Aanbesteden en contracteren. Duurzaamheid en energie Bouwfysica en akoestiek Glas- en geveltechniek. Programma s van eisen.

Transcriptie

1 Haalbaarheidsstudies Projectmanagement Aanbesteden en contracteren Programma s van eisen Duurzaamheid en energie Bouwfysica en akoestiek Glas- en geveltechniek Brandveiligheid

2 Van Zanten raadgevende ingenieurs, kortweg ZRi, is in 1991 opgericht als bouwtechnisch en bouwfysisch adviesbureau. In de loop der jaren zijn deze technische advieswerkzaamheden uitgebreid met onderwerpen zoals brandveiligheid, duurzaamheid en het opstellen van programma s van eisen. Daarnaast hebben we ons al snel na de oprichting gericht op het bouwproces: projectmanagement, (nieuwe) bouworganisatiestrategieën en aanbesteden en contracteren; ook doen we regelmatig haalbaarheidsstudies voor opdrachtgevers. Deze activiteiten maken inmiddels ook deel uit van onze reguliere advieswerkzaamheden. Onze adviseurs hebben dus kennis van en ervaring met zowel techniek als het bouwproces. Deze disciplines techniek en bouwproces ondersteunen elkaar. Zo geven wij een technisch onderbouwde invulling aan bijvoorbeeld ons projectmanagement. Omgekeerd stemmen wij ons technisch advies eenvoudig af op de inrichting van een project. Daarnaast zorgen onze technische expertise en onze kennis van het bouwproces ervoor dat we vaak op verschillende manieren zijn betrokken binnen één project. Het komt bijvoorbeeld voor dat we in een project zowel projectmanagement als advies over duurzaamheid en energie leveren. De projecten waaraan we werken, kunnen relatief klein en eenvoudig zijn, maar ook groot en complex. Door de jaren heen hebben we kennis versterkt met ruime ervaring. Als resultaat daarvan leveren wij deskundig advies door heel het land en tijdens iedere projectfase. Daarbij zorgen we met behulp van moderne middelen voor effi ciënte communicatie. Onze adviezen betreffen meerdere vakgebieden, die in deze brochure nader worden toegelicht. Haalbaarheidsstudies. Wanneer het initiatief wordt genomen om een project te realiseren, wordt eerst onderzocht wat de mogelijkheden zijn. Wat zijn de technische mogelijkheden? Hoe verhouden deze zich tot de kosten en hoe wordt het gefi nancierd? Wij beantwoorden dergelijke vragen in haalbaarheidsstudies en adviseren over de meest geschikte optie. Projectmanagement. Bouwprojecten worden steeds complexer. Wij helpen opdrachtgevers het overzicht te behouden en zorgen ervoor dat het project goed verloopt. Hierbij hoort beheersing van onder meer kosten, organisatie, planning, risico s, communicatie en kwaliteit. Aanbesteden en contracteren. Om opdrachtgevers te koppelen aan de meest geschikte partij voor hun opdracht, verzorgt ZRi ieder onderdeel van de aanbestedingsprocedures. Wij zijn ervaren met het aanbesteden van opdrachten voor werken, diensten en/of leveringen. Wij kennen regelgeving en jurisprudentie goed en richten aanbestedingen zo in, dat die beantwoorden aan de wensen en eisen van wet en opdrachtgever. Daarnaast adviseren we over de meest geschikte bouworganisatiestrategie voor een project: traditioneel worden aannemers gecontracteerd op basis van bestekstukken, maar er zijn meer manieren om samen te werken, elk met zijn eigen kenmerken, voordelen en beperkingen. Programma s van eisen. Elk project start met wensen en ideeën. Wij ondersteunen opdrachtgevers bij het vertalen van deze wensen en ideeën in concrete, haalbare doelstellingen. Deze leggen wij samen met de opdrachtgever vast in een ruimtelijk, functioneel en technisch eisenpakket, dat als uitgangspunt dient voor het ontwerp en als toetssteen in de uitvoeringsfase. Duurzaamheid en energie. Duurzame gebouwen hebben een hogere marktwaarde en zijn beter voor het milieu dan niet-duurzame gebouwen. Onze expertise omvat ook duurzaamheid. Wij adviseren over de organisatorische, technische en fi nanciële mogelijkheden. Onze ingenieurs zijn opgeleid als BREAAM-experts en -assessors en zijn bekend met programma s als GreenCalc en GPR-gebouw. Bouwfysica en akoestiek. Mensen functioneren het best in een optimaal comfortabel gebouw. Hierbij spelen veel zaken een rol, zoals daglicht, akoestiek en het binnenklimaat. Wij adviseren over de mogelijkheden om een gebouw te realiseren waarin al deze aspecten en bijbehorende installaties zijn geïntegreerd. Glas- en geveltechniek. Gevels vervullen meerdere functies voor een gebouw. Sommige partijen gebruiken de gevel als een esthetisch middel, andere geven de voorkeur aan bruikbaarheid en duurzaamheid. Wij adviseren over materiaal, toepassing en montage. Daarnaast controleren wij geleverde onderdelen en onderzoeken wij gevelschade. Brandveiligheid. Het is van groot belang dat een gebouw brandveilig is. Daarom stellen wij brandveiligheidsconcepten op, met daarin onder meer compartimenteringen, vluchtroutes, brandmeldinstallaties en rookafvoermogelijkheden. Onze experts zorgen ervoor dat dit past binnen het architectonisch ontwerp. Wij kennen de regelgeving en stemmen onze adviezen af met de gemeente en de brandweer.

