HOE WERKT EEN IONKANAAL?
|
|
- Vera Vos
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 HOE WERKT EEN IONKANAAL? THEORIE Een cel gebruikt speciale eiwitten om ionen over het celmembraan te transporteren: de ion-kanalen. Deze kanalen zijn eiwitcomplexen die door het celmembraan heen steken en op deze manier een kanaal vormen tussen het cytoplasma en de buitenkant van de cel. In je lichaam zitten een heleboel verschillende soorten ion-kanalen. Zo zijn er aparte kanalen voor bijvoorbeeld natrium, kalium of chloride. Ieder ion heeft zijn eigen kanaal. Maar wat zorgt er precies voor dat één kanaal maar één soort ion doorlaat? Opdracht 1: A. Op welke manier zou een ion-kanaal de doorgang van grote ionen kunnen blokkeren? B. Op welke manier zou een ion-kanaal de doorgang van negatief geladen ionen kunnen blokkeren? DOEN Dankzij de bioinformatica kunnen onderzoekers in detail naar de 3D-structuren van eiwitten kijken. Hiervoor wordt het programma Yasara gebruikt. Door de structuur van een ion-kanaal goed te bestuderen, kunnen we meer te weten komen over de werking ervan. Als voorbeeld gebruiken we het kaliumkanaal, omdat de structuur hiervan heel goed bekend is. Start Yasara en open de file > Yasara scene: KcsA surface only.sce Met de muisknop kun je het eiwit van alle kanten bekijken. Houdt de linkermuisknop ingedrukt en beweeg de muis: draaien van het eiwit Houdt de rechtermuisknop ingedrukt en beweeg de muis naar voren en achter: in- en uitzoomen
2 Het totale kanaal is opgebouwd uit vier dezelfde eiwitmoleculen die via Van Der Waals-bindingen en waterstofbruggen aan elkaar vast zitten. View > Hide surface > Molecule Selecteer onder 'Sequence': B, C, en D > Klik OK Vink alle drie de surfaces aan > Klik OK Er blijft nu nog 1 subunit over (Molecuul A) View > Show surface > Molecule Selecteer onder 'Sequence' de moleculen waarvan je het oppervlak wilt zien > Klik OK Vink alleen 'Van Der Waals surface' aan > Klik OK De gekozen subunits verschijnen weer op het scherm De afzonderlijke eiwitten hebben een structuur die precies een opening vormen als ze aan elkaar vast zitten: het kaliumkanaal. Als het eiwitcomplex in het celmembraan zit, verbindt deze opening het cytoplasma met het buitenste van de cel. Opdracht 2: Een kaliumkanaal bestaat uit meerdere eiwitten, zo ontstaat een eiwitcomplex. Hoe heet de structuur van zo n samengevoegd eiwit? Als je het complete kanaal op het scherm hebt, lijkt het met een beetje verbeelding op een groene paprika. Het kanaal loopt van de onderkant naar de bovenkant van deze paprika. De onderkant zit intracellulair (binnenkant cel), de bovenkant extracellulair (buitenkant cel). Extracellulair Intracellulair De reis die een kalium-ion af moet leggen om van binnen naar buiten de cel te komen, bestaat uit drie gedeeltes: 1) De ingang: Het eerste gedeelte van het kanaal is breed genoeg om verschillende ionen en watermoleculen door te laten. 2) De holte: Als de ionen door het eerste gedeelte van het kanaal heen zijn, komen ze uit in een grote holte die gevuld is met water. 3) Het filter: Om van de holte naar de uitgang te komen, moet een kalium-ion eerst een nauwe doorgang door: het selectiviteitsfilter. Om dezelfde reis als het kalium-ion te ondernemen kun je met Yasara door het kanaal vliegen. Begin daarvoor aan de intracellulaire kant. Draai het eiwit zo dat de opening van het kanaal in het midden van het scherm staat en dat je door de opening heen de uitgang kunt zien (bij het openen van KcsA surface only.sce staat het eiwit al goed georiënteerd).door de muis met de rechtermuisknop ingedrukt naar je toe te bewegen, zoom je in op het kanaal. Figuur 1: verschillende aanzichten van het kaliumkanaal Het kaliumkanaal is kalium-specifiek. Dat betekent dat dit ion-kanaal zo is opgebouwd dat het, van alle ionen uit het cytoplasma, alleen kalium kan doorlaten.
3 Als we in detail naar de structuur van de ingang kijken, zien we dat ieder eiwit daar een negatief geladen aminozuur 1 (glutaminezuur) heeft zitten. De ingang van het kanaal is zo omgeven door vier negatieve ladingen. Open file > Yasara scene > KcsA - neg residues.sce. Je ziet nu het kaliumkanaal in de secundaire structuur, maar van de negatieve residuen bij de opening zijn de atomen als ballen weergegeven. Deze negatieve ladingen hebben het volgende effect: positieve ionen worden naar het kanaal toegetrokken en kunnen het kanaal dus in negatieve ionen worden van het kanaal weggeduwd en kunnen dus nooit via dit ion-kanaal de cel verlaten Opdracht 3: A. Welke lading heeft kalium? B. Gaat kalium via het kaliumkanaal de cel in of uit of allebei de richtingen op? C. Leg uit dat alleen positief geladen ionen het kanaal kunnen binnenkomen. D. Noem drie positief geladen ionen die zich in het cytoplasma bevinden Het kanaal is zo gebouwd dat alleen positief geladen ionen naar binnen kunnen. Er zitten echter een heleboel positief geladen ionen in het cytoplasma. Deze ionen kunnen allemaal het kanaal binnen komen, maar toch is alleen kalium in 1 Bouwstenen van eiwitten. Aminozuren zijn organische moleculen met aan één kant een zuurgroep (-COOH) aan de andere kant een aminogroep (- NH2). Hierdoor kunnen aminozuren met elkaar reageren tot een lange keren (een peptide of eiwit). Er zijn twintig verschillende aminozuren die bepaald worden door de verschillen in de restgroepen.
