Nota Kapitaalgoederen Openbare ruimte

Transcriptie

1 Nota Kapitaalgoederen Openbare ruimte Status: concept V6 Datum: 4 juni 2013 Project: P Documentnr.:

2 2 van 53

3 Inhoud Samenvatting Inleiding Aanleiding Nota kapitaalgoederen openbare ruimte Afbakening Areaal en onderhoudskwaliteit Areaal openbare ruimte Beleid Huidige onderhoudskwaliteit Financiën Structurele middelen onderhoud Geraamde onderhoudskosten Vergelijking middelen en geraamde kosten Ambitie en strategie Ambitie onderhoudskwaliteit Strategie Colofon Bijlage 1: Begrippenlijst Bijlage 2 Toelichting kwaliteitsniveaus beheer en onderhoud Bijlage 3 Analyse beschikbare middelen Bijlage 4 Openbaar groen Bijlage 5 Wegen Bijlage 6 Meubilair Bijlage 7 Reiniging van 53

4 Leeswijzer De nota kapitaalgoederen openbare ruimte biedt inzicht in (het onderhoud van ) de openbare ruimte in de gemeente Losser en beschrijft een strategie ten aanzien van onderhoudskwaliteit, de wijze van uitvoering en de financiën. Daarmee biedt de nota voor de komende jaren een onderbouwing en kader voor de jaarlijks op te stellen paragraaf kapitaalgoederen in de begroting. Hoofdstuk 1 omschrijft de aanleiding en doelstelling van deze nota. Hoofdstuk 2 geeft een beschrijving van de openbare ruimte en geeft een analyse van de huidige situatie ten aanzien van areaal, kwaliteit en financiën. Deze informatie is in de bijlage verder uitgewerkt per beheeronderdeel. Hoofdstuk 4 en 5 omschrijven respectievelijk de beschikbare middelen en de kosten voor het onderhoud. Hoofdstuk 6 geeft een visie op de openbare ruimte en een strategie voor de komende jaren ten aaanzien van haalbare kwaliteit, financiën en wijze van uitvoeren. In de nota is een samenvatting opgenomen. De bijlagen geven een uitgebreide toelichting en achtergrond bij de gebruikte gegevens in de nota. 4 van 53

5 Samenvatting Aanleiding In februari 2011 constateerde de rekenkamercommissie in Losser in de Rapportage onderhoud kapitaalgoederen dat er geen integraal beleid is ten aanzien van het onderhoud van kapitaalgoederen en dat de gemeente de rekening voor zich uitschuift. Bezuinigingen maken de noodzaak voor beter inzicht en duidelijke keuzes alleen maar groter. De nota kapitaalgoederen openbare ruimte biedt dit inzicht en de sturing voor de komende jaren. De nota legt de haalbare onderhoudskwaliteit vast voor het huidige areaal en de beschikbare middelen. Openbare ruimte De nota kapitaalgoederen stelt kaders voor de bovengrondse openbare ruimte, bestaande uit groen, wegen en meubilair. Dit areaal openbare ruimte is opnieuw geïnventariseerd en de kwaliteit is gemeten. De gemeente Losser beheert in 2013 zo n 357 ha groen en verhardingen (158m2 per inwoner). De uitgevoerde kwaliteitsmeting openbare ruimte (april 2013) laat in de hele gemeente gemiddeld een ruime B-kwaliteit zien. Op veel plekken komt zelfs A voor. Uitzondering vormen asfaltverhardingen, die een aanzienlijk aandeel D-kwaliteit vertonen en daarmee onder de minimale kwaliteit zijn gezakt. Beschikbare middelen en geraamde onderhoudskosten Begroting 2015 Deelproduct inhuur van Topcraft. Op de begroting van 2015 is voor de deelproducten openbare ruimte 3,5 miljoen euro beschikbaar. Hier zijn de vastgestelde taakstellingen verwerkt: op openbaar groen en op het producten wegen en verkeer. In 2015 is 2,6 miljoen euro beschikbaar voor het uitvoeren van onderhoud, verdeeld over de 13 deelproducten (zie bijgaande figuur). Deze middelen bestaan uit materiële kosten (inhuur aannemers, aanschaf materiaal e.d.), uren/kosten van de eigen dienst en de Dit zijn middelen voor onderhoud. Vervanging van wegen, groen en meubilair aan het eind van de levensduur is hierin niet opgenomen. De onderhoudskosten voor deze deelproducten zijn geraamd op 3,2 miljoen euro voor B- kwaliteit en 2,7 miljoen euro voor C-kwaliteit. Het gaat hier dan om ramingen op basis van langjarige gemiddelden. Per jaar kunnen de kosten fluctueren. Conclusie is dat in de begroting van 2015 de middelen beschikbaar zijn om de openbare ruimte op een C-kwaliteitsniveau te onderhouden. TOTAAL (incl. taakstelling) Beschikbaar voor UITVOERING Landschapsbescherming Plantsoenen en openbaar groen Speeltuinen en speelplaatsen Bermen en sloten Gladheidsbestrijding Kunstwerken Straatreiniging Straatverlichting en verkeersregelinstallaties Watergangen en vijvers Wegbeheer Wegmarkeringen Wegmeubilair Begraafplaatsen De huidige onderhoudskwaliteit is echter hoger dan op basis van de beschikbare middelen mogelijk lijkt. Doordat relatief veel goedkope arbeid inzetbaar is door SW-medewerkers (Topcraft en WIW) wordt deze hogere kwaliteit gerealiseerd. Het zijn vooral de deelproducten 5 van 53

