Openbaar Primair Onderwijs Alkmaar

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Openbaar Primair Onderwijs Alkmaar"

Transcriptie

1 OBS De Kennemerpoort, Alkmaar Hofdijkstraat 12, 1814 EC Alkmaar, tel Blekerskade 12, 1814 TJ Alkmaar, tel Lindenlaan 101, 1815 HE Alkmaar, tel directie@dekennemerpoort.nl website : Openbaar Primair Onderwijs Alkmaar OBS de Kennemerpoort Begeleiding (beginnende) geletterdheid Tevens Protocol lees- en/of spellingzwakke / dyslectische kinderen groep 1 t/m 4 OBS de Kennemerpoort Bewerking: 18 januari 2007

2 Woord vooraf Met het protocol Begeleiding (beginnende) geletterdheid dat voor u ligt, is een beleidslijn voor de openbare scholen primair onderwijs in Alkmaar ontstaan. Met deze beleidslijn kunnen alle scholen ressorterend onder de bestuurscommissie Openbaar Primair Onderwijs Alkmaar (OPOA) eenzelfde lijn aanhouden in de signalering van eventuele lees- en spellingproblemen of dyslexie bij leerlingen in groep 1 tot en met groep 4. Daarnaast biedt het protocol ook in de begeleiding van deze leerlingen een doorgaande lijn en houvast. Het protocol Begeleiding (beginnende) geletterdheid is ontstaan naar aanleiding van een discussie in de IB-groep van OPOA (november 2002): welke stappen ondernemen de scholen bij het onderkennen en het omgaan met leesproblemen en/of dyslexie en wanneer laat je nou een dyslexieonderzoek afnemen voor het afgeven van de dyslexieverklaring? Uit deze discussie bleek dat de scholen heel divers werkten. De IB-groep opperde het plan om een gezamenlijke lijn uit te zetten voor alle openbare scholen en er werd een afspraak gemaakt over een gezamenlijke scholing voor de IB ers. In het schooljaar is iedere IB er van OPOA gestart met de cursus de dyslexiespecialist op school. Dit kreeg een vervolg in het schooljaar waarbij iedere IB er de kennis over en de inzicht in de speciale aanpak van dyslectische leerlingen heeft vergroot, alsmede ook de kennis over proces- en handelingsgerichte diagnostiek. Uiteindelijk heeft ook iedere IB er de certificering verworven dyslexiespecialist op school. Met dit certificaat zijn de IB ers in staat om een onderkennende diagnose te stellen. De verklarende en indicerende diagnoses die nodig zijn voor het opstellen van een dyslexieverklaring kunnen dan door een OBD-medewerker worden gesteld. Aan het begin van het schooljaar is een start gemaakt met het protocol Begeleiding (beginnende) geletterdheid. In een aantal studiebijeenkomsten onder begeleiding van de OBD zijn de IB ers met elkaar gaan nadenken over de invulling van dit protocol om zodoende stagnaties in de ontwikkeling van de beginnende geletterdheid vroegtijdig te signaleren en effectieve (preventieve) interventies te plegen. Dit heeft uiteindelijk geresulteerd in een uitgewerkt stappenplan voor groep 1 tot en met groep 4, waarmee de leerkracht samen met de IB er de risicoleerlingen op een systematische manier kan volgen en begeleiden. En waarmee in groep 4 de onderkenning van dyslexie een feit moet kunnen zijn. Tenslotte wil ik graag alle IB ers van OPOA bedanken voor hun inzet bij het tot stand komen van het voorliggende protocol en specifiek nog mijn dank uitspreken voor de stuurgroep die voorbereidend en afsluitend werk heeft verricht. Ik hoop van harte dat het protocol intensief op de scholen gebruikt zal gaan worden, zodat leerlingen met (ernstige) lees- en/of spellingproblemen of dyslexie zich ondersteunt en geholpen voelen. Mariëlle Moll Beleidsmedewerker onderwijskundige coördinatie 2

3 Inhoudsopgave: Bladzijde: 2 Woord vooraf 3 Inhoudsopgave 4 Protocol lees-, spellingzwakke en/of dyslectische kinderen. 6 Stappenplan signalering en begeleiding groep 1 en groep 2 7 Entreeformulier Dit ben ik. 9 Stappenplan signalering en begeleiding groep 3 10 Stappen plan signalering en begeleiding groep 4 12 Screeningslijst ( klassikaal) voor de leerkracht groep 2 13 Volgdocument lees-, en spellingzwakke en/of dyslectische kinderen 15 Vroegtijdige signalering (beoordeling volgdocument) 16 Ontwikkelingsoverzicht ( individueel leerlingformulier) 20 Screeningslijst groep 2 (individueel leerlingformulier) 25 Protocol beginnende geletterdheid OBS de Kennemerpoort ( groep 1 en 2) 28 Stimuleren fonetisch bewustzijn. 32 Interventies groep 3 38 Interventies groep 4 44 Beginnende geletterdheid Herfstsignalering 3

4 Protocol lees-, spellingzwakke en/of dyslectische kinderen Doel: het hoofddoel van het protocol is het onderwijs aan lees- en spellingzwakke en/of dyslectische leerlingen in een zo vroeg mogelijk stadium te optimaliseren. Hierdoor wordt niet alleen bewerkstelligd dat de effectiviteit van het onderwijs wordt vergroot, maar worden sociaal-emotionele problemen vanwege leerfrustraties voorkomen. Die vormen naast, leerachterstanden, de grootste problemen voor de meeste, ook oudere, dyslectische leerlingen. Tussendoelen beginnende geletterdheid groep 1 t/m 4 1. Boekoriëntatie 1.1. Kinderen begrijpen dat illustraties en tekst samen een verhaal vertellen Ze weten dat boeken worden gelezen van voor naar achter, bladzijden van boven naar beneden en regels van links naar rechts Ze weten dat verhalen een opbouw hebben Ze kunnen aan de hand van de omslag van een boek de inhoud van het boek al enigszins voorspellen Kinderen weten dat je vragen over een boek kunt stellen en dat die vragen helpen om extra goed naar het verhaal te luisteren en te letten op de illustraties Kinderen weten dat er verschillende soorten boeken zijn: prentenboeken, informatieboeken enz Kinderen weten wat een schrijver / illustrator is Kinderen komen in aanraking met verschillende soorten boeken. 2. Verhaalbegrip 2.1. Kinderen begrijpen de taal van voorleesboeken. Ze zijn in staat om conclusies te trekken naar aanleiding van een voorgelezen verhaal. Ze kunnen halverwege het voorlezen voorspellingen doen over het verdere verloop van het verhaal Kinderen weten dat een verhaal is opgebouwd uit een situatieschets waarin informatie wordt gegeven over de hoofdpersonen, de plaats en tijd van handeling en een episode (in een episode ontstaat meestal een bepaald probleem dat vervolgens wordt opgelost) Kinderen kunnen een voorgelezen verhaal navertellen, aanvankelijk met steun van plaatjes Kinderen kunnen een voorgelezen verhaal navertellen zonder gebruik te maken van plaatjes. 3. Functies van geschreven taal 3.1. Kinderen weten dat geschreven taalproducten zoals briefjes, brieven, boeken en tijdschriften een communicatief doel hebben Kinderen weten dat symbolen zoals logo s en pictogrammen verwijzen naar taalhandelingen Kinderen zijn zich bewust van het permanente karakter van geschreven taal Kinderen weten dat tekenen en het produceren van tekens mogelijkheden tot communicatie bieden Kinderen weten wanneer er sprake is van taalhandelingen lezen en schrijven. Ze kennen het onderscheid tussen lezen en schrijven. 4. Relatie tussen gesproken en geschreven taal 4.1. Kinderen weten dat geschreven taal betekenis heeft Kinderen kunnen woorden als globale eenheden lezen en schrijven Kinderen kunnen zinnen / teksten lezen en schrijven. 4

5 5. Taalbewustzijn 5.1. Kinderen kunnen woorden in zinnen onderscheiden Kinderen kunnen onderscheid maken tussen de vorm en betekenis van woorden Kinderen kunnen woorden in klankgroepen verdelen zoals kin-der-wa-gen Kinderen kunnen reageren op en spelen met bepaalde klankpatronen in woorden; eerst door eindrijm ( Pan rijmt op Jan ) en later met behulp van beginrijm ( Kees en Kim beginnen allebei met K ) Kinderen kunnen fonemen als de kleinste klankeenheden in woorden onderscheiden, zoals bij p-e-n Kinderen kunnen zinnen / alinea s onderscheiden in teksten. 6. Alfabetisch principe 6.1. Kinderen ontdekken dat woorden zijn opgebouwd uit fonemen en dat grafemen met die fonemen corresponderen Kinderen kunnen door de grafeem-foneem-koppeling woorden die ze nog niet eerder hebben gezien, lezen en schrijven Kinderen leren omgaan met het woordenboek. 7. Functioneel schrijven en lezen 7.1. Kinderen schrijven functionele teksten, zoals lijstjes, briefjes, opschriften en verhaaltjes Kinderen lezen zelfstandig (prenten)boeken en eenvoudige teksten. 8. Technisch lezen en schrijven, start 8.1. Kinderen kennen de meeste letters; ze kunnen de letters fonetisch benoemen Kinderen kunnen klankzuivere (km-, mk- en mkm) woorden ontsleutelen zonder eerst de afzonderlijke grafemen te verklanken(directe woordherkenning) Kinderen kunnen klankzuivere woorden schrijven. 9. Technisch lezen en schrijven, vervolg 9.1. Kinderen lezen en spellen klankzuivere woorden van het type mmkm, mkmm en mmkmm Kinderen lezen korte woorden met afwijkende spellingpatronen en meerlettergrepige woorden Kinderen maken gebruik van een breed scala van woordidentificatietechnieken Kinderen herkennen woorden steeds meer automatisch. 10. Begrijpend lezen en schrijven Kinderen tonen belangstelling voor verhalende en informatieve teksten en boeken en zijn ook gemotiveerd die zelfstandig te lezen Kinderen begrijpen eenvoudige verhalende en informatieve teksten Kinderen gebruiken geschreven taal als een communicatiemiddel. Bewerking: 18 januari 2007

6 6

7 Stappenplan signalering en begeleiding - groep 1 In het entreeformulier van de Kennemerpoort wordt gevraagd naar: Er is sprake van spraak-/taalontwikkelingsproblemen. De leerling leert Nederlands als tweede taal (NT2). Er zijn zintuiglijke problemen. Zie blz 6 en 7. Stappenplan signalering en begeleiding - groep 2 Werkwijze In groep 2 worden aan de hand van signaleringslijsten en/of individueel onderzoek mogelijk risicoleerlingen (ontluikende geletterdheid en taal-, leesontwikkeling) opgespoord. Tevens plannen wij ons aanbod a.d.h.v. een lijst waarin wij de taal- en rekendoelen per maand hebben gerubriceerd. Oktober januari Risicoleerlingen signaleren en eruit filteren. Ouders voorlichten (klasseninformatieavond). Observeren en screeningslijsten invullen (groepsoverzicht zie bijlage op pagina 8 - en/of individuele leerlingenlijst). Gegevens logopedie toevoegen. Actie: de IB-er coördineert het traject; stuurt in oktober de groepsleerkrachten aan en verzamelt de gegevens. Februari Cito taaltoets wordt afgenomen bij alle groep 2 leerlingen. Handelingsplan opstellen kleuterfase (groeps / individueel). 7

