nieuwsbrief natuurpunt vu & afzender: Staf Lerno, Molenwijk 12 te 9111 Belsele, tel:

Transcriptie

1 Verschijnt driemaandelijks - jaargang 22 nr 2 april - mei - juni 2015 Afgiftekantoor: 9100 Sint-Niklaas 1 P z a t e r d a g 1 8 a p r i l Bloementocht Vallée de l Hermeton nieuwsbrief natuurpunt vu & afzender: Staf Lerno, Molenwijk 12 te 9111 Belsele, tel:

2 Inhoud nieuwsbrief - nr Beleid Voorwoord... 4 In memoriam: Etienne De Meulenaer... 6 Beheer Nieuws uit de Daknamse Meersen... 8 Beheerwerken in de Astgemete De Vaag: over schapen, opruimen en zagen Educatie, acties en projecten Bloementocht Vallei de l Hermeton: 18 april Resultaten Grote Vogelweekend Wild in Vlaanderen: 30 en 31 mei Een topgebied voor dagvlinders in Vlaanderen Even voorstellen: de brugspin Vogelnamen van bij ons en in Nederland Wist je dat? Nieuws van het Regionaal Landschap Schelde-Durme Advertenties Activiteitenkalender Natuurpunt Zuid-Waasland De nieuwsbrief van Natuurpunt afdeling Zuid-Waasland verschijnt rond : 1 januari, 1 april, 1 juli, 1 oktober. Artikels, activiteiten en mededelingen die in «Nieuwsbrief nr » moeten worden opgenomen, dienen ten laatste op 1 juni op het redactieadres toe te komen met opgave: onder welke rubriek te publiceren. Voor inlichtingen omtrent reclame, afbeeldingen en artikels neemt u contact op met de redactie. Werkten mee aan deze nieuwsbrief: Staf Lerno, Paul Durinck, Roger De Bock, Liliane Verbeke, Rita Robyn, Philippe Van de Velde, Johan Vercauteren, René Pletinck Is je adres niet correct? Krijg je deze nieuwsbrief tweemaal? Geef dan een seintje (tel: ) 2 Nieuwsbrief

3 Afdeling Zuid-Waasland Bloementocht Vallée de l Hermeton 18 april 2015 lees hierover meer op pagina 14 en 15 Fietstocht op zoek naar steenuil, boerenzwaluw en torenvalk 30 mei 2015 Wandelingen in de Daknamse Meersen 12 april en 28 juni 2015 info: zie activiteitenkalender op pagina 30 Ochtendwandeling met ontbijt i.s.m. de Raaklijn op zoek naar de nachtegaal 3 mei 2015 info: zie activiteitenkalender op pagina 30 nr:

4 Beleid Voorwoord We kunnen nu stilaan de winter achter ons laten en vooruit blikken op een prachtige lente en een zonnige zomer. Er waren de voorbije maanden normale temperaturen, de neerslag was normaal, zelfs het aantal uren zon leek ook meer dan voldoende, dus nu geen geklaag over het weer! Vele tekenen rondom ons kondigen een nieuwe lente aan: je hebt in de vroegte toch ook al de merels gehoord, overal staan krokussen en sneeuwklokjes in bloei. Onze algemene vergadering van 14 februari kende het normale verloop, doch had ik heel wat meer mensen verwacht, vele bestuursleden waren spijtig genoeg verontschuldigd. Voor de stemgerechtigde afgevaardigden konden we wel enkele nieuwe namen doorgeven. We sloten 2014 af met 1483 leden, een record. Ook ons reservatenfonds konden we aandikken zodat we weer percelen kunnen aankopen. Het heeft lang geduurd vooraleer we nog eens een perceel grond konden aankopen. Het is nu wel gelukt in de Astgemete te Sinaai waar we ook nog in de toekomst mogelijks kunnen bijkopen. Ook in de Moervaartmeersen werd in de loop van februari een perceel aangekocht. Uit Daknam kwamen eveneens positieve geluiden i.v.m. de aanbieding voor de aankoop van 5 ha 04 a 15 ca. Allemaal natte meersen waar heel wat wintergasten hun voedsel komen zoeken, zoals de grutto, de slobeend, krakeend, smient, wintertaling, bergeend tot de watersnip toe. Onze conservator Paul Durinck doet alvast zijn best om deze percelen bij het reservaat te kunnen voegen. Wat de werken op de Vaag in Waamunster betreft verwijs ik naar een afzonderlijk artikel in deze nieuwsbrief. Van het stadsbestuur van Sint-Niklaas hebben we terug een mooie bestelling gekregen voor bomen en plantgoed voor hun geboortebos We danken het stadsbestuur voor het vertrouwen en de goede service die onze leverancier telkens geeft. Het fotoproject Groen-Grijs waarbij tal van fotografen mooie foto s hebben gemaakt in de stad en omgeving krijgt een vervolg. Er komt een tentoonstelling, vermoedelijk in de Bib te Sint-Niklaas. Op dit ogenblik zijn de onderhandelingen nog niet afgerond tussen de milieudienst en de cultuurdienst over plaats en data. Ons lid Marc De Belder, eveneens deelnemende fotograaf neemt 4 Nieuwsbrief