6 groen, speelvoorzieningen en straatreiniging waar deze arbeid wordt ingezet en die hiervan profiteren. Ambitie De gemeente Losser streeft naar een duurzame, schone en veilige openbare ruimte welke ondersteunend is aan andere gemeentelijke beleidsdoelstellingen, tegen aanvaardbare kosten en met beheersbare risico s. Bij het karakter van de kleine kerkdorpen past een nette, verzorgde woon- en leefomgeving. Daarnaast profileert Losser zich als een aantrekkelijke toeristisch-recreatieve gemeente (toekomstvisie 2025). Een te lage onderhoudskwaliteit en een meer verloederd beeld is daarom niet wenselijk. Centrum woongebied bedrijventerrein hoofdinfrastructuur buitengebied agrarisch buitengebied toeristisch Verharding B C C C C C Groen B B B B B B Meubilair B B B B B B Reiniging B B B B B B Voor de periode is de ambitie om een B-kwaliteit vast te houden voor groen, meubilair en reiniging. Daarvoor is het noodzakelijk dat de inzet van SW-medewerkers mogelijk blijft of slechts in geringe mate wordt afgebouwd. Als op termijn deze inzet wordt verminderd gaat de kwaliteit ook langzamerhand dalen naar een C-kwaliteit. Voor wegen is de ambitie in de periode C-kwaliteit. Dit is conform het vigerende beleid op wegen. De huidige kwaliteit van wegen maakt dat een B-kwaliteit voor de komende jaren niet realistisch is. Wel is uitzondering gemaakt voor de centra van de dorpen. Hier is een B-kwaliteit de ambitie. Indien geen middelen beschikbaar worden gesteld voor vervanging van verharding, blijft de kwaliteit hier te laag. Er zijn immers wegen met een D-kwaliteit, waarvoor onderhoudsmiddelen worden gebruikt om deze veilig en functioneel te houden. Strategie Na vaststelling van de nota Kapitaalgoederen openbare ruimte worden beheerplannen voor alle beheerdisciplines opgesteld ( ). Hierin wordt per discipline concreet invulling gegeven aan sturing van de onderhoudskwaliteit. Om te sturen op het behalen van de gewenste kwaliteiten (niet te hoog en niet te laag) is monitoring noodzakelijk en worden bestaande kwaliteitsinspecties en schouwrondes geïntensiveerd. Dit geeft inzicht in de ontwikkeling van de kwaliteit ten behoeve van bijsturing en rapportage aan de raad. De nota kapitaalgoederen openbare ruimte betreft het onderhoud en gaat niet in op de vervanging of herinrichting van de openbare ruimte. Hiervoor worden middelen aangevraagd in de kadernota. Jaarlijks zal daarom een integraal meerjareninvesteringsprogramma worden opgesteld voor de vervangingsinvesteringen. Deze MIP bevat een lijst van technisch urgente projecten en een overzicht van kansen. Deze laatste zijn projecten die door samenloop van onderhoud, vervanging en nieuw beleid op basis van synergie meerdere doelen kunnen bereiken. De raad besluit jaarlijks over de kredieten. Indien geen kredieten worden toegekend wordt doorbeheerd. Dit betekent dat met dagelijks onderhoud en kleine maatregelen de omgeving veilig wordt gehouden. 6 van 53

7 1. Inleiding 1.1 Aanleiding In februari 2011 constateerde de rekenkamercommissie in Losser in de Rapportage onderhoud kapitaalgoederen (blz. 7): De rekenkamercommissie concludeert dat er geen sprake is van een integraal beleid ten aanzien van het onderhoud van kapitaalgoederen. Het beleid dat er is, is weinig expliciet waardoor de doeltreffendheid en doelmatigheid in feite niet kan worden vastgesteld. In het gevoerde beleid is de balans tussen de beschikbare middelen en de effecten van het inzetten van die middelen te sterk doorgeschoten naar de beschikbare middelen en zijn de gevolgen van het inzetten van (minder) middelen voor het onderhoudsniveau uit het oog verloren. Hierdoor heeft de gemeente Losser te weinig oog gehad voor de uiteindelijke kwaliteit van kapitaalgoederen en is in feite de rekening voor zich uit geschoven. De rekenkamercommissie concludeert dat de onderhoudstoestand van bepaalde kapitaalgoederen, in het bijzonder onderwijsaccommodaties en wegen, zonder meer zorgelijk te noemen is. De oorzaak hiervan ligt deels in het niet-expliciete beleid waardoor de gemeenteraad zich geen goed oordeel kan vormen over de (gewenste) toestand van deze kapitaalgoederen. Tegelijkertijd heeft de gemeenteraad ook niet gevraagd om dit beleid. De commissie ondersteunt de bestuurlijke voornemens om het onderhoud van deze kapitaalgoederen te verbeteren, mits dit gepaard gaat met integraal beleid hierover. Het BBV 1 stelt verplicht dat een paragraaf over het onderhoud van kapitaalgoederen in de begroting wordt opgenomen (BBV artikel 12, eerste lid). Zowel het beleid als de daaruit voortvloeiende consequenties moeten in deze paragraaf worden toegelicht. De commissie BBV doet echter de aanbeveling om tenminste één maal in de vier jaar een integrale nota over het beleidskader onderhoud kapitaalgoederen door de raad te laten vaststellen. Dit past beter bij de gewenste continuïteit van beleid dan elk jaar een meer uitgebreide paragraaf kapitaalgoederen schrijven. Het rekenkameronderzoek vormt niet de enige aanleiding voor het uitwerken van het beleid voor de kapitaalgoederen. Bezuinigingen maken het noodzakelijk om tot een beter inzicht en duidelijke keuzes te komen ten aanzien van de Losserse kapitaalgoederen en het beheer en onderhoud van de openbare ruimte. 1.2 Nota kapitaalgoederen openbare ruimte De doelstelling van de Nota kapitaalgoederen openbare ruimte is grip en sturing te bieden op de kapitaalgoederen van de openbare ruimte voor de periode Daarbij gaat het om het vastleggen van de ambitieniveau en de uitvoering van het beheer. Vanuit de beschikbare middelen is onderzocht welke onderhoudskwaliteit haalbaar is voor de komende jaren. 1 Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV). De commissie BBV heeft als doel om een eenduidige toepassing van het BBV te bevorderen. 7 van 53

8 De nota kapitaalgoederen openbare ruimte geeft aan hoe deze ambitie in onderhoudskwaliteit samenhangt met het overige gemeentelijke beleid voor de openbare ruimte opgenomen. Bij de na te streven onderhoudskwaliteit en kosten is een inschatting gegeven van consequenties en risico s. De basis onder de nota en de keuzes wordt gevormd door de inventarisaties van het areaal van de te beheren openbare ruimte en de metingen van de huidige kwaliteit. Beheerplannen voor de diverse beheerdisciplines werken het beleid en de geformuleerde strategie uit de nota kapitaalgoederen verder uit naar de dagelijkse uitvoeringspraktijk. De nota kapitaalgoederen en beheerplannen geven de afdeling het instrumentarium om efficiënt en doelmatig naar de afgesproken doelen te sturen. 1.3 Afbakening Deze nota gaat over het onderhoud van de kapitaalgoederen in de openbare ruimte van de gemeente Losser. Openbare ruimte is daarbij gedefinieerd als de bovengrondse buitenruimte in beheer en onderhoud van de gemeente. Onderdelen met een eigen financiering en beleidskader, zoals riolering en huisvuilinzameling, zijn niet opgenomen. Waar relaties liggen tussen deze beleidsvelden komen deze aan de orde. Daarnaast zijn ook sportvelden en accommodaties niet in deze nota opgenomen. Onderstaand schema geeft de (deel)producten van de begroting die betrekking hebben op de openbare ruimte. Product Deelproduct Beheerdiscipline Natuur en landschap Landschapsbescherming (incl boomfeestdag) Plantsoenen en openbaar groen Openbaar groen Zorg en volksgezondheid Begraafplaatsen (bijlage 4) Wegen en verkeer Bermen en sloten Watergangen en vijvers Straatreiniging Gladheidsbestrijding Reiniging (bijlage 7) Kunstwerken Wegen Wegbeheer (bijlage 5) Wegmarkeringen Straatverlichting en verkeersregelinstallaties Meubilair Wegmeubilair (bijlage 6) Soc cult werk en maatschappelijk Speeltuinen en speelplaatsen De deelproducten in de begroting lopen niet gelijk met hoe in de dagelijkse praktijk beheerdisciplines worden ingedeeld. De arealen van groen bevatten bijvoorbeeld ook de wegbermen in het buitengebied die begrotingstechnisch onder het product wegen en verkeer vallen. In de laatste kolom van de bovenstaande figuur is daarom aangegeven vanuit welke beheerdiscipline het onderhoud inhoudelijk wordt aangestuurd. 8 van 53