3 ZRi NKI-AVL Amsterdam Sinds 1998 zijn wij betrokken bij de nieuwbouwen renovatieprojecten van het Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis. In het ziekenhuis wordt niet alleen verpleging en genezing aangeboden, er wordt ook onderzoek gedaan naar kanker. Voor het NKI-AVL hebben wij de aanbestedingen uitgevoerd voor de nieuwbouw- en renovatieopdrachten van verschillende gebouwdelen. Middels overzichtelijke, duidelijke en effi ciënte procedures helpen wij het bouwbureau van het NKI-AVL de meest geschikte partijen te vinden voor haar opdrachten. (Zie ook Aanbesteden en contracteren.) Daarnaast hebben we bij de projecten geadviseerd over brandveiligheid en uiteenlopende bouwfysische en akoestische onderwerpen. Deze adviezen betreffen bijvoorbeeld vluchtwegen voor bedgebonden patiënten. Of thermisch en visueel comfort, om het genezingsproces te bevorderen en vergemakkelijken. Of geluidisolatie, zodat patiënten in een rustige en vertrouwelijke omgeving kunnen verblijven. (Zie ook Bouwfysica en akoestiek.) Zo dragen wij op allerlei manieren bij aan het functioneren van het ziekenhuis en het welzijn van de patiënten. Opdrachtgever: Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis (NKI-AVL) circa m 2 BVO Aanbesteden en contracteren, bouwfysica en akoestiek, brandveiligheid, programma s van eisen

4 Haalbaarheidsstudies Wat is de meest geschikte huisvesting voor mijn organisatie? Hoe geef ik daar optimaal invulling aan? Om antwoord te geven op huisvestingsvraagstukken voeren wij haalbaarheidsstudies uit voor opdrachtgevers. Brede School Nassaupark Lisse Fioretticollege en St. Josephschool Lisse In een haalbaarheidsstudie analyseren wij de organisatorische, ruimtelijke, functionele, technische, financiële en locatiegebonden aspecten van een project. Op basis hiervan kan een besluit worden genomen over de huisvesting. Hiervoor stellen wij doorgaans meerdere scenario s op. Uit een haalbaarheidsstudie kan bijvoorbeeld blijken dat een grootschalige verbouwing of renovatie wordt aanbevolen boven BBHD architecten ZRi vervangende nieuwbouw. Ook kunnen we bijvoorbeeld onderzoeken Wij hebben de mogelijkheden voor de nieuwbouw van deze Brede Deze twee scholen één voor basisonderwijs, één voor of bestaande huisvesting geschikt kan worden gemaakt voor een School onderzocht. Om een volledige haalbaarheidsstudie te maken, voortgezet onderwijs waren op zoek naar een tijdelijke nieuwe, andere functie. hebben we hierbij nauw samengewerkt met een architectenbureau, een huisvesting. Wij hebben onderzocht hoe een bestaand school- bouwkostenadviesbureau en de beoogde gebruikers van het gebouw. gebouw, dat voorheen werd gebruikt voor praktijkonderwijs, Wij besteden in de haalbaarheidsstudies niet alleen aandacht aan geschikt kon worden gemaakt voor huisvesting. techniek en kosten, maar ook aan kwaliteit, opbrengst en toekomst- Voor de studie hebben we een programma van eisen opgesteld. Aan de waarde. De belangen van de diverse betrokkenen worden hierbij in hand daarvan hebben we onderzocht hoe het best invulling kon worden Voor dit onderzoek hebben we een programma van eisen opgesteld. kaart gebracht. Wij houden rekening met alle facetten van het project en gegeven aan stedenbouwkundige, ruimtelijke, functionele, verkeerskun- Hierin hebben we de wensen van de twee scholen vertaald naar komen op basis van duidelijke criteria tot een zorgvuldige afweging van dige en fi nanciële aspecten van het project en welke partijen daarvoor eisen aan het gebouw. Vervolgens hebben we het beoogde gebouw de scenario s. Dankzij onze kennis en ervaring op het gebied van zowel techniek als management, kunnen wij een volledig antwoord geven op uw huisvestingsvraag. Meer informatie: Neem voor meer informatie over onze haalbaarheidsstudies contact op met Jaco de Bruijn: debruijn@zri.nl. Haalbaarheidsstudies moesten worden ingeschakeld. Hiervoor hebben we verschillende varianten opgesteld en beoordeeld. Op basis van de studie is budget beschikbaar gesteld en is de Brede School gerealiseerd. In het gebouw zijn twee basisscholen, kinderopvang en een gymzaal ondergebracht. Begin 2013 is de Brede School geopend. (Zie ook Projectmanagement.) bouwtechnisch, ruimtelijk, functioneel en energetisch beoordeeld. Hierbij hebben we veel aandacht geschonken aan het te realiseren binnenklimaat, dat voor leerprestaties erg belangrijk is. Aan de hand daarvan hebben we twee scenario s opgesteld. Daarin hebben we de mogelijke aanpassingen aan het gebouw en de bijkomende kosten weergegeven. Na deze studie heeft de gemeente besloten over het toe te passen scenario. Hiermee wordt aanzienlijk bespaard op kosten voor tijdelijke huisvesting. Opdrachtgever: Stichting OBODB en Sophia Stichting circa 5.100m 2 BVO Opdrachtgever: Gemeente Lisse Aanbesteden en contracteren, haalbaarheidsstudies, 6.750m 2 BVO programma s van eisen, projectmanagement Haalbaarheidsstudies, programma s van eisen Brede School Nassaupark, Lisse Fioretticollege en St. Josephschool, Lisse Andreasschool, Teylingen

