Werkboek Niveau 4. Gehandicaptenzorg

Transcriptie

1 Werkboek Niveau 4 Gehandicaptenzorg

2

3 NU Zorg Gehandicaptenzorg Werkboek Niveau 4 Noordhoff Uitgevers bv

4 Vormgeving omslag Nu Amsterdam, Amsterdam Ontwerp binnenwerk G2K, Groningen/Amsterdam Foto omslag Frank Muller, Nijmegen 2014 Noordhoff Uitgevers bv, Groningen/Houten, The Netherlands Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise without prior written permission of the publisher. Met betrekking tot sommige teksten en/of illustratiemateriaal is het de uitgever, ondanks zorgvuldige inspanningen daartoe, niet gelukt eventuele rechthebbende(n) te achterhalen. Mocht u van mening zijn (auteurs)rechten te kunnen doen gelden op teksten en/of illustratiemateriaal in deze uitgave dan verzoeken wij u contact op te nemen met de uitgever. Aan de totstandkoming van deze uitgave is uiterste zorg besteed. Voor informatie die desondanks onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid. Voor eventuele verbeteringen van de opgenomen gegevens houden zij zich aanbevolen. ISBN

5 NU Zorg Gehandicaptenzorg Werkboek Niveau 4 Onder redactie van Anneke Ormel Ank van de Wiel Eerste druk, 2014 Noordhoff Uitgevers

6 Methodeoverzicht De methode NU Zorg is ontwikkeld op basis van de beroepsgerichte kwalificatiestructuur voor verzorgende-ig (niveau 3) en verpleegkundige (niveau 4). De kerntaken en werkprocessen uit het kwalificatiedossier vormen de basis voor de inhoud en de structuur van NU Zorg. Boeken NU Zorg niveau 3 en 4 Online generiek theorieboek werkboek e-books branche theorieboek werkboek docentenhandleiding NU Zorg online Met je NU Zorg-licentie heb je via NU Zorg Online toegang tot de e-books. Op NU Zorg Online vind je ook extra informatie, zoals: interactieve oefen- en toetsvragen beschrijving en formulieren beroepsvaardigheden praktijkinformatie Meer informatie over NU Zorg en een compleet overzicht van alle titels vind je op Hier kun je ook terecht voor de oefen- en toetsvragen als je niet over een NU Zorg-licentie beschikt. 4 Noordhoff Uitgevers bv

7 Voordat je begint Met de methode NU Zorg bereid je je voor op je beroep als verzorgende-ig of verpleegkundige. Aan de hand van projecten, praktijksituaties, verdiepings- en transferopdrachten leer je met kennis en inzicht te werken in de praktijk. In dit werkboek wordt per leereenheid één werkproces behandeld. Aan het begin van elke leereenheid staat een overzicht waarin je ziet welke hoofdstukken uit het theorieboek je erop na kunt slaan, welke vaardigheden je kunt oefenen en welke hulpmiddelen je kunt gebruiken. Een leereenheid bestaat uit de volgende onderdelen: Project Met behulp van een project ontwikkel je de competenties die nodig zijn voor dit werkproces. Je werkt aan echte beroepsproducten, zoals je dit in de praktijk zou doen. Je doet dit aan de hand van een stappenplan. Leereenheld Praktijksituaties Aan de hand van verschillende opdrachten leer je omgaan met veelvoorkomende praktijksituaties. Je leert de situatie van verschillende kanten te benaderen en je eigen rol te bepalen. Plus Aan het eind van elke leereenheid vind je extra opdrachten: verdieping en transfer. Verdiepingsopdrachten bieden extra uitdaging. Met transferopdrachten pas je het geleerde toe in andere zorgsettings. Pictogrammen In dit boek kun je de volgende pictogrammen tegenkomen: Tip Groepsopdracht Verwijzing naar website Verwijzing naar theorieboek Noordhoff Uitgevers bv 5