9 De nota kapitaalgoederen openbare ruimte richt zich de structurele middelen in de begroting ten behoeve van de structurele financiering van dagelijks en groot onderhoud (zie kader). Deze middelen bieden geen ruimte voor de financiering van vervanging (aan het einde van de levensduur) of herinrichting. Voor deze projecten wordt jaarlijks bij de kadernota kredieten gevraagd (geformuleerd onder nieuw beleid of beleidswensen). Definitie beheer en onderhoud Beheer en onderhoud is het voortdurend in stand houden van de openbare ruimte. Daarvoor onderscheiden we de volgende werkzaamheden: Dagelijks onderhoud; alle maatregelen die regelmatig, vaak meerdere keren per jaar, worden genomen. Voorbeelden zijn maaien en vegen. Het repareren van schades en het reageren op meldingen hoort ook bij het dagelijks onderhoud. Dagelijks onderhoud wordt vooral uitgevoerd door de eigen dienst, Topcraft en aannemers op basis van afspraken, contracten en bestekken. Groot onderhoud; Grotere maatregelen die eens per x jaar worden genomen. Bijvoorbeeld een nieuwe deklaag op een asfaltweg of het planmatig snoeien van bomen. Groot onderhoud wordt projectmatig aangepakt. Vervanging; vernieuwen van een kapitaalgoed aan het eind van de levensduur, waarbij de hele constructie en materiaal wordt vernieuwd. Voorbeelden zijn een weg herstraten met nieuwe klinker, een bank vervangen of een groenvak opnieuw aanplanten. Bij vervanging blijft de inrichting hetzelfde. Vervanging wordt projectmatig uitgevoerd, waarvoor per project middelen worden aangevraagd. Beheer; alle ondersteunende werkzaamheden om het onderhoud te kunnen uitvoeren, zoals het opstellen van beleidsplannen, gegevensbeheer, financiële planning etc. Het opnieuw inrichten voor nieuwe functies en doelstellingen maakt geen onderdeel uit het in stand houden van de openbare ruimte. Hiervoor worden andere vormen van kapitaal ingezet dan bij het beheer en onderhoud. Natuurlijk zijn de vormen van onderhoud communicerende vaten. Het achterwege blijven van vervanging (of herinrichting) zet een sterke druk op het dagelijks onderhoud. De versleten openbare ruimte moet dan met kleine maatregelen veilig en acceptabel worden gehouden. 9 van 53

10 2. Areaal en onderhoudskwaliteit In dit hoofdstuk worden de gegevens over de openbare ruimte in Losser als geheel toegelicht, waarbij in wordt gegaan op het te onderhouden areaal en de huidige onderhoudskwaliteit daarvan. In de bijlagen 4 tot en met 7 zijn deze gegevens en analyse uitgewerkt naar de verschillende beheerdisciplines groen, wegen en kunstwerken, meubilair en reiniging. 2.1 Areaal openbare ruimte De gehele gemeente Losser heeft een oppervlakte van ruim ha (bron: CBS 2011 gemeente op maat Losser 11 ), waarvan het overgrote deel agrarisch gebied is (ca. 73%) en een aanzienlijk deel bos en natuurlijk terrein (ca. 18%). Ongeveer 357 ha is openbare ruimte in eigendom en beheer van de gemeente. Deze openbare ruimte bestaat uit vooral uit wegen/verhardingen en openbaar groen, maar is exclusief sportvelden. Het groen is in 2013 opnieuw geïnventariseerd. De gemeente Losser had op 1 januari inwoners (bron: website gemeente).per inwoner beheert de gemeente dus 158 m 2 openbare ruimte verdeeld over groen en verharding. Het grootste deel van areaal ligt buiten de kernen (45 m 2 groen en 45 m 2 verharding). Binnen de kernen ligt per inwoner 33 m 2 verharding en 35 m 2 groen. Dit is relatief weinig. De dorpen kennen nauwelijks grote groenstroken of parkachtige omgevingen. Maar omdat veel woningen over een tuin beschikken en het buitengebied vaak dichtbij is, maken de dorpen op veel plekken wel een groene indruk. 60% van het groen is gras, zowel gazon als bermen. Areaal Openbare ruimte 2013 kernen buitengebied TOTAAL Per inwoner Groen (ex. sportvelden) m gras m Bomen stuks ,5 Verharding m asfalt m elementen m onverhard m lichtmasten stuks ,2 speeltoestellen stuks 235 bloembakken stuks 22 afvalbakken stuks 278 kunstwerken (bruggen) stuks 43 banken en picknicksets stuks 276 Figuur 2.1 Samenvatting areaal openbare ruimte gemeente Losser (mei 2013) 2.2 Beleid De gemeente Losser heeft geen aparte beleidsnota waar de visie op de inrichting en functie van de openbare ruimte is gegeven. Uit het beleid op het terrein van natuur en landschap, recreatie en toerisme, ruimtelijke ontwikkelingen en economische zaken is wel af te leiden welke rol de openbare speelt. De toekomstvisie 2025 legt de kernkwaliteiten van Losser vast. 10 van 53