8 Actie:Bij uitzonderlijke gevallen neemt de IB-er eventueel onderzoek af, mogelijk overleg met externen. Leerkracht draagt zorg voor het handelingsplan (groeps/individueel). IB-er ondersteunt en begeleidt. Maart juni Ouders inlichten Preventieve activiteiten uitvoeren Logboek bijhouden (welke interventies/activiteiten, vorderingen, hoe vaak). Actie: leerkracht houdt logboeken bij van de preventieve activiteiten en de vorderingen van het risicokind. Juni Evaluatie groep 2 en overdracht groep 3 leerkrachten, logboek en volgdocument overdragen. Vooronderzoek groep 3, alleen voor risicoleerlingen (fonologische vaardigheden, letterkennis, lees/spellingvoorwaarden). Opstellen aangepaste en verrijkte didactiek groep 3 (aanvankelijk lezen en spellen). Actie: leerkrachten groep 2/3 en de IB-er spreken de risicoleerlingen door en stellen een aangepast en verrijkte didactiek op voor groep 3. 8

9 Entreeformulier Dit ben ik Naam van het kind: Geboortedatum: Datum van invullen: A. Levensgeschiedenis Hoe was het kind als baby en peuter? Bijzondere gebeurtenissen zoals geboorte in het gezin, ziekte, ziekenhuisopname, scheiding ouders, verhuizing,sterfgeval. Gegevens over peuterspeelzaal of vorige school. B. Ontwikkelingsgegevens Zelfstandigheid en zelfredzaamheid Zelf aan- en uitkleden, naar het toilet gaan, buitenspelen, fietsen, steppen. 9

10 Sociale vaardigheden Hoe reageert uw kind op anderen ( verlegen, vrij ). Speelt het kind samen of liever alleen? Lichamelijke aspecten Zijn er bijzonderheden te melden t.a.v. gehoor, motoriek, het zien? Zijn er bijzondere medische gegevens die de school moet weten? 10

11 Taalontwikkeling Hoe is de spraakontwikkeling verlopen? Wanneer begon uw kind met spreken? Wanneer sprak uw kind verstaanbaar? 11

12 Stappenplan signalering en begeleiding - groep 3 Werkwijze In groep 3 wordt de didactiek tijdens het aanvankelijk lezen en spellen aangepast en strategisch verrijkt. Augustus - september Beginsituatie vastleggen, tijdens de overdracht van groep 2 naar groep3. Overleg met ouders van taalzwakke kinderen (adhv. screeningslijst gr. 2) na ongeveer 5 weken. Aangepaste didactiek aanvankelijk lezen en spellen (strategisch verrijken: extra of andere oefening/ instructie, extra materiaal etc.) Bij de methode hoort een notatiesysteem van de individuele vorderingen, daar worden de interventies en vorderingen bijgehouden, bij zorgkinderen worden er zonodig werkaantekeningen gemaakt door de leerkracht) Actie: Leerkracht draagt zorg voor de aangepaste didactiek en het bijhouden van een logboek van de interventies en vorderingen. IB-er ondersteunt en begeleidt. Oktober Herfstsignalering van de risicokinderen (letterkennis / gegevens verzamelen). Bij de methode hoort een notatiesysteem van de individuele vorderingen, daar worden de interventies en vorderingen bijgehouden, bij zorgkinderen worden er zonodig werkaantekeningen gemaakt door de leerkracht). Actie: Leerkracht draagt zorg voor de aangepaste didactiek en het bijhouden van een logboek van de interventies en vorderingen. IB-er ondersteunt en begeleidt. Oktober februari Aangepaste didactiek aanvankelijk lezen en spellen (strategisch verrijken). Bij de methode hoort een notatiesysteem van de individuele vorderingen, daar worden de interventies en vorderingen bijgehouden, bij zorgkinderen worden er zonodig werkaantekeningen gemaakt door de leerkracht) Ouders informeren. Februari Onderzoek letterkennis en elementaire lees-/spellinghandeling. Dit moment vindt plaats nadat alle letters zijn aangeboden. Bij de methode hoort een notatiesysteem van de individuele vorderingen, daar worden de interventies en vorderingen bijgehouden, bij zorgkinderen worden er zonodig werkaantekeningen gemaakt door de leerkracht). Bijstellen interventies. Ouders informeren over de vorderingen. Actie: IB-er neemt eventueel onderzoek af, mogelijk overleg met externen. Leerkracht draagt zorg voor het handelingsplan (groeps/individueel). IB-er ondersteunt en begeleidt. 12

13 Februari - mei Aangepaste didactiek aanvankelijk lezen en spellen (strategisch verrijken). Bij de methode hoort een notatiesysteem van de individuele vorderingen, daar worden de interventies en vorderingen bijgehouden, bij zorgkinderen worden er zonodig werkaantekeningen gemaakt door de leerkracht) Eventueel onderzoek (Dyslexie I). In mei worden de ouders geïnformeerd over de vorderingen. Juni Evaluatie groep 3 en overdracht groep 4 leerkrachten, logboek en volgdocument overdragen. Ouders informeren over de vorderingen. (rapport) Actie: leerkrachten groep 3/4 en de IB-er spreken risicoleerlingen en/of dyslectische leerlingen door. 13

14 Stappenplan signalering en begeleiding - groep 4 Werkwijze In groep 4 wordt de didactiek tijdens het (aanvankelijk/voortgezet) lezen en spellen aangepast en strategisch verrijkt. Augustus - september Beginsituatie vastleggen D.M.T. (dit wordt tijdens het signaleringsmoment in groep 3 gedaan) Bij een zwakke DMT-toets dan neemt de IB-er een AVI-toets af, het toetsblad met aantekeningen wordt ook bewaard. Als tijdens de toets opvalt dat een kind duidelijk visueel of auditief is ingesteld wordt dit genoteerd. Ok andere opvallende dingen worden opgeschreven, bv. d=b. Opstellen aangepast programma groep 4 (voortgezet lezen en spellen), aangepaste didactiek (aanvankelijk lezen) en spellen (strategisch verrijken) De globaalwoorden met tweeklanken uit groep 3 komen in de klas te hangen en een poster met alle globaalwoorden erop. Voor de koppeling van voorbeeldwoorden bv. vis groep 3 en voet in groep 4 wordt een oplossing gezocht, actie schooljaar Contact met de ouders na ongeveer 3 weken, als blijkt dat bij hun kind extra aandacht voor het lezen thuis gewenst is. Eventueel onderzoek (Dyslexie II). Bij de methode hoort een notatiesysteem van de individuele vorderingen, daar worden de interventies en vorderingen bijgehouden, bij zorgkinderen worden er zonodig werkaantekeningen gemaakt door de leerkracht. Het gebarenalfabet wordt als ondersteuning gebruikt. Met het spiekschrift wordt geëxperimenteerd in het schooljaar Actie: Leerkracht draagt zorg voor de aangepaste didactiek en het bijhouden van een logboek van de interventies en vorderingen, IB-er ondersteunt. Oktober Spellingvaardigheden toetsen (bijv. PI-dictee). Dit wordt gedaan nav. het DMT of als er al spellingsproblemen gemeld zijn door de leerkracht van groep 3. Eventueel Dyslexie II of III onderzoek afnemen (conclusie als duur diagnose). Handelingsplan op- of bijstellen. Bij de methode hoort een notatiesysteem van de individuele vorderingen, daar worden de interventies en vorderingen bijgehouden, bij zorgkinderen worden er zonodig werkaantekeningen gemaakt door de leerkracht. Actie: Leerkracht/IB-er nemen toetsen af, IB-er doet eventueel dyslexieonderzoek. Mogelijk overleg met externen. Leerkracht draagt zorg voor handelingsplan (groeps/individueel), IB-er ondersteunt. Het technisch lezen wordt gekoppeld aan de spelling van het blauwe boek van Goed gelezen. De interventies van het blauwe boek Goed gelezen behandelt de spellingsproblemen. 14

15 Oktober februari Aangepaste didactiek lezen en spellen. Bij de methode hoort een notatiesysteem van de individuele vorderingen, daar worden de interventies en vorderingen bijgehouden, bij zorgkinderen worden er zonodig werkaantekeningen gemaakt door de leerkracht).. Er wordt een handelingsplan gemaakt. Februari Lees- en spellingvaardigheden toetsen. Eventueel Dyslexie II of III onderzoek afnemen. Handelingsplan op- of bijstellen. Bij de methode hoort een notatiesysteem van de individuele vorderingen, daar worden de interventies en vorderingen bijgehouden, bij zorgkinderen worden er zonodig werkaantekeningen gemaakt door de leerkracht. Actie: Leerkracht/IB-er nemen toetsen af, IB-er doet eventueel dyslexieonderzoek. Mogelijk overleg met externen. Leerkracht draagt zorg voor handelingsplan (groeps/individueel), IB-er ondersteunt. Maart juni Aangepaste didactiek lezen en spellen. Bij de methode hoort een notatiesysteem van de individuele vorderingen, daar worden de interventies en vorderingen bijgehouden, bij zorgkinderen worden er zonodig werkaantekeningen gemaakt door de leerkracht. Juni Evaluatie groep 4, overdracht groep 5 leerkrachten, logboek en volgdocument overdragen. Eventueel Dyslexie II of III afnemen. Opstellen aangepast programma groep 5 (voortgezet lezen en spellen). Actie: Leerkracht/IB-er nemen toetsen af, IB-er doet eventueel dyslexieonderzoek. Mogelijk overleg met externen. Leerkracht draagt zorg voor handelingsplan (groeps/individueel), IB-er ondersteunt en begeleidt. Leerkrachten groep 4/5 en de IB-er spreken risicoleerlingen en/of dyslectische leerlingen door en stellen een aangepast programma op voor groep 5. 15

16 Screeningslijst groep 1/2 Namen Groep 1 Alleen vraag 1 t/m 5 (Antwoorden vind je op de inschrijfformulieren) OMSCHRIJVING VAN HET KENMERK Kruisje onder de namen indien "ja". Hokje leeg laten indien "nee" In de familie komen lees en spellingproblemen voor 2. Heeft logopedie gehad 3. Thuis andere taal/dialect 4. Zintuiglijke problemen 5. Er is sprake van spraak - taal en/of ontwikkelingsproblemen Moeite met het leren en onthouden van de kleuren Moeite met reeks woorden of zinnen precies nazeggen Moeite met correct nazeggen van moeilijke woorden (articulatie) Moeite kleine verschillen tussen klanken snel te signaleren Moeite woorden te vinden ( dinges ) Moeite met het maken van goede zinnen Moeite met het leren van versjes en liedjes Verbastert wel eens woorden Moeite met het leren / onthouden van de begrippen links/rechts Voert een samengestelde opdracht maar gedeeltelijk uit. Moeite met het leren / onthouden van namen van kinderen Vertelt chaotisch* gebeurtenissen Kan zich moeilijk concentreren op talige taken Moeite met het leren en onthouden van de dagen van de week Heeft moeite met verbuigen van werkwoorden Weinig gevoeligheid voor rijm Totaal: 16