8 Inhoud 1 Persoonlijke zorg 9 Project 10 De verzorging van Ronald 10 Opdracht 10 Stappenplan 10 Praktijksituaties 12 1 PDL 12 2 Mobiliteit 13 3 Eetproblemen 14 Plus 16 Verdieping 16 Transfer 17 2 Voorlichting, advies en instructie 19 Project 20 Harold vergeet te plassen 20 Opdracht 20 Stappenplan 20 Praktijksituaties 22 1 Zelf leren eten 22 2 Informeren van naasten 23 3 Instructie geven over boodschappen doen 24 4 Voorlichting aan een zorgvrager met een verstandelijke beperking en dementie 25 5 Voorlichting over de beperking, behandeling, therapie en het onderzoek 27 6 Voorlichting over intimiteit en seksualiteit 29 Plus 31 Verdieping 31 Transfer 31 3 Maatschappelijke ondersteuning 35 Project 36 Bart mist zijn werk 36 Opdracht 36 Stappenplan 36 Praktijksituaties 38 1 Niveau-indeling 38 2 Niveau-indeling en zorgvrager met ernstige verstandelijke beperking 39 3 Zinvolle dagbesteding bij ouderen 40 4 Dagbesteding bij een ernstige verstandelijke beperking 42 Plus 44 Verdieping 44 Transfer 44 4 Ondersteuning bij probleemgedrag 47 Project 48 Doet Gerda mee of niet? 48 Opdracht 48 Stappenplan 48 Praktijksituaties 50 1 Begeleiden van een angstige zorgvrager 50 2 Begeleiden van zorgvragers met probleemgedrag 51 3 Begeleiden van een agressieve zorgvrager 52 4 Probleemgedrag bij een dove zorgvrager 53 5 Aanpak van probleemgedrag 54 6 Begeleiden bij psychiatrische problematiek 55 Plus 57 Verdieping 57 Transfer 57 5 Begeleiding van groepen 61 Project 62 Sjoerd pikt de koekjes 62 Opdracht 62 Stappenplan 62 Praktijksituaties 64 1 Groepsindeling 64 2 Groep begeleiden bij huishouden 65 3 Samenstellen van een groep 66 4 Groepsactiviteiten 67 5 Groepsregels 68 6 Groepsgesprek 69 7 Verliefd, gaat dat de hele groep aan? 71 Plus 72 Verdieping 72 Transfer 73 6 Noordhoff Uitgevers bv

9 6 Plannen en coördineren van zorg 75 Project 76 Margreet is eigenwijs 76 Opdracht 76 Stappenplan 76 Praktijksituaties 78 1 Visies op de zorg 78 2 Wetgeving/rechtspositie 80 3 Zorgbehoeften, doelen en acties 81 4 Multidisciplinaire zorg bij probleemgedrag 83 5 Coördinatie van zorg 84 6 Kwaliteitszorg 85 7 Coördinatie van zorg bij een ziekenhuisopname 86 Plus 88 Verdieping 88 Transfer 89 7 Verpleegtechnische handelingen 91 Project 92 Extra hulp bij de verzorging van Karel 92 Opdracht 92 Stappenplan 92 Praktijksituaties 94 1 Ademhalingsondersteuning 94 2 Verplegen van een kindje met een chronische nierziekte en verstandelijke beperking 95 3 Naasten informeren over verpleegtechnische zorg 96 4 PEG-katheter 98 5 Zorgvrager met ademhalingsproblemen 99 6 Verplegen van zorgvrager met een katheter Medische zorg voor volwassenen 101 Plus 102 Verdieping 102 Transfer 104 Bijlagen 106 Persoonlijke zorg Gehandicaptenzorg Kennis- en ervaringsformulier 107 Registratieformulier 109 Voorlichting, advies en instructie Gehandicaptenzorg Kennis- en ervaringsformulier 111 Registratieformulier 113 Maatschappelijke ondersteuning Gehandicaptenzorg Kennis- en ervaringsformulier 115 Registratieformulier 117 Ondersteuning bij probleemgedrag Gehandicapten - zorg Kennis- en ervaringsformulier 119 Registratieformulier 121 Begeleiden van groepen Gehandicaptenzorg Kennis- en ervaringsformulier 123 Registratieformulier 125 Plannen en coördineren van zorg Gehandicaptenzorg Kennis- en ervaringsformulier 127 Registratieformulier 129 Verpleegtechnische handelingen Gehandicaptenzorg Kennis- en ervaringsformulier 131 Registratieformulier 133 Verantwoording 135 Noordhoff Uitgevers bv 7

10

11 Persoonlijke zorg 1 Benodigdheden portfolio Kennis- en ervaringsformulier Persoonlijke zorg Gehandicaptenzorg Registratieformulier Persoonlijke zorg Gehandicaptenzorg Formulieren beroepsvaardigheden Begeleiden bij eten en drinken Manueel ontlasting verwijderen Theorieboek Gehandicaptenzorg Hoofdstuk 3 Persoonlijke zorg