11 Een korte samenvatting van de bestaande beleidslijnen ten aanzien van de openbare ruimte is: Behoud en versterken kwaliteit natuur, landschap en toeristische infrastructuur; Het buitengebied met een aantrekkelijk landschap en natuur is een kernkwaliteit. De stuwwallen, het dal van de Dinkel, Arboretum Poortbulten en het Lutterzand bieden samen een veelheid aan waarden: landschappelijk, natuurlijk, archeologisch, cultuurhistorisch, recreatief en toeristisch. Binnen het landgoed van Nederland is Losser de schatkamer. De toegankelijk en bereikbaarheid zowel voor de inwoner van Losser als de toerist is van belang. Bij de toeristische infrastructuur gaat het dan om de fietspadenstructuur die aantrekkelijke plekken en de dorpen verbindt, met bewegwijzering en rustplekken. Een aantrekkelijk en goed woon-, werk- en leefmilieu voor de burgers van Losser; De kerkdorpen moeten levendig en mooi zijn en vormen zowel voor jong als oud een aantrekkelijke plek om te wonen. In De Lutte en Overdinkel worden daarom dorpspleinen ontwikkeld. Zowel woningen, winkels als bedrijven zijn optimaal bereikbaar, met zo weinig mogelijk overlast, zo groot mogelijke veiligheid en een optimaal gebruik van de ruimte. Noaberschap en samenwerking; De betrokkenheid van de inwoners van Losser is hoog. Ons kent ons en zorg voor elkaar is vanzelfsprekend. De samenwerking ten aanzien van het onderhoud van de buitenruimte en leefomgeving is dan ook vanzelfsprekend. Voorbeelden zijn het particulier beheer van het landschap of parkmanagement. 2.3 Huidige onderhoudskwaliteit De gemeente Losser monitort de onderhoudskwaliteit van de bovengrondse openbare ruimte op diverse manieren, onder andere door weginspecties. Op basis van deze gegevens worden de benodigde onderhoudsmaatregelen bepaald. Voor de nota kapitaalgoederen openbare ruimte is in april 2013 een nulmeting uitgevoerd, die een algemeen beeld schetst van de onderhoudskwaliteit op alle beheerdisciplines. Deze meting is gebaseerd op een landelijk gebruikte systematiek van het CROW en monitoringsprotocol openbare ruimte Losser. De onderhoudskwaliteit van de openbare ruimte wordt daarbij aangeduid met de codes A+ (heel goed) tot D (slecht). In bijlage 2 is een uitleg van deze systematiek opgenomen. Kanttekening bij de meting is dat het een momentopname is. Huidig beleid onderhoudskwaliteit Behalve voor wegen is in het beleid geen te behalen onderhoudskwaliteit vastgelegd. De beleidsnotitie wegen (2008) gaat uit van een niveau R-. Dit komt overeen met C- kwaliteit ( matig ) conform de CROW systematiek. Voor de overige producten geldt dat in de praktijk naar een gelijkmatige basiskwaliteit wordt gestreefd, waarbij in de dorpscentra en op bijzondere plekken een iets hogere kwaliteit wordt aangehouden, met name voor schoon (zwerfafval en graffiti) en meubilair. 11 van 53

12 Nulmeting Uit de nulmeting van april 2013 blijkt dat de openbare ruimte in de gemeente Losser momenteel gemiddeld een hele ruime B-kwaliteit ( voldoende ) scoort. Voor veel onderdelen geldt dat het formeel geen A-kwaliteit is, maar het overgrote deel van de metingen A-kwaliteit laat zien. Opvallend is dat er geen grote verschillen in onderhoudskwaliteit zijn tussen de verschillende beheerdisciplines of typen gebieden (zie figuur 2.2 en 2.3). Binnen deze grotendeels goede kwaliteiten verstoppen zich enkele zorgpunten, met name de huidige kwaliteit van rijbanen in asfalt (zie de toelichting bij figuur 2.4 onderhoudskwaliteit verharding). Deze zorgen voor de D-kwaliteiten in figuur 2.2 van verhardingen. In de bijlagen 4 tot 7 wordt de gemeten onderhoudskwaliteit per beheerdiscipline toegelicht. Figuur 2.2 Resultaat nulmeting 2013, onderhoudskwaliteit uitgesplitst naar 4 beheerdisciplines(in %). Iedere discipline afzonderlijk scoort (uitgaande van de CROW-uitgangspunten) in totaliteit minimaal een B-niveau. Meubilair scoort hierbij relatief het hoogst; in totaliteit zelfs een A-niveau. Ook voor groen scoort maar 10% van de onderdelen onder A. Onkruid in het groen scoort relatief laag, terwijl het groeiseizoen nog nauwelijks op gang was gekomen tijdens de nulmeting. Figuur 2.3 Resultaat nulmeting 2013, onderhoudskwaliteit uitgesplitst naar gebiedstype (in %). 12 van 53

13 Het onderdeel verharding scoort relatief gezien het laagst met 28 % onder A-niveau. Verder valt op dat 19 % van de verzorging A+ niveau scoort. Dit is zeer hoog, A+ niveau komt over het algemeen zelden tot nooit voor. Gemiddeld loopt de kwaliteit per gebiedstype niet erg ver uiteen, geen enkel gebied scoort in totaliteit onder B-niveau (conform CROW-richtlijnen). De kwaliteit op de bedrijventerreinen is relatief het hoogst. Hier is dan ook recent een revitalisering uitgevoerd. Opvallend is dat centra en recreatiegebieden relatief het laagst scoren, hoewel dit nog steeds ruim B is. Figuur 2.4 Resultaat nulmeting 2013, onderhoudskwaliteit verhardingen (in %). De kwaliteit van asfaltwegen vraagt aandacht vraagt. Figuur 2.4 laat zien dat op elementverhardingen (klinkers, tegels) een goede B-kwaliteit hebben. Op asfalt daarentegen is 18% D-kwaliteit gemeten. Daarnaast scoort nog eens 5% een C-kwaliteit. Uit de technische visuele inspectie van de wegen komt een vergelijkbare, zorgwekkende score. Van alle asfaltverhardingen is 15% D en 9% C. De lage kwaliteit wordt vooral veroorzaakt door de leeftijd van de verharding en niet door te weinig regulier onderhoud. De D-kwaliteit verharding komt verhoudingsgewijs het meest voor in de centra van de dorpen, bedrijventerreinen en hoofdinfrastructuur. In absolute zin ligt de helft van de D-kwaliteit in de woonwijken. Relatief weinig komt het voor in het buitengebied. Dit komt overeen met dat juist in het buitengebied de afgelopen jaren veel verharding is verbeterd. Overige aandachtspunten worden per beheerdiscipline in de bijlagen 3 tot en met 7 toegelicht. 13 van 53

14 3. Financiën Zoals bij de afbakening in hoofdstuk 1 vermeld gaat de nota kapitaalgoederen openbare ruimte in de structureel beschikbare middelen in de begroting voor het uitvoeren van onderhoud (dagelijks en groot onderhoud). Dit hoofdstuk geeft inzicht in de beschikbare middelen voor het onderhoud van de openbare ruimte. Deze worden vergeleken met geraamde onderhoudskosten. Daarmee kan een inschatting worden gemaakt over de te realiseren kwaliteit. In bijlage 3 is een uitgebreide onderbouwing gegeven van deze cijfers. 3.1 Structurele middelen onderhoud In de afgelopen jaren zijn er aanzienlijke veranderingen geweest in de beschikbare middelen voor het uitvoeren van onderhoud. Om te compenseren voor het niet indexeren en niet meegroeien met de toename van het areaal is in 2011 een structurele verhoging doorgevoerd van de budgetten voor wegbeheer en is bovendien gedurende 10 jaar per jaar beschikbaar ( ) voor het inlopen van achterstallig onderhoud. Voor het bepalen van de beschikbare middelen voor onderhoud is uitgegaan van de meerjarenbegroting voor In deze begroting zijn diverse taakstellingen al verwerkt Begroting 2015 Deelproduct Figuur 3.1 Begroting 2015 op deelproducten openbare ruimte (exclusief taakstelling) In figuur 3.1 is te zien dat voor de producten voor de openbare ruimte in op de begroting staat, waar nog een taakstelling van in moeten verwerkt (zie voor verdere toelichting paragraaf taakstelling ). TOTAAL (excl. taakstelling) Landschapsbescherming Plantsoenen en openbaar groen Speeltuinen en speelplaatsen Bermen en sloten Gladheidsbestrijding Kunstwerken Straatreiniging Straatverlichting en verkeersregelinstallaties Watergangen en vijvers Wegbeheer Wegmarkeringen Wegmeubilair Begraafplaatsen Niet dit hele bedrag is inzetbaar voor het uitvoeren van onderhoud buiten op straat. Een deel is overhead en daarmee in het kader van onderhoud niet beïnvloedbaar. Het betreft dan bijvoorbeeld doorbelastingen van de organisatie als geheel en kapitaallasten. taakstelling TOTAAL (incl. taakstelling) van 53