17 Volgdocument lees-, spellingzwakke en/of dyslectische kinderen Naam: Geboortedatum: Erfelijkheid: ja / nee Logopedie: ja / nee NT2: ja / nee J / M Checklist taalontwikkeling groep 1 (intakegegevens van de ouders: zie dossier leerling) Bijzondere factoren In de familie komen lees- en spellingproblemen voor. Heeft logopedie gehad Er is sprake van spraak - taal en/of ontwikkelingsproblemen Er is sprake van zintuiglijke problemen Nederlands als tweede taal Concentratie en werkhoudingproblemen in het algemeen Er is sprake van ernstige sociaal-emotionele problematiek Kenmerken die voor groep 1 van toepassing zijn Moeite met het maken van (korte) goede zinnen Moeite woorden te vinden ( dinges ) Verbastert wel eens woorden Vertelt chaotisch gebeurtenissen Moeite met het correct nazeggen van moeilijke woorden Moeite met het onthouden van versjes en liedjes Moeite met het leren en onthouden van de kleuren Moeite met het leren en onthouden van de namen van andere kinderen ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja 17

18 Conclusie: Komt wel in aanmerking voor extra talig aanbod. Komt niet in aanmerking voor extra talig aanbod. Algemene opmerkingen: Het eerste moment van de signalering voor groep 1 is afhankelijk van de datum van instroom, dit kan halverwege of aan het eind van groep 1 zijn. De checklist en de intakegegevens kunnen de leerkracht een aanzet tot handelen geven. Ingevuld door: Datum: 18

19 Vroegtijdige signalering Screeningslijst groep 2 De volgende problemen zijn gesignaleerd: Fonologische verwerking: analyse en synthese van de spreektaal. Fonologische verwerking: korte termijn (werk-)geheugen. Kennis verwerving: lang onthouden. Conclusie groep 2 Geen risicoleerling lees-, spellingzwakte en/of dyslectische leerling. Wel risicoleerling lees-, spellingzwakte en/of dyslectische leerling: start interventies. 19

20 Ontwikkelingsoverzicht. Naam: Geboortedatum: Datum van invullen: Leeftijd Zelfbeeld Maakt onderscheid tussen ik en de ander, vooral op uiterlijke kenmerken; weet wat mag en niet mag, maar houdt daar in eigen gedrag geen rekening mee; is erg op zichzelf gericht. Onderkent dat andere kinderen ook gevoelens en gedachten hebben. Kan aspecten van het Kan meerdere emoties eigen gedrag bij zichzelf benoemen (Waar ben onderscheiden (boos, ik bang voor? Wat eet ik graag?); maakt nog blij, bang, verdrietig); onderscheidt meerdere geen onderscheid aspecten van het eigen tussen bedoelingen gedrag (Wat kan ik van zichzelf en de goed? Wie vind ik anderen. aardig? Wanneer ben ik blij?). Wat kan ik wel en niet goed; kan aangeven of iets wel of niet met opzet is gedaan; gevoelens van trots, schuld, schaamte. Benoemt het verschil tussen bedoelingen van zichzelf en anderen; maakt onderscheid tussen bedoeld en onbedoeld gedrag; geeft het verband aan tussen de eigen inzet en het resultaat; controle over eigen gedrag. Relatie met andere kinderen Doet nog veel alleen. Speelt in de nabijheid van een ander; speelt nog naast de ander; wel korte tussendoorcontacten. Mondelinge taalontwikkeling Aanzet tot interactie met andere kinderen; voorkeur voor bepaalde kinderen. Neemt initiatief tot Toont wederkerige Houdt rekening met interactie met andere relaties met anderen; kinderen. verschillende andere zelfstandigheid in deze kinderen; langdurige relaties; vaste contacten; vriendschap vriendschappen. is nog vaak een kwestie van éénrichting verkeer. 20

21 Spreekt in zinnen van Spreekt in uitgebreide Spreekt in Spreekt in goed 4 zinsdelen/ woorden. enkelvoudige zinnen, samengestelde zinnen gevormde, ook morfologie (verbuiging met een eenvoudige samengestelde zinnen van woorden) is structuur met moeilijkere dikwijls juist, maar nog (nevenschikkend); voegwoorden (als, niet bij werkwoorden. vertelt verhaal/ omdat etc.); concreet gebeurtenis in enkele zinnen. taalgebruik; eenvoudige werkwoordsvervoeging en zijn goed. Taakgerichtheid en zelfstandigheid Kan een samenhangend verhaal van meerdere zinnen vertellen, chronologisch, logische redenering, gevarieerde woordkeus. Morfologie (verbuiging van woorden), woordgebruik en zinsbouw zijn juist. Moet gestimuleerd worden om de aandacht te richten; kan een enkelvoudige activiteit uitvoeren als hulp wordt gegeven. Fijne motoriek Kan korte tijd gericht met een activiteit bezig zijn; voert een enkelvoudige activiteit zonder hulp uit. Kan voor langere tijd met een kleine taak bezig zijn zonder hulp van buitenaf. Kan voor langere tijd geconcentreerd met een gestructureerde taak bezig zijn. Voert zelfstandig een gestructureerde taak in zijn geheel uit; steun van de onderwijsgevende blijft belangrijk. Voert een taak geheel zelfstandig uit; taakbesef; doorzettingsvermogen. Grovere handbewegingen vanuit de schouder en elleboog, houdt vast met de vuistgreep. Grovere bewegingen vanuit de pols (grote kralen rijgen), kan blad doorknippen, ritssluiting. Fijnere bewegingen vanuit de pols, aanzet tot voorkeurshand, juiste pengreep. Soepele bewegingen Een fijn motorische Een goede motorische met de vingers (kleine coördinatie coördinatie (moeilijke kralen rijgen, vierkant (eenvoudige schrijfpatronen, cirkel knippen knopen open/ schrijfpatronen), kan knippen). dicht doen). veters strikken, er is sprake van een voorkeurshand bij verschillende handelingen (tekenen, haar kammen etc.). 21

22 Kan zelfstandig boekjes lezen Kent actief 10 tot 17 letters Kent actief tot 9 letters Kent passief letters Kan een woord analyseren tot klanken Kan klanken aan elkaar plakken tot een woord Kan 3 letter woorden nastempelen Kan op klank sorteren Kan rijmen (beginrjm) Kan rijmen (eindrijm) Weet dat elke klank zijn eigen letter heeft Weet dat elke letter zijn eigen klank heeft Kent begrippen eerste, tweede, laatste, volgende, middelste, m.b.t. klanken Kent begrippen eerste, tweede laatste, volgende, middelste, m.b.t. letters Kan eigen naam schrijven Is zich bewust van de leesrichting Kent de bgrippen vooraan, achteraan m.b.t. woorden Kent de begrippen eerste, tweede, volgende en laatste m.b.t. woorden Wordt zich bewust van het begrip zinnen Wordt zich bewust van het begrip woorden Begrijpt de functie van schrijven en lezen Wil woorden maken Toont interesse in woorden Wordt zich bewust van het begrip letters Begrijpt de betekenis van geschreven tekst Bijschrijven bij een tekening Experimenteren met lettermateriaal Interesse in voorlezen Leeftijd Ontluikende geletterdheid Fase L1: Spelen met letters. Fase L2: Onzinwoorden maken. Fase L3: Woorden namaken. Fase L4: Zelf woorden maken Ontluikende gecijferdheid (inzicht in cijfers en getallen) De telrij t/m 10 Aantallen t/m 10 tellen en ordenen Eenvoudige erbij/ eraf situaties tot 10 Aantallen t/m 10 herkennen en kunnen laten zien en toepassen in erbij/ eraf situaties Telrij t/m 20 Optellingen en aftrekkingen tot 20 22

23 Kan aftrekken tot 20 Kan optellingen tot 20 maken Kan aftrekken tot 10 maken Kan optellingen tot 10 maken Kan de getallen plaatsen op de getallenlijn Kan terugtellen Kan doortellen vanaf een getal Kan tellen tot 20 Eraf-sommen (m.b.v. blokjes etc.) Erbij-sommen (m.b.v. blokjes etc.) Kent de bergippen meer, minder, evenveel Kent de begrippen eerste, laatste, middelste Resultatief kunnen tellen tot 10 Synchroon kunnen tellen tot 10 Resultatief kunnen tellen tot 5 Synchroon kunnen tellen tot 5 Telrij t/m 10 kunnen opzeggen Telrij t/m 5 kunnen opzeggen Spelontwikkeling Oefenspel en parallelspel met een aanzet tot symbolisch spel (doen alsof ). Grove motoriek Imitatie van spel van anderen en eenvoudig symbolisch spel. Eigen initiatief tot thema s en rollen; beginnend fantasiespel; aanzet tot samenspel. Kiest bewust materiaal en roept zelf spelideeën op (fantasiespel). Geeft een eigen inhoud aan thema s en rollen; komt tot een samenhangend spelverhaal met andere kinderen. Verdieping in thema s en rollen; kan zich enigermate verplaatsen in rollen van anderen; houdt zich aan spelregels. Rennen, opspringen, tegen een bal trappen, op tenen staan. Evenwicht, over een lijn lopen, met twee handen bal vangen; klimmen, hinkelen, springen en huppelen, 5 sec. op één been staan. Vangen, springen over iets dat op de grond ligt. Evenwicht, op één voet staan ( 10 sec.), hinkelen, stuitende bal vangen. (N.B. vanaf dit moment is sprake van een toenemende coördinatie en verfijning van de bewegingspatronen). Gecoördineerde fijne bewegingspatronen; loopt over balk, bal stuiten en vangen, touwtje springen. Een soepel bewegingspatroon, werpt met voorkeurshand, lang touwtje springen (minstens 12 sec.). 23

24 Screeningslijst groep 2 Naam: Geboortedatum: Leerkracht: Uitleg Wanneer een kenmerk van toepassing is zet u er een 'Ja' achter. Twijfel niet te lang. Omcirkel dan de daarachter genoemde punten. Wanneer een kenmerk niet van toepassing is zet u er niets achter. Tel de waarden verticaal op en trek de conclusie. Omschrijving van het kenmerk ja punten 1. Moeite met het leren en onthouden van de kleuren 1 2. Moeite met reeks woorden of zinnen precies nazeggen 2 3. Moeite met het correct nazeggen van moeilijke woorden (articulatie) 1 4. Moeite kleine verschillen tussen klanken snel te signaleren 1 5. Moeite woorden te vinden ( dinges ) 2 6. Moeite met het maken van goede zinnen Moeite met het leren van versjes en liedjes 1 8. Verbastert wel eens woorden Moeite met het leren en onthouden van de begrippen links en rechts Voert een samengestelde opdracht maar gedeeltelijk uit Moeite het leren en onthouden van de namen van andere kinderen Vertelt chaotisch* gebeurtenissen Kan zich moeilijk concentreren op talige taken Moeite met het leren en onthouden van de dagen van de week Moeite met verbuigen van werkwoorden Weinig gevoeligheid voor rijm 1 F1 24