4 staat om het kanaal ook aan de andere kant te kunnen verlaten. Schijnbaar vindt er ergens in het kanaal dus nog een andere selectie plaats. Open file > Yasara scene > KcsA 1K bound.sce Als de ionen eenmaal in de 'grot' zijn aanbeland, moeten ze door het selectiviteitsfilter heen (deel drie van de reis). Dit is een nauw kanaaltje dat de holte met de uitgang verbindt. Opdracht 4: Op welke manier kan de nauwte van de doorgang bijdragen aan de selectiviteit van het kaliumkanaal? Maar, hoe zit het dan met ionen die kleiner zijn dan kalium, bijvoorbeeld natrium? Natrium heeft dezelfde lading als kalium en is zo klein dat het makkelijk door het hele kaliumkanaal heen past. Toch gebeurt dit niet. Wat is hier aan de hand? Vanuit de scheikunde weten we dat als een zout in water wordt opgelost, uiteenvalt in positieve en negatieve ionen. Maar een losse positieve of negatieve lading is energetisch erg ongunstig. Daarom zullen de positieve en negatieve ionen, als ze van elkaar losraken, op zoek gaan naar deeltjes die hun lading op kunnen heffen. Watermoleculen zijn daar uitermate geschikt voor, omdat deze aan de ene kant een beetje negatief en aan de andere kant een beetje positief geladen zijn (dit komt doordat zuurstof elektronegatiever is dan waterstof en dus de elektronen van de Figuur 2: ionen zijn van verschillende grootte. covalente O-H binding een beetje naar zich toetrekt). Een watermolecuul kan de lading van een ion een beetje opheffen, door met zijn negatief geladen kant tegen het positieve ion aan te gaan liggen. De lading van een ion is echter zo groot dat 1 watermolecuul niet voldoende is. Daarom zullen er ongeveer zeven watermoleculen tegelijkertijd om het ion heen gaan liggen en vormen een soort 'watermantel' om het ion. Voor een ion is het energetisch gezien erg ongunstig is om de watermantel af te doen, omdat er dan weer vrije lading ontstaat.
5 Opdracht 5: Figuur 3: Kalium en Natrium met een watermantel A. Wanneer het kalium-ion door het kanaal reist, draagt hij dan zijn watermantel? Het selectiviteitsfilter neemt de functie van de watermantel over. B. Zoom in op het selectiviteitsfilter in Yasara. Met welke atomen komt het kalium-ion in aanraking? C. Zijn deze atomen een beetje positief of een beetje negatief geladen? Open file > Yasara scene > KcsA 1Na bound.sce In deze weergave zit natrium in het selectiviteitsfilter. Opdracht 6: Wat is de reden dat natrium normaliter niet door het kanaal gaat? Denk hierbij aan de energie die het kost voor een ion om zich te ontdoen van een watermantel. Figuur 4: Kalium en natrium in het selectiviteitsfilter van het kaliumkanaal Voor meer verdieping of herhaling van het kaliumkanaal, kun je op internet het volgende filmpje bekijken: how_the_sodium_potassium_pump_works.html
Stoffen, structuur en bindingen
Hoofdstuk 1: Stoffen, structuur en bindingen Scheikunde vwo 2011/2012 www.lyceo.nl Onderwerpen Scheikunde 2011 2012 Stoffen, structuur en binding Kenmerken van Reacties Zuren en base Redox Chemische technieken
Nadere informatieAfsluitende les. Leerlingenhandleiding. Visualiseren van eiwitten
Afsluitende les Leerlingenhandleiding Visualiseren van eiwitten Leerlingenhandleiding Visualiseren van Eiwitten Deze les gaat over de structuur van eiwitten. De les bestaat uit vier opdrachten: 1. Hoe
Nadere informatieLeerlingenhandleiding
Leerlingenhandleiding Afsluitende module Visualiseren van eiwitten Ontwikkeld door bioinformaticaindeklas.nl (onderdeel NBIC) Tekst Hienke Sminia Illustraties Bioinformaticaindeklas.nl Yasara.org Op alle
Nadere informatieWerkblad: chemische bindingen
Werkblad: chemische bindingen IPad-sessie Bij het invullen van dit werkblaadje ga je regelmatig gebruik moeten maken van een IPad. Hieronder volgt een korte uitleg over het gebruik van de IPad. Handleiding:
Nadere informatieEindexamen scheikunde havo 2008-I
Beoordelingsmodel Uraan 1 maximumscore 2 aantal protonen: 92 aantal neutronen: 146 aantal protonen: 92 1 aantal neutronen: 238 verminderen met het aantal protonen 1 2 maximumscore 2 UO 2 + 4 HF UF 4 +
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo
Samenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo Samenvatting door een scholier 1193 woorden 30 oktober 2012 5,8 23 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Samenvatting Scheikunde
Nadere informatieVraag 1 : Beschrijf het verschil tussen een atoom en een molecule.