12 Hoofdstuk 1 Project De verzorging van Ronald Ronald is een jongen met een ernstige motorische beperking en daarnaast ook een ernstige verstandelijke beperking. Hij is slechtziend, spastisch, kan niet praten en kan zichzelf niet voortbewegen. Ronald heeft een elektrisch hoog-laag bed met een alternating matras. Zijn rolstoel is voorzien van een op maat gemaakte zitschelp met tempurkussen. Deze rolstoel is voorzien van een voorzettafel. Ronald heeft veel hulp nodig bij de uitvoering van zijn zelfzorgactiviteiten. Door zijn spasticiteit heeft Ronald grote moeite met eten en drinken. Toch gaat het behandelteam er vanuit dat Ronalds voedingstoestand door PDL, aanpassingen en voldoende hulp op peil kan blijven. Dat wil dus zeggen, zonder gebruik van een (PEG-)sonde. Hij wordt regelmatig gewogen om te controleren of zijn gewicht voldoende stabiel blijft. Ronald laat de laatste tijd merken dat hij pijn heeft aan armen en benen. Hij kreunt voortdurend en lijkt minder eetlust te hebben. Hij lijkt ook stijver dan voorheen. Ronald woont in een woonvoorziening en krijgt ondersteuning van een aantal vaste begeleiders. Opdracht Bedenk welke PDL-maatregelen genomen kunnen worden voor de zorgvrager in de projectsituatie. Gebruik hiervoor het onderstaande stappenplan. Kijk of er nog een digitale werkvorm is. Stappenplan Persoonlijke zorg Stap 1 Plannen Lees dit stappenplan. Bespreek met je begeleider of docent de aanpak van de opdracht en maak hierover afspraken. Product: een planning voor de opdracht Beschrijf: wanneer en met wie je de opdracht uitvoert; hoe en door wie de opdracht wordt beoordeeld. Stap 2 Analyseren Analyseer de gegevens uit de projectsituatie. Of kies in overleg met je begeleider een geschikte praktijksituatie. Maak een overzicht van de PDL-maatregelen die voor Ronald reeds genomen zijn. Product: een analyse van de situatie Beschrijf maatregelen ten aanzien van: ligcomfort; zitcomfort; transfers; aankleden; wassen en verschonen; voeden; beleven en welzijn. Geef bij elke maatregel aan: wat het beoogde effect is van de maatregel; welke hulpmiddelen nodig zijn; welke rol andere disciplines spelen bij het uitvoeren van de maatregel. 10 Noordhoff Uitgevers bv

13 Persoonlijke zorg Stap 3 Voorbereiden Verdiep je in de kennis en vaardigheden die nodig zijn om de opdracht te kunnen uitvoeren. Gebruik hiervoor het overzicht van de hulpbronnen aan het begin van deze leereenheid. Product: een overzicht van je voorbereiding Beschrijf: welke kennis en ervaring je al hebt. Gebruik hiervoor het Kennis- en ervaringsformulier Persoonlijke zorg Gehandicaptenzorg uit de bijlagen achter in dit werkboek of op de website; welke hulpbronnen je gaat gebruiken; hoe en wanneer je gaat werken aan de beroepsvaardigheden en competenties. Stap 4 Aanvullende PDL-maatregelen Maak een voorstel voor aanvullende PDL-maatregelen die in Ronalds situatie genomen kunnen worden. Product: een presentatie van je voorstel voor aanvullende PDL-maatregelen. Beschrijf maatregelen ten aanzien van: ligcomfort; zitcomfort; transfers; aankleden; wassen en verschonen; voeden; beleven en welzijn. Geef bij elke maatregel aan: wat het beoogde effect is van de maatregel; welke hulpmiddelen nodig zijn; welke rol andere disciplines spelen bij het uitvoeren van de maatregel. Stap 5 Instructie Kies twee van de maatregelen uit en instrueer je collega s en de ouders/naasten over het uitvoeren van deze maatregelen. Product: een verslag van de instructie Het verslag bevat informatie over: de manier waarop je de instructie hebt voorbereid en aangepakt; de hulpmiddelen die je hebt gebruikt; de reactie en vragen van toehoorders. Stap 6 Reflecteren Maak een reflectieverslag van de opdracht. Product: een reflectieverslag Het verslag bevat de antwoorden op de volgende vragen: Wat ging goed en waarom? Wat ging minder goed en waarom? Wat zou je een volgende keer anders doen? Wat heb je van deze opdracht geleerd? Welke leerpunten heb je bij jezelf ontdekt? Welke kwaliteiten heb je bij jezelf ontdekt? Hoe ga je werken aan je leerpunten? Stap 7 Afronden Rond het project af. Product: een registratieformulier Vul het Registratieformulier Persoonlijke zorg Gehandicaptenzorg in. Teken het af, eventueel samen met je docent of begeleider. Noordhoff Uitgevers bv 11