15 Beinvloedbare middelen TOTAAL UITVOERING VAT Niet-beïnvloedbare middelen uitvoering eigen dienst (overhead) Overige kosten kapitaallasten Opbrengsten TOTAAL niet beïnvloedbaar TOTAAL Figuur 3.2 Verdeling middelen openbare ruimte naar beïnvloedbare en niet-beïnvloedbare middelen (begroting 2015) Voor het uitvoeren van het structurele onderhoud is de 2015 en de jaren erna 2,6 miljoen euro beschikbaar (zie figuur 3.2). Ook deze middelen zijn niet zomaar volledig vrij beschikbaar; er is immers sprake van een bestaande organisatie en wijze van werken. Een aanzienlijk deel van de middelen zit vast in uren van de eigen dienst en SW-medewerkers/Topcraft (samen 40%). Als beschikbaar voor uitvoering zijn de volgende typen kosten meegenomen: Goederen en diensten derden. Dit zijn materiële kosten zoals uitbesteden klein en groot onderhoud, verwerkingskosten, energie en aankoop materialen. Goederen en diensten derden uren. Dit zijn materiële kosten voor onderhoudswerkzaamheden door derden en detacheringen niet via arbeidsbureau. Dit zijn de kosten voor Topcraft. Uitvoering eigen dienst. Dit zijn apparaatskosten doorbelasting nacalculatie van de eigen dienst (openbare werken). Deze zijn exclusief overhead. Dus het betreft alleen loonsommen, tractie, kleding, e.d. De VAT (voorbereiding-administratie en toezicht) in figuur 3.2 zijn de kosten die de uitvoering mogelijk maken door plannen, bestekken, en het controleren van het werk. Hiervoor zijn de doorbelaste uren van IBOR gerekend. Ook in dit bedrag zit nog overhead. Het VAT wordt dikwijls als percentage op de kosten voor de uitvoering gerekend en kan sterk wisselen. Het ligt in Losser rond de 10% en is laag. Taakstelling openbare ruimte De raad heeft besloten tot een bezuiniging op de middelen voor het onderhoud openbare ruimte. In totaal is dit waarvan op de deelproducten van de openbare ruimte. De taakstelling wordt verdeeld over natuur en landschap ( ) en wegen en verkeer ( ). Voor wegen en verkeer is dit evenredig over de diverse deelproducten verdeeld. De taakstelling betekent een daling van het uitvoeringsbudget van 10%. In figuur 3.1. is de verdeling over deelproducten te zien. Dit betekent dat in 2015 nog ruim 2,6 miljoen euro beschikbaar is voor het onderhoud van de openbare ruimte. Enkele opmerkingen: Voor het deelproduct plantsoenen en openbaar groen liggen de middelen vrijwel volledig vast in uren. Een bezuiniging van betekent dus het verminderen van aantal mensen. Voor wegbeheer wordt het extra toegekende budget weer teruggedraaid. 15 van 53

16 Straatverlichting heeft relatief al een erg laag budget voor onderhoud. 67% van de middelen liggen vast in de aankoop van energie. Het is moeilijk om in het resterende budget nog te bezuinigingen. Waarde uren Op de meerjarenbegroting 2015 staat een bedrag van (exclusief de taakstelling) voor de inhuur van Topcraft en detachering SW-medewerkers, zie figuur 3.3. Deze inzet vertegenwoordigt een grotere waarde dan alleen het bedrag in de begroting doet vermoeden. Door subsidiering is deze arbeid goedkoop, waardoor er meer werk verzet wordt en een hogere onderhoudskwaliteit wordt bereikt. In Losser betekent dit momenteel een ruime B in plaats van een krappe. Dit geldt voor de onderdelen waar deze arbeid wordt ingezet en die zich allen kenmerken door een nadruk op dagelijks onderhoud (maaien, vegen, schoffelen, etc.). Goederen en diensten derden uren (2015) Deelproduct Kostensoort Totaal Begraafplaatsen Onderhoud Top Craft Plantsoenen en openbaar groen Gedetacheerden niet via uitzendburo Onderhoudswerkzaamh door 3den Speeltuinen en speelplaatsen Gedetacheerden niet via uitzendburo Onderhoud Top Craft Straatreiniging Onderhoudswerkzaamh door 3den Wegbeheer Gedetacheerden niet via uitzendburo Totaal Figuur 3.3 Kostensoorten inhuur onderhoudswerk SW-medewerkers/Topcraft, exlusief taakstelling (begroting 2015). 3.2 Geraamde onderhoudskosten Op basis van kostenkengetallen is een raming gemaakt van de onderhoudskosten voor het areaal van de gemeente Losser om een B-kwaliteit of een C-kwaliteit te realiseren. Natuurlijk kan worden gekozen om accenten te leggen en per gebiedstype of beheerdiscipline. Een dergelijke raming geeft inzicht in de te bereiken kwaliteit op basis van een langjarig gemiddelde en dus op hoofdlijn. De werkelijke onderhoudskosten fluctueren door de kwaliteit en ouderdom van het areaal, aanbestedingsvoordelen of nadelen, weersinvloeden, etc. Reiniging wordt beïnvloed door het gedrag van de inwoners; gooit men rotzooi op straat of ruimt men de eigen omgeving ook even op als er toevallig zwerfvuil ligt. In de bijlagen 3 tot en met 7 is per beheerdiscipline een toelichting gegeven. Figuur 3.4 geeft een samenvatting van de geraamde onderhoudskosten op B-niveau en C-niveau. Voor het onderhoud van de openbare ruimte als geheel is respectievelijk (B) of (C) nodig. Voor gladheidsbestrijding en kunstwerken is geen verschil gemaakt. Deze zijn lastig op kwaliteit te sturen. 16 van 53