1) sim15 http://www.teachchemistry.org/bonding Vraag 1 : Beschrijf het verschil tussen een atoom en een molecule. Vraag 2 : Duid aan in het PSE: Metalen : groen Niet-metalen : rood Vraag 3 : Welke elementaire
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Samenvatting door W. 1173 woorden 23 juni 2016 6,9 16 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Scheikunde Samenvatting H1 1 t/m 7 1 Atoombouw: Atoom: Opgebouwd uit
Nadere informatieAntwoorden deel 1. Scheikunde Chemie overal
Antwoorden deel 1 Scheikunde Chemie overal Huiswerk 2. a. Zuivere berglucht is scheikundig gezien geen zuivere stof omdat er in lucht verschillende moleculen zitten (zuurstof, stikstof enz.) b. Niet vervuild
Nadere informatieElementen; atomen en moleculen
Elementen; atomen en moleculen In de natuur komen veel stoffen voor die we niet meer kunnen splitsen in andere stoffen. Ze zijn dus te beschouwen als de grondstoffen. Deze stoffen worden elementen genoemd.
Nadere informatieUitwerkingen Basischemie laboratoriumonderwijs hoofdstuk 11
Uitwerkingen Basischemie laboratoriumonderwijs hoofdstuk 11 Opgave 11.1 Definitie Definitie van een molecuul Een molecuul is het kleinste deeltje van een moleculaire stof dat nog alle chemische eigenschappen
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde H6 Water (Chemie)
Samenvatting Scheikunde H6 Water (Chemie) Samenvatting door een scholier 1237 woorden 6 april 2003 5,5 120 keer beoordeeld Vak Scheikunde 1 Inleiding - Water is een heel bekent begrip. De bekende molecuul
Nadere informatieAminozuren Kleine stukjes eiwit kunnen de celwand van een bacterie sterker maken. Eiwitten zijn opgebouwd uit aminozuren.
Activiteit 5 Peptidebindingen en Penicilline Aminozuren Kleine stukjes eiwit kunnen de celwand van een bacterie sterker maken. Eiwitten zijn opgebouwd uit aminozuren. In de natuur komen ongeveer 100 verschillende
Nadere informatieNederlandse samenvatting
In dit hoofdstuk zal ik voor niet-ingewijden uitleggen wat ik tijdens mijn promotie-onderzoek heb bestudeerd en wat de resultaten en perspectieven van het onderzoek zijn. Elk levend organisme bestaat uit
Nadere informatieAntwoorden deel 1. Scheikunde Chemie overal
Antwoorden deel 1 Scheikunde Chemie overal Huiswerk 2. a. Zuivere berglucht is scheikundig gezien geen zuivere stof omdat er in lucht verschillende moleculen zitten (zuurstof, stikstof enz.) b. Niet vervuild
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 en 2
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 918 woorden 13 januari 2005 6,3 193 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Hoofdstuk 1 1.2: De bouw van een atoom.
Nadere informatieZo maak je een presentatie met Prezi.
Zo maak je een presentatie met Prezi. Zo log je in op Prezi. 5. Surf naar http://prezi.com/ 6. Klik rechts bovenin op de knop Log in. 7. Voer op het volgende scherm het volgende E-mailadres en Password
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2 Samenvatting door K. 1077 woorden 22 maart 2016 6,1 9 keer beoordeeld Vak Scheikunde Impact 3 vwo Scheikunde hoofdstuk 1 + 2 Paragraaf 1: Stoffen bijv. Glas en hout,
Nadere informatiescheikunde vwo 2017-I
PAL 1 maximumscore 1 NH 3 2 maximumscore 4 Een juist antwoord kan als volgt zijn weergegeven: de restgroepen juist weergegeven en 1 de peptidebindingen juist weergegeven en de rest van de structuurformule
Nadere informatieUitwerkingen Bio-organische Chemie Werkcollege 1. 1. Hoeveel protonen, neutronen en elektronen hebben de volgende elementen:
Uitwerkingen Bio-organische hemie Werkcollege 1 1. oeveel protonen, neutronen en elektronen hebben de volgende elementen: a. 39 K 19 c. 13 6 b. 32 S 16 d. 200 g 80 a. 19 protonen, 19 elektronen, 20 neutronen.
Nadere informatieBasisscheikunde voor het hbo ISBN e druk Uitgeverij Syntax media
Hoofdstuk 11 Biomoleculen bladzijde 1 Opgave 1 Geef de reactie van de verbranding van glucose (C 6H 12O 6) tot CO 2 en water. C 6H 12O 6 + 6 O 2 6 CO 2 + 6 H 2O Opgave 2 Hoe luidt de reactie (bruto formules)
Nadere informatieToets Modellen voor Binding
Toets Modellen voor Binding Verdampingstijden eerlijk vergelijken Je hebt een proef uitgevoerd waarbij je de verdampingstijden van een druppel water en een even grote druppel, wasbenzine met elkaar vergeleek.
