naast het wetenschappelijk programma was er ruimte om het prachtige eiland Capri te verkennen, met een boot de Grotta Azurra s te bezoeken, te genieten van de heerlijke Italiaanse keuken en de laatste zomerstralen mee te pakken onder het genot van een drankje op het terras. Terugkomen in een herfstig Nederland valt dan wel zwaar 13