14 Hoofdstuk 1 Praktijksituaties 1 PDL Tijdens de gewichtscontrole van Ronald blijkt hij op een risicogewicht te zitten. Een van de doelen die in zijn zorgplan staan, gaat over het eten en drinken en zijn voedingstoestand. Er staat: Ronalds lichaamsgewicht komt niet onder de 58 kg en hij heeft een goede voedingstoestand. Nu weegt Ronald nog maar 56 kg. Er zijn veel wisselingen in het personeel geweest en Ronald lijkt daar niet goed op te reageren. Hij is meer gespannen en kreunt voortdurend alsof hij pijn heeft. Onderzoek gaf aan dat zijn armen en benen minder beweeglijk en stijver zijn dan voorheen. Als hij geholpen wordt met eten maakt hij afwerende gebaren en verslikt zich vaker dan anders. Herkenning 1 Zoek informatie over spasticiteit. Wat is het verband tussen spasticiteit en moeite hebben met eten en drinken? 2 Vlak na de geboorte kunnen kinderen met ernstige meervoudige beperkingen verschillende problemen hebben met eten. a Welke aanlegstoornissen kunnen problemen opleveren met eten? b Welke problemen kunnen zich voordoen die invloed hebben op eten na zuurstofgebrek rond de geboorte? c Welke maag- en darmproblemen kunnen zich voordoen? d Welke syndromen veroorzaken vaak voedingsproblemen? 3 De meestgebruikte methode om het gewicht in verhouding tot lichaamslengte te berekenen is de Body Mass Index (BMI) of Quetelet Index. De BMI wordt berekend door het lichaamsgewicht in kilo s te delen door de lengte in meters en de uitkomst nog een keer te delen door de lengte. a Wat is jouw BMI? b Is deze berekening voor iedereen hetzelfde? Gebruik voor het antwoord op deze vraag ook de site van: 4 In sommige gevallen is het toch noodzakelijk om zorgvragers sondevoeding te geven. Wat zijn de criteria voor het geven van sondevoeding bij een zorgvrager met meervoudige beperkingen? Verwerking 1 Ronald eet en drinkt erg slecht. a Noem twee mogelijke oorzaken van een geringe vochtopname. b Noem vijf mogelijke oorzaken van een slechte voedingstoestand. 2 Als zorgvragers niet kunnen communiceren is observatie nog belangrijker. a Hoe kun je zien of iemand in een goede voedingstoestand verkeert? b Hoe zou het handelingsplan wat betreft het eten en drinken van Ronald eruit kunnen zien? Bedenk acties en aanpassingen waarmee je bij iemand als Ronald (spastisch, ernstige verstandelijke beperking) het in de case genoemde zorgdoel zou kunnen behalen. c Vergelijk je handelingsplan met dat van twee medestudenten. Bespreek de verschillen. d Hoe kun je er achter komen of deze zorgvrager pijn heeft? 3 Verzorg een presentatie over PDL. Besteed daarin in ieder geval aandacht aan de onderstaande vragen: a Wat wordt er met de methode PDL bedoeld? b Wat zijn de primaire doelen van PDL en waarom is dat zo? c In welke zorgsituaties kun je PDL toepassen? Geef van twee zorgsituaties een voorbeeld. Op de website van Stichting PDL vind je onder andere protocollen wassen, kleden, baden. Ga naar en klik op het kopje `Informatief. Daar vind je alle protocollen in de Protocollenbank. 12 Noordhoff Uitgevers bv