Nadere informatieAlles om je heen is opgebouwd uit atomen. En elk atoom is weer bestaat uit protonen, elektronen en neutronen.
2 ELEKTRICITEITSLEER 2.1. Inleiding Je hebt al geleerd dat elektriciteit kan worden opgewekt door allerlei energievormen om te zetten in elektrische energie. Maar hoe kan elektriciteit ontstaan? En waarom
Nadere informatieOverzicht van reactievergelijkingen Scheikunde
verzicht van reactievergelijkingen Scheikunde Algemeen Verbranding Een verbranding is een reactie met zuurstof. ierbij ontstaan de oxiden van de elementen. Volledige verbranding Bij volledige verbranding
Nadere informatieIntermoleculaire krachten ELEKTRONEGATIVITEIT, POLAIRE ATOOMBINDING, DIPOOLMOMENT, ION-
Intermoleculaire krachten ELEKTRONEGATIVITEIT, POLAIRE ATOOMBINDING, DIPOOLMOMENT, ION- DIPOOLINTERACTIE EN HYDRATATIE, DIPOOL-DIPOOLINTERACTIE, WATERSTOFBRUG, LONDONINTERACTIE Paragrafen of subparagrafen
Nadere informatieOm een presentatie met Prezi te kunnen maken moet je eerst een gratis account aanmaken.
Lesbrief ICT Prezi Zo maak je een account.. Om een presentatie met Prezi te kunnen maken moet je eerst een gratis account aanmaken. Dat gaat als volgt. 1. Surf naar http:/prezi.com/ 2. Klik rechts bovenin
Nadere informatieWATER. Krachten tussen deeltjes. Intramoleculaire en intermoleculaire krachten
WATER Krachten tussen deeltjes Intramoleculaire en intermoleculaire krachten Intramoleculaire en intermoleculaire krachten De atomen in een molecuul blijven samen door intramoleculaire krachten (atoombinding)
Nadere informatieCitation for published version (APA): Slotboom, D. J. (2001). Unconventional structural features of glutamate transporters s.n.
University of Groningen Unconventional structural features of glutamate transporters Slotboom, Dirk IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite
Nadere informatie1/3 Leer te bewegen. 2/3 De vorm op de juiste plaats neerzetten. 3/3 Gefeliciteerd! Laten we leren hoe je vormen op het werkvlak verplaatst!
1/3 Leer te bewegen Laten we leren hoe je vormen op het werkvlak verplaatst! 2/3 De vorm op de juiste plaats neerzetten 1. Sleep de lichtbruine vorm naar de oranje uitlijning. HINT: Om te slepen, klik
Nadere informatieNederlandse samenvatting voor geïnteresseerden buiten het vakgebied
Nederlandse samenvatting voor geïnteresseerden buiten het vakgebied Met dit proefschrift ga ik promoveren in de biochemie. In dit vakgebied wordt de biologie bestudeerd vanuit chemisch perspectief. Het
Nadere informatieHoe komt het dat de platen, waartussen een dunne laag water zit, bij elkaar blijven? Wat is de EN-waarde van een atoom?
Hoe komt het dat de schaatser enkel het wateroppervlak indrukt en niet kopje onder gaat? Hoe komt het dat de platen, waartussen een dunne laag water zit, bij elkaar blijven? Waarvoor staat de afkorting
Nadere informatiescheikunde vwo 2016-II
Chillen bij 60 C 1 maximumscore 4 Een juist antwoord kan als volgt zijn weergegeven: de peptidebindingen juist weergegeven 1 de restgroepen juist weergegeven 1 structuurformule van H 2 O en juiste waterstofbrug
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1, 2.4, 4, 5.1 t/m 5.3
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1, 2.4, 4, 5.1 t/m 5.3 Samenvatting door een scholier 1619 woorden 9 oktober 2005 7,2 12 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Pulsar chemie Scheikunde, hoofstuk 1, 2.4,
Nadere informatieIn dit document staat beschreven hoe je de meetgegevens vanuit Coach kunt opslaan en later in kunt lezen in Excel en hier een grafiek van kunt maken.
In dit document staat beschreven hoe je de meetgegevens vanuit Coach kunt opslaan en later in kunt lezen in Excel en hier een grafiek van kunt maken. De instructies voor Excel zijn geschreven voor Excel
Nadere informatie6. Oplossingen - Concentratie
6. Oplossingen - Concentratie 1. Opgeloste stof Oplosmiddel Oplossing Een oplossing is een homogeen mengsel (oplossing) van een vloeistof (oplosmiddel of solvent) en een (of meer) andere stoffen (opgeloste
Nadere informatieHOOFDSTUK 1: CELLEN VAN ONS LICHAAM
HOOFDSTUK 1: CELLEN VAN ONS LICHAAM Cellen, weefsels en organen (grondig lezen) Cellen: Organen: Weefsel: kleinste functionele eenheden van ons lichaam zeer uiteenlopende morfologie (=vorm/bouw) die samenhangt
Nadere informatieBOUWSTENEN VAN HET LEVEN
BOUWSTENEN VAN HET LEVEN Pearson Basisboek Biologie 10voorBiologie VWO Hoofdstuk 1 L. Grotenbreg (MSc.) Bouwstenen van het leven Organische moleculen, groot of klein, bevatten chemische energie en zijn
Nadere informatieBasis Live Mode Functies Je kan eenvoudig camerabeelden bekijken in een layout naar keuze. Kies een layout bovenaan het scherm, in de Live Mode.
