0,4. Gebiedsanalyse Jeugd. De kleur van Dordrecht

Transcriptie

1 0,4 Gebiedsanalyse Jeugd De kleur van Dordrecht

2 Per 1 januari 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor alle vormen van jeugdhulp. Op dit moment is elke gemeente verantwoordelijk voor de jeugdgezondheidszorg en het preventieve jeugdbeleid. Hier komen vanaf 2015 alle vormen van jeugdhulp bij waarvoor nu een indicatie nodig is, te weten: jeugdzorg, begeleiding en/of verzorging van jeugd met een verstandelijke, lichamelijke of zintuiglijke beperking en de geestelijke gezondheidszorg. De transitie maakt het mogelijk een meer samenhangend jeugdhulpbeleid te voeren. Het doel is meer preventie, uitgaan van de eigen kracht van jeugdigen en ouder/ opvoeder(s) en een betere samenwerking rond gezinnen. Zederik Molenwaard Leerdam Alblasserdam Giessenlanden Binnenmaas Zwijndrecht Papendrecht Sliedrecht Hendrik-Ido- Ambacht Oud- Beijerland Hardinxveld- Giessendam Gorinchem Korendijk Dordrecht Dordrecht Cromstrijen Strijen Gemeente Dordrecht Gebiedsanalyse Jeugd

3 Regionale samenwerking Met deze nieuwe verantwoordelijkheid ontstaat er een kans om de zorg voor jeugdigen te verbeteren. De 17 gemeenten in de regio Zuid-Holland Zuid hebben voor een gezamenlijk regionaal jeugdhulpstelsel gekozen. Met dit stelsel wordt jeugdhulp dicht bij de leefomgeving van de jeugdige/het gezin geboden, ondersteuning vanuit de sociale omgeving van het gezin gestimuleerd en bestaat er voor het gezin één aanspreekpunt en één zorgplan. Het regionaal jeugdhulpstelsel kent vier focuspunten: jeugdteams, het diagnostiek advies netwerk, de zorgmarkt en een Serviceorganisatie Jeugd. De basisvoorzieningen vormen het voorportaal (de toegang) naar de jeugdteams. Basisvoorzieningen zijn aanwezig in de directe leefomgeving van kinderen en hun ouder/opvoeder(s) en kunnen hierdoor sneller signalen opvangen. Ondersteuningsvragen die niet door de basisvoorzieningen kunnen worden opgevangen, kunnen worden doorgeleid naar de jeugdteams. De jeugdteams vormen het voorportaal naar specialistische hulp en vormen een integraal onderdeel van jeugdhulp. Indien noodzakelijk kan een jeugdteam opschalen naar hulpinstellingen. Gebiedsanalyse Deze gebiedsanalyse staat niet op zichzelf. De Stichting Jeugdteams, op dit moment nog in oprichting, heeft onderzoek gedaan naar de formatie (omvang) van de jeugdteams in Zuid-Holland Zuid. De stichting heeft hiervoor de gegevens verzameld die ten grondslag liggen aan het Beleidsrijk Regionaal Transitie Arrangement Jeugdhulp Zuid-Holland Zuid. Dat onderzoek biedt inzicht in de personele bezetting per jeugdteam. Deze gebiedsanalyse en het document van Stichting Jeugdteams vormen samen het vertrekpunt van het gesprek tussen de Serviceorganisatie Jeugd ZHZ en de gemeente. Gebiedsanalyse Deze gebiedsanalyse geeft informatie over de belangrijkste trends die relevant zijn voor de vorming van de jeugdteams in drie gebieden in Dordrecht, namelijk Centrum, Oost en West. Wat is de kracht in elk gebied? Welke problemen komen het meeste voor? Wat is de zorg die nu wordt gebruikt? Kortom, specifieke kenmerken van de gebieden en de gemeente Dordrecht. De gebiedsanalyse bestaat naast de aanwezige kwantitatieve gegevens op het gebied van jeugd(hulp), ook uit kwalitatieve duiding uit de literatuur en uit gesprekken met lokale ambtenaren. Alles tezamen geeft dit de kleuring van Dordrecht weer. De Serviceorganisatie Jeugd Zuid-Holland Zuid ziet dit document als een belangrijke bouwsteen voor de gemeente en betrokken organisaties om met elkaar in gesprek te gaan over de inrichting van de jeugdteams. Jeugdteams in Dordrecht Dordrecht gaat vanaf 1 januari 2015 werken met drie jeugdteams. Er wordt gestart met twee verschillende werkwijzen. Variant 1 (West) staat voor toegang voor jarigen. De drie bestaande sociale wijkteams vormen het voorportaal voor het jeugdteam. Variant 2 (Centrum en Oost) geeft toegang aan jeugdigen van 0-18 jaar en hun gezinnen. In deze gebieden komt, in eerste instantie, één jeugdteam met een zogenaamd geïntegreerd voorportaal. Het sociaal wijkteam in West heeft inmiddels al veel verbindingen met lokale voorzieningen en organisaties gelegd. In het Centrum en Oost moet op dit vlak nog een slag gemaakt worden. De kleur van Dordrecht

4 Centrum Dordrecht Centrum bestaat uit de wijken Binnenstad, Staart, Noordflank en Reeland. Veel verschillende opvanglocaties en instellingen zijn er gevestigd. De bevolking is gemêleerd: van arm tot rijk. Met name in de Vogelbuurt en het gebied bij de Lijnbaan doen zich relatief veel problemen voor. In deze twee buurten vindt ook veel jeugdoverlast en jeugdcriminaliteit plaats. Centrum kent over het algemeen relatief weinig sociale cohesie. Problemen doen zich vooral voor achter de voordeur. Centrum heeft te maken met relatief veel jeugdwerkeloosheid. Vooral de verbinding met onderwijs kan in dit gebied beter. Een wens is dan ook dat er een school komt in de Vogelbuurt. Immers, een school speelt een belangrijke rol bij het signaleren van jeugdproblematiek. Oost Dordrecht Oost bestaat uit de wijken Stadspolders, Dubbeldam en Sterrenburg. Het is een uitgestrekt en groen gebied. Meer dan de helft van de Dordtse bevolking woont in Oost. De bewoners in dit gebied hebben de meeste veerkracht. Toch spelen er problemen achter de voordeur. Er is relatief weinig sociale cohesie. Er wonen veel jong volwassenen tussen de 18 en de 22 jaar in dit gebied. Een belangrijk punt van aandacht hierbij is de verbinding tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Daarnaast kent Oost jeugdoverlast rondom de scholen en zijn er verschillende opvoedomgevingen; van de Turkse gemeenschap tot uiteenlopende kerkgemeenschappen. West Dordrecht West bestaat uit de wijken Oud-Krispijn, Nieuw-Krispijn, Wielwijk en Crabbehof. In het gebied wonen veel verschillende culturen. Welzijnsvoorzieningen zijn altijd dichtbij. Gemeenten, woningcorporaties, bewoners en investeerders werken samen in West om bewoners vast te houden en te versterken. Om die sociale cohesie te bereiken, en voor de herstructurering, gebruikt de gemeente stimuleringsmiddelen. Deze komen in januari 2015 te vervallen. West kent relatief veel jeugdoverlast, vooral van 12-minners, jeugdwerkeloosheid, (v)echtscheidingen en huisuitzettingen. Gebiedsanalyse Jeugd