5 ZRi Andreasschool Teylingen Het oude gebouw van deze school voldeed niet meer aan de wensen en eisen van de gebruikers. Wij hebben onderzoek gedaan naar de mogelijkheden tot renovatie, uitbreiding en nieuwbouw. Hiervoor hebben we een programma van eisen opgesteld, waarin staat aan welke eisen het gebouw moet voldoen. Aan de hand van deze eisen hebben we het schoolgebouw beoordeeld. In deze beoordeling hebben we de bouwtechnische, ruimtelijke, functionele en energetische aspecten van het gebouw belicht. Op basis daarvan hebben wij een aantal scenario s opgesteld. Per scenario hebben we de mogelijkheden, vereiste technische aanpassingen aan het gebouw en de kosten daarvan weergegeven. Zo heeft de gemeente goedgeïnformeerd kunnen kiezen voor renovatie, uitbreiding of nieuwbouw. Opdrachtgever: Sophia Stichting circa 1.500m 2 BVO Haalbaarheidsstudies, programma s van eisen

6 Projectmanagement De complexiteit van bouwprojecten is toegenomen. Om projecten overzichtelijk te houden en in goede banen te leiden, ondersteunen wij opdrachtgevers met projectmanagement. Wij doen dit zowel in het voortraject van het bouwproces als tijdens de ontwerp- en uitvoeringsfase. Naast volledig projectmanagement verzorgen wij, in complexe projecten, Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie, Utrecht Bio-energiecentrale Meerhoven Eindhoven ook managementondersteuning in deelgebieden. Projectmanagement omvat een groot aantal werkzaamheden. We beheersen alle projectfacetten, waaronder niet alleen planning en investeringskosten vallen, maar ook bijvoorbeeld exploitatiekosten, projectorganisatie, communicatie en de kwaliteit van bijvoorbeeld ontwerp en uitvoering. Wij zijn communicatief, LIAG architecten en bouwadviseurs ZRi verbindend en bieden ruimte aan creativiteit en nieuwe ideeën. Wij coördineren In het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie worden behandeling en In de gemeente Eindhoven zijn bij VINEX-locatie Meerhoven een het project en sturen alle partijen aan. onderzoek gecombineerd. Hiermee moet de levenskwaliteit en overlevings- bio-energiecentrale en een warmtedistributienet gerealiseerd. kansen van getroffen kinderen worden verbeterd. De centrale draait op houtsnippers, afkomstig uit de gemeente. Onze projectmanagers zijn deskundig en hebben jarenlange ervaring met de Bij dit project hebben wij samen met de gemeente Eindhoven het wensen en belangen van opdrachtgevers. Tegelijkertijd staan wij altijd open Speciaal aan dit ziekenhuis is dat de patiënt centraal staat in het ontwerp: het projectmanagement verzorgd. voor nieuwe ideeën, toepassingen en concepten in projectmanagement. De ziekenhuis wordt zodanig ontworpen, dat kinderen zich ondanks hun aandoening nadruk ligt hierbij op kwaliteitsbeheersing. Dankzij onze achtergrond als zo normaal mogelijk kunnen ontwikkelen. Tijdens het genezingsproces kunnen Zo hebben wij een haalbaarheidsstudie gedaan, waarin we onder meer de technisch adviesbureau hebben onze projectmanagers verstand van zowel ouders bijvoorbeeld voor een lange periode verblijven in ruimtes aangrenzend technische en fi nanciële mogelijkheden hebben onderzocht. We hebben procesbegeleiding als technische zaken. Zo bieden wij een meer inhoudelijk aan de patiëntenkamers. (Zie illustratie.) de eisen en specifi caties van het project opgesteld en de verschillende projectmanagement. opdrachten aanbesteed. Daarnaast omvatte het projectmanagement Meer informatie: Neem voor meer informatie over ons projectmanagement contact op met Jaco de Bruijn: Projectmanagement Naast programma s van eisen (zie Programma s van eisen ) en aanbestedingsprocedures hebben wij het projectmanagement ondersteund. Wij hebben de opdrachtgever bijgestaan door het bouwproces en het ontwerp te begeleiden. Om het project in goede banen te leiden, hebben wij tijd en budget bewaakt. Zo wordt een ziekenhuis gerealiseerd waarin de kinderen zich zo normaal mogelijk kunnen ontwikkelen tijdens hun genezing. communicatie naar omwonenden, subsidie- en vergunningsaanvragen, klantafhandeling en de organisatie van houtstromen. Ten slotte hebben we het project effectief afgestemd op de veranderende marktomstandigheden. Zo is een veilige, duurzame en rendabele centrale gerealiseerd. Opdrachtgever: Nationaal Kinderoncologisch Centrum (NKOC) Opdrachtgever: Gemeente Eindhoven circa m 2 BVO circa 2.900m 2 BVO + warmtenet voor circa woningen Aanbesteden en contracteren, programma s van eisen, Aanbesteden en contracteren, duurzaamheid en projectmanagement energie, haalbaarheidsstudies, projectmanagement Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie, Utrecht Bio-energiecentrale Meerhoven, Eindhoven Brede School Nassaupark, Lisse