25 F2 Analyse en synthese van de spreektaal K Korte termijn (werk-)geheugen Lang onthouden * Chaotisch vertellen: moeite met het vlot onder woorden brengen van ideeën en gedachten; problemen met de zinsbouw en woordvorming, waardoor ze de draad van het verhaal kwijtraken. Bijzondere factoren: In de familie komen lees- en spellingproblemen voor ja Heeft logopedie gehad ja Er is sprake van spraak/taal en/of ontwikkelingsproblemen ja Er is sprake van zintuiglijke problemen ja Nederlands als tweede taal ja Concentratie en werkhoudingproblemen in het algemeen ja Er is sprake van ernstige sociaal-emotionele problematiek ja 25

26 Conclusie: Wel risicoleerling dyslexie. Geen risicoleerling dyslexie. Algemene opmerkingen: Ingevuld door: Datum: 26

27 Toelichting bij trekken conclusie Tel alle kolommen verticaal op en vul het getal in onder F1, F3 en K. Plaats in de volgende situaties de kinderen in de risicogroep: 1. Algemeen fonologisch zwak: zowel F1, F3 als K > Heeft de leerling ooit logopedie gehad, specifiek gericht op fonologische verwerkingsproblemen (navragen bij logopedist)? Het is mogelijk dat deze kinderen door het positieve effect van trainen niet uitvallen op de fonologische onderdelen. Toch is het verstandig deze leerlingen mee te nemen in de risicogroep. Opmerking: wees extra alert wanneer in de familie dyslexie voorkomt. Let op: Slim, met zwakke kanten op taalgebied! Hou de ontwikkeling op de volgende gebieden in de gaten: gevoeligheid voor rijm; auditieve analyse en/of synthese is niet op niveau of gaat te traag; het aanleren van de letters in groep 3 (gebruik van compensatiestrategieën). Deze slimme kinderen zullen niet of minder snel uit de groepsscreeningslijst naar voren komen als risicoleerling door hun compenserend vermogen. Aandachtspunt bij slimmere, mogelijk risicoleerlingen dyslexie: Presteert op 'talige' taken* (iets) minder dan je verwacht o.b.v. de algehele indruk van het betreffende kind ja Is snel van begrip ja Weet oplossingen te verzinnen ja Presteert op ruimtelijke taken* beter dan op talige taken ja Heeft een brede interesse en belangstelling ja * Talige taken: Alle activiteiten die betrekking hebben op het verwerven, verwerken en produceren van taal. Hierbij kan gedacht worden aan: het moeite hebben met het begrijpen van ingewikkelde zinnen en het kunnen verwerken van gesproken taal (bijv. instructie, een verhaal e.d.). Verder kan er gedacht worden aan: actieve/passieve woordenschat, zinsbouw, woordvorming, verbuigen van werkwoorden, het onder woorden brengen van gedachten/ideeën etc. 27

28 * Ruimtelijke taken: Activiteiten die vragen om meer inzicht in constructies en probleemoplossend vermogen. Hierbij valt te denken aan: omgaan met constructiemateriaal (bouwhoek, lego, knex) of puzzels. 28

29 Protocol beginnende geletterdheid OBS de Kennemerpoort. Stappenplan signalering en begeleiding - groep 1 In het entreeformulier van de Kennemerpoort wordt gevraagd naar: Er is sprake van spraak-/taalontwikkelingsproblemen. De leerling leert Nederlands als tweede taal (NT2). Er zijn zintuiglijke problemen. Zie voorbeeld: Stappenplan signalering en begeleiding - groep 2 Werkwijze In groep 2 worden aan de hand van signaleringslijsten en/of individueel onderzoek mogelijk risicoleerlingen (ontluikende geletterdheid en taal-, leesontwikkeling) opgespoord. Tevens plannen wij ons aanbod a.d.h.v. een lijst waarin wij de taal- en rekendoelen per maand hebben gerubriceerd. Oktober januari Risicoleerlingen signaleren en eruit filteren. Ouders voorlichten (klasseninformatieavond). Observeren en screeningslijsten invullen (groepsoverzicht zie bijlage op pagina 8 - en/of individuele leerlingenlijst). Gegevens logopedie toevoegen. Actie: de IB-er coördineert het traject; stuurt in oktober de groepsleerkrachten aan en verzamelt de gegevens. Februari Cito taaltoets wordt afgenomen bij alle groep 2 leerlingen. Handelingsplan opstellen kleuterfase (groeps / individueel). Actie:Bij uitzonderlijke gevallen neemt de IB-er eventueel onderzoek af, mogelijk overleg met externen. Leerkracht draagt zorg voor het handelingsplan (groeps/individueel). IB-er ondersteunt en begeleidt. 29

30 Maart juni Ouders inlichten Preventieve activiteiten uitvoeren Logboek bijhouden (welke interventies/activiteiten, vorderingen, hoe vaak). Actie: leerkracht houdt logboeken bij van de preventieve activiteiten en de vorderingen van het risicokind. Juni Evaluatie groep 2 en overdracht groep 3 leerkrachten, logboek en volgdocument overdragen. Vooronderzoek groep 3, alleen voor risicoleerlingen (fonologische vaardigheden, letterkennis, lees/spellingvoorwaarden). Opstellen aangepaste en verrijkte didactiek groep 3 (aanvankelijk lezen en spellen). Actie: leerkrachten groep 2/3 en de IB-er spreken de risicoleerlingen door en stellen een aangepast en verrijkte didactiek op voor groep 3. Interventies groep 2 Bij alle interventies is het van belang dat ze worden aangeboden in een betekenisvolle context. Zie Werkvormen die we kunnen inzetten bij de ontwikkeling van het fonetisch bewustzijn. Stimuleren van de geletterdheid door interactief voorlezen. Maak gebruik van: Denkstimulerende vraagtechniek Tussendoel werkvorm/activiteit/ materiaal evaluatie voortgang 1 Boekoriëntatie 1.1 Kinderen begrijpen dat illustraties en tekst samen een verhaal vertellen. 1.2 Ze weten dat boeken worden gelezen van voor naar achter, bladzijden van boven naar beneden en regels van links naar rechts. 1.3 Ze weten dat verhalen een 30

31 opbouw hebben. 1.4 Ze kunnen aan de hand van de omslag van een boek de inhoud van het boek al enigszins voorspellen. 1.5 Kinderen weten dat je vragen over een boek kunt stellen en dat die vragen helpen om extra goed naar het verhaal te luisteren en te letten op de illustraties. 1.6 Kinderen weten dat er verschillende soorten boeken zijn: prentenboeken, informatieboeken enz. 1.7 Kinderen weten wat een schrijver illustrator is. 2 Verhaalbegrip 2.1 Kinderen begrijpen de taal van voorleesboeken. Ze zijn in staat om conclusies te trekken naar aanleiding van een voorgelezen verhaal. Ze kunnen halverwege het voorlezen voorspellingen doen over het verdere verloop van het verhaal. 2.2 Kinderen weten dat een verhaal is opgebouwd uit een situatieschets waarin informatie wordt gegeven over de hoofdpersonen, de plaats en tijd van handeling en een episode (in een episode ontstaat meestal een bepaald probleem dat vervolgens wordt opgelost). 2.3 Kinderen kunnen een voorgelezen verhaal navertellen, aanvankelijk met steun van plaatjes. 2.4 Kinderen kunnen een verhaal navertellen zonder gebruik te maken van plaatjes. 31

32 Stimuleren van fonologisch bewustzijn Fonologische vaardigheden Opdelen van woorden in zinnen Opdelen van samengestelde woorden in afzonderlijke componenten Verbinden van klankgroepen tot woorden Opzeggen van rijmpjes met iemand anders Alleen opzeggen van rijmpjes Herkennen van eindrijm Toepassen van eindrijm Herkennen van beginrijm Toepassen van beginrijm materiaal/werkvorm/activiteit evaluatie vervolg 32

33 Klinker in een woord isoleren Auditieve analyse Auditieve synthese Letters kunnen benoemen Hoe intensief is de begeleiding geweest Aantal keer per week: Duur van de begeleiding: Instructievorm: individueel en/of kleine groep: Evaluatiedata Is het plan bijgesteld? Eventuele opmerkingen: ja / nee ja / nee ja / nee 33

34 Eindevaluatie van de interventies groep 2 Datum: Opmerkingen: Conclusie: Wel / niet lees-, spellingzwak. Wel / geen dyslexie. Voortgang: Algemene opmerkingen: Ingevuld door: Datum: 34

35 35

36 Interventies - groep 3 Lezen Bewuste visuele herkenning: Inzicht geven in eigen leesproblemen Overzicht geven over de lastige regelmatigheden Trainen in het visueel herkennen van de lastige regelmatigheden Stimuleren van de aanvankelijke leesfase Fonologische vaardigheden materiaal/werkvorm/activiteit evaluatie vervolg Lastige letters: b-d, m-n, s-z, f-v, h, j, w Korte-lange klanken: a-aa, u-uu, o-oo, e-ee Gewoon ongewoon: ou-au, ij-ei, g-ch De-we-me-zete-je -gevallen Tweetekenklanken: 36

37 ie, oe, eu, ui, ou, au Dubbele medeklinkers: ng, nk, ch Klankgroepen: -eer, -oor, -eur -aai, -ooi, -oei -uw, -eeuw, - ieuw Geheugen onderhoud Strategie lezen: Spellend Radend Tijdconsumerend 37

38 Spellen Bewuste auditieve herkenning: Inzicht geven in eigen spellingproblemen Overzicht geven over de lastige regelmatigheden Trainen in het auditief herkennen en benoemen van de regelmatigheden Stimuleren van de aanvankelijke leesfase Fonologische vaardigheden materiaal/werkvorm/activiteit evaluatie vervolg Lastige letters: b-d, m-n, s-z, f-v, h, j, w Korte-lange klanken: a-aa, u-uu, o-oo, e-ee Gewoon ongewoon: ou-au, ij-ei, g-ch De-we-me-zete-je -gevallen Tweetekenklanken: ie, oe, eu, ui, ou, au 38

39 Dubbele medeklinkers: ng, nk, ch Klankgroepen: -eer, -oor, -eur -aai, -ooi, -oei -uw, -eeuw, - ieuw Geheugen onderhoud 39

40 Hoe intensief is de begeleiding geweest Aantal keer per week: Duur van de begeleiding: Instructievorm: individueel en/of kleine groep: Evaluatiedata Is het plan bijgesteld? Eventuele opmerkingen: ja / nee ja / nee ja / nee Eindevaluatie van de interventies groep 3 Datum: Opmerkingen: Conclusie: Wel / niet lees-, spellingzwak. 40