5 De kleur van Dordrecht

6 1. De jeugd: nu en in de toekomst Dordrecht 20,4 ZHZ 21,7 NL DS 21,3 Huidige cijfers Op 1 januari 2014 telt de gemeente Dordrecht jeugdigen (0-17 jaar). Dat betekent dat 20,4% van het totaal aantal inwoners onder de 18 jaar is. Men spreekt dan ook wel van groene druk; het percentage jeugd tot 18 jaar ten opzichte van de totale bevolking. De groene druk is het grootst in West en het laagst in Centrum. In absolute aantallen heeft Oost verreweg de meeste jeugd. Immers, meer dan de helft van de bevolking woont in Oost. De groene druk in Dordrecht is lager ten opzichte van de gemeenten in Zuid-Holland Zuid (21,7%) en gelijk aan dat in heel Nederland (20,5%). Tabel 1. Aantal inwoners van 0 t/m 22 jaar op 1 januari 2014 (%) Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ NL groene druk 18,6 20,9 21,6 20,4 21,3 21,7 20,5 Bron: CBS 20,5 Figuur 1. Aandeel jeugdigen naar leeftijd op 1 januari 2014 Centrum 4,3% 7,9% 6,5% 5,7% Oost 3,8% 8,9% 8,1% 6,1% West 5,9% 9,4% 6,2% 5,6% Dordrecht 4,5% 8,8% 7,2% 5,9% DS 4,6% 10,3% 8,4% 6,2% ZHZ 4,5% 9,6% 7,6% 5,8% NL 4,2% 9,1% 7,2% 6,2% 0% 10% 20% 30% 0-3 jaar 4-11 jaar jaar jaar Bron: CBS Gebiedsanalyse Jeugd

7 Leefbaarheid Op sociale cohesie scoort heel Dordrecht niet hoog. West scoort vrij laag op sociale cohesie, terwijl de ervaringen in de praktijk anders laten zien. Echter, wanneer we kijken naar prettig wonen dan zien we juist hoge percentages in West. In Oost is het deel dat (zeer) prettig woont wat kleiner. Tabel 2. Leefbaarheid Centrum Oost West Dordrecht Drechtsteden sociale cohesie a 5,8 5,9 5,3 5,7 5,9 % (zeer) prettig wonen % (zeer) onprettig wonen a Schaalscore: hoe hoger, hoe hoger de mate van sociale cohesie. Score loopt van Bron: OCD, Monitor Leefbaarheid en Veiligheid 2012 (sociale samenhang) en 2009 ((on)prettig wonen) Nationaliteiten Omdat cultuur cijfermatig lastig te duiden is, wordt hier ingezoomd op de nationaliteit van jeugdigen van 0-22 jaar. Na de Nederlandse nationaliteit, komen de Poolse en de Turkse het meest voor in Dordrecht. Jeugdigen met de Poolse nationaliteit wonen vooral in West en, in mindere mate, in Centrum. Jeugdigen met de Turkse nationaliteit zijn nagenoeg gelijk verdeeld over West en Centrum. Oost vertegenwoordigt veruit de Nederlandse nationaliteit. Toch heeft ook dit gebied te maken met verschillende culturen in opvoedomgevingen. Tabel 3. Aantal jeugdigen (0-22 jaar) naar nationaliteit op 1 januari 2014 Centrum Oost West Dordrecht Nederlands Pools Turks Marokkaans Spaans Portugees Bulgaars Toelichting: betreft zeven meest voorkomende nationaliteiten Bron:BRP Extrapoleren van cijfers Waar geen cijfers voor de drie gebieden beschikbaar waren, zijn gemeentelijke cijfers op basis van het aantal inwoners, het aantal jeugdigen of het aantal gezinnen vertaald naar de drie gebieden. Deze gebiedscijfers zijn dus schattingen en kunnen onderling niet vergeleken worden omdat de cijfers in de praktijk ook samenhangen met de samenstelling van de bevolking. De cijfers die geëxtrapoleerd zijn, zijn aangeduid met een *. De toekomst Het Tympaan Instituut, het kennisinstituut op het gebied van sociale en culturele vraagstukken, stelt op basis van berekeningen dat het aantal jeugdigen in Dordrecht de komende 15 jaar zal afnemen met 3,8%. Ook landelijk en in de regio Zuid-Holland Zuid wordt een daling verwacht. De gemeente wijkt af van de regio Drechtsteden, waar sprake is van een lichte groei van het aantal jeugdigen. Tabel 4. Bevolkingsprognose jeugd 0 t/m 17 jaar verschil Dordrecht ,8% Drechtsteden ,1% Zuid-Holland Zuid ,1% Nederland ,9% Toelichting: cijfers zijn afgerond op tientallen. Bron: Tympaan Instituut De kleur van Dordrecht

8 2. Risicofactoren Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) heeft in 2013 een onderzoek uitgebracht dat ingaat op risicofactoren voor ernstige opvoedproblemen: Terecht in de jeugdzorg. Voorspellers van kind- en opvoedproblematiek en jeugdzorggebruik. Hieruit blijkt dat verschillende kenmerken van het kind en/of zijn of haar ouders van invloed zijn op het ontstaan van ernstige opvoedproblemen, de zogenaamde risicofactoren. Kenmerken van het kind zelf hebben de grootste invloed, maar kenmerken van de ouders spelen zeker ook een rol. Om inzicht te krijgen in de omvang van de risicogroepen in Dordrecht, is in kaart gebracht hoe de jeugdigen in deze gemeente scoren op de door het SCP onderzochte risicofactoren. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen risicofactoren gerelateerd aan het kind en risicofactoren gerelateerd aan de ouder/opvoeder(s). De scores zijn indicatief voor het gebruik van jeugdhulp. Een direct causaal verband kan niet worden ontleend aan deze scores. Het geeft wel een beeld van de risico s op problemen in Dordrecht en kan een signaal zijn voor waar verbindingen gelegd moeten worden met het preventieve veld. 2a. Risicofactoren bij het kind Risicofactoren gerelateerd aan het kind zijn: laag geboortegewicht, verstandelijke beperkingen en langdurige lichamelijke ziekten en aandoeningen en lage onderwijsvorm. Voortijdig schoolverlaten en jeugdwerkloosheid worden meegenomen ter verdieping. Laag geboortegewicht Er wordt gesproken van een laag gewicht wanneer het kind bij de geboorte minder weegt dan gram. Informatie over laag geboortegewicht is belangrijk maar niet beschikbaar op gemeentelijk en landelijk niveau. Het is daarom lastig om deze risicofactor als signaal mee te kunnen nemen. Er is geen verschil in het aandeel jeugdigen met een laag geboortegewicht in de Drechtsteden en gemiddeld in Zuid- Holland Zuid. Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) geeft aan dat jeugdigen tussen de jaar, jeugdigen met een laag geboortegewicht en jeugdigen die een lage onderwijsvorm volgen, vaker problemen hebben. Jongens ondervinden vaker problemen dan meisjes. En jeugdigen met een verstandelijke beperking en langdurige lichamelijke aandoening hebben een sterk verhoogde kans op ontwikkelings- en opvoedproblemen. Gebiedsanalyse Jeugd