Eindgebruiker Quick Start Guide Overzicht De exacqvision Client software bestaat uit 3 schermen: Live, Search, en Setup. Om in het gewenste scherm te geraken, klik je op het desbetreffende pictogram aan
Nadere informatieVragen bij deoefen- en zelftoets-module behorende bij hoofdstuk 2, 3, 4 en 5 van Unit 1 van Biology, Campbell,10 e druk Versie
Chemie van het leven Vragen bij deoefen- en zelftoets-module behorende bij hoofdstuk 2, 3, 4 en 5 van Unit 1 van Biology, Campbell,10 e druk Versie 2014-2015 Chemische achtergrond van leven 1. Atoomnummer
Nadere informatieTekenen met Floorplanner
Overzicht Het scherm 1. Zoom 2. Opslaan 3. Verdieping tab 4. Undo / Redo 5. Constructiemenu 6. Bibliotheek 7. Tekenvlak Eigenschappenmenu s De plattegrond wordt opgebouw uit verschillende elementen: ruimtes,
Nadere informatieZo maak je een presentatie met Prezi. Zo maak je een account.. Zo log je in op Prezi. Zo begin je een presentatie.
1 Zo maak je een presentatie met Prezi. Prezi is een online tool waarmee presentaties gemaakt kunnen worden. Prezi wint snel aan populariteit en wordt daarom ook wel de PowerPoint killer genoemd. Een Prezi-presentatie
Nadere informatieDefinitie. In deze workshop kijken we naar 3 begrippen. Massa, Volume en Mol. Laten we eerst eens kijken wat deze begrippen nu precies inhouden.
Definitie In deze workshop kijken we naar 3 begrippen. Massa, Volume en Mol. Laten we eerst eens kijken wat deze begrippen nu precies inhouden. Massa In je tabellenboek vindt je dat de SI eenheid van massa
Nadere informatieLove and Fear of Water: Water Dynamics around Charges and Apolar Solutes S.T. van der Post
Love and Fear of Water: Water Dynamics around Charges and Apolar Solutes S.T. van der Post Samenvatting Water is meer dan een oplosmiddel Het leven op aarde is gebaseerd op water: vrijwel alle organismen,
Nadere informatiescheikunde vwo 2017-II
Kerosine uit zonlicht maximumscore 3 Een voorbeeld van een juiste berekening is: E = ( 2,42 0 5 ) + 0,5 ( 3,935 0 5 ) + 0,5 (,05 0 5 ) = +3,84 0 5 (J mol ). juiste verwerking van de vormingswarmten van
Nadere informatie1 Voedingselementen Voedingselementen Zuurgraad Elektrische geleidbaarheid (EC) Afsluiting 14
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Voedingselementen 9 1.1 Voedingselementen 9 1.2 Zuurgraad 12 1.3 Elektrische geleidbaarheid (EC) 13 1.4 Afsluiting 14 2 Kunstmeststoffen 15 2.1 Indeling kunstmeststoffen
Nadere informatieChapter 8 Nederlandse samenvatting
Chapter 8 Nederlandse samenvatting 163 Inleiding Bij alle biologische processen die zich afspelen in de cel zijn eiwitten van essentieel belang. Hierbij heeft elk eiwit zijn eigen functie, en door het
Nadere informatie4e jaar Wetenschappen
CVO KISP - OEFENLES Chemie van water Mevrouw Baeten 4e jaar Wetenschappen 7-12-2013 Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Inleidende proef... 2 3. Bouwstenen water... 3 4. Polariteit... 4 a. Elektronegativiteit...
Nadere informatie1 Uit welke deeltjes is de kern van een atoom opgebouwd? Protonen en neutronen.
SO Straling 1 Uit welke deeltjes is de kern van een atoom opgebouwd? Protonen en neutronen. 2 Waaruit bestaat de elektronenwolk van een atoom? Negatief geladen deeltjes, elektronen. 3 Wat bevindt zich
Nadere informatieHandleiding Koga Signature Fiets Configurator STARTPAGINA
Ga naar www.koga-signature.com Handleiding Koga Signature Fiets Configurator Ga naar Bouw uw Koga / Start hier! STARTPAGINA Kies een preset of start met een lege configuratie (ontwerp). Bij een preset
Nadere informatieWATER. Krachten tussen deeltjes
WATER Krachten tussen deeltjes Krachten tussen deeltjes (1) Atoombinding en molecuulbinding De atomen in een molecuul blijven samen door het gemeenschappelijk gebruik van één of meer elektronenparen (=
Nadere informatieElektriciteit. Elektriciteit
Elektriciteit Alles wat we kunnen zien en alles wat we niet kunnen zien bestaat uit kleine deeltjes. Zo is een blok staal gemaakt van staaldeeltjes, bestaat water uit waterdeeltjes en hout uit houtdeeltjes.