41 Wel / geen dyslexie. Voortgang: Algemene opmerkingen: Ingevuld door: Datum: 41

42 Interventies - groep 4 Lezen AVI-niveau: Brus: DMT: Bewuste visuele herkenning: Inzicht geven in eigen leesproblemen Overzicht geven over de lastige regelmatigheden Trainen in het visueel herkennen van de lastige regelmatigheden Stimuleren van de aanvankelijke leesfase Lastige letters: b-d, m-n, s-z, f-v, h, j, w materiaal/werkvorm/activiteit evaluatie vervolg Korte-lange klanken: a-aa, u-uu, o-oo, e-ee Gewoon ongewoon: ou-au, ij-ei, g-ch De-we-me-zete-je -gevallen Tweetekenklanken: ie, oe, eu, ui, 42

43 ou, au Dubbele medeklinkers: ng, nk, ch Klankgroepen: -eer, -oor, -eur -aai, -ooi, -oei -uw, -eeuw, - ieuw Geheugen onderhoud Strategie lezen: Spellend Radend Tijdconsumerend 43

44 Spellen PI dictee score: dl: dle: SVS (CITO): Bewuste auditieve herkenning: Inzicht geven in eigen spellingproblemen Overzicht geven over de lastige regelmatigheden Trainen in het auditief herkennen en benoemen van de regelmatigheden Stimuleren van de aanvankelijke leesfase Fonologische vaardigheden materiaal/werkvorm/activiteit evaluatie vervolg Lastige letters: b-d, m-n, s-z, f-v, h, j, w Korte-lange klanken: a-aa, u-uu, o-oo, e-ee Gewoon ongewoon: ou-au, ij-ei, g-ch De-we-me-zete-je -gevallen Tweetekenklanken: 44

45 ie, oe, eu, ui, ou, au Dubbele medeklinkers: ng, nk, ch Klankgroepen: -eer, -oor, -eur -aai, -ooi, -oei -uw, -eeuw, - ieuw Geheugen onderhoud 45

46 Hoe intensief is de begeleiding geweest Aantal keer per week: Duur van de begeleiding: Instructievorm: individueel en/of kleine groep: Evaluatiedata Is het plan bijgesteld? Eventuele opmerkingen: ja / nee ja / nee ja / nee Eindevaluatie van de interventies groep 4 Datum: Opmerkingen: Conclusie: Wel / niet lees-, spellingzwak 46

47 Wel / geen dyslexie Voortgang: Algemene opmerkingen: Ingevuld door: Datum 47

48 beginnende geletterdheid herfstsignalering groep: 3 datum:... ingevuld door:... functie:... Aanvankelijk leesmethode:... Toetsinstrumenten aud. analyse:... aud. synthese:... + = goed ± = twijfel = onvoldoende/nog niet ontwikkeld nr naam auditieve analyse auditieve synthese grafementoets score/tijd fonemendictee structuur score/tijd woorden lezen afgeleid score/tijd nieuw score/tijd tekst lezen score/tijd

www.vclb-koepel.be www.vclb-koepel.b Voorbeelden van basiscompetenties TAAL/mondelinge taalontwikkeling zijn: Groeiboek Groeiboe

www.vclb-koepel.be www.vclb-koepel.b Voorbeelden van basiscompetenties TAAL/mondelinge taalontwikkeling zijn: Groeiboek Groeiboe van basiscompetenties TAAL/mondelinge taalontwikkeling zijn: [...] De kleuter staat open voor hulp van juf bij De kleuter imiteert andere kleuters bij De kleuter vertelt aan andere kleuters hoe hij De

Nadere informatie

TULE inhouden & activiteiten Nederlands - Technisch lezen. Kerndoel 4 - Technisch lezen. Toelichting en verantwoording

TULE inhouden & activiteiten Nederlands - Technisch lezen. Kerndoel 4 - Technisch lezen. Toelichting en verantwoording TULE - NEDERLANDS KERNDOEL 4 - TECHNISCH LEZEN 82 TULE inhouden & activiteiten Nederlands - Technisch lezen Kerndoel 4 - Technisch lezen Bij kerndoel 4 - De leestechniek. Toelichting en verantwoording

Nadere informatie

Protocol leesproblemen en dyslexie

Protocol leesproblemen en dyslexie De Vlinder 2008-2009 De Vlinder 2008-2009 Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen in de automatisering van de woordidentificatie (lezen) en / of schriftbeeldvorming (spellen)

Nadere informatie

Een kind heeft recht op een stevig fundament.

Een kind heeft recht op een stevig fundament. Overgangsprotocol groep 1 - groep 2 groep 3 Inleiding Ooit was er een zelfstandige kleuterschool naast een zelfstandige lagere school. In die tijd werd het begrip schoolrijpheid gebruikt waarmee de mate

Nadere informatie

Algemene informatie groep 1-2. Ontwikkeling van kleuters:

Algemene informatie groep 1-2. Ontwikkeling van kleuters: Algemene informatie groep 1-2 Ontwikkeling van kleuters: Van kleuters is bekend dat de ontwikkeling veel sprongsgewijs verloopt. Niet alle kinderen ontwikkelen dezelfde gebieden op hetzelfde moment. We

Nadere informatie

Leerlijnen peuters en jonge kind (MET extra doelen) versie juli 2015. Naam leerling. Taal Beginnende geletterdheid

Leerlijnen peuters en jonge kind (MET extra doelen) versie juli 2015. Naam leerling. Taal Beginnende geletterdheid Leerlijnen peuters en jonge kind (MET extra doelen) versie juli 2015 Taal eginnende geletterdheid eginnende geletterdheid-stap 1 OEKORIËNTATIE: Herkent een boek en weet dat er een verhaal in staat -20--20

Nadere informatie

Protocol lees-, spellingzwakke en/of dyslectische kinderen Groep 1 t/m 8

Protocol lees-, spellingzwakke en/of dyslectische kinderen Groep 1 t/m 8 Protocol lees-, spellingzwakke en/of dyslectische kinderen Groep 1 t/m 8 herziene versie van juni 2012 N259MM, september 2012 Vastgesteld met IB ers van Ronduit 2 Inhoudsopgave Woord vooraf... 4 Opbouw

Nadere informatie

Tussendoelen Taal: Spraak- Taalontwikkeling

Tussendoelen Taal: Spraak- Taalontwikkeling Tussendoelen Taal: Spraak- Taalontwikkeling 0 1;6 2 2;6 3 3,6 4 4;6 1. Praat in één-woordzinnen ( bal? betekent bijvoorbeeld: ik wil de bal hebben). 2. Kent de betekenis van ongeveer 70 3. Kan woorden

Nadere informatie

Zorgboekje. Kindgegevens

Zorgboekje. Kindgegevens Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende bij het overdrachtdocument peuter kleuter in als er een zorgbehoefte bij het kind is gesignaleerd. Zij/ hij vult in wat van toepassing is

Nadere informatie

Hieronder volgt een beknopte uitleg van de begrippen die u in het rapport zult tegenkomen.

Hieronder volgt een beknopte uitleg van de begrippen die u in het rapport zult tegenkomen. Onderbouwrapport In het onderbouwrapport waarderen wij alle genoemde aspecten ten opzichte van de leeftijd. Een waardering wordt uitgedrukt in een cijfer. U kunt via de beknopte omschrijvingen in het rapport

Nadere informatie

Peuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3

Peuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3 1. Ontluikende- en beginnende geletterdheid Peuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3 Boekoriëntatie Verhaalbegrip - Tonen belangstelling voor boekjes het boek goed vasthouden - Doen ervaring

Nadere informatie

2014 Protocol dyslexie

2014 Protocol dyslexie Protocol dyslexie 2014 Protocol dyslexie Inleiding Dyslexie betekent letterlijk: niet kunnen lezen 1. De term komt uit het latijn, want dys = niet goed functioneren, lexis = taal of woorden. Bij dyslexie

Nadere informatie

Jong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers

Jong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers Jong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers Programma Kennismaken Presentatie Jong geleerd Warming-up Pauze Praktische oefening Afsluiting Jong geleerd over het belang van actieve stimulering van ontluikende

Nadere informatie

Protocol. Leesproblemen en dyslexie. Basisschool De Bonte Mol Schermerhorn. Groep 1 en 2

Protocol. Leesproblemen en dyslexie. Basisschool De Bonte Mol Schermerhorn. Groep 1 en 2 Protocol Leesproblemen en dyslexie Basisschool De Bonte Mol Schermerhorn Voorwoord Dit Protocol Leesproblemen en dyslexie voor groep 1 en 2 van De Bonte Mol dient als leidraad voor de leerkrachten en leesspecialisten

Nadere informatie

dit ben ik Mijn naam is: Ik ga op (datum) naar de basisschool.

dit ben ik Mijn naam is: Ik ga op (datum) naar de basisschool. (logo peuterspeelzaal) OVERDRACHT PEUTER - KLEUTER Mijn naam is: dit ben ik Ik ga op (datum) naar de basisschool. Ik speel het liefst met..(speelgoed, binnen / buiten) en ik heb veel belangstelling voor..

Nadere informatie

rapportage Portfolio Naast het rapport gebruiken de kinderen ook een portfolio, die ze eens per jaar in een gesprek presenteren aan hun ouders.

rapportage Portfolio Naast het rapport gebruiken de kinderen ook een portfolio, die ze eens per jaar in een gesprek presenteren aan hun ouders. PROTOCOLLEN rapportage pag.: 1 datum: 21-11-2012 versie: 3 Doel Het doel van dit protocol is informeren m.b.t. de vormgeving, de invulling en de gang van zaken rond rapportage. Dit protocol bundelt al

Nadere informatie

Begeleiding (beginnende) geletterdheid. groep 1 t/m 4 en. Protocol Dyslexie 5 t/m 8

Begeleiding (beginnende) geletterdheid. groep 1 t/m 4 en. Protocol Dyslexie 5 t/m 8 1 Begeleiding (beginnende) geletterdheid groep 1 t/m 4 en Protocol Dyslexie 5 t/m 8 Versie augustus 2013 Inhoudsopgave 1. Protocol lees-, spellingzwakke en/of dyslectische kinderen 3 Tussendoelen beginnende

Nadere informatie

Passend onderwijs Verdieping Ontwikkelingsperspectief & Technisch lezen 26-11-2014

Passend onderwijs Verdieping Ontwikkelingsperspectief & Technisch lezen 26-11-2014 Passend onderwijs Verdieping Ontwikkelingsperspectief & Technisch lezen 26-11-2014 Annemarie Vink avink@hetabc.nl Dianne Roerdink droerdink@hetabc.nl Technisch lezen 8-10-2014 www.hetabc.nl 2 Programma

Nadere informatie

Protocol Dyslexie. Obs Valkenhorst Bremstraat 14 9404 GD Assen 0592-331393 directie@devalkenhorst.nl www.devallkenhorst.nl

Protocol Dyslexie. Obs Valkenhorst Bremstraat 14 9404 GD Assen 0592-331393 directie@devalkenhorst.nl www.devallkenhorst.nl Protocol Dyslexie Obs Valkenhorst Bremstraat 14 9404 GD Assen 0592-331393 directie@devalkenhorst.nl www.devallkenhorst.nl Dyslexie: Het woord dyslexie betekent, letterlijk vertaald uit het Grieks, niet

Nadere informatie

Overgangscriteria doubleren versnelde doorgang

Overgangscriteria doubleren versnelde doorgang Overgangscriteria doubleren versnelde doorgang Bij het vaststellen of een leerling door kan gaan naar de volgende groep of doubleert, houden we rekening met het volgende: Uitgangspunten: - De school beslist

Nadere informatie

Dyslexieprotocol Kardinaal de Jongschool 2013

Dyslexieprotocol Kardinaal de Jongschool 2013 Dyslexieprotocol Kardinaal de Jongschool 2013 Gebaseerd op Protocol Leesproblemen en Dyslexie 1 INHOUDSOPGAVE Stappenplan groep 1 t/m 8 blz.3 Toetskalender groep 1 t/m 8 blz. 5 Continuüm van de zorg blz.