9 Tabel 5. Aandeel kinderen met een laag geboortegewicht (%), gram Drechtsteden Zuid-Holland Zuid < 500 0,2 0, ,3 1, ,9 4,7 totaal < ,3 6,3 Toelichting: er is geen recentere bron beschikbaar. Bron: Stichting Perinatale Registratie (verkregen via Dienst Gezondheid en Jeugd ZHZ) Kinderen met een verstandelijke beperking hebben vaak beperkingen op het gebied van sociale redzaamheid, ernstige leerproblemen en gedragsproblemen. Opvallend is dat vergeleken met de problemen van licht verstandelijk gehandicapten die van de zwaarder gehandicapte kinderen niet groter zijn (Bron: SCP (2013). Terecht in de Jeugdzorg). Beperkingen Kinderen met een verstandelijke beperking ondervinden niet alleen problemen op het gebied van sociale redzaamheid, maar ook op leer- en gedragsgebied. Het werkelijk aantal jeugdigen met een verstandelijke beperking is niet bekend. Ook zijn er verschillende definities in gebruik. Het aantal jeugdigen met een indicatie vanwege een verstandelijke beperking en gerelateerde problematiek is wel bekend. Dit aantal is een stuk kleiner. Dordrecht telde op 1 januari 2014 ongeveer 190 jeugdigen met een indicatie verstandelijke beperking (VG). Dat is 0,8% van het totaal aantal 0 17 jarigen. Een aandeel dat gelijk is aan het landelijke percentage. Het aantal jeugdigen met een indicatie langdurige lichamelijke beperking (LG) bedraagt ongeveer tien. Het aantal jeugdigen met een indicatie langdurige zintuiglijke beperking (ZG) in Dordrecht is nihil. Tabel 6. Jeugdigen met een indicatie, per 1 januari 2014 Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ NL verstandelijke beperking aantal indicaties VG 47* 89* 54* aandeel (%) 0,8* 0,8* 0,8* 0,8 0,8 0,7 0,8 lichamelijke beperking aantal indicaties LG 2* 5* 3* aantal indicaties ZG x x x x x aandeel (%) ,1 0,1 Toelichting: kinderen (0-17 jarigen) met een geldige indicatie voor extramurale AWBZ-zorg op 1 januari 2014 met als dominante grondslag VG, LG en/of ZG. Uit privacyoverweging toont het CIZ alleen aantallen vanaf de waarde vijf en zijn de aantallen afgerond op vijftallen. Hierdoor zit er een nog grotere onzekerheidsmarge rond de cijfers op gebiedsniveau. x = waarden 0 t/m 4. - = aandeel is niet te berekenen vanwege privacymaatregelen. Bron: CIZ, Op weg naar andere zorg (2014) MEE Nederland, een stichting die mensen met een beperking ondersteunt, heeft op basis van verschillende onderzoeken een schatting gemaakt van het aantal jeugdigen met een beperking. Hierin is ook het aantal jeugdigen met een licht verstandelijke beperking meegenomen. Uit onderzoek van het SCP blijkt dat de problematiek bij licht verstandelijk gehandicapten niet verschilt met de problematiek bij zwaarder verstandelijk gehandicapten. Tabel 7 geeft deze gegevens weer. Ter verdieping is ook het aantal geschatte jeugdigen met een lichamelijke beperking opgenomen. Deze categorie beperkt zich tot jarigen, waar het bij verstandelijke beperkingen 0 tot 20 jarigen betreft. De kleur van Dordrecht

10 Tabel 7. Geschatte aantal jeugdigen (tot 20 jaar) met een beperking Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ NL licht verstandelijke beperking zwakbegaafd (IQ 70-85) 914* 1.747* 1.040* 3.701* 8.642* * VG licht (IQ 50-70) 28* 53* 31* 112* 261* 481* VG matig + ernstig (IQ < 50) 25* 49* 29* 103* 241* 446* lichamelijke beperking LG minstens één 101* 192* 114* 407* 925* 1.734* beperking LG beperkingen in 31* 58* 35* 124* 284* 533* bewegen LG beperkingen in 6* 11* 6* 23* 53* 100* verstaanbaarheid ZG in horen 20* 37* 22* 79* 181* 339* ZG in zien 63* 120* 71* 254* 575* 1.076* Toelichting: MEE Nederland baseert zich op een onderzoek van het SCP uit 2007 (Meedoen met beperkingen ) en twee onderzoeken van het SCP uit 2012 ( IQ met beperkingen. De mate van verstandelijke handicap van zorgvragers in kaart gebracht en Factsheet mensen met lichamelijke of verstandelijke beperkingen ). Landelijke cijfers zijn op basis van het aantal inwoners vertaald naar gemeenten. De cijfers van gemeenten zijn dus schattingen en kunnen onderling niet vergeleken worden omdat het aantal jeugdigen met een beperking ook samenhangt met de samenstelling van de bevolking. Daarnaast kunnen jeugdigen meerdere beperkingen hebben. De cijfers van verschillende beperkingen kunnen daarom niet bij elkaar worden opgeteld. Bron: MEE Nederland, 2013 Lage onderwijsvorm Laag onderwijs verwijst naar het leerwegondersteunend onderwijs (vo lwoo), praktijkonderwijs (vo praktijkonderwijs), voorbereidend speciaal onderwijs (vso) en voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo). Het (v)so cluster III betreft leerlingen met lichamelijke of verstandelijke beperkingen, langdurig zieke kinderen of leerlingen met epilepsie. Het (v)so cluster IV betreft zeer moeilijk opvoedbare kinderen, kinderen met psychiatrische stoornissen of ernstige gedragsproblemen, langdurig zieke kinderen zonder een lichamelijke beperking en scholen die verbonden zijn aan pedologische instituten. In volgden jeugdigen (12,8%) in de leeftijd van 5 tot 23 jaar laag onderwijs. Daarmee scoort Dordrecht iets hoger ten opzichte van het aantal jeugdigen in de regio Drechtsteden (12,5%) en Zuid-Holland Zuid (12,5%). Tabel 8. Jeugdigen die een lage onderwijsvorm volgen, schooljaar Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ vo lwoo 170* 329* 161* vo praktijkonderwijs 71* 138* 67* (v)so cluster III 18* 36* 18* (v)so cluster IV 36* 70* 34* vo vmbo 514* 999* 488* totaal 809* 1.572* 768* aandeel (%) 12,8* 12,8* 12,8* 12,8 12,5 12,5 Toelichting: betreft de gemeente waar de persoon woonachtig is. Er zijn geen gegevens op landelijk niveau beschikbaar. Bron: Leerlingen Basis Administratie (leeftijd 5-23 jaar) en CBS (verkregen via Dienst Gezondheid en Jeugd ZHZ) Gebiedsanalyse Jeugd