17 TOTAAL Deelproduct DO (B) GO (B) onderhoud wegen kunstwerken reiniging gladheidsbestrijding groen wegmeubilair Straatverlichting spelen parkmeubilair Totaal Totaal per m2 0,58 0,37 0,95 TOTAAL Deelproduct DO (C) GO (C) onderhoud wegen kunstwerken reiniging gladheidsbestrijding groen wegmeubilair Straatverlichting spelen parkmeubilair Totaal Totaal per m2 0,46 0,30 0,76 Figuur 3.4 Raming onderhoudskosten DO en GO op B en C kwaliteit (exclusief vervanging) 3.3 Vergelijking middelen en geraamde kosten Worden de gegevens uit de voorgaande paragrafen vergeleken dan volgen daar de tegenstrijdig lijkende conclusies uit: Het areaal openbare ruimte heeft een ruime B-kwaliteit, waarbij veel A-kwaliteit aanwezig is. Uitzondering zijn de asfalt-verhardingen, waar veel D-kwaliteiten voorkomen. Voor een B-kwaliteit is circa 3,3 miljoen euro nodig voor dagelijks en groot onderhoud. Dit is exclusief vervanging aan het eind van de levensduur. Voor C-kwaliteit is dit bijna 2,7 miljoen euro. In 2015 is iets meer dan 2,6 miljoen euro beschikbaar voor de uitvoering van onderhoud van de openbare ruimte (na taakstellingen en aanpassingen begroting), passend bij een C- kwaliteit. De huidige begroting (2013) ligt rond de 3 miljoen euro, passend bij een lage B- kwaliteit. Doordat in de begroting veel gesubsidieerde uren van SW-medewerkers worden ingezet kan in de huidige praktijk een hogere kwaliteit worden gerealiseerd dan het bedrag op de begroting doet vermoeden. Het zijn de deelproducten groen, speelvoorzieningen en straatreiniging die hiervan profiteren. 17 van 53

18 Kanttekeningen Door de goedkope uren van SW-medewerkers/Topcraft kan voor de beschikbare middelen een hogere kwaliteit dan gemiddeld worden gerealiseerd. Op dit moment profiteert de openbare ruimte van deze inzet. Op het moment dat de regeling wegvalt of op een andere manier wordt ingevuld is een risico dat de onderhoudskwaliteit snel daalt. De organisatie moet dan omschakelen van (te) veel direct beschikbare inzet naar meer programmatisch werken. Risico is dat geen gelijkmatige C-kwaliteit ontstaat, maar een afwisseling van B, C en D. De kosten en kwaliteitsaanname gaan uit van onderhoudskosten. Indien geen middelen beschikbaar worden gesteld voor vervanging dan zal de kwaliteit lager worden. Er moeten dan immers onderhoudsmiddelen worden gebruikt om slechte openbare ruimte veilig en functioneel te houden. 18 van 53

19 4. Ambitie en strategie 4.1 Ambitie onderhoudskwaliteit De gemeente Losser streeft naar een duurzame, schone en veilige openbare ruimte welke ondersteunend is aan andere gemeentelijke beleidsdoelstellingen tegen aanvaardbare kosten en met beheersbare risico s. Voor de periode richt de ambitie voor het onderhoud zich op een optimale kwaliteit op basis van de beschikbare middelen. Richtinggevend daarbij is het vasthouden van een B-kwaliteit voor groen, meubilair en reiniging. Ten opzichte van de huidige kwaliteit betekent dit een daling van kwaliteit (van bijna A tot gemiddeld B). Voor wegen en verhardingen is de ambitie in de periode een C-kwaliteit. Dit is conform het vigerende beleid op wegen. De huidige kwaliteit van wegen maakt dat een B-kwaliteit voor de komende jaren niet realistisch is. Wel is uitzondering gemaakt voor de centra van de dorpen, waar ook B-kwaliteit de ambitie is. De minimale C-kwaliteit past niet bij het karakter van de kleine kerkdorpen met een nette, verzorgde woon- en leefomgeving. Daarnaast profileert Losser zich als een aantrekkelijke toeristisch-recreatieve gemeente. Om zich te onderscheiden is een lage onderhoudskwaliteit niet wenselijk. Centrum woongebied bedrijventerrein hoofdinfrastructuur buitengebied agrarisch buitengebied toeristisch Verharding B C C C C C Groen B B B B B B Meubilair B B B B B B Reiniging B B B B B B Figuur 4.1 Richtinggevende kwaliteit voor : B In de ambitie voor de openbare ruimte is de betrokkenheid van bewoners, ondernemers, agrariërs van belang. In de komende jaren wordt actief onderzocht hoe deze betrokkenheid vorm kan krijgen en groepen ook een bijdrage leveren aan de (onderhouds)kwaliteit van de openbare ruimte bijvoorbeeld in agrarisch beheer van landschapselementen of het parkmanagement op de bedrijventerreinen. Kanttekeningen bij de ambitie Om de B-kwaliteit te behalen is de inzet van de gesubsidieerde arbeid door SWmedewerkers noodzakelijk. 19 van 53

20 Op basis van de structureel beschikbare middelen is maximaal een C-kwaliteit haalbaar. Dit is de minimale kwaliteit om veiligheid te garanderen, aan de wettelijke zorgplicht te voldoen en kapitaalvernietiging door een vroegtijdig slijten te voorkomen. Het nog verder bezuinigen op beschikbare middelen betekent dat de kwaliteit uiteindelijk niet meer op C-kwaliteit is te handhaven. Er moet immers rekening worden gehouden met een vermindering van de inzet van SWmedewerkers, die nu juist de extra s leveren. Ambitie naar gebiedstype Binnen de gebieden en beheerdisciplines zijn accenten te leggen. Centra De centra van Losser, De Lutte en Overdinkel hebben een kleinschalig dorpskarakter en vormen een ontmoetingsplek voor de bewoners van de dorpen. De Lutte heeft daarbij ook een duidelijk toeristisch karakter. Het materiaalgebruik moet aansluiten op dit karakter, met aandacht voor meubilair, zoals banken en lichtmasten. De centra zijn gebieden die door veel mensen worden gebruikt en vormen daarmee ook een visitekaartje voor bewoner en bezoeker. Richtlijn is een B-kwaliteit Woongebieden De gemeente Losser wil een aantrekkelijke woonomgeving bieden aan jonge én oude inwoners. Een groene omgeving en speelruimte zijn hierin belangrijk. De richtlijn is een B-kwaliteit. Betrokken en noaberschap is belangrijk. De woongebieden vormen samen een groot areaal, waardoor grote nadruk op de onderhoudbaarheid ligt. Bij voorkeur wordt hier gekozen voor elementverharding en eenvoudig onderhoudbaar groen. In de komende jaren wordt voor de openbare ruimte verder ontwikkeld hoe omwonenden betrokken kunnen worden bij de openbare ruimte. Bedrijventerrein De gemeente zet op de bedrijventerreinen vooral in op kwaliteit en duurzaamheid. Om de kwaliteit te waarborgen is een Stichting parkmanagement Losser opgericht. Daarnaast is een beeldkwaliteitsplan opgesteld en wordt aandacht besteed aan de landschappelijke inpassing van de bedrijventerreinen. (Bedrijventerreinenvisie, 2010). Voor de bedrijventerrein wordt ingezet op B-kwaliteit. Dit is echter een gebied waar de kwaliteit naar C kan dalen indien de B-kwaliteit niet haalbaar blijkt. De stichting parkmanagement speelt nog geen rol in het onderhoud van de openbare ruimte, maar dit behoort wel tot de mogelijkheden. Zij kunnen 20 van 53