15 Persoonlijke zorg 4 De ouders van Ronald komen regelmatig bij hem op bezoek. Tijdens een gesprek maken ze duidelijk dat ze het moeilijk vinden om contact met Ronald te maken omdat hij niet kan praten. Wat kun je de ouders van Ronald adviseren? Geef twee voorbeelden. Speel het gesprek eventueel na in een rollenspel. 5 Omdat Ronald spastisch is, is het aan- en uitkleden soms een heel karwei. Noem drie maatregelen die je kunt nemen om het aan- en uitkleden minder belastend te maken. 6 In de praktijksituatie vermoedt het team dat Ronald pijn heeft, maar ze weten niet goed hoe ze hierover meer zekerheid kunnen verkrijgen. Zoek in de literatuur antwoord op de volgende vragen. Maak een samenvatting van de informatie die je hebt gevonden. a Zijn er verschillen bekend in de manier waarop mensen met en zonder (ernstige) verstandelijke beperking pijn ervaren? b Hoe kun je er als begeleider achter komen of een bewoner pijn heeft? c Hoe kun je als verpleegkundige leren om pijnverschijnselen bij zorgvragers beter te leren interpreteren of te behandelen? d Maak nu een kort stappenplan (half A4 tje) dat het volgende beschrijft: welk gedrag bij Ronald je op welke tijdstippen en via welke methoden gaat observeren om er achter te komen of hij al dan niet pijn heeft; welke maatregelen je (in samenwerking met andere disciplines) neemt om de pijn te behandelen. 2 Mobiliteit Ronald ligt de laatste tijd veel op bed omdat hij aangeeft dat hij moe is. Hij wordt een paar keer per dag in zijn rolstoel gezet. Als hij daar een uur in gezeten heeft, merken de verpleegkundigen dat het hem pijn doet. Ze leggen hem dan weer op zijn bed in de huiskamer. Ronald heeft weer last van een luchtweginfectie. De dagelijkse verzorging zoals wassen en aankleden vergen veel kracht van de verpleegkundigen omdat er bij Ronald afweerspanning optreedt. Hij wil liever niet geholpen worden omdat hij dan nog meer pijn heeft en benauwd wordt. Als hij dingen zelf probeert te doen gaat het nogal eens mis. Door zijn slechtziendheid heeft hij niet altijd in de gaten wat er gebeurt. Het behandelen van zijn stijve ledematen heeft nauwelijks effect. Doordat Ronald zoveel in bed zit en ondergewicht heeft, begint hij ook rode drukplekken te ontwikkelen. Om die reden is er besloten toch actief te mobiliseren maar Ronald verzet zich hier tegen. Hij gaat nog maar halve dagen naar het kinderdagcentrum. Herkenning 1 Het niet meer zelf kunnen bewegen levert een groot aantal problemen op. a Niet-activeerbare passiviteit geeft bij zorgvragers een aantal risico s. Welke zijn dit? b Wat kun je doen om dit te voorkomen? 2 Rolstoelen kunnen worden voorzien van verschillende hulpmiddelen om decubitus te voorkomen. a Geef een aantal voorbeelden. b Op welke manier en met gebruik van welke wetten kunnen zorgvragers hun rolstoel vergoed krijgen? 3 Veel kinderen met ernstige meervoudige beperkingen gaan naar een kinderdagcentrum. a Welke zorg kunnen deze kinderen hier verwachten? b Welke verschillende disciplines kun je aantreffen in een kinderdagcentrum? c Welke deskundigen en specialisten geven buiten dit centrum ook nog zorg aan kinderen met ernstige meervoudige beperkingen? Noordhoff Uitgevers bv 13