11 Voortijdige schoolverlaters Voortijdig schoolverlaters zijn jeugdigen van 12 tot 23 jaar die het onderwijs verlaten zonder een startkwalificatie behaald te hebben. Een startkwalificatie is een diploma op minimaal havo- of vwo-niveau of een diploma op mbo-2 niveau of hoger. 46 VO Voortijdige schoolverlaters MBO In het schooljaar verlieten 314 leerlingen in Dordrecht voortijdig hun opleiding aan het voortgezet onderwijs of mbo. Dat is 3,3% van het totaal aantal leerlingen in de gemeente Dordrecht. Op landelijk en in regionaal niveau ligt dit percentage lager. Uitval vindt vooral plaats onder leerlingen op het mbo. Tabel 9. Voortijdig schoolverlaters, schooljaar aantal aandeel (%) vo mbo totaal vo mbo totaal Centrum 12* 67* 78* 0,7* 9,1* 3,3* Oost 21* 125* 147* 0,7* 9,1* 3,3* West 13* 76* 89* 0,7* 9,1* 3,3* Dordrecht ,7 9,1 3,3 Drechtsteden ,6 7,5 2,7 Zuid-Holland Zuid ,6 6,4 2,3 Nederland ,6 5,7 2,1 Toelichting: aandeel is gepercenteerd op het totaal aantal leerlingen op het vo en mbo. Met ingang van schooljaar is de meetmethode waarmee het aantal voortijdig schoolverlaters bepaald wordt, aangepast. Hierdoor is een trendbreuk ontstaan en is het niet mogelijk een ontwikkeling weer te geven. Bron: DUO Jeugdwerkloosheid Op 1 januari 2014 stonden 589 jeugdigen jonger dan 27 jaar als niet-werkende werkzoekenden ingeschreven in Dordrecht. Duidelijk meer dan in de regio. Niet-werkende werkzoekenden zijn mensen die als werkzoekende bij het UWV WERKbedrijf staan ingeschreven. Net als in de regio neemt het aantal jonge nietwerkende werkzoekenden toe in Dordrecht, op een daling in 2010 en 2011 na. In alle drie de gebieden is jeugdwerkloosheid een aandachtspunt. Tabel 10. Niet-werkende werkzoekenden (15-26 jaar), per 1 janauari 2014 Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ aantal 169* 257* 163* aandeel (%) 3,4* 3,4* 3,4* 3,4 2,8 2,7 Bron: UWV WERKbedrijf, CBS (verkregen via Tympaan Instituut) Ongeveer 580 jeugdigen jonger dan 25 jaar ontvingen in 2013 een Wajong-uitkering. Het aantal jeugdigen met een Wajong-uitkering groeit sterk, net als in de regio Drechtsteden en Zuid-Holland Zuid. Tabel 11. Aantal Wajong-uitkeringen voor jeugdigen (jonger dan 25 jaar), 2013 Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ aantal 151* 267* 162* Toelichting: cijfers zijn afgerond op tientallen Bron: CBS (verkregen via Tympaan Instituut) De kleur van Dordrecht

12 2b. Risicofactoren bij de ouder/opvoeder(s) Kenmerken van de ouder/opvoeder(s) zijn inherent verbonden aan de ontwikkeling van de jeugdige en het ontstaan van eventuele opvoed- en ontwikkelingsproblemen. 1 Risicofactoren zijn: gezinnen waar verslaving voorkomt, ouders die lichamelijke of psychische problemen hebben en wanneer er sprake is van een tienermoeder of een eenoudergezin. Het aantal echtscheidingen is hier ook opgenomen ter verdieping. Buurtkenmerken doen er nauwelijks toe bij de voorspelling van ernstige problemen. Alleen bij gezinnen die wonen in een buurt waar het inkomen gemiddeld laag is, is de kans op problemen iets groter. We nemen daarom ook armoede, gezinnen met schulden en huisuitzettingen mee. 1 Bot e.a. (2013). Terecht in de Jeugdzorg. Voorspellers van kind- en opvoedproblematiek en jeugdzorggebruik. Den Haag: SCP Verslavingen Het hebben van een verslaafde ouder/opvoeder(s) is een risicofactor voor ernstige ontwikkelings- en opvoedproblemen bij een jeugdige. Verslaving is echter lastig in beeld te brengen. Het speelt zich vaak af achter de voordeur. De Dienst Gezondheid en Jeugd Zuid-Holland Zuid (DG&J) heeft zo goed mogelijk de aantallen ouders/ opvoeders met een verslaving in beeld gebracht via de Gezondheidsmonitor. De DG&J heeft niet direct gevraagd naar verslaving. Er is een combinatie gemaakt van de volgende indicatoren: zware rokers, alcoholgebruik dat door de omgeving als probleem wordt ervaren, harddruggebruik in de afgelopen vier weken en/of bezoek in afgelopen jaar aan CAD/verslavingszorg. Zwaar roken is meegenomen omdat dit duidt op verslavingsgevoeligheid van ouders en omdat roken tijdens de zwangerschap gevolgen kan hebben. Kinderen en jongeren die opgroeien met een (chronisch) ziek of verslaafd gezinslid hebben vaak taken en zorgen die niet passen bij de leeftijd. Eigen ontplooiing en ontspanning komen in het gedrang. Ook schoolprestaties kunnen er onder lijden. Veel jonge mantelzorgers kampen met psychosociale problemen. Een deel van hen loopt blijvende schade op. Bron: factsheet Jonge mantelzorgers, Movisie 2010 Gebiedsanalyse Jeugd

13 In 2012 telde Dordrecht, volgens deze definitie, ouders/opvoeders met een verslaving. Het aandeel ouders/opvoeders met een verslaving ligt in Dordrecht wat hoger dan in de regio Zuid-Holland Zuid. Dit percentage in Dordrecht is 4,8% tegenover 4,5% in de Drechtsteden en 4,4% in Zuid-Holland Zuid. Tabel 12. Inwoners met een verslaving en thuiswonende kinderen, 2012 Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ aantal 373* 755* 412* aandeel (%) 4,8* 4,8* 4,8* 4,8 4,5 4,4 Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2012, Dienst Gezondheid & Jeugd ZHZ Het aandeel ouders met lichamelijke problemen is een stuk hoger. Lichamelijke en/of psychische problemen Het aantal ouders/opvoeders met lichamelijke problemen was in Het gaat om inwoners met thuiswonende kinderen. Dit is een percentage van 12,0% in Dordrecht: een stuk hoger ten opzichte van de regio Drechtsteden (10,5%) en Zuid-Holland Zuid (8,9%). Het aantal ouders/opvoeders met psychische problemen ligt in de gemeente op hetzelfde niveau als in de regio Zuid-Holland Zuid: 6,2% van de inwoners met thuiswonende kinderen heeft psychische problemen in Dordrecht. In de Drechtsteden ligt dit percentage op 6,7%. Tabel 13. Inwoners met problemen en thuiswonende kinderen, 2012 Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ lichamelijke problemen aantal 740* 1.495* 815* aandeel (%) 12,0* 12,0* 12,0* 12,0 10,5 8,9 psychische problemen aantal 452* 913* 497* aandeel (%) 6,2* 6,2* 6,2* 6,2 6,7 6,3 Toelichting: Lichamelijk probleem = minimaal één chronische aandoening en sterk belemmerd door hun beperking. Psychisch probleem = in het afgelopen jaar voor zichzelf hulp gezocht bij RIAGG, GGZ, een vrijgevestigde psycholoog of een vrijgevestigde psychiater. Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2012, Dienst Gezondheid & Jeugd ZHZ De kleur van Dordrecht