5 ook een groot stuk van het werk op zijn schouders. Wij kijken er vol verwachting naar uit! Tijdens de algemene vergadering van het RLSD (Regionaal Landschap Schelde Durme) gaf Johan Van Den Bosch een mooie presentatie over het verleden, het heden en de toekomst van Regionale Landschappen in Vlaanderen. In zijn boek Landschappen voor het leven dat iedere aanwezige gratis kon meenemen beschrijft Johan in een aantal hoofdstukken met cijfers en feiten en overzichtskaarten de 17 regionale landschappen die Vlaanderen nu rijk is. Johan Van Den Bosch is een geboren Kempenaar met een passie voor natuur en landschap. Op vraag van Natuurpunt woont hij sinds 1991 met zijn gezin in de reservaatboerderij Katershoeve in de Vallei van de Zwarte Beek te Hechtel- Eksel en is er voorzitter van de plaatselijke afdeling. Sinds 2002 is hij tevens projectleider voor het Nationaal Park Hoge Kempen. Ik vond dit toch wel de moeite om te vermelden! Natura 2000 is in volle ontwikkeling. Natura 2000 is een netwerk van ecologisch belangrijke gebieden over gans Europa. Tegen 2050 moet elke lidstaat de instandhouding van deze gebieden kunnen aantonen op hun territorium. In deze instandhoudingdoelen (IHD) werd onder meer vastgelegd hoeveel ha bos en heide er moet bijkomen, welke bomen, hoeveel ha bloemenrijke weiden, enz. Nu dit proces is afgerond begint het proces van de IHM (de instandhoudingmaatregelen). M.a.w. waar gaan we bos bij creëren, waar extra heidegebieden, enz. In de Bosbode, het tijdschrift van de Oost-Vlaamse bosgroepen kan je lezen dat in onze provincie 3 Natura 2000 gebieden werden aangeduid voor meer bos waaronder bossen en heiden van Zandig Vlaanderen, in de regio Meetjesland en Waasland. De andere meer ten zuiden van Gent en de Vlaamse Ardennen. We hopen dat alle openbare besturen en natuurverenigingen hierbij hun verantwoordelijkheid zullen opnemen om deze doelstellingen te halen. Lees verder in deze nieuwsbrief de bijdragen van onze medewerkers, de NME activiteiten en andere geplande wandelingen. Indien je uw lidgeld voor 2015 nog moet betalen: let op nu 27. De voorzitter. nr:

6 In memoriam: Etienne De Meulenaer Op 15 december 2014 ging, geheel onverwacht voor ons, Etienne De Meulenaer heen. Etienne was een veelzijdige duizendpoot (neen, geen pleonasme, maar een noodzakelijke versterking!) die werd gewaardeerd in allerlei kringen : de muziekwereld, de sportwereld, de quizwereld, de ruilclubs, de natuur, het onderwijsveld, Etienne was een intelligente onderwijzer met een bijzonder goed geheugen waardoor hij niet alleen tal van moppen kon onthouden, maar vooral allerlei weetjes over muziek, de natuur, de sport, Kennis die hem op tal van quizzen in het Waasland geen windeieren heeft gelegd. Wij zullen van onze kant Etienne vooral onthouden als de gedreven natuurgids, actief in het CVN (centrum voor natuur- en milieueducatie) maar ook in ons eigenste Natuurpunt. Al moeten we toegeven dat zijn actiefste periode dateerde van de tijd toen De Wielewaal en Natuurreservaten nog niet samengesmolten waren. Ik leerde Etienne eigenlijk kennen in de voetbalploeg van de school waar ik actief was. Hij was een kwieke, snelle spits die makkelijk doelpunten scoorde en die balvaardig overal tussendoor flitste. De gesprekken in de kleedkamer gingen uiteraard over voetbal, sport in het algemeen en over muziek. Ik was dan ook stomverbaasd toen ik lang geleden- de cursus natuurgids volgde en daar Etienne ontmoette als één van de voornaamste lesgevers-gidsen! Het duurde wel even voor het doordrong dat het wel degelijk over dé Etienne ging en niet over zijn tweelingbroer bijv. Legendarisch waren de wandelingen die hij gidste in zijn humoristische stijl. Hij deed iedereen aan zijn lippen hangen. Maar tegelijk kregen we bakken kennis mee over hoe het met de natuur in het Waasland was gesteld. Mijn herinneringen aan hem dateren vooral uit de tijd dat er nog geelgorzen en fitissen zaten in De Fondatie in Sinaai. Daar kunnen we nu alleen maar van dromen. Voor het CVN en De Wielewaal gidste hij regelmatig (maandelijks) tal van wandelingen, voornamelijk in de Stropersbossen. Hij was ook mee verantwoordelijk 6 Nieuwsbrief

7 voor de cursus Natuur-in-Zicht van het CVN die o.a. in Het Molsbroek doorging en waar hij niet alleen de mensen de liefde voor de insecten meegaf, maar ook een andere levensfilosofie. Etienne nam ook een deel van onze befaamde vogelcursus op zich, met name de inleidende les. Ik heb het grote geluk gekend dat ik deze les van hem mocht overnemen, maar de bevlogen stijl van Etienne kan en wil ik niet evenaren: die was uniek. Het is goed om zo terug te denken aan een fantastisch man en natuurliefhebber: een gids (in vele opzichten) die uit het goede hout gesneden was! Dankjewel, Etienne, voor wat je voor de natuureducatie in onze regio betekende. Hou van ginder boven een oogje in het zeil en geef ons maar op tijd een duwtje in de rug als de natuur ons nodig heeft! Jij wist immers: kennis is liefhebben! De natuur kennen is: de natuur liefhebben. We zullen je missen op de voetbaltribune voor een interview met een plaatselijke voetbalster, in de quiz van de lokale vereniging, overal waar er ambiance heerst, maar vooral : langs de bospaden of op de veldwegels van ons mooie Waasland! Johan Vercauteren nr:

8 Beheer Nieuws Daknamse Meersen (december 2014 tot februari 2015) Provinciale subsidie soortenbescherming Jaarlijks heeft de provincie Oost-Vlaanderen een budget vrij voor het uitvoeren van natuurinrichtingswerken die voor de provincie belangrijke planten- en diersoorten kunnen ten goede komen. Vermits heel wat van deze prioritaire soorten en hun habitats ook in de Daknamse Meersen voorkomen, zoals fonteinkruidgemeenschappen (zie foto) hebben we voor 2015 een aanvraagdossier ingediend voor het uitvoeren van een aantal graaf- en kapwerken ten behoeve van deze waardevolle water- en rietlandsoorten. Onze aanvraag werd goedgekeurd waardoor de geplande werken voor 80% betoelaagd worden. Dit is een welgekomen steun en we danken het provinciebestuur en het Regionaal Landschap Schelde-Durme die als intermediar fungeerde van harte. Over de uitvoering van de werken zal zeker later nog in deze nieuwsbrief bericht worden. Winterwerk De voorbije winter werd er, ondanks de vele regen, toch weer veel werk verzet in het reservaat. Een vaste waarde zijn de mensen van Emiliani die terug het afzetten van wilgenstruweel voor hun rekening namen evenals het opruimen van knotwilgenhout in de Kraaimeersen. Zij verzetten letterlijk bergen werk, meestal onder zware en moeilijke omstandigheden. Verder zijn er de vaste medewerkers van de beheerwerkgroep die tal van klussen klaarden zoals het knotten van wilgen als voorbereiding voor Emiliani, herstel en plaatsen van afrasteringen, opruimen van afval. Aan allen een welgemeende dank voor de inzet. 8 Nieuwsbrief