16 Hoofdstuk 1 Verwerking 1 Hoe zou je aan Ronald kunnen merken dat hij niet lekker in zijn rolstoel zit? Geef drie voorbeelden. 2 Zorgvragers die zelf moeilijk kunnen bewegen, zul je actief moeten mobiliseren. a Wat is actief mobiliseren? b Welke rol heb jij als verpleegkundige hierin? c Hoe ga je om met verzet van Ronald? d Hoe begeleid je ouders? e Als je een zorgvrager helpt bij mobiliteitsproblemen schat je zijn zorgbehoefte in en stem je de zorg hier op af. Doe dit nu ook voor de zorgvrager in de praktijksituatie en beantwoord daarbij de volgende vragen. Wat is zijn visueel vermogen? Hoe zit het met zijn kracht, energie, balans en coördinatievermogen? Wat kan Ronald nog zelf? Welke klachten beïnvloeden zijn mobiliteit? Welke houding is voor Ronald het meest geschikt en waarom? Hoe groot is zijn valrisico? Welke hulpmiddelen kan Ronald gebruiken? Welke voorlichting heeft Ronald en zijn naasten nodig over zijn mobiliteit en de gebruikte hulpmiddelen? 3 Om werknemers in de zorg te beschermen, zijn er verschillende wetten gemaakt. Een daarvan is het Besluit Fysieke Belasting. a Wat houdt deze wet in? b Is deze wet in deze praktijksituatie van toepassing? c Hoe kun je in het geval van de praktijksituatie zorgen voor een veilige werkplek met betrekking tot het tillen? 4 Bij Ronald is sprake van rode drukplekken. Volgens het WCS-classificatiemodel valt dit onder categorie I van decubitus. a Welke andere verschijnselen horen ook bij dit stadium. b Welke factoren kunnen van invloed zijn op genezing van de drukplekken? c Welke maatregelen kun je bedenken om decubitus te voorkomen in deze case? 3 Eetproblemen Vanaf het moment dat Carola op De Hanze verbleef, is de voeding een probleem geweest. Op de een of andere manier voelden de ouders van Carola beter aan hoe ze haar konden stimuleren om te eten. Ze konden echter niet concreet aangeven hoe ze dit deden, en ondanks veel observaties - ook van de manier waarop Carola s ouders haar te eten gaven - zijn de zorgverleners van De Hanze er niet helemaal in geslaagd de voeding van Carola op dezelfde wijze voort te zetten als thuis. Carola wordt langzaam magerder, en de ouders hebben hierover al meermalen de verpleegkundigen aangesproken. Zo vinden ze dat er te weinig tijd wordt genomen om Carola te eten te geven. De verpleegkundigen bestrijden dit. Er vindt een gesprek plaats met Rob, de vaste begeleider van Carola, om de kwestie uit te praten. Desondanks blijven Carola s ouders ontevreden over de geleverde zorg. Ook vinden ze dat veel absences niet worden opgemerkt en er niet goed wordt omgegaan met de epilepsie van Carola. Herkenning 1 Ouders van kinderen met ernstige meervoudige beperkingen spelen vaak een grote rol bij de invulling van de zorg. a Geef een definitie van ouderparticipatie. b Bij wie kunnen ouders vaak terecht wanneer ze ontevreden zijn over het beleid van een instelling? 2 Er zijn verschillende wetten die zorgvragers in zorginstellingen bescherming bieden. a Wat wordt er geregeld in de wet Medezegenschap Cliënten Zorginstellingen (WMCZ)? b Is deze wet van toepassing voor een kind met een ernstige meervoudige beperking in een kleine woongroep en waarom? 14 Noordhoff Uitgevers bv

17 Persoonlijke zorg 3 Soms gaat de voedselinname niet vanzelf. a Welke mogelijkheden ken je om de vocht en voedselinname van zorgvragers met een ernstige meervoudige verstandelijke beperking te stimuleren? Verwerking 1 De ontevredenheid van de ouders van Carola kan reëel zijn, maar kan ook het gevolg zijn van verwerkingsproblematiek van de ouders. Het vertrek van een kind met een verstandelijke beperking is voor ouders meestal een ingrijpende gebeurtenis. Probeer in de instelling waar je stage loopt of werkt (of hebt gewerkt) een inzicht te krijgen in de verwerkingsproblematiek waar ouders mee geconfronteerd kunnen worden. Besteed hierbij aandacht aan de volgende vragen. Hoe staan ouders tegenover de beperking van het kind? Hoe verwerken ze het vertrek van het kind? Hoe verwerken ze het feit dat de zorg minder is/lijkt? Welke steun krijgen de ouders van de instelling of anderen? Wat is de taak van de verpleegkundige bij de verwerkingsproblematiek? Welke visie hanteert de instelling ten aanzien van dit onderwerp? Maak een presentatie van de informatie die je verzameld hebt. 2 Zoek aan de hand van de literatuur uit welke specifieke problemen zich voordoen rondom voeding bij zorgvragers met een ernstige verstandelijke beperking. a Maak een samenvatting waarin de volgende punten zijn verwerkt. Welke problemen zich voordoen. Bij wie de problemen zich voordoen. Hoe vaak de problemen zich voordoen. Wat de oorzaak is van de problemen. Hoe de problemen worden opgelost. Welke behandelingen er zijn. Of er sprake is van ethische dilemma s en zo ja, welke. Welke rol de verpleegkundige hierin speelt en over welke interventies de verpleegkundige in dit verband beschikt. Of er andere disciplines betrokken zijn bij de aanpak van de problemen en zo ja, wie. Of er protocollen beschikbaar zijn voor dit probleem. b Wat houdt gedwongen voedseltoediening in en mag dit? c Wat vind je zelf van gedwongen voedseltoediening? b Leg je overzicht vervolgens voor aan een ervaren collega en onderzoek in hoeverre de informatie van je collega overeenkomt met de informatie die je gevonden hebt. Je kunt ook proberen een (schriftelijk) interview te regelen met een voedingsdeskundige of diëtist die bij een instelling voor mensen met een verstandelijke beperkingzorg werkt. c Maak nu als afsluiting van deze opdracht een lijst met aanbevelingen die de verpleegkundige zorg bij voedingsproblematiek kan verbeteren. 3 Het voedingsprobleem van Carola is mogelijk een reactie van Carola op de nieuwe woonsituatie (door haar beperking(en) gebruikt zij deze manier om haar onvrede te uiten). Het kan ook zijn dat het eten van de Hanze anders is of is klaargemaakt dan thuis. Beschrijf welke gegevens je verzamelt om bovenstaande hypothesen te bevestigen of te verwerpen. 4 Stel dat de ouders van Carola en klacht indienen tegen de eerstverantwoordelijke verpleegkundige van de instelling, omdat zij de voeding van Carola verwaarloosd zou hebben. a Welk advies geef je de ouders als ze vragen om informatie over de te volgen procedure? Speel het advies eventueel in een rollenspel. b Welke wetgeving is hierop van toepassing? c Mogen de ouders het medische en verpleegkundige dossier inzien? d Wie kunnen er gedurende een eventuele gerechtelijke procedure nog meer inzage in de dossiers krijgen? Noordhoff Uitgevers bv 15