14 24Dordrecht AV 16 ZHZ 74 NL Bron: CBS Tienermoederschap In 2013 waren er 24 tienermoeders (moeders jonger dan 20 jaar) in Dordrecht. Zowel in Dordrecht als in de regio, is er sprake van een dalende trend. Figuur 2 Ontwikkeling aantal tienermoeders jonger dan 20 jaar (index, 2007=100) Index Dordrecht Index Zuid-Holland Zuid Index Drechtsteden Index Nederland Eenoudergezinnen Het aantal eenoudergezinnen is de laatste jaren stabiel in Dordrecht. In 2013 bedroeg het Dat is een groei van 1% ten opzichte van Op 1 januari 2013 groeiden jeugdigen (17%) op in een eenoudergezin in Dordrecht. In de regio Drechtsteden is dit aandeel 15% en in Zuid-Holland Zuid 12%. Meer dan de helft van de eenoudergezinnen (2.240) heeft één kind. Tabel 14. Inwoners met een verslaving en thuiswonende kinderen, 2012 Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ NL 1 kind 521* 1.086* 633* kinderen 258* 537* 313* of meer kinderen 83* 173* 101* totaal 862* 1.796* 1.047* aandeel (%) a 17* 17* 17* a Betreft het aandeel kinderen van 0-25 jaar dat in een eenoudergezin woont Bron: CBS Figuur 3. Ontwikkeling aantal eenoudergezinnen met kinderen van 0-25 jaar (index, 2011=100) Index Dordrecht Index Zuid-Holland Zuid Index Drechtsteden Index Nederland Gebiedsanalyse Jeugd Bron: CBS

15 2 Spruijt, E (2010). Handboek scheiden en kinderen. Via 3 Fischer et al. (2001). Ouderlijke echtscheiding en de levensloop van kinderen; negatieve gevolgen of schijnverbanden. Via Echtscheidingen Een ouderlijke echtscheiding brengt voor jeugdigen veel veranderingen met zich mee. Dit kan een gevoel van verlies en rouw- en schuldgevoelens oproepen. 2 Wanneer de ouders ernstige conflicten hebben en het kind wordt ingezet in de onderlinge strijd tussen de ouders, spreekt men van een vechtscheiding. Deze conflicten leiden bij jeugdigen vooral tot gedragsproblemen en een lager opleidingsniveau. 3 Vooral in West is dit een aandachtspunt. Er zijn alleen gegevens bekend over het aantal echtscheidingen. Niet over het verloop van deze scheidingen. Het aantal echtscheidingen waar minderjarigen bij betrokken zijn laat een fluctuerend beeld zien. Na een korte daling van twee jaar, nam het aantal in 2012 weer toe in Dordrecht. In 2012 vonden 142 echtscheidingen in de gemeente plaats. Hierbij waren 244 kinderen van 0-18 jaar betrokken (1,0%). In de regio en landelijk is dit aandeel hetzelfde. Dordrecht Tabel 15. Echtscheidingen met kinderen van 0-18 jaar, 2012 Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ NL aantal 35* 67* 40* ,0% DS ZHZ ,0% NL ,9% 11,8% aantal 61* 114* 69* betrokken kinderen aandeel (%) 1,0* 1,0* 1,0* 1,0 1,0 1,0 1,0 Bron: CBS Kans op armoede Er wordt gesproken over kans op armoede wanneer het inkomen in een meerpersoonshuishouden tot 120 procent van het sociaal minimum is. Het Centraal Bureau voor de Statistiek schat het aantal jeugdigen in 2011 met kans op armoede in Dordrecht op ongeveer Hiermee is het aandeel hoger dan gemiddeld in de Drechtsteden en in Nederland. Tot 2009 nam dit aantal af. Na 2009 zien we een lichte stijging in het aantal jeugdigen dat kans heeft op armoede. Toelichting: aantallen zijn afgerond op veelvouden van 100. Het aandeel is hierdoor indicatief en er zit een nog grotere onzekerheidsmarge rond de cijfers op gebiedsniveau. Bron: CBS De kleur van Dordrecht

16 Gezinnen met schulden Op basis van een extra analyse van de Monitor Sociaal, zien we dat één op de tien huishoudens met jeugdigen in Dordrecht schulden moet maken om rond te komen. In Centrum en West is dit aandeel iets groter dan in Oost. Tabel 16. Aandeel huishoudens met thuiswonende kinderen (jonger dan 23 jaar) dat schulden moet maken Centrum Oost West Dordrecht DS aandeel (%) Bron: OCD, Monitor sociaal 2013 Huisuitzettingen Precieze cijfers over huisuitzettingen zijn te verkrijgen bij verschillende woningcorporaties. Voor deze analyse zijn cijfers opgevraagd bij de DG&J ZHZ. Het gaat om meldingen die binnen zijn gekomen via het lokaal zorgnetwerk. De cijfers geven een indicatie voor de verdeling van de problematiek over de gebieden. In Centrum en West zijn beduidend meer meldingen gedaan dan in Oost. Tabel 17. Preventie huisuitzettingen, 2013 preventie huisuitzettingen preventie huisuitzettingen met kinderen Centrum Oost West Dordrecht Bron: Maatschappelijke zorg/gsb lokaal gezondheidsbeleid Dordrecht 2013 (verkregen via Dienst Gezondheid en Jeugd ZHZ) Gebiedsanalyse Jeugd

17 De kleur van Dordrecht

18 3. Gebruik Jeugdhulp Gezinnen met ernstige problemen kunnen aanspraak maken op gespecialiseerde jeugdhulp. Er is echter sprake van een gat tussen gerapporteerde problemen en het werkelijke gebruik van jeugdhulp. Sommige gezinnen doen vaker een beroep op jeugdhulp dan anderen, terwijl de problematiek even zwaar of soms zelfs minder zwaar is. Verschillende factoren kunnen hieraan ten grondslag liggen. Zo is het mogelijk dat de ouder/ opvoeder(s) het probleem onderschatten en er vanuit gaan dat het vanzelf oplost. Professionele hulp wordt dan ook niet gezocht. Met name migrantengezinnen, waar sprake is van ernstige kind- en opvoedproblematiek, maken minder gebruik van jeugdhulp. Het aantal jeugdigen dat gebruik maakt van jeugdhulp is, op hoofdlijnen, bekend. Cijfers van de Jeugdmonitor van het CBS, waar ook de meicirculaire op is gebaseerd, zijn de meest betrouwbare cijfers. Het CBS rapporteert over jeugdhulp op basis van de drie huidige financieringsbronnen: 1. begrotingsgefinancierde jeugdhulp (provinciaal en Rijk); 2. hulp via de Zorgverzekeringswet (eerste lijns en tweede lijns); 3. AWBZ gefinancierde jeugdhulp. Handleiding bij de cijfers: - De aantallen jeugdigen per vorm kunnen niet opgeteld worden omdat er overlap is. Een jeugdige kan bijvoorbeeld tegelijkertijd een vorm van AWBZjeugdhulp èn een vorm van begrotingsgefinancierde jeugdhulp ontvangen. Deze overlap kan op basis van de huidige cijfers niet in beeld gebracht worden. - De cijfers die gepresenteerd worden, bestrijken één jaar. Terwijl gebruik van jeugdhulp per jaar sterk kan fluctueren: een gemeente kan in het ene jaar geen jeugdigen in een JeugdzorgPlus-instelling hebben en in het jaar daarop zes. - Het zijn cijfers op gemeentelijk niveau. Alleen wat betreft het provinciale deel van de begrotingsgefinancierde jeugdhulp kunnen we voor Dordrecht een goed onderbouwde verdeling maken naar gebied. Dit hebben we gedaan op basis van de stapelingsmonitor van het CBS. In deze monitor wordt namelijk, op wijkniveau, het aantal gezinnen met provinciale jeugdzorg vermeld. De overige cijfers zijn geëxtrapoleerd op basis van aantallen jeugdigen Figuur 4. Aantal jeugdigen in jeugdhulp in Dordrecht, per financieringsvorm Provincie Rijk ZvW, 1 e lijns ZvW, 2 e lijns AWBZ Begrotingsgefinancierde jeugdhulp Begrotingsgefinancierde jeugdhulp omvat provinciaalgefinancierde jeugdhulp en rijksgefinancierde jeugdhulp. In 2012 zijn in Dordrecht ongeveer 20 nieuwe jeugdigen in een JeugdzorgPlus-instelling, ofwel rijksgefinancierde zorg, geplaatst. JeugzorgPlus is een zeer intensieve vorm van gespecialiseerde jeugdhulp waarbij de vrijheden van de jeugdige kunnen worden ingeperkt zodat de jeugdige de hulp krijgt die hij/zij nodig heeft. JeugdzorgPlus-instellingen in deze regio zijn bijvoorbeeld: Schakenbosch, Horizon en De Hoenderloo Groep. Gebiedsanalyse Jeugd