Nadere informatiedigitale ontwerp technieken SketchUp
L DOT digitale ontwerp technieken SketchUp SketchUp L 1.1 Inleiding Veel klanten van een tuinarchitect kunnen zich moeilijk verbeelden hoe de tuintekening van de architect er in werkelijkheid uit komt
Nadere informatieGENEXPRESSIE VOORBEREIDENDE LES
GENEXPRESSIE VOORBEREIDENDE LES Alle organismen op aarde zijn opgebouwd uit cellen. Ook jouw eigen lichaam bestaat uit cellen. Die cellen zien er niet allemaal hetzelfde uit. Zo is een huidcel heel compact,
Nadere informatieSchrap wat niet past: Een ionverbinding met grote roosterkrachten heeft een kleine/grote ionstraal en een kleine/grote ionlading.
Welke soort ionverbinding is slecht oplosbaar in water? Schrap wat niet past: Een ionverbinding met grote roosterkrachten heeft een kleine/grote ionstraal en een kleine/grote ionlading. Zijn ionverbindingen
Nadere informatieUitwerkingen opgaven Elektrische velden. DNA onderzoek met elektroforese
Uitwerkingen opgaven lektriche velden Opgave 1.1 DNA onderzoek met elektroforee a Wat beweegt er precie? negatief geladen DNA fragmenten b Door welke tof vindt de beweging plaat? door een gel c Wat veroorzaakt
Nadere informatieMetalen & opfris molberekeningen. Deze les. Zelfstudieopdrachten. Zelfstudieopdrachten voor volgende week. Zelfstudieopdrachten voor deze week
1842016 Metalen & opfris molberekeningen Scheikunde Niveau 4 Jaar 1 Periode 3 Week 2 Zelfstudieopdrachten Deze les Metalen Opfrissen molberekeningen Zelfstudieopdrachten Samenvatting Vragen Huiswerk Zelfstudieopdrachten
Nadere informatieH7+8 kort les.notebook June 05, 2018
H78 kort les.notebook June 05, 2018 Hoofdstuk 7 en Materie We gaan eens goed naar die stoffen kijken. We gaan steeds een niveau dieper. Stoffen bijv. limonade (mengsel) Hoofdstuk 8 Straling Moleculen water
Nadere informatieStoffen en Reacties 2
Stoffen en Reacties 2 Practicum Metalen Naam student 1. Naam student2..... Pagina 2 van 13 Inleiding Reageert metaal met zuurstof? Sinds de mensheid metalen kent worden ze voor allerlei toepassingen gebruikt
Nadere informatieStudentnummer: Schrijf je naam en studentnummer op elk vel. Omcirkel het juiste antwoord.
Naam: Studentnummer: FLP1 Tentamen 31 05 2013, 14:00 17:00h Dit tentamen bestaat uit 25 opgaven op 6 bladzijden. Schrijf je naam en studentnummer op elk vel. Omcirkel het juiste antwoord. Je mag boek,
Nadere informatieAlleen de metalen zullen de stroom geleiden omdat deze vrije elektronen hebben, dit zijn dus alleen kalium en tin.
Alleen de metalen zullen de stroom geleiden omdat deze vrije elektronen hebben, dit zijn dus alleen kalium en tin. De metalen en de zouten zullen in gesmolten toestand stroom geleiden, de metalen hebben
Nadere informatieEducatief spel: water als oplosmiddel
Educatief spel: water als oplosmiddel Instructiefiche leerlingen: spelregels Praktisch: Aantal spelers: 2-4 Elke speler kiest een verschillende kleur pion. (rood, groen, blauw of geel) Hoe starten? Alle
Nadere informatiePowerPoint Mijn naam is; Cees van Aarle
Mijn naam is; Cees van Aarle Boodschap / Doelgroep Wat vind je doelgroep belangrijk? Aandachtspunt; - waarin onderscheid je jezelf van de rest, - wat maakt je uniek? Hoe maak je dat anderen duidelijk,
Nadere informatieFischertechnik-Designer Tutorial
inhoud: Verbeter view Selecteer component Het plaatsen van de component in de werkruimte Move view Rotate component Uitzoomen zoomen Installeer component Selecteer plaatsing (verplaatsen / draaien) onderdelen
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 3 en 4
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 3 en 4 Samenvatting door een scholier 5170 woorden 14 januari 2016 7,3 11 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Scheikunde Periode 2 Toetsstof: HS.3 (Par.
Nadere informatieAntwoorden. 3 Leg uit dat er in het zout twee soorten ijzerionen aanwezig moeten zijn.
Antwoorden 1 Hoeveel protonen, elektronen en neutronen heeft een ion Fe 3+? 26 protonen, 23 elektronen, 30 neutronen 2 Geef de scheikundige namen van Fe 2 S 3 en FeCO 3. ijzer(iii)sulfide en ijzer(ii)carbonaat
Nadere informatieHumans In Space Handleiding
Humans In Space Handleiding UrbanScouts: René den Hertog 4015878 Joren Paridaens 3991601 Pim van de Ven 4018613 Zeger-Jan van de Weg 3717259 25 januari 2013 Inhoudsopgave 1 De Room-Editor 2 1.1 Objecten
Nadere informatievoor Blender v2.42a Software Box Bas van Dijk v1.1 februari 2007
voor Blender v2.42a Software Box Bas van Dijk v1.1 februari 2007 Copyright (c) 2007 - Bas van Dijk Toestemming tot het kopiëren en verspreiden van dit document wordt verleend mits het document ongewijzigd
Nadere informatieWat is elektrische stroom? Geleiden samengestelde stoffen in vaste toestand de elektrische stroom wel of niet?