7 BBHD architecten Brede School Nassaupark Lisse Bij de realisatie van Brede School Nassaupark hebben wij, naast het doen van de haalbaarheidsstudie (zie Haalbaarheidsstudies ), het opstellen van het programma van eisen en het aanbesteden van verschillende opdrachten, projectmanagement verzorgd. Als projectmanager hebben wij het proces geleid en gecoördineerd. We hebben geparticipeerd in de gebruikersoverleggen en stuur-, project- en ontwerpgroepen. We hebben de plannen afgestemd op het ontwikkelingsplan van de gemeente en ze getoetst aan de gestelde kwaliteiteisen. Dit zijn eisen aan bijvoorbeeld bouwfysica, brandveiligheid en duurzaamheid. Het binnenklimaat is gerealiseerd conform de eisen van klasse B uit het overheidsdocument Programma van Eisen Frisse Scholen. Verder zijn bijvoorbeeld tijdelijke huisvesting, vergunningsaanvragen en bestemmingsplanwijzigingen door ons gecoördineerd. Tijdens de uitvoering hebben we directie gevoerd en toezicht gehouden. Hieronder valt de bewaking van onder meer fi nanciën, planning, communicatie, organisatie en uitvoering. Opdrachtgever: Stichting OBODB en Sophia Stichting circa 5.100m 2 BVO Aanbesteden en contracteren, haalbaarheidsstudies, programma s van eisen, projectmanagement