19 In datzelfde jaar vallen ongeveer 915 jeugdigen onder provinciaalgefinancierde jeugdhulp, die mogelijk gebruik maken van meerdere vormen van provinciale jeugdhulp tegelijkertijd. Dat is 3,8% van het totaal aantal jeugdigen in de gemeente. Het aandeel ligt daarmee een stuk hoger dan in de regio en in het land. We zien dat verhoudingsgewijs in Centrum het meest gebruik wordt gemaakt van provinciale jeugdzorg, op de voet gevolgd door West. In Oost is het gebruik beduidend lager. Onder het provinciaalgefinancierd aanbod jeugdhulp valt: Begrotingsgefinancierde jeugdzorg = provinciaalgefinancieerd + rijksgefinancieerd 1. Ambulante jeugdhulp: hulp gericht op gezinnen. De hulpverlening bijvoorbeeld bij spijbelen, ruzie met ouders of een lichte depressie vindt plaats in de thuissituatie en is vooral kindgericht. Het kind (tot 18 jaar) woont thuis, kan naar school of werk en heeft afspraken met een jeugdhulpinstelling. Bij Intensieve Ambulante Jeugdhulp wordt niet alleen het aangemelde kind maar ook de overige gezinsleden bij de behandeling betrokken. 2. Daghulp: het kind woont in deze hulpvorm thuis en ontvangt de zorg overdag in een instelling in de vorm van daghulp. Een voorbeeld hiervan is het medisch kinderdagverblijf, ook wel verblijf deeltijd genoemd. 3. Pleegzorg: een kind gaat tijdelijk in een ander gezin wonen. Wanneer er problemen zijn in een gezin, wordt altijd eerst gekeken of deze thuis opgelost kunnen worden. Kan dat niet, dan wordt gekeken naar pleegzorg als mogelijke oplossing. In het geval van pleegzorg nemen de pleegouders (tijdelijk) de opvoeding en verzorging van het kind op zich. Het is een vorm van opvang die het dichtst bij de natuurlijke gezinssituatie blijft. 4. Residentiële jeugdhulp: hulpverlening waarbij kinderen en jeugdigen, op vrijwillige of gedwongen basis, (tijdelijk) dag en nacht buiten hun eigen omgeving verblijven. 5. Jeugdbescherming: om de ontwikkeling van een jeugdige veilig te stellen, kan de rechter de jeugdbeschermingsmaatregelen opleggen: ondertoezichtstelling (ontheffing en ontzetting uit het ouderlijk gezag zijn zwaardere maatregelen) of een maatregel waarbij het gezag van ouder/opvoeder(s) over de kind(eren) wordt beperkt om de ontwikkeling van een jeugdige veilig te stellen (voogdij). 6. Jeugdreclassering: een combinatie van intensieve begeleiding en controle voor jeugdigen die veroordeeld zijn of verdacht worden van een strafbaar feit. Voorbeelden van instellingen zijn, naast Bureau Jeugdzorg, Trivium en Horizon. a JeugdzorgPlus betreft alleen instroom. Kinderen die al in 2011 deze zorgvorm ontvingen en dit ook in (een deel van) 2012 ontvingen zijn hierbij niet meegeteld. Toelichting: zorg zoals bedoeld en beschreven is in de Wet op de Jeugdzorg (2005). De cijfers zijn naar boven afgerond. De weergegeven waarde 5 heeft daarmee de betekenis zeven of minder, maar niet nul. Hierdoor zit er een nog grotere onzekerheidsmarge rond de cijfers op gebiedsniveau. Het aandeel (op de totale groep 0-17 jarigen) is berekend op basis van een afgerond aantal en daarom indicatief. Bron: CBS, 7 maart 2014 (laatste levering tot nu toe voor provinciale jeugdhulp), verdeling provinciale jeugdhulp op basis van de stapelingsmonitor, tabel Tabel 18. Jeugdhulpcliënten, gebruik in begrotingsgefinancierde jeugdhulp in 2012 Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ NL provincie ambulante jeugdhulp daghulp pleegzorg residentiële jeugdhulp totaal Jeugd en Opvoedhulp ondertoezichtstelling (OTS) voogdij jeugdreclassering totaal Bureau Jeugdzorg totaal aandeel (%) 5,4 3,1 4,8 3,8 2,8 2,5 3,0 rijk JeugdzorgPlus a 5* 9* 6* aandeel (%) 0,08* 0,08* 0,08* 0,08 0,04 0,03 0,05 De kleur van Dordrecht