Nadere informatie

Beste ouders/verzorgers,

Beste ouders/verzorgers, INTAKEFORMULIER Parel 9 t/m 12 School Alex Beste ouders/verzorgers, Dit intakeformulier is bedoeld om die informatie te verkrijgen die wij nodig hebben om nieuwe kleuters zo goed mogelijk op te vangen

Nadere informatie

Handleiding. Vroegtijdige signalering en adequate aanpak op het gebied van lezen/spellen en dyslexie.

Handleiding. Vroegtijdige signalering en adequate aanpak op het gebied van lezen/spellen en dyslexie. Handleiding Vroegtijdige signalering en adequate aanpak op het gebied van lezen/spellen en dyslexie. Inhoudsopgave Inleiding 3 Aanleiding 3 Wanneer spreken van risicoleerlingen? 3 Leeswijzer 3 Tot slot

Nadere informatie

Openbaar Primair Onderwijs Alkmaar

Openbaar Primair Onderwijs Alkmaar OBS De Kennemerpoort, Alkmaar Hofdijkstraat 12, 1814 EC Alkmaar, tel. 072.5116997 Blekerskade 12, 1814 TJ Alkmaar, tel. 072.5114360 Lindenlaan 101, 1815 HE Alkmaar, tel. 072.5116201 e-mail : directie@dekennemerpoort.nl

Nadere informatie

Invuldatum leerling dossier: 1. School en leerling gegevens. 2. Gegevens leerling. Naam school adres Postcode en plaats

Invuldatum leerling dossier: 1. School en leerling gegevens. 2. Gegevens leerling. Naam school adres Postcode en plaats Leerling dossier dyslexie Om te kunnen bepalen of een leerling in aanmerking komt voor vergoeding van het onderzoek en de behandeling van ernstige enkelvoudige dyslexie, vragen wij aan school om onderstaand

Nadere informatie

Doelen groep 1 augustus tot januari

Doelen groep 1 augustus tot januari SPRINGEN: Landt op zijn voeten en kan meteen weer verder gaan. GOOIEN EN VANGEN: Vangt een grote, zachte bal. BALANCEREN: Loopt over de bank waarbij hij over een hindernis van 10 cm hoog kan stappen. Plaatst

Nadere informatie

bij het Overdrachtdocument peuter - kleuter

bij het Overdrachtdocument peuter - kleuter Zor gboek je bij het Overdrachtdocument peuter - kleuter Datum Ingevuld door: (naam en functie): STEDELIJK ZORGBOEKJE PEUTER- KLEUTER ROTTERDAM Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende

Nadere informatie

DC thema 62 Taalbewustzijn stimuleren bij kleuters

DC thema 62 Taalbewustzijn stimuleren bij kleuters DC thema 62 Taalbewustzijn stimuleren bij kleuters 1 Inleiding In dit thema besteden we aandacht aan een onderdeel van het taalonderwijs, namelijk het stimuleren van het taalbewustzijn. We leggen uit wat

Nadere informatie

SCHRIFTELIJKE TAAL Kerndoel 1: De leerlingen leren lezen voor dagelijks gebruik

SCHRIFTELIJKE TAAL Kerndoel 1: De leerlingen leren lezen voor dagelijks gebruik SCHRIFTELIJKE TAAL Kerndoel 1: De leerlingen leren lezen voor dagelijks gebruik 1.1. Boekoriëntatie 1.2. Temporele orde waarneming 1.3. Auditieve discriminatie 1.4. Visuele discriminatie 1.. Visuele analyse

Nadere informatie

Tussendoelen ontwikkeling van de geletterdheid

Tussendoelen ontwikkeling van de geletterdheid Tussendoelen ontwikkeling van de geletterdheid 3;6 4 4;6 5 5;6 6 6,6 7 1. Beleeft zichtbaar plezier aan voorlezen, boeken en rijmpjes. 1. Beleeft zichtbaar plezier aan voorlezen, boeken en rijmpjes door

Nadere informatie

Niet methodegebonden toetsen die gedurende de schoolperiode afgenomen worden op het gebied van taal, lezen en spelling:

Niet methodegebonden toetsen die gedurende de schoolperiode afgenomen worden op het gebied van taal, lezen en spelling: R.K. Daltonschool De Driesprong Taal- leesprotocol groep 1 8, versie 01-08-2011 Dit protocol is onze vertaling van het Dyslexieprotocol naar onze schoolsituatie. De taal- leesontwikkeling van de wordt

Nadere informatie

bijlage 10 of ZLKLS auditieve woorden met de aangeboden bijlage 9 of ZLKLS auditieve synthese Toets met 20 klankzuivere

bijlage 10 of ZLKLS auditieve woorden met de aangeboden bijlage 9 of ZLKLS auditieve synthese Toets met 20 klankzuivere 29 Protocol klas 1 Toetsing/ signalering 1 Overdracht LVS Kleuters 2 Hoofdmeting 1 (Herfstsignalering, alle leerlingen) Letterkennis: Lezen en herkennen van aangeboden letters, lange klanken, korte klanken,

Nadere informatie

Vragenlijst leergeschiedenis lees- en spellingvaardigheid bestemd voor school / groepsleerkracht en interne leerlingenbegeleider

Vragenlijst leergeschiedenis lees- en spellingvaardigheid bestemd voor school / groepsleerkracht en interne leerlingenbegeleider Vragenlijst leergeschiedenis lees- en spellingvaardigheid bestemd voor school / groepsleerkracht en interne leerlingenbegeleider Gegevens leerling Naam leerling :.. 0 jongen 0 meisje Geboortedatum Groep

Nadere informatie

Dyslexiebehandeling. Informatiepakket leerkracht:

Dyslexiebehandeling. Informatiepakket leerkracht: Dyslexiebehandeling Informatiepakket leerkracht: - Werkwijze bij Onderwijszorg Nederland (ONL) - Klankenschema - Stappenplan - Kopie overzichts-steunkaart - Uitleg losse steunkaarten - Uitleg steunkaart

Nadere informatie

Als het leren lezen niet zo soepel gaat

Als het leren lezen niet zo soepel gaat Als het leren lezen niet zo soepel gaat In de onderbouw leert een kind de eerste beginselen van het lezen. Wij letten bij het aanleren van de letters gelijk al op de signalen van leesproblemen. Het aanleren

Nadere informatie

Protocol doubleren en versnellen

Protocol doubleren en versnellen Protocol doubleren en versnellen Leerlingen doorlopen de school normaal gesproken in 8 jaar. Het kan gebeuren dat een leerling niet klaar is om de overstap naar de volgende groep te maken. Ondanks veel

Nadere informatie

Signaleringslijst voor Kleuters 2.0 1)

Signaleringslijst voor Kleuters 2.0 1) Spreken en luisteren Beheerst het Nederlandse klanksysteem Spreekt vrijuit Neemt actief deel aan gesprekken in kleine groepen Neemt actief deel aan gesprekken in grote groepen Kan op eigen initiatief een

Nadere informatie

KIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek 1e rapport: Datum gesprek 2e rapport: KIJK! 1-2 Bazalt Educatieve Uitgaven www.bazalt.

KIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek 1e rapport: Datum gesprek 2e rapport: KIJK! 1-2 Bazalt Educatieve Uitgaven www.bazalt. KIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek : Datum gesprek : KIJK! Lijst 1. Basiskenmerken Een kind dat lekker in zijn vel zit, zal zich goed en vlot ontwikkelen. Het is van nature nieuwsgierig

Nadere informatie

Rapport Lotje H. Naam Lotje H. Geboortedatum School/Locatie Boogschutter 0-7. Schooljaar Aanmaakdatum

Rapport Lotje H. Naam Lotje H. Geboortedatum School/Locatie Boogschutter 0-7. Schooljaar Aanmaakdatum Naam Geboortedatum 2-5-2012 School/Locatie Boogschutter 0-7 Schooljaar 2017-2018 Aanmaakdatum 9-10-2017 Groep Beren 2 Leraar Lieve van W. Bazalt Basisbehoeften Basiskenmerken Een kind dat lekker in zijn

Nadere informatie

THERAPIEPLAN Logopedie

THERAPIEPLAN Logopedie NAAM: Geboortedatum:. Klas:.. THERAPIEPLAN Logopedie Bron: GWP Taal School Ter Elst Therapiedoelen Articulatie Domein Doel nr. Opmerkingen - Mondmotoriek - Correct uitspreken van de klinkers - Correct

Nadere informatie

Ko observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006

Ko observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006 1 Ko observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006 Mondeling onderwijs Kerndoel 1 Kerndoel 2 Kerndoel 3 Schriftelijk onderwijs Kerndoel 4 Bijlage kerndoel 4 leestechniek Kerndoel 5 Kerndoel

Nadere informatie

Protocol. overgang groep 1 2 groep 2 3 en verlengde kleuterperiode

Protocol. overgang groep 1 2 groep 2 3 en verlengde kleuterperiode Protocol overgang groep 1 2 groep 2 3 en verlengde kleuterperiode Opgesteld in september-november 2009 Inhoudsopgave Inleiding pagina 3 De schoolloopbaan van een kleuter pagina 4 Meetmomenten en oudergesprekken

Nadere informatie

Informatieavond schooljaar 2015-2016. Cluster 1/2

Informatieavond schooljaar 2015-2016. Cluster 1/2 Informatieavond schooljaar 2015-2016 Cluster 1/2 Programma Even voorstellen Ik & Ko KIJK! het observatiesysteem Het rapport De ontwikkelingslijnen/hoe werken we in de kleuterklas? naar eigen klas Praktische

Nadere informatie

Leeskastje Mama kwijt

Leeskastje Mama kwijt Leeskastje Mama kwijt Inhoud leeskastje Mama kwijt 1: Boekoriëntatie La 2: Verhaalbegrip La 3: Functies van geschreven taal Grote Uil Kleine Uil Groot nest Eventueel andere dieren uit het verhaal Afbeeldingen