9 Nat, natter, natst Iedereen zal het wel gemerkt hebben: januari was een bijzonder natte maand. Het was zelfs de 6 de natste maand en zowat de natste winter sinds het begin van de weermetingen in Ook verleden jaar kenden we reeds een kletsnatte augustusmaand. Deze trend zet zich reeds enkele decennia door en wordt toegeschreven aan de opwarming van de aarde waarbij in onze regio s de winters warmen worden en de atmosfeer meer waterdamp bevat dat als regen uit de lucht valt. Dit kunnen we ook vaststellen in de Daknamse Meersen. Sinds 2004 wordt de grondwaterstand in een peilbuis minstens om de twee weken opgemeten. Zoals op onderstaande grafiek die de waterstanden onder het maaiveld weergeeft duidelijk is te zien stijgt de grondwaterstand geleidelijk aan. De trendlijn (zwarte rechte lijn) geeft op ruim 10 jaar tijd een gemiddelde stijging aan van 10 cm. Vooral de laatste 5 jaar komen hoge grondwaterstanden voor die geregeld minder dan 20cm beneden het maaiveld staan. Op zich is dit geen slechte zaak daar hierdoor kwalitatief goed en ijzerrijk grondwater aan de oppervlakte komt waardoor waardevolle plantensoorten betere groeikansen hebben. Echter dit heeft wel gevolgen op het te voeren beheer. Steeds meer percelen worden zo nat dat ze nog nauwelijks te hooien zijn. Ook begrazing stelt vaak problemen door ziektes of ontoegankelijkheid van bepaalde percelen voor het vee. Het zal dan in de toekomst ook onvermijdelijk zijn dat bepaalde natuurdoelen en het te voeren beheer dienen herbekeken te worden. Waterstanden peilbuis Daknamse Meersen (perceel 669a Rotten) 0 1/09/ /01/ /05/ /10/ /02/2008 6/07/ /11/2010 1/04/ /08/ /12/ /05/ cm onder mv tijd nr:

10 Beheerwerken in de Astgemete Knotten in de Astgemete In de loop van februari werden in de Astgemete te Sinaai wilgen geknot. Om knotwilgen in stand te houden moeten de bomen periodiek gekortwiekt worden. 7 jaar geleden werd deze wilgenrij voor het laatst geknot. Door het gewicht van te zware takken kan de stam opensplijten en de boom verloren gaan. Knotwilgen herbergen (net zoals houtkanten) een complexe levensgemeenschap. De vermolmde knoest vormt een groeiplaats voor verschillende planten en een geschikt milieu voor insecten, wormen e.d. Voor holenbroeders zijn ze een ideale nestplaats. Zo broedt de steenuil vaak in holle knotbomen. Knotwilgen waren vroeger dé kleine landschapselementen die het landschap van Sinaai mede vorm gaven. Onder meer door het verdwijnen van een aantal gebruikstoepassingen (zoals het gebruik van het rijshout voor ovens en ook in de dijkenbouw) zijn massa s knotwilgen verloren gegaan en niet meer heraan geplant. Jammer: met deze teloorgang verdwijnen ook tal van kleine restgebiedjes voor de natuur in het verschralende cultuurlandschap... Redenen genoeg om de knotwilgen in de Astgemete in stand te houden. Aankoop van een perceeltje Eveneens in de loop van februari kocht onze afdeling in het meersengebied van de Astgemete een perceelje aan, dat beheerd zal worden als hooiland. De totale oppervlakte van het natuurgebied overstijgt nu de 5 ha! Danny en Benny vlijtig aan het werk. 10 Nieuwsbrief

11 De Vaag: over schapen, opruimen, zagen... Eind vorig jaar werden de schapen verplaatst naar het perceel met de vuurplek. Maar dit bleek ook na enige weken niet zo een beste oplossing te zijn. Meerdere jonge boompjes werden aangevreten op de stam zodat ook hier een oplossing moest gevonden worden om de schapen te verplaatsen. Er werd dan uitgebreid overleg gepleegd met verschillende partners om een passende oplossing te vinden. De schapen werden overgenomen en grazen nu bij de zusters van de Rosenberg in dezelfde straat. Dus dit probleem is opgelost. In de toekomst doen we beter beroep op een herder met een kudde om te percelen die er nood aan hebben even te begrazen. Op zaterdag 7 februari werd er een opruimactie georganiseerd. Naast het verzamelen van lege flessen en blikjes bestond de werkdag vooral uit het verwijderen van vraatbeschermers om de bomen. In vele gevallen was er reeds ingroei van plastiek in de schors. Pieter had via de gemeente voldoende witte huisvuilzakken gekregen om al de gebruikte en kapotte vraatbeschermers in te verzamelen. Dank zei een aantal vrijwillige medewerkers werd deze klus geklaard. Nogmaals bedankt aan de helpers. Foto: Liliane Verbeke nr:

12 Ondertussen werd er een erkenningsdossier opgemaakt door Esther Castermans i.s.m. het beheerteam. De aanvraag tot erkenning is nu vermoedelijk reeds bij de bevoegde minister. Er werd tevens ook een kapvergunning aangevraagd en verleend voor een periode van 5 jaar. Deze vergunning hadden we nodig omdat er redelijk wat hout moest gezaagd worden, hout dat moet dienen voor de aanleg van een knuppelpad en speelelementen op het speelterrein in Sombeke. Op vraag van het RLSD ( Regionaal Landschap Schelde Durme ) hebben wij (Natuurpunt) met enkele mensen: Eddy De Taey, ikzelf en een werkploeg van JOMI o.l.v Jan Cappaert (onze webmaster) op vrijdag 20 februari bruikbare stammetjes gezaagd in alle maten. Daardoor moest het hout in Sombeke niet aangekocht worden, een belangrijke besparing op de kosten. Liliane Verbeke, onze fotografe heeft enkele foto s genomen. De scouts van Sombeke hebben ook een zondagnamiddag meegewerkt bij het opladen. Dit project kadert in een samenwerkingsverband tussen de gemeente Waasmunster, het RLSD, W&Z, de scouts van Sombeke, Natuurpunt en het ANB. Staf Lerno Foto s: Liliane Verbeke 12 Nieuwsbrief