18 Hoofdstuk 1 Plus Verdieping 1 Medicijnen hebben altijd bijwerkingen. Zo kunnen ze ook invloed hebben op het eten en drinken. Welke invloed kunnen medicijnen hebben op de eetlust van een zorgvrager? 2 Sommige zorgvragers krijgen naast hun gewone eten ook nog sondevoeding. a Welke aspecten zijn belangrijk bij het geven van sondevoeding aan een kind met een ernstige, meervoudige verstandelijk beperking? b Wat zijn de voor- en nadelen van sondevoeding? 3 Bezoek een woning waar een aantal zorgvragers met een verstandelijke beperking samen onder minimale begeleiding het huishouden doen en interview de bewoners en de begeleiders. Probeer door middel van een aantal van tevoren opgestelde vragen uit te zoeken hoe de schoonmaak en onderhoud van deze groepswoning wordt georganiseerd. Verwerk in de vragen de volgende aandachtspunten. Wie doet wat en wanneer. Wie controleert de taken. Wat gebeurt er als de taken niet goed worden uitgevoerd. Wat is de rol van de verpleegkundige hierin. Welke invloed heeft de uitvoering van de taken op het groepsproces. Verwerk de informatie in een klein verslag. 4 Mensen met een verstandelijke beperking kunnen last van obstipatie hebben. Zij geven deze klachten niet altijd aan en dus zul je op symptomen hiervan moeten letten. a Wat kunnen oorzaken zijn van obstipatie bij mensen met een verstandelijke beperking? b Welke observaties verricht je om te beoordelen of een zorgvrager last heeft van obstipatie? c Bedenk een aantal acties om obsitpatie te voorkomen. 5 Bij sommige zorgvragers met chronische problemen met de ontlasting moet deze manueel worden verwijderd. a Wie mag deze handeling uitvoeren? b Moet de arts hiertoe een opdracht geven? c Beschrijf de stappen die je bij deze handeling maakt. 6 Veel kinderen met een meervoudige handicap hebben zindelijkheidsproblemen. a Zoek verschillende methoden en trainingen op die voor deze groep beschikbaar is. b Welke methode spreekt je het meest aan? a Verwerk je bevindingen in een onderzoeksverslag. 7 Als het de zorgvrager niet lukt om zindelijk te worden of zelf zorg te dragen voor het verschonen help je hem hierbij. a Hoe kun je de zorgvrager zoveel mogelijk betrekken bij het verschonen? b Welke PDL-maatregelen kun je toepassen bij verschonen? 8 Bij mensen met een verstandelijke beperking geven hun lichamelijke mogelijkheden niet altijd voldoende aan in hoeverre zij ook in staat zijn voor zichzelf te zorgen. a Wat wordt hiermee bedoeld? b Waarom is het belangrijk dat je je als verpleegkundige hiervan bewust bent? c Geef een voorbeeld van gevolgen die voort kunnen komen uit het verkeerd inschatten van de verzorgingsbehoefte met betrekking tot de zelfzorg? 9 Het komt voor dat een zorgvrager fysiek in staat is zichzelf te verzorgen, maar hier geen eisen aan stelt. a Wat kan hiervan de consequentie zijn en wat betekent dit voor de zorgvrager? b Wat kan dit betekenen voor jou als verpleegkundige? 10 Mensen met een (zeer) ernstige verstandelijke beperking, die volledig afhankelijk zijn van zorg, kunnen vaak niet met woorden aangeven wat hun zorgbehoefte is. a Hoe kan je als verpleegkundige toch aansluiten bij hun wensen en behoeften? b Kun je deze zorgvrager bij de zorg betrekken? Geef een voorbeeld. c Zijn bovenstaande aspecten belangrijk bij de persoonlijke zorgverlening? Motiveer je antwoord. 16 Noordhoff Uitgevers bv