8 Aanbesteden en contracteren Hoe krijg ik waar voor mijn geld? Welke partij is het meest gekwalificeerd voor mijn opdracht? De antwoorden op deze vragen zijn afhankelijk van veel factoren. Wij ondersteunen opdrachtgevers bij het vinden van een passende bouworganisatiestrategie en aanbestedingsmethode. NKI-AVL Amsterdam O.B.S. Adriaan van den Ende Warnsveld De aanbestedingsmethode is geen doel op zich, maar een middel om de best mogelijke match tussen vraag en aanbod tot stand te brengen. Wij leveren dit middel en zorgen voor ieder onderdeel van de aanbesteding. Hierin zijn we deskundig en ervaren, of het nu gaat om relatief kleine of om grote, complexe projecten. Onze grondige kennis van (inter)nationale wet- en regelgeving en jurisprudentie komt hierbij goed van pas. ZRi Voor het Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis Er zijn veel manieren om een project te organiseren. Wij beschikken over De aanbestedingsmethode is afhankelijk van de bouworganisatiestrategie. Hiermee (NKI-AVL) adviseren wij niet alleen over technische onderwerpen (zie Bouwfysica de kennis en ervaring om een strategie voor te stellen die het best bij een wordt bepaald wie welke taken en verantwoordelijkheden dragen. Een voorbeeld en akoestiek ). Wij verzorgen sinds 1998 ook aanbestedingen voor het bouwbureau. project past. Per project kunnen we middels een door ons ontwikkelde is de Design & Build -strategie, waarin aannemers niet alleen uitvoeren, maar Recent uitgevoerde aanbestedingen zijn die voor de parkeergarage voor auto s methode nagaan welke bouworganisatiestrategie het best is voor dat ook ontwerpen. Er zijn veel verschillende strategieën; wij helpen bij het bepalen ( Design & Build -opdracht), de realisatie van het researchgebouw, het stafgebouw en project. welke strategie voor uw project het meest geschikt is. Hierbij kunnen we gebruik de uitbreiding van bouwdeel A+, waarin onder meer operatiekamers en poliklinieken maken van een door onszelf ontwikkelde methodiek. zijn ondergebracht. Voor de nieuwbouw van deze basisschool hebben we geadviseerd om de Meer informatie: Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Arnold Groeneveld: groeneveld@zri.nl. Ook brengen wij jaarlijks onze visie op bouworganisatiestrategieën en aanbesteden uit. Deze kunt u bij ons aanvragen. Aanbesteden en contracteren Voor een aantal van deze aanbestedingen hebben we een verifi catiefase toegepast. Een verifi catiefase vindt plaats na de gunning van de uitvoeringsopdracht. Uitvoerende partijen moeten dan, voordat ze mogen beginnen met bouwen, de bestekstukken verifi ëren. Samen met de ontwerpers controleren ze de stukken. Hun goedkeuring wordt contractueel vastgelegd, waardoor de kans op bouwvertraging dankzij onduidelijkheden of onvolkomenheden in het ontwerp minimaal is. Op deze manier is de opdrachtgever beschermd tegen onnodige vertraging en bijkomende kosten. Zo helpen we het NKI-AVL met duidelijke, effectieve aanbestedingsprocedures. Design & Build -strategie toe te passen. Hierbij worden ontwerp en uitvoering als één opdracht aanbesteed. Op deze manier wordt de aannemer al bij het ontwerp betrokken. Een voordeel daarvan is dat de kennis van de aannemer al wordt ingezet tijdens het ontwerp. Daarnaast gaat er geen tijd verloren aan nieuwe aanbestedingen na de ontwerpfase: zodra het ontwerp klaar is, kan er meteen worden gebouwd. Nadat was besloten om deze strategie toe te passen, hebben wij de bijbehorende aanbestedingsprocedures verzorgd. We hebben bijvoorbeeld met de opdrachtgever de selectie- en gunningscriteria vastgelegd. Opdrachtgever: Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis (NKI-AVL) circa m 2 BVO Opdrachtgever: Stichting Archipel Aanbesteden en contracteren, bouwfysica en akoestiek, brandveiligheid, circa 1.500m 2 BVO programma s van eisen Aanbesteden en contracteren, programma s van eisen NKI-AVL, Amsterdam O.B.S. Adriaan van den Ende, Warnsveld Spuiforum, Den Haag

9 Neutelings Riedijk Architecten Spuiforum Den Haag Het complex waar het Lucent Danstheater en de Dr. Anton Philipszaal in zijn ondergebracht, voldoet niet meer aan de huidige wensen en eisen. Daarom is gekozen om een nieuw gebouw te realiseren: het Spuiforum. Dit Spuiforum is, gezien zijn omvang en culturele waarde, een ambitieus project. Wij hebben de aanbestedingsprocedures verzorgd voor diverse opdrachten, waaronder de mondiale architectenselectie en de Europese adviseurselectie. Samen met de opdrachtgever hebben we de daarvoor benodigde leidraden en beoordelingscriteria opgesteld. We hebben het project internationaal onder de aandacht gebracht via brancheorganisaties en vakbladen. Hiervoor hebben we de aanbestedingsstukken in zowel het Nederlands als het Engels gepubliceerd. Middels door ons gecoördineerde bijeenkomsten kwamen gebruikers van het gebouw en inschrijvers direct in contact met elkaar, waardoor de inschrijvers waardevolle input hebben gekregen. Zo hebben we via compacte en overzichtelijke procedures meerdere aanbestedingen verzorgd voor een project van internationale allure. Opdrachtgever: Gemeente Den Haag circa m 2 BVO Vakgebied: Aanbesteden en contracteren