13 Afdeling Zuid-Waasland Leden van Natuurpunt Zuid-Waasland en JOMI samen aan de slag... nr:

14 Educatie, acties en projecten Bloementocht Vallée de l Hermeton: 18 april 2015 Planning Omdat dit jaar de Vlaamse Ardennentocht niet plaatsvindt, organiseert NP Zuid- Waasland een alternatieve activiteit om de voorjaarsbloeiers te kunnen bewonderen. We trekken daarvoor naar de echte Ardennen, meer bepaald naar de Vallée de l Hermeton, in Hastière. We bezoeken er vooral een interessant rivier begeleidend bos, rijk aan voorjaarsvegetatie. Afhankelijk van de weersomstandigheden de dagen/weken vooraf zullen we o.a. volgende planten in bloei zien staan : daslook, bosanemoon, slanke sleutelbloem, gele anemoon, walstrobremraap, gevlekte aronskelk, salomonszegel, beide soorten goudveil, Ook voor waarneming van vogels en andere dieren wordt dit ongetwijfeld een ontdekkingstocht! Afhankelijk van het weer ziet het programma van die dag er als volgt uit : Bij goed (droog) weer : Uitgebreide wandeling (4u) in de vallei, met picknick onderweg. Na de wandeling keren we terug naar huis. Bij regenweer : VM : kortere wandeling naar de vallei (2u). Picknick in een herberg in de buurt NM : plantenwandeling in/rond Furfooz, nationaal park Afhankelijk van de tijd die we hebben trekken we het park zelf in en dienen we een inkomprijs te betalen. Inkom : 2 (behalve als we met minder dan 15p zijn). Praktisch Afspraak: Vertrek : 7.45u aan Syntra Sint Niklaas (Heimolenstraat) 14 Nieuwsbrief

15 voor kostendelend samenrijden = 1 per 25km, cash te betalen aan de chauffeur na afloop van de dag. 9.30u start wandeling Inzemonts Terug rond 18u30. Meenemen: Picknick en goede wandelschoenen. Eventueel laarzen bij regenweer! Verrekijker, vergrootglas, Planten- en/of vogelgids. Vragen? Johan Vercauteren 0474/ of vercauteren.du.jardin@gmail.com Christel Strybos 052/ of christelstrybos@hotmail.com Graag een seintje op voorhand of je meegaat + of je over vervoer beschikt. Goudveil nr:

16 Resultaten Grote vogelweekend (17 en 18 januari) Nooit deden meer mensen mee aan deze grote vogeltelling in hun tuin. Maar liefst tellers noteerden in tuinen niet minder dan vogels. Voor de tweede keer deden nu ook de scholen mee: 4957 schoolkinderen uit 274 scholen telden samen 8447 vogels. Deze vogels werden mogelijks ook door andere individuele tellers opgegeven, dat zullen we nooit weten. Het zijn weer de soorten die vooral nog in groepsverband leven die in de top 10 hoog scoren. Gemiddeld zagen we meer vogels dan vorig jaar, al werd dat niet overal zo ervaren. Sinds 2011 staat de Huismus op kop wat de aantallen betreft; alhoewel wij hier sterk betwijfelen of die mussenkolonies ook niet meermaals werden geteld: ook Jenny De Laet, toch wel expert op gebied van mussenonderzoek, twijfelt aan deze absolute cijfers. Hier de top 10: Huismus Koolmees Vink Merel Kauw Houtduif Turkse Tortel Pimpelmees Ekster Spreeuw De Koolmees neemt de 2 e plaats over van de Vink die nu derde wordt. De Houtduif wint 2 plaatsen en de Pimpelmees en de Turkse tortel verliezen een plaats. Bij de telling in de scholen staat de Kauw op kop gevolgd door de Zwarte kraai en de Merel. In Kortrijk telden 12 scholen, in Gent 11, in Diksmuide en in Ingelmunster telden er 7 scholen mee. Gemiddeld zagen we 32 vogels in onze tuinen dat is 4 meer dan vorig jaar. Het blijft uiteraard maar een momentopname. De meest verspreide soort blijft de Merel: deze is aanwezig in 94% van alle tuinen. De Koolmees in 89%. Roodborst in 84%, de Vink in 68%, de Houtduif en de Turkse tortel in 66%,de Pimpelmees in 65%, de Ekster in 61%, de Huismus in 52% en de Heggenmus in 45% van alle tuinen. Ook per provincie zijn er uiteraard verschillen. De Huismus staat op 1 in West- Vlaanderen en Limburg. In Oost-Vlaanderen staat de Vink op 1. In Antwerpen en Vlaams Brabant is het de Koolmees. 16 Nieuwsbrief

17 Bevindingen: minder Kauwen in Limburg en in Vlaams-Brabant ten voordele van de Zwarte kraai. ook in Oost-Vlaanderen gaat de Kauw van plaats 3 naar 5 en de Houtduif dringt de Turkse tortel wat naar achter. Antwerpen is de enige provincie waar het Roodborstje in de top tien staat, in heel Vlaanderen haalt het Roodborstje de 11 e plaats. In West-Vlaanderen pakt de Kauw plaats 3 en het is de enige provincie waar de Spreeuw in de top tien staat (op plaats 7). Dank zei de koeievlaaien. Het aantal Ringmussen en Staartmezen is sinds 1990 met 50% gedaald!!! Ook de Turkse tortel, de Heggenmus, de Spreeuw en de Staartmees kennen een zekere achteruitgang. Hetzelfde word gezegd van de vinkachtigen: Keep (5%) Groenling (21%) en Putter (1%)! Meer positief nieuws is het feit dat de Winterkoning (33%) en de Boomkruiper (4,3%) terug meer te zien zijn. De Siberische winterlijsters ontbraken; Koperwieken en Kramsvogels waren massaal in het najaar ons land overgevlogen naar het zuiden. Toch hadden we ze verwacht deze winter,waar zijn ze nu? Gevangen, opgegeten, vergiftigd of hopelijk langs een andere weg zoals de drie koningen terug naar hun broedgebied. Het volledig rapport over het telweekend kan je raadplegen op de site van Natuurpunt. Het grote vogelweekend. Tot volgend jaar! Staf Lerno nr:

18 Wild in Vlaanderen: 30 en 31 mei 2015 in Hingene Natuurpunt nationaal en Natuurpunt Klein-Brabant organiseren op 30 en 31 mei 2015 het evenement Wild in Vlaanderen rond het kasteel d Ursel in Hingene (Bornem). De bedoeling van deze gratis activiteit is om mensen kennis te laten maken met onze inheemse zoogdieren. Op zaterdagavond zijn er avondwandelingen rond vleermuizen, nachtvlinders, muizen etc. Op zondagnamiddag is er een doezoektocht langs infostanden verspreid over het domein. Er is ook een parkbar. Het programma wordt inhoudelijk verder uitgewerkt door Natuurpunt Klein- Brabant. Voor de volledigheid: Wild in Vlaanderen kadert ook in de Dag van het Park en valt samen met de tentoonstelling SWEET 18. Hedendaagse kunst, mode en design geïnspireerd door de 18 de eeuw (1 mei 5 juli). Meer info: zie Er is dus heel wat te zien in Hingene! 18 Nieuwsbrief

19 Een topgebied voor dagvlinders in Vlaanderen Maaidonkbos en omgeving: een topgebied voor dagvlinders in Vlaanderen!? In de zomer van 2013 werd de grote weerschijnvlinder Apatura iris een aantal keren waargenomen in de omgeving van het Maaidonkbos in Uitbergen-Berlare. In 2014 was het een prioriteit om - in het kader van het project dagvlinders Durme- en Scheldegebied - bevestiging van de soort te zoeken. Eind juni was ik op zoek naar de grote weerschijnvlinder op locaties waar de soort in 2013 gezien was. Door de warme lente en de vroege zomer was de kans immers groot dat die soort al zou vliegen. Opeens zag ik in de top van een zomereik een grote dagvlinder die ik niet kon determineren. In de hoop om toch nog een glimp van die dagvlinder op te vangen, besloot ik mijn kans te wagen vanuit een andere hoek waar ik een beter zicht had op de kruin. Terwijl ik met de verrekijker aan het speuren was, keek ik vóór mij in een vrij kleine bloeiende linde. In die boom zag ik verschillende dagvlinders die nectar dronken van de lindebloesems. In mijn ooghoek zag ik ook twee kleine vechtende, snel achter elkaar vliegende dagvlinders. Omdat ik geconcentreerd op zoek was naar de grote weerschijnvlinder, duurde het even vooraleer ik besefte dat het iets speciaals zou kunnen zijn. Opeens kreeg ik met mijn verrekijker een donkerbruin vlindertje in het vizier, met op de onderzijde van de ondervleugel een witte W-tekening en een korte oranje band. Gauw maakte ik enkele foto s. nr:

20 Op mijn toestel zag ik de vlinder uitvergroot en alle twijfel was verdwenen. De ontdekking van een nieuwe soort voor de regio Durme- Schelde was een feit: de iepenpage Satyrium w-album. In de Ecologische Atlas van de Dagvlinders van Noordwest-Europa van F.A. BINK lezen we het volgende: Het is een soort die men door zijn verborgen levenswijze in de bomen moeilijk waarneemt. De geringe verspreiding van deze soort kan als een argument gelden om deze soort als een kwaliteitsindicator te hanteren. Ik hoopte de iepenpage te vinden in onze regio. Onder impuls van de werkgroep dagvlinders van Phegea (Vlaamse Vereniging Voor Entomologie) was er gezocht naar eitjes en rupsjes in de Kriephoek in Semmerzake-Gavere. In 2013 vond ik er een dood exemplaar in boerenwormkruid, verrast door een krabspin. Op basis van de bestanden van Iep die ik in dit gebied had gezien, was mijn oog in de winterperiode al gevallen op gelijkaardige bestanden in eigen regio. In Berlare had ik al naar Iepen in het bos staan kijken, maar toch kwam de vondst op een onverwacht moment. In het zuiden van Oost-Vlaanderen is de aanwezigheid van de iepenpage al langer bekend. In Ronse is er een populatie aanwezig en in Geraardsbergen is er een vliegplaats langs de Dender in Nederboelare. Ook in het Raspaillebos is die dagvlinder éénmalig waargenomen. Van Kwaremont-Kluisbergen zijn er historische gegevens. Recent wordt de iepenpage meer noordwaarts langs de Schelde waargenomen. De natuurlijke standplaats van de iep zijn de valleiranden langs rivieren en alluviale bossen. 20 Nieuwsbrief

21 Afdeling Zuid-Waasland Mogelijks is de vlinder door zijn verborgen levenswijze over het hoofd gezien; anderzijds is het ook mogelijk dat de soort zich heeft verspreid langs de Schelde op zoek naar geschikte leefgebieden. Zo werd de soort in 2013 voor het eerst gezien in Ename en Etikhove. De aanwezigheid is ook bevestigd in de Kriephoek in Semmerzake in Ook in Bornem langs de Schelde werd al een exemplaar gesignaleerd. Vooral bosranden met zaaddragende iepen zijn interessant om te gaan zoeken. De mannetjes komen samen rond bruidsbomen. Een verrekijker is een must om deze soort met zekerheid te determineren. Philippe Van de Velde nr:

22 Even voorstellen: de brugspin Heb je al gehoord van de brugspin? Misschien wel, maar heb je die al ooit gezien? Nochtans zitten ze hier en meer dan je denkt. Toen ik op 20 december voorbij het stedelijk museum aan de Durme in Lokeren voorbij ging, zag ik een wijfje brugspin open en bloot op de witte muur zitten. Bij een korte inspectie zag ik in de vensterhoeken spinnenweefsels, hierachter bleken mannetjes van de brugspin te zitten. Ik schatte hun aantal op een twintigtal weefsels alleen op dit gebouw. Normaal vindt men deze spinnen in de nabijheid van water waar ze tussen de gebinten van bruggen hun wielweb spinnen. Deze spinnen komen s avonds te voorschijn en zitten dan met de kop naar beneden gericht te wachten op bezoekers. Ook kruisspinnen doen dit, maar deze zitten overdag midden in hun net. Waarom ze met hun kop naar beneden hangen, weet ik niet. De brugspin dankt haar naam aan het feit dat ze daar te vinden zijn. Een andere naam voor de spin was L. sericatus. Dit komt van het Latijnse woord sericum wat zijde betekent en sericatus betekent letterlijk in zijde gekleed. Gans het lichaam heeft dan ook een fluweelachtig uiterlijk. Dit komt door de dichte, korte fijne beharing. Een goed kenmerk is o.a. het donkere driehoekje van voor in het midden van het achterlijf, omzoomd door witte haren. In Noord-Europa heeft deze spin een verwante nl. de vale brugspin (L. ixobulus). Ik vroeg me af waarom deze spin zo goed doorvoed was, nergens zag ik een spinnenweb. Misschien voedt ze zich met de mannetjes die daar toch talrijk aanwezig waren. Zo zou ze dan ook de wintermaanden kunnen overleven of heb ik teveel fantasie? Maar bij spinnen weet je nooit. Er zijn genoeg gevallen gekend van kannibalisme. Wijfjes die na de paring hun partner aanvallen, kleine spinnetjes die elkaar als voedsel gebruiken tot alleen de sterksten overblijven of trilspinnen die bij gebrek aan prooien ook elkaar niet versmaden. We weten nog niet alles over het spinnenleven. Mijn eerste brugspin vond ik aan een buitenverlichting midden in ons dorp (Hamme Sint-Anna ). Ook venstersectorspin en platte wielwebspin vindt men in de wintermaanden aan buitenverlichtingen. In Rupelmonde vond ik jaren geleden tientallen brugspinnen in een bushokje nabij de Schelde. Tirion spinnengids spreekt dan ook over communes van deze spin. 22 Nieuwsbrief

23 Spinnen overleven meestal onze winters, hun lichaam bevat een soort antivries, maar een nachtje diepvries (-18 C ) overleven ze niet. Ooit had ik pas opgezette kevers die aangetast waren door mijten in de diepvries gestoken en wat bleek, de meeste mijten kwamen na een tijdje weer tot leven. Een betere methode is de kevers even in heet water te dompelen om de mijten en hun eitjes te vernietigen. Nog een andere manier is de aangetaste kevers even in de microgolfoven te zetten, maar vergeet dan niet het insectenspeldje te verwijderen, anders geeft dit vonken. Nog wat spinnennieuws. Mijn eerste waarneming dit jaar was op 1 januari. Toen ik in mijn zetel zat te lezen kwam er vanaf het plafond een klein spinnetje (1mm) naar beneden gedaald via een draad. Toen ik naar boven keek, zag ik aan de luster een tiental spinnetjes zich voortbewegen. Ze waren waarschijnlijk pas uit het ei gekomen. Onder de binoculair kon ik ze determineren. Het bleek om de kleine dikkaak te gaan (Pachygnatha degeeri). In volwassen toestand kan men deze spinnen herkennen aan de sterk verdikte kaken, maar hier was dit nog niet te zien. De kleine dikkaak heeft op het achterlijf een wit figuurtje dat doet denken aan een minieifeltoren. Dit was duidelijk te zien, geen andere spin heeft dit figuurtje. Wel is geweten dat deze spinnetjes zich via een draad zich soms kilometers laten meevoeren, gedreven door de wind. Dus met andere woorden: ze kunnen overal voorkomen maar hoe ze tot bij de luster gekomen zijn weet ik niet. In ons living is het steeds windstil. René Pletinck De brugspin Larinioides sclopetarius fam. wielwebspinnen nr:

24 Vogelnamen van bij ons en in Nederland De krant Het Nieuwsblad berichtte op 26 februari in een artikel over de aanpassing van een aantal namen van bekende vogels van bij ons. Blijkbaar zijn de Nederlandse vogelaars verantwoordelijk voor naamwijzigingen van een aantal vogels. Volgens Jan Rodts van Vogelbescherming Vlaanderen was er toch best eerst overleg gepleegd met de Vlaamse vogelliefhebbers. Uiteraard was de Vlaamse gaai de kop van jut, want ook in Nederland vliegt deze mooie vogel rond, en deze naam konden ze blijkbaar niet langer aanhouden. Wij Vlamingen wisten al dat deze vogel ook in Wallonië rondvloog en hadden ons al neergelegd bij de kortere naam Gaai. Bijgevolg verliezen heel wat kleine vogeltjes het achtervoegsel -tje Roodborstje wordt Roodborst Goudhaantje wordt Goudhaan Witgatje wordt dan Witgat Eigenlijk moeten de namen niet al te veel veranderen, dat is nergens goed voor en schept alleen maar verwarring. Namen die vogels hebben zijn doorgaans niet toevallig toegekend: vb Distelvink zegt bijvoorbeeld meer over zijn voedingsgewoonte, hij lust namelijk distelzaden, in tegenstelling tot de erkende naam Putter. Ik ben er zeker van dat de mensen zullen blijven spreken over het roodborstje, het goudhaantje, Het zegt zoveel meer over deze vogels die behoren tot onze kleinste gevleugelden. Maar let op: we zeggen wel Winterkoning ook al is hij klein. We gaan er niet te veel tamtam over maken, we zullen ze blijven bewonderen en dat is toch belangrijker! Staf Lerno 24 Nieuwsbrief

25 Door minder vlees te eten helpen we om de CO2-uitstoot fel te verminderen, want 250 gr rundvlees geeft een uitstoot van meer dan 3 kg CO2 De wereldwijde vleesconsumptie kost ons jaarlijks 3 miljoen hectare bos (d.i. 1,5 miljard bomen). Bossen moeten wijken voor weiden en voor de productie van veevoeder. Bomen slaan juist heel wat CO2 op, die hebben we zeker nodig. Vleesproductie is eveneens zeer water verspillend. Voor 1 kg rundvlees te produceren en te verwerken zijn er liter water nodig. Voor 1 kg kaas is dat liter. Voor 1 kg varkensvlees zijn er liter water nodig. Voor 1 kip liter. Voor 1 kg graan liter. Voor 1 kg appelen 500 liter. Besluit: Laat ons meer fruit eten, het is gezond en minder water verslindend. En dat landbouwwetenschappers nog proberen om zeugen te kweken met 16 tepels! 14 is nog niet genoeg. Uiteraard hebben sommige zeugen een worp van meer dan 14 biggen maar om daarom genetisch in te grijpen is een brug te ver. Voor het eerst werd ook in ons land de gevaarlijke Kastanjekanker ontdekt. De kastanjekanker is het gevolg van een paddenstoel afkomstig uit Azië die bomen zodanig vergiftigt dat ze met wortel en al moeten gerooid worden. Bijna alle kastanjebomen in de VS zijn verdwenen door de infectie van deze parasiet. De aangetaste bomen afzagen volstaat niet zegt boomdeskundige Bertrand Veys; uitroeien met wortel en al is de boodschap. De diensten van Leefmilieu Brussel, de Brusselse gemeentebesturen en het INBO zoeken naar een oplossing. Laat ons hopen dat we van dit gevaar gespaard blijven. Staf Lerno Wist je dat? nr:

26 Nieuws van het Regionaal Landschap Schelde-Durme Voor de gemeente Waasmunster werd voor het gebied ten noorden van de E17 een trage wegenplan opgemaakt en ter bevraging aan de bevolking voorgelegd. De resultaten werden op tijdens een evaluatieavond door Katrijn Loosveldt toegelicht. Kort daarop verscheen het eindverslag waarbij nog opmerkingen en aanvullingen konden worden toegevoegd. Zowel de presentatie van de evaluatieavond als het eindrapport kan men nalezen op de website van het RLSD. In de Katteneekwegel was er overleg met een eigenaar over de beplanting. In verband met het herstel in de Sterrewegels wordt de aanbesteding opgevolgd. Voor het project Fauna-akkers werd beroep gedaan op Europese financiering via de plattelandsmiddelen van de provincie Oost-Vlaanderen. In totaal werd 40 ha fauna-akker ingezaaid. Het waren vooral de WBE s die daar gebruik van maakten. Ook wij met Natuurpunt hebben een gedeelte van het educatief reservaat Den Akker te Belsele ingezaaid met een gevarieerd bloemzaadmengsel. Goed voor bijen, vlinders en overwinterende vogels. Er werd ook een infobord geplaatst. In Temse werd er aandacht besteed aan een aantal poelen in het kader van het Poelenproject ter bescherming van de Kamsalamander. Het project Houtzoekers werd ook in Sint-Niklaas gelanceerd met een opleiding Veilig omgaan met de kettingzaag op Voor het praktijkgedeelte werden de wilgentronken op Den Akker te Belsele aangepakt. Het is de bedoeling dat mensen die hun knotwilgen niet zelf meer kunnen knotten beroep kunnen doen op vrijwillige houtzoekers die de wilgentronken knotten en als tegenprestatie het hout mogen behouden. Het RLSD treedt hier op als bemiddelaar. Speelnatuur op school: bij een oproep naar middelbare scholen om meer speelnatuur op het schoolterrein in te richten werd 1 school bekroond. Een prijs van zal besteed worden aan de inrichting van speelnatuur op school. Het RLSD zorgt voor het ontwerp en de begeleiding bij uitvoering. Het K.A. uit Sint- Niklaas ging met de prijs lopen. We kijken al uit naar het resultaat in Het Quickwin-project speelnatuur te Sombeke in Waasmunster. N.a.v. het Sigma-project schenkt W&Z drie percelen als compensatie voor het verlies aan speelzones. Er werd een schematisch plan opgemaakt door het RLSD om de diverse zones opnieuw functioneel in te richten. 26 Nieuwsbrief

27 Een speelterrein voor de scouts van Sombeke: een educatief bronbos met knuppelpad en een gedeelte poel. Er werd met verschillende actoren overlegd: ANB, NP, de gemeente, RLSD, W&Z. Het RLSD maakt het ontwerp van raming, de gemeente stelt het bestek op en volgt de interne procedure. Ik kan er aan toevoegen dat wij met onze afdeling zorgen voor het hout bestemd voor het knuppelpad (zie artikel elders in dit nummer), tamme kastanjehout dat we wegzagen uit de bossen op de Vaag. Hiervoor werd een kapvergunning aangevraagd en ook verkregen. Een nieuwe communicatieverantwoordelijke: Eva Galle is in dienst gekomen. Het nieuwe subsidiereglement voor soortenbeschermingsprojecten van de provincie Oost-Vlaanderen werd dit jaar nog aangepast. Vanaf 2015 wordt de realisatie en de coördinatie van soortenbeschermingsprojecten toevertrouwd aan Regionale Landschappen (en bosgroepen). De provincie voorziet per jaar een bedrag van aan het RLSD voor dergelijke projecten. Begin januari wordt reeds een planning opgemaakt rond welke biotooptypes of soorten er gewerkt zal worden. Aangezien het RLSD reeds jaren samenwerkt met natuurverenigingen rond verschillende biotooptypes en soorten zoals vegetatierijke sloten, kamsalamander, zwaluwen, enz. zal er de komende jaren ook met deze verder gewerkt worden. De betreffende biotopen en soorten zijn de volgende: - stilstaande waters: mogelijke projecten rond sloten, poelen, kamsalamander; - soortenrijke permanente graslanden: o.a. voor weidevogels; - moerassen; - kleine landschapselementen/agrarisch gebied: zwaluwen, steenuil, huismus, vleermuizen, bruine kiekendief, ; - eventueel antropogene/stedelijke omgeving voor o.a. gierzwaluw. Staf Lerno: lid RVB RLSD. Kamsalamander nr:

28 - WEBSITE: 28 Nieuwsbrief

29 nr:

30 Activiteitenkalender april-mei-juni 2015 Zondag 12 april Zaterdag 18 april Wandeling in de Daknamse Meersen Vertrek: om 14u kerk Daknam - einde rond 17u. Gids: Inge Smolders Laarzen of stevig schoeisel noodzakelijk Wandeling: Vallée de l'hermeton bij Hastière met aandacht voor de voorjaarsbloeiers Vertrek: 8u00 Syntra. Kostendelend autorijden. Meer info: zie pagina 14. Zondag 3 mei Ochtendwandeling met ontbijt i.s.m. De Raaklijn: op zoek naar de nachtegaal. Vertrek: 5u30 aan de wereldwinkel te Belsele Info: Staf Lerno, tel Zaterdag 30 mei Fietstocht: op zoek naar steenuil, boerenzwaluw en torenvalk Vertrek: 14u aan de sporthal te Belsele Einde: rond 17u Zondag 28 juni Maandag, dinsdag en woensdag 10, 11 en 12 augustus Wandeling in de Daknamse Meersen Vertrek om 14u aan de kerk van Daknam - einde rond 17u. Gids: Gunther Van Ruyckegem Laarzen of stevig schoeisel noodzakelijk Kinderdriedaagse Natuurbeleving voor 8 tot 12-jarigen. Meer hierover in de volgende nieuwsbrief. Info: Staf Lerno, tel O Cursus vogels herkennen (gedeelte programma van april tot juni 2015) Van 3 november 2014 tot 20 juni 2015 Van 1 oktober tot 7 november 2015 Theorielessen op vrijdagavond, telkens om 19u30 Praktijkactiviteiten: Dagtocht op 26 april (Oostkantons) Dagtocht op 7 juni (Achel en Neerpelt) Afsluiten van de cursus op zaterdag 20 juni (Panneweel-Meerdonk) Indien er plaatsen vrij zijn kunnen geïnteresseerden deelnemen aan de dagtochten. Meer info: Johan Vercauteren: tel Cursus Natuurbeheer (organisatie: Wakona i.s.m. NME) 7 theorieavonden (donderdagavond) en 3 plaatsbezoeken (zaterdagnamiddag) Theorielessen: Hoge Kouter, Heimolenstraat 69 te SintNiklaas, telkens van 19u30 tot 22u30 Prijs: leden Natuurpunt: 40 / niet-leden: 80 Inschrijven: mail naar educatie@natuurpunt.be, tel Meer info volgt later.

31 Boomgaard ik zie u niet meer boomgaard van weleer of toch, één oude appelaar, zeg mij waar is de boomgaard waar het malse zomergras waar zijn de gevallen peren waar uw rijke schaduw waar stoeien nu de vogels waar zoemen nu de wespen waar is de geur van uw bloesem waar is hij, die zich warmt aan uw takken? Staf Lerno - uit de dichtbundel Het goed gevoel DE TEERLING-DAKNAM Arbeidszorgproject voor personen met een verstandelijke handicap Biologische teelt van groenten en kruiden Biogarantielabel, controle BLIK Gelegen aan de rand van de Daknamse Meersen en samenwerkend met Natuurpunt Verdeling van GROENTENPAKKETTEN via de volgende afhaalpunten: De Teerling, Daknam - Wekelijkse markt in Lokeren - Voedselteam Lokeren - Voedselteam Waasmunster Meer info: De Teerling, Daknamdorp 89b te 9160 Lokeren Tel: :/ Fax: de.teerling@emiliani.be

32 Deze nieuwsbrief is het contactblad van NATUURPUNT afdeling ZUID - WAASLAND. Dit nummer wordt verspreid op 1475 exemplaren. Natuurpunt vzw, Vereniging voor Natuur en landschapszorg in Vlaanderen, telt meer dan gezinnen en beheert ha natuur, verspreid over ruim 500 gebieden in heel Vlaanderen. Natuurpunt zet zich dagelijks in voor meer natuur in Vlaanderen, onder het motto "Ruimte voor Natuur". Hierbij wil ze zoveel mogelijk mensen betrekken, terwijl bezoekers steeds welkom zijn in onze reservaten. Kortom, natuur voor iedereen! AFDELING ZUID-WAASLAND is de plaatselijke kern van Natuurpunt vzw. Het werkingsgebied omvat Temse (Tielrode, Elversele,) Sint-Niklaas, Waasmunster en Lokeren. Onze afdeling telt 1483 leden, die deze driemaandelijkse nieuwsbrief ontvangen. Vrijwilligers van afdeling Zuid-Waasland werken momenteel aan de uitbouw van 7 reservaten. 1) Astgemete (Sinaai) Bestaat uit kleinschalige vochtige graslanden en broekbosjes. Meer dan 6 ha zijn in beheer bij onze vereniging. 2) De Daknamse Meersen (Lokeren) Is een gebied van rivier- en veenhooilanden. Onze vereniging beheert hier reeds 24 ha zeer waardevolle natuur. Met een enig waardevol ooievaarsproject. 3) De Moervaartmeersen (Sinaai) Bestaan uit kleinschalige vochtige graslanden en broekbosjes. Meer dan 5,3 ha zijn in beheer bij onze vereniging. 4) De Rietsnijderij (Waasmunster) Is een uniek zoetwaterschor, bekend om zijn bloeiende dotterbloemen. Samen met een schor te Hamme beheert onze vereniging hier bijna 3 ha. 5) Het Tielrodebroek (Temse-Tielrode) Is een hooilandencomplex en overstromingsgebied, waar we de natuur nieuwe kansen willen geven. 1,8 ha in beheer. 6) De Vaag (Waasmunster) De Vaag is een 9 ha groot gebied bestaande uit bos, speelbos en schrale graslanden met restanten van struikheide. 7) Den Akker (Belsele) Het educatief natuurpark is 5000m² groot met een bloemenweide, vleermuizenkelder, amfibieënpoel, vogelkijkwand., tal van inheemse bomen en struiken. Naast het beheer van deze reservaten en het nodige beleidswerk organiseren onze vrijwilligers ook cursussen met excursies. Excursies: kan je best aanvragen bij de conservators: Astgemete: Roger De Bock, tel Daknamse Meersen: Paul Durinck, tel: Moervaartmeersen: Tom Neels, gsm 0485/ Rietsnijderij : Chris Van den Berghe, tel: Tielrodebroek: Johan Deyaert, tel: Den Akker: Eddy De Taey, tel Giften voor het reservatenfonds op: rek. BE met vermelding: 'Project 3690 Zuid-Waasland': komen ten goede aan de plaatselijke reservaten. Vanaf 40 zijn giften fiscaal aftrekbaar. NATUURPUNT vzw Secretariaat: Coxiestraat 11 te 2800 Mechelen tel / fax info@natuurpunt.be AFDELING ZUID-WAASLAND Contactadres : Molenwijk 12, 9111 Belsele, tel: gustaaf.lerno@skynet.be Secretariaat Benny Gyssens, Bund 69, 2180 Ekeren - tel Redactie NIEUWSBRIEF Z-W Zwaanaardestraat 126, 9112 Sinaai tel debock.colman@skynet.be Website: Webmaster: Jan Cappaert jan.cappaert@gmail.com