21 bijvoorbeeld zorgdragen voor accenten in bewegwijzering en (groene) aankleding van de bedrijventerreinen. Hoofdinfrastructuur De bereikbaarheid van de dorpen met de auto, de fiets en het openbaar vervoer is belangrijk, zowel voor bewoners, toeristen en bezoekers van bedrijven. De hoofdinfrastructuur moet daarom eenduidig, duidelijk, functioneel, comfortabel en veilig in het gebruik zijn. Daarbij vormt de infrastructuur de eerste blik (en het eerste oordeel) op Losser. De komende jaren ligt de nadruk op de aanpak van de invalswegen. Buitengebied toeristisch-recreatief Op de stuwwallen en beekdalen ligt de nadruk voor de openbare ruimte op de landschappelijke, natuurlijke en toeristisch-recreatieve kwaliteit. Het onderhoud van groen, paden en meubilair is gericht op ondersteuning van deze kwaliteiten en het bijdragen aan de beleving. De toeristische voorzieningen moeten een verzorgde indruk bieden en steeds volledig functioneel en comfortabel te gebruiken zijn. Buitengebied agrarisch In het overige buitengebied ligt de nadruk op het agrarisch gebruik. Hier moet de openbare ruimte functioneel zijn zonder franje. Op onderdelen kan de kwaliteit daarbij onder het B- niveau zakken (indien noodzakelijk). 21 van 53

22 4.2 Strategie Om de ambitie van onderhoudskwaliteit te behalen wordt de volgende strategie gevolgd: Sturen op kwaliteit De onderhoudswerkzaamheden worden de komende jaren gestuurd op de gewenste kwaliteit. Onderhoudsgelden en arbeid worden gericht ingezet om op de meest efficiënte wijze de afgesproken kwaliteiten te behalen. Het betekent ook dat voor alle voorzieningen in de openbare ruimte de levensduur zo ver mogelijk opgerekt als mogelijk is binnen de afgesproken kwaliteit om zodoende kosten te besparen. Voor kleinere objecten als speelvoorzieningen, banken en afvalbakken en bloembakken is de B-kwaliteit richtinggevend. Als deze kwaliteit niet meer wordt gehaald, worden objecten weggehaald. Het onderhoud kan ook (deels) worden overgedragen aan belanghebbenden, ondernemers of omwonenden. Opstellen beheerplannen Na vaststelling van de nota Kapitaalgoederen openbare ruimte worden beheerplannen voor alle beheerdisciplines opgesteld ( ). Hierin wordt per discipline concreet invulling gegeven aan sturing van de onderhoudskwaliteit. Intensiveren monitoring Omdat met deze strategie de grenzen wat meer worden opgezocht, is het belangrijk om het verloop van de onderhoudskwaliteit van de voorzieningen in de openbare ruimte te volgen. De frequentie van de kwaliteitsinspecties en schouwrondes wordt daarom geïntensiveerd. De meting van kwaliteit en analyse van de ontwikkeling van de onderhoudskwaliteit wordt gecombineerd met beschikbare gegevens van burgertevredenheid (internetpanel, dorpsraden, burgerschouwen, analyse van klachten uit melddesk) en teruggekoppeld naar de raad. Planning vervanging en herinrichting De nota kapitaalgoederen openbare ruimte betreft een ambitie en de middelen voor de uitvoering van het onderhoud (dagelijks en groot onderhoud). Voor de vervanging van de wegen, groen of meubilair aan het eind van de levensduur is geen structureel geld beschikbaar. Natuurlijk is de uiteindelijke onderhoudskwaliteit van de openbare ruimte ook afhankelijk van een tijdige vervanging of herinrichting. Voor wegen en straatverlichting is dit momenteel al aan de hand. Om de vervangingsbehoefte in beeld te brengen wordt jaarlijks een MIP oftewel een MeerjarenInvesteringsProgramma voor de openbare ruimte opgesteld. Het MIP is gereed als wordt gestart met de P&C-cyclus voor de programmabegroting voor het komende jaar (ongeveer medio mei). Het programma heeft een voortschrijdend karakter en bevat een lijst met technisch urgente projecten en een synergie-kansenkaart. Op basis van inspecties wordt in het voorjaar per beheerdiscipline een meerjarenplan voor groot onderhoud en vervanging geactualiseerd voor de komende vier jaar. Het groot onderhoud wordt opgepakt in het kader van de nota kapitaalgoederen. Daarbij wordt zoveel mogelijk zoveel mogelijk in samenhang tussen de verschillende beheerdisciplines opgepakt. 22 van 53

23 In het MIP zijn opgenomen: Vervangingen; noodzakelijk en technisch urgente vervangen per vakdiscipline. Kansenkaart; Deze lijst geeft een overzicht van projecten die kansen bieden. Plekken waar een samenloop van onderhoud, vervanging, ruimtelijke ontwikkelingen meerdere doelen tegelijkertijd kunnen worden bereikt. Door de integrale aanpak krijgen ook derden kansen om aan te haken bij investeringen in de openbare ruimte en zijn er wellicht bijdragen mogelijk vanuit andere overheden (subsidies) of bijdragen van derden (bij ontwikkellocaties). De raad besluit jaarlijks over de toekenning van kredieten. Indien geen kredieten worden toegekend wordt doorbeheerd of worden synergiekansen niet benut. Dit betekent dat met dagelijks onderhoud de omgeving veilig wordt gehouden. De beoogde onderhoudskwaliteit wordt dan niet meer gehaald. Herinrichting Herinrichting valt buiten het beheer en onderhoud van de openbare ruimte. Voorbeelden van herinrichting zijn aanpassingen van de bestaande openbare ruimte vanuit een verkeerskundige aanleidingen (bijvoorbeeld de inrichting van 30 en 60 km/uur zone s) of vanuit ruimtelijke ontwikkelingen zoals de realisatie van inbreidingsplannen (bijvoorbeeld t Zijland, Aloysiuslocatie). De kosten voor de aanpassing van de bestaande openbare ruimte worden gedragen door de initiatiefnemers van de ontwikkeling. Als er ook sprake is van onderhoudsbehoefte worden combinatie gemaakt van groot onderhoud, vervanging en de herinrichting. Het project Hart voor Overdinkel, fase I, en de herinrichting van de Lutterstraat zijn voorbeelden van dergelijke projecten. 23 van 53

24 Colofon Project : Nota Kapitaalgoederen Projectnummer : P Registratienummer : Auteurs : ir. C.R. van Zwam, T. Delisse MSc, R. van Lingen MSc Opdrachtgever : Gemeente Losser Datum : Concept 4 juni 2013 (Versie 6) 24 van 53