10 Programma s van eisen Elk bouwinitiatief begint met wensen en ideeën. Deze moeten worden verzameld en worden vertaald naar concrete, haalbare eisen. Deze eisen worden vastgelegd in het programma van eisen, dat het uitgangspunt vormt voor de ontwerpers. Het programma van eisen is daarmee een centraal onderdeel van ieder bouwproject. Wij stellen zowel de ruimtelijk-functionele als technische programma s op, alsmede integrale Brede School De Egelantier De Zilk Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie Utrecht programma s waarin deze twee worden gecombineerd. Wij hebben programma s van eisen opgesteld voor uiteenlopende gebouwen. Voorbeelden hiervan zijn scholen, kantoorgebouwen, ziekenhuizen, zorgcentra, bioscopen en winkelcentra. Met deze ervaring hebben wij een basisprogramma opgesteld dat snel inzetbaar is voor gebouwen met uiteenlopende functies. Hierin worden eisen voornamelijk prestatiegericht ZRi LIAG architecten en bouwadviseurs geformuleerd. Zo krijgen ontwerpers de vrijheid om eigen oplossingen te geven aan Omdat de oude huisvesting van basisschool De Egelantier niet meer voldoet, wordt het Om de genezingskansen en ontwikkeling van kinderen met kanker te verbeteren, ontwerpvraagstukken. In latere fasen controleren wij ook of ontwerp en uitvoering voldoen vervangen door een multifunctioneel gebouw. Hierin worden ook een kinderopvang en een wordt het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie gerealiseerd. Hierin worden aan het programma van eisen. gymzaal ondergebracht. Wij hebben voor de nieuwbouw van deze Brede School meerdere zowel zorg, onderwijs als onderzoek opgenomen. taken uitgevoerd. Zo hebben we als projectmanager gewaakt over de kwaliteit van het Soms worden uitvoerende partijen reeds in het ontwerpstadium betrokken. Een voordeel project en geadviseerd over het gehele aanbestedingsproces. Daarnaast hebben wij het Speciaal aan dit ziekenhuis is dat het met name wordt ontworpen vanuit het perspectief hiervan is dat al vroeg afspraken worden gemaakt over de uitvoeringswijze. Een nadeel integrale programma van eisen opgesteld. van het kind. De kinderen moeten zich zo normaal mogelijk kunnen ontwikkelen tijdens het is echter dat allerlei zaken nog niet in detail vastliggen tijdens de contractering van de vaak langdurige genezingsproces. Hiervoor is een uniek ontwerp nodig: enerzijds dient het aannemers. Om de kwaliteit van de uitvoering toch te waarborgen, stellen wij dan een Het integrale programma van eisen bevat zowel het technische als het ruimtelijk-functionele ziekenhuis zo te zijn ingericht dat het personeel zijn werk optimaal kan uitvoeren; ander- prestatiedocument op. Dit document maakt deel uit van het contract met de uitvoerende deel. Het gaat dan bijvoorbeeld om de functies van ruimten, om techniek, bouwfysica, akoestiek, zijds is het goed voor de ontwikkeling van de kinderen als ze met leeftijdsgenoten kunnen partijen en omschrijft de eisen aan en kwaliteit van het project. De uitvoerende partijen zijn dan gebonden aan het vereiste kwaliteitsniveau. Meer informatie: Neem voor meer informatie over onze programma s van eisen contact op met Koos Melse: melse@zri.nl Programma s van eisen duurzaamheid en brandveiligheid. Zo is het voor een school belangrijk dat er bijvoorbeeld genoeg daglicht binnentreedt. Ook het CO 2 -gehalte heeft een signifi cante invloed op de prestaties van leerlingen en docenten. Daarnaast heeft de Koninklijke Vereniging voor Lichamelijke Opvoeding richtlijnen opgesteld voor de akoestiek in gymzalen. Al deze zaken dienen te worden opgenomen in een programma van eisen. We hebben voor deze Brede School het programma opgesteld, in samenwerking met de gebruikers. Zo wordt ook tijdens ontwerp en uitvoering rekening gehouden met alle wensen en eisen. omgaan. Daarnaast worden er ruimtes gerealiseerd waarin niet alleen de kinderpatiënten, maar ook hun ouders voor lange tijd kunnen verblijven. Deze zaken leveren interessante ontwerpuitdagingen op. Wij hebben het technisch programma opgesteld, dat vervolgens het uitgangspunt is geweest voor de ontwerpwerkzaamheden. (Zie ook Projectmanagement.) Opdrachtgever: Sophia Stichting Opdrachtgever: Nationaal Kinderoncologisch Centrum circa 2.500m 2 BVO circa m 2 BVO Aanbesteden en contracteren, programma s van eisen, projectmanagement Aanbesteden en contracteren, programma s van eisen, projectmanagement Brede School De Egelantier, De Zilk Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie, Utrecht Herontwikkeling terrein Koninklijke Kentalis, Sint-Michielsgestel