20 Ter verdieping van de begrotingsgefinancierde jeugdhulp, wordt ook gekeken naar kindermishandeling, Bureau Halt en jeugdoverlast. Kindermishandeling Een veilige omgeving is essentieel voor een kind om zich optimaal te kunnen ontwikkelen. Het ontbreken daarvan, zoals in het geval van kindermishandeling, kent ernstige gevolgen. Kindermishandeling is, net als verslaving, moeilijk in kaart te brengen. Het speelt zich vaak af achter gesloten deuren. Om toch een goed beeld te krijgen van de situatie, is gekeken naar het aantal onderzoeken dat is uitgevoerd na een melding in het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK). Door een goede aanpak van kindermishandeling kan uiteindelijk het aantal onder-toezichtstellingen (OTS-en) en het aantal voogdijmaatregelen afnemen. Meldingen bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) kunnen door kinderen zelf worden gedaan, of kunnen over mishandelde kinderen gaan. De politie is de belangrijkste melder van kindermishandeling bij het AMK. In Dordrecht is het aandeel jeugdigen dat betrokken is bij een onderzoek naar aanleiding van een melding bij het AMK groter dan in de Drechtsteden en in Zuid-Holland Zuid. Tabel 19. Onderzoeken en daarbij betrokken jeugdigen, 2013 Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ aantal onderzoeken 158* 295* 179* aantal jeugdigen 263* 490* 298* aandeel (%) 4,3* 4,3* 4,3* 4,3 3,5 2,8 Toelichting: het betreft het aantal onderzoeken dat in 2013 heeft plaatsgevonden na een melding bij het AMK (Advies- en Meldpunt Kindermishandeling). Het aandeel is gepercenteerd op de totale groep 0-17 jarigen. Bron: Bureau Jeugdzorg, Factsheet AMK Regio Zuid-Holland Zuid 2013 Bureau Halt Halt staat letterlijk voor Het ALTernatief. Bureau Halt zorgt, op het snijvlak van repressie en preventie van jeugdcriminaliteit, voor bewustwording en gedragsbeïnvloeding van jeugdigen en hun ouder/opvoeder(s). Als rechtspersoon met een wettelijke taak levert Halt kortlopende, laagdrempelige interventies ter voorkoming, bestrijding en bestraffing van jeugdcriminaliteit. Jeugdigen van 12 tot 18 jaar krijgen de mogelijkheid om recht te zetten wat zij fout deden, zonder dat zij meteen een strafblad krijgen. Hiertoe voeren zij een leer- en/of werkstraf uit, bieden excuses aan en vergoeden de schade aan de benadeelde. Het doel is het terugdringen van jeugdcriminaliteit en zo een bijdrage leveren aan een veilige en leefbare samenleving (bron: Bureau Halt werkt veelvuldig samen met ouders/opvoeders, docenten, politie en andere professionals die een grote invloed hebben op de ontwikkeling van het normbesef en gedragsbewustzijn bij jeugdigen. Bij een vermoeden van achterliggende problemen verwijst Halt door naar de jeugdhulpverlening. In 2013 zijn in Dordrecht 271 jeugdigen door de politie verwezen naar Bureau Halt. In de regio Drechtsteden waren dit in totaal 498 jeugdigen en in Zuid-Holland Zuid bedroeg het aantal 845. Daarmee is het aandeel in Dordrecht iets hoger dan in de Drechtsteden en Zuid-Holland Zuid. Gebiedsanalyse Jeugd

21 Tabel 20. Verwijzingen naar Bureau Halt, 2013 Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ aantal 67* 140* 64* aandeel (%) 1,1* 1,1* 1,1* 1,1 0,9 0,8 Toelichting: het aandeel is gepercenteerd op de totale groep 0-17 jarigen Bron: Bureau Halt (verkregen via Tympaan Instituut) Jeugdoverlast Jeugdcriminaliteit zorgt vaak voor overlast en onveiligheidsgevoelens bij mensen. Bij jeugdoverlast gaat het om de beleving van mensen. Een subjectief gevoel, dat niet per se hoeft overeen te stemmen met het objectieve aantal strafbare feiten. Veiligheidsbeleving is een bonte verzameling van gedachten, percepties, emoties en gevoelens. En bovendien is die verzameling voor elke persoon en ook voor elke situatie verschillend. Het gevoel veilig te zijn, is een basale menselijke behoefte. Daar tegenover staat dat een gevoel van onveiligheid juist zand in de maatschappelijke machinerie kan gooien en het welbevinden van mensen kan aantasten. In Dordrecht zijn in meldingen van jeugdoverlast gedaan bij de politie. Het aandeel meldingen van jeugdoverlast in Dordrecht ligt hoger dan in de Drechtsteden en Zuid-Holland Zuid. In West is er vooral overlast van 12-minners. In Centrum is met name de Lijnbaan/Bleijenhoek kwetsbaar door probleemjeugd. Tabel 21. Meldingen van jeugdoverlast, 2012 Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ aantal 407* 399* 679* aandeel (%) 1,3* 1,3* 1,3* 1,3 1,1 1,0 Toelichting: het aandeel is gepercenteerd op de totale bevolking Bron: Korps Landelijke Politiediensten (verkregen via Tympaan Instituut) 4 Jeugdhulp via Zorgverzekeringswet De meeste jeugdigen in de gemeente Dordrecht, die een beroep doen op jeugdhulp, krijgen hulp via de Zorgverzekeringswet. Het gaat hierbij om geestelijke gezondheidszorg (jeugd-ggz) waarbij de psychische aandoening van jeugdigen zo ernstig kan zijn, dat zij hierdoor in hun ontwikkeling worden bedreigd. De psychische aandoeningen die behandeld worden in de jeugd-ggz, zijn zeer divers en kunnen sterk variëren in duur. Duurt een behandeling met verblijf langer dan een jaar, dan valt deze zorg onder de AWBZ. 4 In Dordrecht is het beroep op tweede lijnszorg via de Zorgverzekeringswet iets lager dan in de Drechtsteden, Zuid-Holland Zuid en Nederland. De kleur van Dordrecht

22 Tabel 22. Jeugdhulpcliënten, gebruik van zorg via Zorgverzekeringswet in 2011 Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ NL eerste lijn 130* 240* 150* aandeel eerste lijn (%) 2,1* 2,1* 2,1* 2,1 2,1 2,0 1,8 tweede lijn zonder verblijf 340* 640* 385* tweede lijn met verblijf 10* 15* 10* totaal tweede lijn 345* 650* 395* aandeel tweede lijn (%) 5,7* 5,7* 5,7* 5,7 5,9 5,9 6,2 Toelichting: de cijfers zijn naar boven afgerond. De weergegeven waarde 5 heeft daarmee de betekenis zeven of minder, maar niet nul. Hierdoor zit er een nog grotere onzekerheidsmarge rond de cijfers op gebiedsniveau. Het aandeel (op de totale groep 0-17 jarigen) is berekend op basis van een afgerond aantal en daarom indicatief. Bron: voor eerste lijn: CBS 15 januari 2014, voor tweede lijn: CBS 5 juni 2013 (laatste levering jeugdhulp via ZVW) AWBZ gefinancierde jeugdhulp Wanneer een jeugdige zorg nodig heeft vanwege een beperking, kan die zorg verkregen worden op grond van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Nu de AWBZ verdwijnt, komt een deel van deze zeer diverse groep per 1 januari 2015 onder de Jeugdwet te vallen. 5 5 Het andere deel zal vallen onder de Wet langdurige zorg. Alleen de meest kwetsbare kinderen en jongeren met (zeer) ernstige verstandelijke of ernstige meervoudige beperkingen krijgen straks zorg uit de nieuwe Wet langdurige zorg (Wlz, voorheen aangeduid met kern-awbz ). Zij hebben levensbreed en levenslang zorg en ondersteuning nodig. De groep jeugdigen met een beperking is zeer divers, zowel in omvang als wat betreft de soort aandoening. Het gaat om kinderen en jongeren met een (licht) verstandelijke beperking, zintuiglijke beperking, lichamelijke beperking (ook nietaangeboren hersenletsel), een chronische ziekte en een psychiatrische aandoening. Jeugdigen met een beperking maken gebruik van verschillende soorten AWBZ-hulp en -ondersteuning, zoals begeleiding, persoonlijke verzorging, kortdurend verblijf (logeren) en behandeling. Circa 500 jeugdigen in Dordrecht maken gebruik van zorg via AWBZ in Dat is een percentage van 2,1%. Dat betekent dat in de gemeente Dordrecht evenveel gebruik wordt gemaakt van AWBZ gefinancierde jeugdhulp dan gemiddeld in de Drechtsteden of Zuid-Holland Zuid, waar het percentage 2,0% is. Tabel 23. Jeugdhulpcliënten, gebruik van zorg via AWBZ in 2011 Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ NL zonder verblijf 110* 210* 125* met verblijf 15* 25* 15* totaal 125* 235* 140* aandeel (%) 2,1* 2,1* 2,1* 2,1 2,0 2,0 2,4 Toelichting: de cijfers zijn naar boven afgerond. De weergegeven waarde 5 heeft daarmee de betekenis zeven of minder, maar niet nul. Hierdoor zit er een nog grotere onzekerheidsmarge rond de cijfers op gebiedsniveau. Het aandeel (op de totale groep 0-17 jarigen) is berekend op basis van een afgerond aantal en daarom indicatief. Bron: CBS, 15 januari 2014 (laatste uitgebreide levering met uitsplitsing naar met en zonder verblijf) Gebiedsanalyse Jeugd