Nadere informatie

Oké-formulier. Overdrachtsformulier voorschoolse voorziening- basisonderwijs in de gemeente Deventer

Oké-formulier. Overdrachtsformulier voorschoolse voorziening- basisonderwijs in de gemeente Deventer Oké-formulier Overdrachtsformulier voorschoolse voorziening- basisonderwijs in de gemeente Deventer In te vullen door de voorschoolse voorziening Gegevens voorschoolse voorziening Bezocht het kind een

Nadere informatie

1. Ziet de kleine verschillen. tussen letters/cijfers. 2. Herkent hetzelfde woord in een. 5. Kent en kan de namen van

1. Ziet de kleine verschillen. tussen letters/cijfers. 2. Herkent hetzelfde woord in een. 5. Kent en kan de namen van Tussendoelen van het domein TAAL Tussendoelen Visuele Waarneming 3;6 4 4;6 5 5;6 6 6,6 1. Kan aantal details aanwijzen op een plaat. 1. Kan meerdere (10) details aanwijzen op een plaat. 1. Ziet de kleine

Nadere informatie

maakt (kirrende) geluidjes of brabbelt (tegen personen en speelgoed) begint steeds meer woorden te herhalen en (na) te zeggen

maakt (kirrende) geluidjes of brabbelt (tegen personen en speelgoed) begint steeds meer woorden te herhalen en (na) te zeggen Mondelinge taal 1 Spraak-taalontwikkeling Baby blauw maakt (kirrende) geluidjes of brabbelt (tegen personen en speelgoed) herhaalt geluidjes Dreumes brabbelt bij (eigen) spel oranje begint steeds meer

Nadere informatie

Groepsplan groep Vakgebied Schriftelijke taal Tijdsvak

Groepsplan groep Vakgebied Schriftelijke taal Tijdsvak Groepsplan groep Vakgebied Schriftelijke taal Tijdsvak Namen Evaluatie Niveau leerlijn 1 2 3 Functioneringsniveau

Nadere informatie

Omgaan met zichzelf, 2-4;6 jaar

Omgaan met zichzelf, 2-4;6 jaar Omgaan met zichzelf, 2-4;6 jaar Eigen wil wordt sterker. Ontdekt dat het invloed op de omgeving kan uitoefenen. Zegt bij alles nee. Wil alles zelf doen. Is blij als het iets kan. Wordt driftig als iets

Nadere informatie

Minor Dyslexie Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 4

Minor Dyslexie Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 4 Minor Dyslexie 2016-2017 Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 4 Programma Vragen over theorie Tot nu toe Complexiteit van lezen: tussendoelen deelvaardigheden Minor Dyslexie 1-4 2 Vragen over theorie

Nadere informatie

Begrijpend lezen Cito LVS TBL minimaal C-niveau. Woordenschat Cito LVS Woordenschattoets minimaal C-niveau

Begrijpend lezen Cito LVS TBL minimaal C-niveau. Woordenschat Cito LVS Woordenschattoets minimaal C-niveau Bijlage Dyslexieprotocol Wat verwachten we van de kinderen aan het eind van groep 3 Eind mei stellen we het lees- en spellingniveau van alle leerlingen in groep 3 met behulp van genormeerde toetsen vast.

Nadere informatie

Protocol dyslexie voor groep 1 3

Protocol dyslexie voor groep 1 3 Protocol dyslexie voor groep 1 3 Volgens de gezondheidsraad moet de behandeling van kinderen met dyslexie gericht zijn op: Het zo snel mogelijk bereiken van een zo hoog mogelijk niveau van automatisering

Nadere informatie

Vragenlijst leergeschiedenis lees- en spellingvaardigheid bestemd voor school / groepsleerkracht en interne leerlingenbegeleider

Vragenlijst leergeschiedenis lees- en spellingvaardigheid bestemd voor school / groepsleerkracht en interne leerlingenbegeleider Vragenlijst leergeschiedenis lees- en spellingvaardigheid bestemd voor school / groepsleerkracht en interne leerlingenbegeleider Gegevens leerling Naam kind Geboortedatum O jongen O meisje Groep Groepsverloop

Nadere informatie

Dyslexieprotocol PCB de Schakel

Dyslexieprotocol PCB de Schakel Dyslexieprotocol PCB de Schakel Hoe herken je vroegtijdig dyslexie? Een handreiking voor leerkrachten en ouders. B.Vos en C.Bulk 15-4-2007 Inhoudsopgave: Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Dyslexie in het kort...3

Nadere informatie

Peuterestafette. Peuterestafette

Peuterestafette. Peuterestafette Peuterestafette Peuterestafette Dit document is tot stand gekomen in samenwerking met de gemeente Haarlemmermeer en Onderwijsadvies, versie okt 2014 1 Gegevens peuterspeelzaal / kinderdagverblijf Peuterspeelzaal/kinderdagverblijf

Nadere informatie

Online leren lezen - Overzicht van de oefeningen

Online leren lezen - Overzicht van de oefeningen Online leren - Overzicht van oefeningen Cursief = voorbeeld Kern S ik kim sim MKM KM Zoek (sleep) k van kim en -positie letters m (tussen letters uit ze Klik als je i ziet (flitsletters) Zoek /k/ /i/ /m/

Nadere informatie

Arrangementen dagbesteding VSO Oriëntatiefase Verdiepingsfase Integratiefase Leerjaar 1 (de

Arrangementen dagbesteding VSO Oriëntatiefase Verdiepingsfase Integratiefase Leerjaar 1 (de ARRANGEMENTKAART lezen dagbesteding maart 2013 VSO- AFDELING Standaarden VSO Leeftijd à 13 14 15 16 17 18 19 Gevorderd 25% 10 10 11 11 11 12 12 Voldoende 75% 7 7 8 8 9 9 10 Minimum 90% 3 4 4 4 5 5 5 Arrangementen

Nadere informatie

Leerlijnen Jonge Kind. Registratie observatiegegevens

Leerlijnen Jonge Kind. Registratie observatiegegevens Leerlijnen Jonge Kind Registratie observatiegegevens 1. Rekenen Tellen en getalbegrip planning Beh. niveau Zegt de telrij op vanaf 1 als een opzegversje. -19--19 0 Telt voorwerpen tot en met 5; asynchroon.

Nadere informatie

Zorgplan Dyslexie, CBS de Duif. Wat is dyslexie?

Zorgplan Dyslexie, CBS de Duif. Wat is dyslexie? Zorgplan Dyslexie, CBS de Duif Wat is dyslexie? Uitgaande van algemeen aanvaarde wetenschappelijke afspraken hierover nemen wij aan dat een dyslecticus altijd problemen heeft met: Het verwerken van lettertekens

Nadere informatie

Peuterestafette. Gegevens peuterspeelzaal / kinderdagverblijf. Kindgegevens. Peuterspeelzaal/kinderdagverblijf. Adres. Telefoon

Peuterestafette. Gegevens peuterspeelzaal / kinderdagverblijf. Kindgegevens. Peuterspeelzaal/kinderdagverblijf. Adres. Telefoon Dit document is tot stand gekomen in samenwerking met de gemeente Haarlemmermeer, Onderwijsadvies en vertegenwoordigers van het primair onderwijs en de kinderopvang (incl. VE). versie 1.3 maart 2018 Gegevens

Nadere informatie

Overdracht van kindinformatie

Overdracht van kindinformatie Overdracht van kindinformatie Invullen door ouder(s); eventueel aanvullen door pedagogisch medewerker Achternaam:... Voornaam:... Geslacht: jongen / meisje (omcirkelen wat van toepassing is) Geboortedatum:...

Nadere informatie

Leeswijzer individueel rapport KIJK! 0-4 jaar voor ouders

Leeswijzer individueel rapport KIJK! 0-4 jaar voor ouders Het individuele rapport geeft u een beeld van de totale ontwikkeling van uw kind. De vaste pedagogisch medewerkers van uw kind hebben een half jaar observaties bijgehouden. Deze observaties zijn verwerkt

Nadere informatie

lezen Veilig leren lezen Artikelen - Ringboekje: een veelzijdig leermiddel veilig leren Stickers en stramienbladen Vier verschillende ringboekjes

lezen Veilig leren lezen Artikelen - Ringboekje: een veelzijdig leermiddel veilig leren Stickers en stramienbladen Vier verschillende ringboekjes veilig leren lezen Ringboekje Een veelzijdig leermiddel Auteur: Josée Warnaar Het ringboekje is een aantrekkelijk leermiddel dat u op diverse manieren kunt inzetten. Het ringboekje daagt kinderen uit tot

Nadere informatie

doen dat 3 het dyslexieprotocol

doen dat 3 het dyslexieprotocol doen dat 3 het dyslexieprotocol Het dyslexieprotocol juni 2008 Vooraf De scholen van de Stichting Peelraam hebben in het schooljaar 2007-2008 gezamenlijk een dyslexieprotocol ontwikkeld. Dit protocol is

Nadere informatie

ZML SO Technisch Lezen

ZML SO Technisch Lezen ZML SO Technisch Lezen Leerlijnen 1.1. Boekoriëntatie Kerndoelen 1. De leerlingen leren lezen voor dagelijks gebruik Technisch lezen 1.2. Temporele orde waarneming 1.3. Auditieve discriminatie 1.4. Visuele

Nadere informatie

toetsen van Veilig Leren lezen en Estafette. groepen 1 2 LOVS Cito Taal voor Goed lees en spellingsonderwijs in de groepen 3 tot en met 8

toetsen van Veilig Leren lezen en Estafette. groepen 1 2 LOVS Cito Taal voor Goed lees en spellingsonderwijs in de groepen 3 tot en met 8 onderwijs en zorgarrrangement op De Wilgen uitgevoerd door meetinstrumenten Zorgniveau 1 = basisarrangenment Zorgniveau 1 Leerkracht Methodegebonden Gestructureerde stimulering van beginnende geletterdheid

Nadere informatie

Rekenen groep 1. Welke leerdoelen gelden voor de komende periode? Getalbegrip:

Rekenen groep 1. Welke leerdoelen gelden voor de komende periode? Getalbegrip: Rekenen groep 1 Getalbegrip: Aan het eind van deze periode kunnen de kinderen de hoeveelheid 1 t/m 5 op vingers tellen. Aan het eind van deze periode kunnen de kinderen de hoeveelheid 1 t/m 6 op dobbelsteen

Nadere informatie

Informatieavond schooljaar Cluster 1/2

Informatieavond schooljaar Cluster 1/2 Informatieavond schooljaar 2018-2019 Cluster 1/2 Even voorstellen.. Programma Ik & Ko / Kleuterplein KIJK! het observatiesysteem Het rapport De ontwikkelingslijnen/hoe werken we in de kleuterklas? naar

Nadere informatie

Activiteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering

Activiteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend

Nadere informatie

Planmatig werken in groep 1&2 Werken met groepsplannen. Lunteren, maart 2011 Yvonne Leenders & Mariët Förrer

Planmatig werken in groep 1&2 Werken met groepsplannen. Lunteren, maart 2011 Yvonne Leenders & Mariët Förrer Planmatig werken in groep 1&2 Werken met groepsplannen Lunteren, maart 2011 Yvonne Leenders & Mariët Förrer Masterclass Waarom, waarvoor, hoe? Verdieping m.b.t. taalontwikkeling en werken met groepsplannen

Nadere informatie

Protocol leesproblemen en dyslexie

Protocol leesproblemen en dyslexie Groep 1 en 2 Periode: Toetsen: Bij uitslag: Inzetten op: Materialen/ methode: Hele jaar kleutersignaleringslijst Kleuterplein Zorgen om leesmotivatie. november gr. 2 gr. 2 gr.2 gr.2 Geletterdheid (hierin

Nadere informatie

Peuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3

Peuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3 1. Omgaan met jezelf, met en met volwassenen Peuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3 Zelfbeeld Sociaal gedrag belangstelling voor andere kinderen, maar houden weinig rekening met de ander

Nadere informatie

Aanmeldingsformulier ouder(s)/verzorger(s) dyslexieonderzoek. Datum invullen. Ingevuld door. Gegevens ouder/verzorger/voogd* Achternaam.