Hoe komt het dat de sporter elektrolyten uit zijn lichaam verliest tijdens het sporten? Wat is elektrische stroom? Wanneer is een stof geleidend voor de stroom? Waarom zijn metalen geleidend in vaste toestand?
Nadere informatieHandmatig Onderzoekmelding invoeren Archis III
Handmatig Onderzoekmelding invoeren Archis III Voor het indienen van een onderzoekmelding in Archis III ga je naar Melden nieuw onderzoek Daar moeten 3 schermen doorlopen/ingevoerd worden. Eerste scherm:
Nadere informatieUITWERKING CCVS-TENTAMEN 15 april 2019
l UITWERKING CCVS-TENTAMEN 15 april 2019 Frank Povel NB. Deze uitwerking is door mij gemaakt en is niet de uitwerking die de CCVS hanteert. Er kunnen dan ook op geen enkele wijze rechten aan deze uitwerking
Nadere informatieOverzicht van veranderingen Mijn percelen
Overzicht van veranderingen Mijn percelen In dit document vindt u een overzicht van alle veranderingen en verbeteringen die de afgelopen tijd zijn doorgevoerd in het programma Mijn percelen. Inhoudsopgave
Nadere informatieUITWERKING CCVS-TENTAMEN 27 november OPGAVE 1 zeven stoffen. Frank Povel
l UITWERKING CCVS-TENTAMEN 27 november 2018 Frank Povel NB. Deze uitwerking is door mij gemaakt en is niet de uitwerking die de CCVS hanteert. Er kunnen dan ook op geen enkele wijze rechten aan deze uitwerking
Nadere informatieVoorbereidende opgaven Examencursus
Voorbereidende opgaven Examencursus Tips: Maak de volgende opgaven voorin in één van de A4-schriften die je gaat gebruiken tijdens de cursus. Als een som niet lukt, werk hem dan uit tot waar je kunt en
Nadere informatieIonen-ionbinding-ionrooster
Ionen-ionbinding-ionrooster Om op onderstaande vraag een antwoord te kunnen geven, gaan we beginnen met enkele voorbeelden. 1. Wat zijn ionen? Vul de elektronenconfiguraties aan van onderstaande elementen.
Nadere informatieNiet-metalen + metalen. Uit welk soort atomen is een ionbinding opgebouwd? Geef de chemische formule van gedemineraliseerd water.
Uit welk soort atomen is een ionbinding opgebouwd? Niet-metalen + metalen. Geef de chemische formule van gedemineraliseerd water. H2O. Wat is de structuur van een metaalbinding? Metaalrooster. Geef een
Nadere informatieVIII Samenvatting voor alle anderen
VIII Samenvatting voor alle anderen Voor het bestuderen van biologische processen, zoals die plaatsvinden in alle levende cellen van zowel flora als fauna, wordt vaak gebruik gemaakt van bacteriën. Bacteriën
Nadere informatie26. Dia-overgangen en animaties
689 26. Dia-overgangen en animaties Uw presentatie wordt levendiger als u een paar speciale effecten toepast die PowerPoint te bieden heeft. U kunt bijvoorbeeld dia-overgangen aanbrengen. Een dia-overgang
Nadere informatieHet atoom. banner. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
banner Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres P.J. Dreef 07 february 2017 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/95481 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde H3 Door: Immanuel Bendahan
Samenvatting Scheikunde H3 Door: Immanuel Bendahan Inhoudsopgave 1 Atoommodel... 1 Moleculen... 1 De ontwikkeling van het atoommodel... 1 Atoommodel van Bohr... 2 Indicatoren van atomen... 3 2 Periodiek
Nadere informatiePopplet. 1. Surf naar http://popplet.com. 2. Klik rechts bovenin op de knop Sign up for free.