11 Petra Appelhof fotografi e Herontwikkeling terrein Koninklijke Kentalis Sint-Michielsgestel In Sint-Michielsgestel ligt een omvangrijk terrein van Koninklijke Kentalis. De organisatie is gespecialiseerd in diagnostiek, zorg en onderwijs voor met name kinderen met communicatieve beperkingen en gehoorproblemen. Op het terrein bevinden zich voorzieningen om die kinderen onder meer huisvesting, zorg en onderwijs te bieden. In 2007 zijn de eerste plannen opgesteld voor een herontwikkeling van het terrein. In deze plannen is het gebied opnieuw ingedeeld, waardoor onder meer de woon- en zorgvoorzieningen opnieuw zijn gebouwd. Voor de herindeling hebben wij naast het contracteren van adviseurs en aannemers het technisch programma van eisen opgesteld. De eisen aan bijvoorbeeld binnenklimaat en visueel comfort in het gebouw zorgen ervoor dat de kinderen zo aangenaam mogelijk kunnen verblijven in het gebied. Opdrachtgever: Koninklijke Kentalis circa m 2 BVO Aanbesteden en contracteren, bouwfysica en akoestiek, duurzaamheid en energie, programma s van eisen

12 Duurzaamheid en energie Duurzaamheid staat volop in de belangstelling. Klimaatverandering, uitputting van natuurlijke hulpbronnen en vervuiling van de leefomgeving kunnen aanzienlijke gevolgen hebben. Alle reden om na te denken over een verantwoorde omgang met onze leefomgeving. Ook hebben duurzame gebouwen voordelen voor opdrachtgevers zelf. Centrale huisvesting Gemeente Leidschendam-Voorburg Zorg-onderwijscentrum Koninklijke Kentalis Zoetermeer Kort gezegd draait duurzaamheid om verantwoord omgaan met de fysieke leefomgeving. Een duurzame ontwikkeling voorziet in huidige behoeften, zonder daarmee de behoeftevoorziening van toekomstige generaties te belemmeren. Naast dit maatschappelijk belang heeft duurzaamheid ook voor opdrachtgevers zelf een evidente meerwaarde. Een duurzaam gebouw heeft bijvoorbeeld een hoge marktwaarde, kost minder energie en zorgt voor een gezonde leefomgeving. OTH architecten Inbo Wij adviseren op verschillende niveaus over duurzaam en energiebewust bouwen. Bijvoorbeeld De gemeente Leidschendam-Voorburg is gehuisvest in vijf panden. Dit wordt teruggebracht Koninklijke Kentalis is een organisatie die hulp en ondersteuning biedt aan mensen met over procesinrichting, de technische middelen en fi nanciering. Wij beschikken over verschillende naar twee gebouwen. Een daarvan is deels monumentaal met een hoge esthetische waarde, auditieve, visuele en communicatieve beperkingen. Gezien deze speciale doelgroep moet methoden om de duurzaamheid van ontwerp en gebouw kwantitatief meetbaar te maken. maar een relatief lage gebruikskwaliteit. Renovatie moet ervoor zorgen dat het een functionele en dit zorg-onderwijscentrum, dat ook woonfuncties bevat, aan hoge eisen te voldoen. Voorbeelden hiervan zijn GPR-gebouw en BREEAM-NL. Het bureau beschikt over experts en esthetische opwaardering krijgt, en daarnaast bouwfysisch, akoestisch en energetisch op niveau Wij hebben bij de realisatie van het centrum geadviseerd over bouwfysica, akoestiek, assessoren die een BREEAM-NL certifi catietraject kunnen begeleiden. ZRi is ook participant wordt gebracht. Het andere gebouw wordt deels gerenoveerd en deels uitgebreid. brandveiligheid en duurzaamheid en energie. van de Dutch Green Building Council. Wij adviseren bij dit project over bouwfysica, akoestiek, duurzaamheid en energie. Wij hebben de Wij hebben de bouwfysische kant van de duurzaamheidsambitie voor onze rekening genomen. Ten slotte ontwikkelen onze ingenieurs ook concepten voor klimaatinstallaties. Wij zorgen ervoor duurzaamheidsdoelstellingen vastgelegd aan de hand van een quickscan op basis van de BREEAM- Voor de vergunningsaanvraag hebben wij de energievisie geformuleerd, waarin staat beschreven dat deze installaties energetisch gezien optimaal presteren en een comfortabel klimaat tot stand brengen. We integreren de installatieconcepten zorgvuldig in het bouwkundig ontwerp. Meer informatie: Voor meer informatie over duurzaamheid en energie kunt u contact opnemen met Martijn van Winkelen: vanwinkelen@zri.nl. Ook kunt u onze publicatie Visie op Duurzaamheid aanvragen. Duurzaamheid en energie methodiek. Deze doelstellingen hebben we vastgelegd in het technisch programma van eisen, waarbij we ook hebben bijgedragen aan het ruimtelijk-functioneel programma van eisen. In het ontwerpteam vervult ZRi de rol van BREEAM-expert: we integreren de eisen in de planvorming en toetsen het ontwerp hierop; indien nodig brengen we samen met de ontwerpers optimalisaties aan. We coördineren de BREEAM-taken en informeren ontwerpers over de vereisten. Zo dragen we bij aan een duurzame huisvesting die voldoet aan eigentijdse comfort- en kwaliteitseisen. aan welke energetische eisen het gebouw moet voldoen. Hierbij hebben wij de trias energetica toegepast, een stappenplan waarmee de energetische prestaties van een gebouw effectief kunnen worden geoptimaliseerd. Volgens verschillende graadmeters presteert het ontwerp goed. De energieprestatiecoëffi ciënt van het onderwijs- en zorgdeel, bijvoorbeeld, ligt ruim 25% lager dan het wettelijke maximum uit het Bouwbesluit. Daarnaast bedraagt de GPR-score van dit bouwdeel 8,0. Opdrachtgever: Gemeente Leidschendam-Voorburg Opdrachtgever: Koninklijke Kentalis circa m 2 BVO (twee panden) circa m 2 BVO Bouwfysica en akoestiek, duurzaamheid en energie, programma s van eisen Bouwfysica en akoestiek, brandveiligheid, duurzaamheid en energie Centrale huisvesting, Gemeente Leidschendam-Voorburg Zorg-onderwijscentrum Koninklijke Kentalis, Zoetermeer Bio-energiecentrale De Tongelreep, Eindhoven