23 Preventieve jeugdhulp Een kind of jongere staat niet op zichzelf. Het maakt deel uit van een breed sociaal netwerk, waaronder het gezin/opvoeder(s), school, vrienden en de buurt. De jeugdteams moeten aansluiten bij deze lokale situatie en bij de aanwezige preventieve activiteiten. Preventie is één van de kernpunten van de transformatie: effectieve inzet op preventie voorkomt dat zwaardere jeugdhulp ingezet hoeft te worden. In de opmars naar 2015 en ook daarna zullen de accenten van preventie opnieuw vorm moeten krijgen. Om een beeld te kunnen vormen van preventie en het gebruik daarvan, worden vier huidige vormen nader toegelicht: 1. algemeen maatschappelijk werk; 2. schoolmaatschappelijk werk; 3. begeleiding van gezinnen; 4. Jeugd Preventie Team. Algemeen maatschappelijk werk Volgens het Nederlands Jeugd Instituut (NJI) is een goede ouder-kind relatie een belangrijke beschermende factor voor de positieve ontwikkeling van jeugdigen. In 2012 waren 53 dossiers bekend bij Algemeen maatschappelijk werk in Dordrecht, waarbij problemen met ouder-kind relatie centraal stonden. Na een stijging is het aantal dossiers met ouder-kind problematiek in 2012 weer wat gedaald, zo blijkt uit figuur 5. Tabel 24. Dossiers bij Algemeen Maatschappelijk Werk met eerste problematiek relatie ouder-kind of opvoeding, 2012 Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ aantal 13* 26* 14* aandeel (%) 0,3* 0,3* 0,3* 0,3 0,5 0,5 Toelichting: het aandeel is gepercenteerd op het aantal gezinnen met jeugdigen Bron: Tympaan Instituut Figuur 5. Ontwikkeling aantal dossiers bij Algemeen Maatschappelijk Werk met eerste problematiek relatie ouder-kind of opvoeding (index, 2009=100) Index Dordrecht Bron: Tympaan Instituut Index Drechtsteden Index Zuid-Holland Zuid ex Drechtsteden Index Zuid-Holland Zuid De kleur van Dordrecht

24 Schoolmaatschappelijk werk In 2012 waren 619 leerlingen op de basisschool en 845 leerlingen in het voortgezet onderwijs aangemeld voor een traject van het Schoolmaatschappelijk werk (SMW). Zowel in Dordrecht als in de regio is een duidelijk stijgende lijn te zien. Tabel 25. Door Schoolmaatschappelijk Werk begeleide leerlingen, 2012 Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ basisonderwijs aantal 155* 289* 175* aandeel (%) 2,6* 2,6* 2,6* 2,6 1,7 1,1 voortgezet onderwijs aantal 211* 395* 239* aandeel (%) 3,5* 3,5* 3,5* 3,5 1,6 1,0 Toelichting: betreft schoollocatie. Het aandeel is gepercenteerd op de totale groep 0-17 jarigen. Bron: Tympaan Instituut Figuur 6. Ontwikkeling aantal door Schoolmaatschappelijk Werk begeleide leerlingen (index, 2008=100) Index bo Dordrecht Index vo Dordrecht Bron: Tympaan Instituut Index bo Drechtsteden Index vo Drechtsteden Index bo Zuid-Holland Zuid Index vo Zuid-Holland Zuid Gezinsbegeleiding Honderddertig gezinnen werden in 2012 in Dordrecht begeleid (bijvoorbeeld door ReSet). Gezinsbegeleiding richt zich op de begeleiding van autochtone en allochtone ouders/opvoeders in risicogezinnen met kinderen in de leeftijd van 0 tot 19 jaar. In deze gezinnen is (nog) geen sprake van ernstige opgroei- of opvoedproblematiek. Het aantal gezinnen dat begeleiding krijgt daalt enigszins, na een enorme stijging. Die stijging is mogelijk te verklaren door de subsidie die destijds via de provincie beschikbaar kwam. Tabel 26. Risicogezinnen in begeleiding, 2012 Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ aantal 32* 63* 35* aandeel (%) 0,7* 0,7* 0,7* 0,7 0,7 0,5 Toelichting: het aandeel is gepercenteerd op het aantal gezinnen met jeugdigen Bron: Tympaan Instituut Gebiedsanalyse Jeugd

25 Figuur 7. Ontwikkeling aantal risicogezinnen in begeleiding (index, 2007=100) Index Dordrecht Bron: Tympaan Instituut Index Drechtsteden Index Zuid-Holland Zuid Samenwerkingsverband tussen de politie Zuid-Holland Zuid en Bureau Jeugdzorg Zuid-Holland Jeugd Preventie Team Het Jeugd Preventie Team (JPT) is een samenwerkingsverband tussen de politie Zuid-Holland-Zuid en Bureau Jeugdzorg Zuid-Holland. Het JPT begeleidt jeugdigen die in aanraking zijn gekomen met de politie en dreigen af te glijden richting de criminaliteit. Het JPT werkt dus preventief. De begeleiding is outreachend, praktisch, concreet en richt zich op drie leefgebieden: thuis, school of werk en vrijetijdsbesteding. Medewerkers van de politie Zuid-Holland Zuid kunnen rechtstreeks jeugdigen aanmelden bij het JPT. Ook via de sociale netwerken waar de politie deel van uitmaakt kunnen jeugdigen voor het JPT worden aangemeld. Waar nodig werkt het JPT samen met Bureau Halt, de Raad voor de Kinderbescherming, het Openbaar Ministerie, Leerplicht en andere partners. In 2012 waren 133 jeugdigen in Dordrecht in begeleiding bij het JPT. Tabel 27. Jeugdigen in JPT, 2012 Centrum Oost West Dordrecht DS ZHZ aantal 33* 62* 38* aandeel (%) 0,5* 0,5* 0,5* 0,5 0,4 0,4 Toelichting: het aandeel is gepercenteerd op de totale groep 0-17 jarigen Bron: Tympaan Instituut 120 Figuur 8. Ontwikkeling aantal jeugdigen in JPT (index, 2007=100) Index Dordrecht Index Drechtsteden Index Zuid-Holland Zuid Bron: Tympaan Instituut De kleur van Dordrecht