Popplet. Met Popplet kunnen mindmaps gemaakt worden en gedachten snel in tekst en beeld worden omgezet. Popplet werkt snel, eenvoudig en efficiënt. Met Popplet maak je Popplets. Een Popplet is een scherm
Nadere informatieHoofdstuk 1: Electrofysiologie van het hart
Hoofdstuk 1: Electrofysiologie van het hart Chapter 21, blz. 504 t/m 528: Cardiac electrophysiology and the electrocardiogram Het bestaat uit een hoop verschillende cellen, met elk een eigen functie. Ze
Nadere informatieHANDLEIDING XTRA CONTROLLER PRO
HANDLEIDING XTRA CONTROLLER PRO INHOUDSOPGAVE Als u op een titel in deze inhoudsopgave klikt, wordt de betreffende sectie weergegeven. 1. INLEIDING... 3 2. TRAVELLING ZOOM-FUNCTIE... 5 3. CHAT AND SHOW
Nadere informatieFoto s verkleinen en Foto s in elkaar over laten lopen
Foto s verkleinen en Foto s in elkaar over laten lopen Een foto, ergens op uw computer Open een de map van bestanden voor de website, of maak deze eerst aan. Open de te gebruiken foto met het volgende
Nadere informatieQUARK_5-Thema-01-elektrische kracht Blz. 1
QUARK_5-Thema-01-elektrische kracht Blz. 1 THEMA 1: elektrische kracht Elektriciteit Elektrische lading Lading van een voorwerp Fenomeen: Sommige voorwerpen krijgen een lading door wrijving. Je kan aan
Nadere informatieEindexamen scheikunde havo 2011 - I
Beoordelingsmodel Uraanerts 1 maximumscore 2 aantal protonen: 92 aantal elektronen: 88 aantal protonen: 92 1 aantal elektronen: aantal protonen verminderd met 4 1 2 maximumscore 2 Voorbeelden van een juist
Nadere informatieNederlandse samenvatting voor geïnteresseerden buiten dit vakgebied
Nederlandse samenvatting voor geïnteresseerden buiten dit vakgebied Modellen Lego voor het leven Wij mensen houden van modellen. Als kinderen beginnen wij de opbouw van dingen te begrijpen door ze met
Nadere informatieHoofdstuk 4 Kwantitatieve aspecten
Hoofdstuk 4 Kwantitatieve aspecten 4.1 Deeltjesmassa 4.1.1 Atoommassa De SI-eenheid van massa is het kilogram (kg). De massa van een H-atoom is gelijk aan 1,66 10 27 kg. m(h) = 0,000 000 000 000 000 000
Nadere informatieOverzicht van veranderingen Mijn percelen
Overzicht van veranderingen Mijn percelen In dit document vindt u een overzicht van alle veranderingen en verbeteringen die de afgelopen tijd zijn doorgevoerd in het programma Mijn percelen. Inhoudsopgave
Nadere informatieHoe moet je een prachtige presentatie maken?
Hoe moet je een prachtige presentatie maken? www.meestermichael.nl Geef de presentatie een titel. Klik dit vak aan om jouw presentatie een ondertitel te geven. Hier kun je je presentatie een titel geven
Nadere informatiePubliceren basisrooster
Publiceren basisrooster Inleiding Op deze pagina DESKTOP In dit hoofdstuk laten we u zien hoe u het rooster kunt publiceren zodat het zichtbaar wordt in het portal en in de app. Ook ziet u hoe u eenvoudig
Nadere informatiePhotoshop CS6. Foto s bewerken en aanpassen in Photoshop. Een onderwaterscene maken. Pijl om tussen de voor en achtergrondkleur.
Een onderwaterscene maken. Begin met het maken van een nieuw bestand. Bestand -> Nieuw. Vul vervolgens de gegevens in die je hiernaast ziet. Let op: Resolutie pixels/ inch ingesteld staat. Verloop maken
Nadere informatieLiPo accu defect, wat nu?
LiPo accu defect, wat nu? Aan alles komt een eind dus ook een LiPo accu heeft niet het eeuwige leven. Zelfs als de LiPo accu altijd zeer goed behandeld is, altijd op de juiste manier op- en ontladen is,
Nadere informatieAtoombinding structuurformules nader beschouwd (aanvulling 2.4)
Atoombinding structuurformules nader beschouwd (aanvulling 2.4) 1. Atoommodel van Bohr Uitgaande van het atoommodel van Rutherford (kern bestaande uit protonen en neutronen met daaromheen een elektronenwolk)
Nadere informatie7.1 Het deeltjesmodel
Samenvatting door Mira 1711 woorden 24 juni 2017 10 3 keer beoordeeld Vak NaSk 7.1 Het deeltjesmodel Een model van een stof Elke stof heeft zijn eigen soort moleculen. Aangezien je niet kunt zien hoe een
Nadere informatieSTART Laten we leren hoe je vormen op het werkvlak verplaatst!
START Laten we leren hoe je vormen op het werkvlak verplaatst! klik op Next 1. Sleep de lichtbruine vorm naar de oranje uitlijning. Je mag zo precies zijn als je wilt. FINISH Geweldig begin! Laten we de
Nadere informatieCorrectievoorschrift HAVO
Correctievoorschrift HAVO 2008 tijdvak 1 scheikunde Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen
Nadere informatieHieronder zie je een schema van een eenvoudige chemische cel met koper/zink elektroden. Bestudeer dit schema met aandacht:
Cursus Chemie 7-1 Hoofdstuk 7 : INDIREKTE REDOXREACTIES (met elektrodes) Naast de directe zijn er ook indirecte redoxreacties. Dat wil zeggen: er is geen direct contact tussen de deeltjes van de oxidator
Nadere informatieSolidworks project. Niveau: beginner. Voorbereiding: doe de eerste twee PDF s van ww.3dleerlijn.nl
1 Solidworks project Niveau: beginner Voorbereiding: doe de eerste twee PDF s van ww.3dleerlijn.nl Introductie Voorwerk 2 Op vind je PDF s met daarin de basis van Solidworks. Zorg dat je de eerste twee
Nadere informatieSolidworks windmolen
1 Solidworks windmolen Niveau: gevorderd www.dearchimedes.com Op vind je PDF s met daarin de basis van Solidworks. Zorg dat je de eerste twee PDF s hebt doorlopen, zodat je basisbewerkingen van Solid-
Nadere informatie