19 Persoonlijke zorg Transfer 1 Maak een kookboek voor zorgvragers. Het moet voor de zorgvragers met een lichte verstandelijke beperking begrijpelijk en praktisch zijn samengesteld. Maak bijvoorbeeld gebruik van pictogrammen of plaatjes. Het kookboek moet in elk geval voldoen aan de volgende eisen. Het moet verschillende mogelijkheden voor de menukeuze bezitten (bijvoorbeeld diverse weekmenu s). Het moet duidelijk weergeven wat de benodigdheden voor de gerechten zijn. Het geeft aanwijzingen voor de bereiding van de maaltijd. Probeer zo goed en volledig mogelijk rekening te houden voor de speciale eisen van de doelgroep. Geef bijvoorbeeld bij ongewone ingrediënten aan waar deze verkrijgbaar zijn, geef structuuraanwijzingen voor de bereiding ( zet eerst de rijst op voordat je de salade gaat maken ), of geef tips om de maaltijd gezelliger te maken. 2 Lees de onderstaande tekst en beantwoord dan de vragen. Seksueel misbruik van mensen met een verstandelijke beperking wordt zelden bestraft. Mensen met een verstandelijke beperking zijn kwetsbaar voor seksueel misbruik. Ze bevinden zich in een afhankelijkheidspositie en machtsongelijkheid kan gemakkelijk leiden tot seksueel misbruik. Uit onderzoek blijkt dat instellingen vaak geen aangifte doen bij een vermoeden van seksueel misbruik. Daar zijn verschillende redenen voor: Er zijn zelden harde bewijzen aan te voeren. Werknemers gaan verschillend om met onthullingen van vermoedelijke slachtoffers (de een geloof het wel, de ander niet). Bij vermoeden van misbruik door medewerkers gaan managers ervan uit dat het om een incident gaat. Managers nemen geen verantwoordelijkheid en leggen het probleem bij de werkvloer. Bij vermoeden van misbruik door familieleden nemen managers een afwachtende houding aan. Zij zijn bang om de thuissituatie te verstoren of de cliënt uit het oog te verliezen, omdat de familie naar een andere zorginstelling over stapt. a Heb je op je werk of stage wel eens met dit onderwerp te maken gehad? b Hoe zou je kwetsbare zorgvragers beter kunnen beschermen tegen misbruik? c Wat staat er in je beroepscode over het onderwerp seksualiteit? De Nationale Beroepscode van Verpleegkundigen en Verzorgenden (2007), samengesteld door V&VN en NU 91 kun je vinden op de site van V&VN. Ga naar en zoek op het trefwoord: Beroepscode. d Welke richtlijnen of protocollen zijn er in jouw beroepspraktijk over handelen bij vermoeden van seksueel misbruik? e Hoe zou jij reageren op de onderstaande voorbeelden van vermoedens van seksueel misbruik? Een cliënte heeft inslaapproblemen en angst voor aanraken (indirecte signalen). Een cliënt vertelt dat het weekend niet leuk was, omdat er s nachts een man op haar kamer is geweest die zijn broek uit deed (spontane onthulling). Een begeleider ziet dat een cliënt een medebewoonster regelmatig op haar borsten aanraakt. Zij wil dat niet en duwt hem weg (waarneming door derden). Een cliënte vertelt dat ze een bepaalde mede werker niet leuk vindt, omdat hij tijdens gesprekken met haar de ruimte waarin zij verblijven op slot doet en met haar praat over bloot (spontane onthulling). Op de vraag waar de cliënt gewerkt heeft in het verleden zegt hij: Bij een kweker, maar daar kweken ze homo s. (vage spontane onthulling). Bron: VGN, Sturen op aanpak van seksueel misbruik f Zoek in jouw BPV de meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling op. Welke stappen moet je volgens deze code nemen bij een vermoeden van seksueel misbruik? De V&VN heeft een meldcode ontwikkeld voor huiselijk geweld en kindermishandeling. Ga naar en zoek op trefwoord: meldcode. Noordhoff Uitgevers bv 17

20