Aanmeldingsformulier ouder(s)/verzorger(s) dyslexieonderzoek. Datum invullen. Ingevuld door. Gegevens ouder/verzorger/voogd* Achternaam. Aanmeldingsformulier ouder(s)/verzorger(s) dyslexieonderzoek Datum invullen Ingevuld door Gegevens ouder/verzorger/voogd* Achternaam Voorletters Telefoonnummer Mobiele nummer E-mail adres Gegevens kind

Nadere informatie

betekenis van het woord vastgesteld.

betekenis van het woord vastgesteld. technisch lezen en schrijven betekenis van het woord vastgesteld. Goed leren lezen is belangrijk Zoals we gezien hebben, is het mogelijk om op school voort te bouwen op de spontaan verworven geletterdheid

Nadere informatie

Op stap naar het 1 e leerjaar

Op stap naar het 1 e leerjaar Op stap naar het 1 e leerjaar Schoolrijpheid? Ook de ouders doen er toe! Zwevegem, 26 november 2009 Lieven Coppens Inleiding Uit de kindermond Ik wil niet naar het eerste leerjaar want daar mag ik niet

Nadere informatie

Auditief geheugen Begrippen Cijfers Dans en beweging

Auditief geheugen Begrippen Cijfers Dans en beweging Auditief geheugen Lessen met als doel het oefenen van het auditief geheugen zijn bedoeld om leerlingen te helpen, informatie die ze horen goed op te slaan. Het geven van enkelvoudige (pak de bal) en meervoudige

Nadere informatie

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers?

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen

Nadere informatie

Informatie voor de ouders van groep 1 en 2 van de Triangel

Informatie voor de ouders van groep 1 en 2 van de Triangel Informatie voor de ouders van groep 1 en 2 van de Triangel Hoe ziet een dag in onze kleutergroepen eruit? De kinderen komen binnen en kiezen hun plekje in de kring, ze mogen kort iets vertellen of iets

Nadere informatie

DYSLEXIEPROTOCOL 2010-2011 1

DYSLEXIEPROTOCOL 2010-2011 1 DYSLEXIEPROTOCOL 2010-2011 1 Inhoudsopgave DYSLEXIEPROTOCOL 2010-2011... 3 1 Inleiding... 3 2 Vergoedingsregeling Dyslexie... 3 3 Interventies en hulp in de klas bij (vermoeden van ) dyslexie... 4 4 Signaleringslijst

Nadere informatie

Afspraken mbt protocol dyslexie Van Dijckschool Bilthoven. Inhoudsopgave:

Afspraken mbt protocol dyslexie Van Dijckschool Bilthoven. Inhoudsopgave: 11-12-2007 Inhoudsopgave: 1. Dyslexie...3 1.1 Wat is het dyslexieprotocol?...3 1.2 Doel van het Protocol Dyslexie....3 1.3 Inhoud van het protocol...3 2. Preventie en interventiehandelingen...4 2.1 Groep

Nadere informatie

Registratieblad aanbod doelen SLO groep 1 en 2

Registratieblad aanbod doelen SLO groep 1 en 2 Registratieblad aanbod doelen SLO groep 1 en 2 Mondelinge taalvaardigheid: aanbod doelen voor groep 1 en 2 verwerkt in de kleuterthema s Woordenschat en woordgebruik Th 1 2 3 4 5 6 totaal uitbreiden van

Nadere informatie

SPECIMEN. (na)vertellen in chronologische volgorde begrijpend luisteren

SPECIMEN. (na)vertellen in chronologische volgorde begrijpend luisteren Matrix Taal (1) interactief taalgebruik beginnende geletterdheid woordenschat taalbewustzijn taal thema 1 thema 2 thema 3 thema 4 thema 5 thema 6 thema 7 thema 8 eigen aanbod ontwikkelen woordenschat (passief

Nadere informatie

DEMO. Voornaam. Achternaam. Geboortedatum. Gezinssamenstelling. Plaats in kinderrij. Levensbeschouwing. Nationaliteit ouders. In Nederland sinds

DEMO. Voornaam. Achternaam. Geboortedatum. Gezinssamenstelling. Plaats in kinderrij. Levensbeschouwing. Nationaliteit ouders. In Nederland sinds BASIS observatieformulier PEUTERPRAAT GEGEVENS KIND Voornaam Achternaam Geboortedatum Geslacht Jongen/Meisje Gezinssamenstelling Plaats in kinderrij Levensbeschouwing Nationaliteit ouders In Nederland

Nadere informatie

Activiteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering. De kinderen: - oriënteren zich op het thema. - activeren hun voorkennis.

Activiteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering. De kinderen: - oriënteren zich op het thema. - activeren hun voorkennis. Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend

Nadere informatie

Activiteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering. De kinderen: - oriënteren zich op het thema. - activeren hun voorkennis.

Activiteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering. De kinderen: - oriënteren zich op het thema. - activeren hun voorkennis. Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend

Nadere informatie

VCLB De Wissel - Antwerpen

VCLB De Wissel - Antwerpen VCLB De Wissel - Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding LEERLIJN LEZEN Of Hoe kunnen we voorkomen dat veel kinderen leesmoeilijkheden krijgen? Elke leerkracht, ouder en kind weet dat lezen de

Nadere informatie

Motoriek Grote motoriek

Motoriek Grote motoriek Motoriek Grote motoriek Grote motoriek - 0 SPRINGEN: Springt van een bank af, met beide voeten tegelijk. GOOIEN EN VANGEN: Slaat een aangegooide ballon weg. BALANCEREN: Staat op één been. Grote motoriek

Nadere informatie

Werken met groepsplannen bij kleuters.

Werken met groepsplannen bij kleuters. Werken met groepsplannen bij kleuters. Opbrengstgericht werken Beredeneerd aanbod evaluabe (>-

Nadere informatie

Informatieboekje (voor)lezen

Informatieboekje (voor)lezen Informatieboekje (voor)lezen Welkom op basisschool Het Mozaïek Algemeen Uw kind is in een ontwikkelingsfase gekomen waarbij hij/zij met regelmaat in contact komt te staan met andere kinderen / volwassenen.

Nadere informatie

Inschrijfformulier. Persoonlijke gegevens Achternaam leerling: Voornamen: BSN-nummer: Roepnaam: Jongen / meisje Geboortedatum: Geboorteplaats: Vader

Inschrijfformulier. Persoonlijke gegevens Achternaam leerling: Voornamen: BSN-nummer: Roepnaam: Jongen / meisje Geboortedatum: Geboorteplaats: Vader Inschrijfformulier Wij vragen u om een inschrijfformulier in te vullen. De gegevens zijn uitsluitend bestemd voor intern gebruik en worden strikt vertrouwelijk behandeld. De gegevens zijn bedoeld om de

Nadere informatie

Gegevens voorschoolse instelling Naam instelling: Telefoonnummer: Naam medewerker: Datum van invullen: Gegevens kind Naam kind: Adres: Woonplaats:

Gegevens voorschoolse instelling Naam instelling: Telefoonnummer: Naam medewerker: Datum van invullen: Gegevens kind Naam kind: Adres: Woonplaats: In het kader van een sluitende aanpak voor 0 tot 6 jarigen wordt gewerkt aan de overdracht van gegevens over het ontwikkelingsverloop van peuters naar basisscholen met als resultaat het overdrachtsformulier

Nadere informatie

Activiteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering

Activiteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend

Nadere informatie

Klassikale opstelling:

Klassikale opstelling: Klassikale opstelling: We maken gebruik van een flexibele opstelling. De kinderen zitten bij de leervakken: taal, lezen, spelling en rekenen allemaal frontaal. Hierdoor kan de leerkracht snel monitoren

Nadere informatie

CBS Maranatha. Doel: Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14

CBS Maranatha. Doel: Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14 CBS Maranatha Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14 Doel: Doel van ons dyslexieprotocol is een zo goed mogelijke begeleiding van leerlingen met (dreigende) leesproblemen.

Nadere informatie

Doelen Project opa s en oma s - Kleuteruniversiteit

Doelen Project opa s en oma s - Kleuteruniversiteit en Project opa s en oma s - Algemeen: De kinderen maken kennis met het thema familie. De kinderen maken kennis met het verhaal. De kinderen maken kennis met gereedschappen en ervaren hoe apparaten er van

Nadere informatie

Observatielijst Mini Mars rekenen Naam:

Observatielijst Mini Mars rekenen Naam: Observatielijst Mini Mars rekenen Naam: behaald twijfel niet behaald Leerstof lijn Leerdoel Vaardigheden Het kind 13 wkn 26 wkn 39 wkn Tellen en getalbegrip Opzeggen telrij (akoestisch tellen) kan de telrij

Nadere informatie

ZML SO Leerlijn Schriftelijke taal: lezen.

ZML SO Leerlijn Schriftelijke taal: lezen. ZML SO Leerlijn Schriftelijke taal: lezen. SCHRIFTELIJKE TAAL Leerlijnen Kerndoelen 1.1. Boekoriëntatie 1. De leerlingen leren lezen voor dagelijks gebruik Technisch lezen 1.2. Temporele orde waarneming

Nadere informatie

AANMELDINGSFORMULIER OUDERS VOOR ONDERZOEK EN BEHANDELING VAN DYSLEXIE

AANMELDINGSFORMULIER OUDERS VOOR ONDERZOEK EN BEHANDELING VAN DYSLEXIE AANMELDINGSFORMULIER OUDERS VOOR ONDERZOEK EN BEHANDELING VAN DYSLEXIE De heer en mevrouw ouders / verzorgers van: Voornaam kind: Achternaam kind: Geboortedatum: Geslacht: jongen meisje Verlenen BNT-consult

Nadere informatie

Wat is schoolrijpheid?

Wat is schoolrijpheid? Wat is schoolrijpheid? = een proces waarbij men een bepaald ontwikkelingspeil bereikt voor vaardigheden die belangrijk zijn voor het schoolse leren. = slechte benaming = overgang incidenteel leren naar

Nadere informatie