25 Bijlage 1: Begrippenlijst Beheer en onderhoud is gedefinieerd als het eeuwigdurend in stand houden. Dit betekent het eigendom van de gemeente steeds veilig, bruikbaar, schoon en heel houden. Beheer en onderhoud bestaat op hoofdlijnen uit drie typen activiteiten: 1. dagelijks onderhoud 2. groot onderhoud 3. vervangen. Denk bijvoorbeeld aan het eigen huis: ramen lappen is dagelijks onderhoud, schilderen van de kozijnen is groot onderhoud en af en toe moet het kozijn worden vervangen door een nieuwe. Deze drie hangen samen: Het heeft geen zin meer om te schilderen als het hout volledig is verrot. Voor een weg geldt bijvoorbeeld dat de reiniging en kleine reparaties tot het dagelijks onderhoud behoren, een nieuwe deklaag in het asfalt hoort bij groot onderhoud en tot slot moet de hele weg opnieuw worden gelegd met nieuw materiaal. Wordt dit laatste lang uitgesteld dan moet met relatief veel dagelijks onderhoud de weg veilig worden gehouden. Begrippen Achterstallig onderhoud Areaal (Beheer)element Dagelijks onderhoud (DO) Ook aangeduid als: achterstand onderhoud Alle beheerelementen met een onvoldoende onderhoudskwaliteit. Achterstallig onderhoud is berekend als het bedrag dat nodig is om deze elementen weer op niveau te brengen met DO-GO-vervanging. Bij vervanging en herinrichting leidt de ingreep tot een hoog niveau. Ruimtebeslag (m2) of hoeveelheid (stuks) van een bepaald beheerelement. Onderdelen van/in de openbare ruimte die zich onderscheiden door een eigen maatregelpakket voor het in stand houden. Voor verharding is dit bijvoorbeeld asfalt- en elementverharding, voor groen bomen, gras, gazon, etc. Ook aangeduid met: klein onderhoud, verzorgend onderhoud, regulier onderhoud. Groot onderhoud (GO) Herinrichting Frequent terugkerende kleinschalige onderhoudsmaatregelen, zoals maaien, vegen, snoeien. Daarnaast niet-planmatig onderhoud, zoals het oplossen van meldingen, verhelpen van incidenten en herstellen van schades. Dagelijks onderhoud is gericht op in stand houden. Financiering: exploitatie Meerjaarlijks, grootschalig onderhoud met een planmatig en projectmatig karakter, gericht op het verlengen van de levensduur. Voorbeelden zijn het vervangen van de deklaag of herstraten. Projecten worden gepland via het meerjarenonderhoudsprogramma en aanbesteed. Financiering: exploitatie Volledig vernieuwing van elementen, waarbij ook de inrichting, profilering en materiaalkeuze wordt aangepast. Aanpassen aan de 25 van 53

26 functionele eisen van deze tijd (verkeer) of het verbeteren van de beleving en ruimtelijke kwaliteit zijn redenen om de inrichting te vernieuwen. Herinrichten wordt niet beschouwd als beheer en onderhoud! Kostenkengetal Kengetal dat inzicht geeft in de kosten van beheer en onderhoud van een beheerelement per eenheid (m2 of stuks) per tijdperiode, gebaseerd op het realiseren van een bepaalde onderhoudskwaliteit. Opgenomen: percentage bedrijfsvoering, winst en risico. Vervanging Ook aangeduid als: rehabilitatie, omvorming, renovatie Volledig vernieuwen van het element, waarbij de inrichting gelijk blijft (profiel, materiaal, etc.). Vervanging gebeurt aan het einde van de technische levensduur. Vervangen komt vooral voor bij objecten, zoals straatmeubilair, speelvoorzieningen of kades en beschoeiingen. In de ruimte, zoals wegen en groen, komt vervanging minder vaak voor. Door de ouderdom van de inrichting ontstaat hier veelal behoefte aan functionele aanpassingen of een andere inrichting (dus herinrichting). Financiering: nieuw beleid via meerjaren investeringsprogramma VAT kosten Kosten voor voorbereiding, administratie en toezicht. Het zijn de kosten noodzakelijk voor het uitvoeren van beheer en onderhoud van elementen in de openbare ruimte. 26 van 53

27 Bijlage 2 Toelichting kwaliteitsniveaus beheer en onderhoud Vanaf de jaren negentig ontwikkelden diverse gemeenten ingenieursbureaus systemen om de onderhoudskwaliteit beter in beeld te brengen. Deze onderhoudskwaliteiten kenmerken zich door het benoemen van prestatie en het beeld ( hoe ziet een onderhoudsniveau buiten eruit? ) in plaats van de te leveren inspanning. Doel is om beter over het onderhoud te kunnen communiceren met gebruikers van de openbare ruimte en het bestuur beter inzicht te geven in de keuzes die zij maken. Door deze systemen is het mogelijk om te praten over de kwaliteit die iedereen buiten kan zien en niet over hoe vaak een onderhoudsploeg iets doet. De CROW (kennisplatform infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte) heeft deze systemen bij elkaar gebracht tot landelijke normen. Dit is gedaan in de eerste versie uit 2007 en de verbeterde versie uit 2010; kwaliteitscatalogus openbare ruimte 2010, landelijke standaard voor onderhoudsniveaus (CROW publicatie 288). Deze catalogussen zijn breed aanvaard en geven een explicieter en onderbouwd beeld van de afgesproken kwaliteit, zowel voor bestuurlijke afwegingen als naar de vertaling naar beeldgestuurde bestekken. Hieronder een voorbeeld van één van de maatlatten uit deze catalogus. Vergelijking diverse systemen voor onderhoudskwaliteit R++ A+ Zeer goed Zeer intensief Nagenoeg ongeschonden R+ A Goed Intensief Mooi en comfortabel R B Voldoende Standaard Functioneel R- C Matig Extensief Onrustig beeld, discomfort of enige vorm van hinder Nvt D Te slecht nvt Kapitaalvernietiging, uitlokking van vernieling, functieverlies, juridische aansprakelijkheid of sociale onveiligheid De keuze voor een kwaliteit B betekent in de praktijk niet dat dit de enige kwaliteit is die zichtbaar is op straat. Het bovenstaande figuur laat een verdeling zien die als streefbeeld dient bij B. Het grootste deel van het areaal laat het gewenste niveau zien ( B ), een deel is vernieuwd en is beter van kwaliteit (A+/A) en een gedeelte is te laag ( C-kwaliteit ). Dit deel met een te lage kwaliteit wordt beschouwd als de planningsruimte. Pas nadat in inspecties is geconstateerd dat de kwaliteit te laag is, wordt deze in de planning opgenomen. Bij de ambitie B geldt het C- niveau dus als ingrijpniveau. Als richtlijn geldt dat deze planningsruimte maximaal 10% van het areaal is en maar één niveau te laag (dus geen D bij ambitie B ). 27 van 53