13 ZRi Bio-energiecentrale De Tongelreep Eindhoven Nationaal Zwemcentrum De Tongelreep is een van de locaties in Eindhoven die worden verwarmd door een bio-energiecentrale. Deze centrale bevat een bio-warmtekrachtkoppeling, die draait op bio-olie. Hiervoor wordt dierlijk vet gebruikt. De installatie heeft een thermisch vermogen van circa kw en een elektrisch vermogen van circa kw. Rookgasreiniging verloopt via een denox-installatie met ureuminjectie. Met een Organic Rankine Cycle (ORC) wordt de warmte uit rookgassen gebruikt om extra elektriciteit te genereren. Deze ORC heeft een thermisch vermogen van circa 750 kw en een elektrisch vermogen van circa 150 kw. Het totale rendement van de installatie bedraagt 90%. Zo wordt jaarlijks ongeveer GJ warmte gegenereerd en bijna MWh elektriciteit. Als procesmanager hebben wij de realisatie van deze centrale begeleid. Hiervoor is de nodige kennis van en ervaring met technieken, subsidies en regelgeving vereist. De geboden projectbegeleiding is dan ook volledig afgestemd geweest op de technisch-inhoudelijke aspecten van het project. Opdrachtgever: Gemeente Eindhoven circa 300m 2 BVO Aanbesteden en contracteren, duurzaamheid en energie, projectmanagement

14 Bouwfysica en akoestiek Mensen functioneren en voelen zich beter in een bouwfysisch goed ontworpen gebouw. Onder meer voldoende daglicht, een comfortabel binnenklimaat, een effectieve akoestiek en goede luchtkwaliteit spelen hierbij een belangrijke rol. R.K. Basisschool De Prinsenhof Noordwijkerhout NKI-AVL Amsterdam Bouwfysica is voor ons een vertrouwd onderwerp. Zo zijn we als bouwfysisch adviseur betrokken geweest bij de realisatie van onder meer ziekenhuizen, scholen, musea, kantoren, woningen, bioscopen en zorginstellingen. Wij toetsen plannen aan wettelijke regelgeving, formuleren de bouwfysische eisen en adviseren over de mogelijke bouwkundige en installatietechnische voorzieningen. Onze expertise omvat onder meer daglichttoetreding, luchtkwaliteit, zicht, vocht en thermische behaaglijkheid. Daarnaast adviseren wij over akoestiek. Op tal van gebieden kunnen onze adviseurs hier het ontwerpproces ZRi ZRi ondersteunen. Te denken valt aan advies omtrent ruimteakoestiek, verkeerslawaai, industrielawaai, trillingen en interne lucht- en contactgeluidisolatie. Naast allerlei rekenkundige beoordelingsmethoden beschikken wij over de nodige meetapparatuur om in uiteenlopende situaties een akoestische beoordeling te geven. Bij de nieuwbouw en renovatie van R.K. Basisschool De Prinsenhof hebben wij geadviseerd over onder meer bouwfysica en akoestiek. Daarbij hebben we rekening gehouden met het uiterlijk van enkele monumentale gebouwdelen. Een goed gebouw ondersteunt het functioneren van een ziekenhuis. Sinds 1998 zijn we betrokken bij de nieuwbouw- en renovatieprojecten van het NKI-AVL. Hierbij adviseren we niet alleen over aanbestedingen (zie Aanbesteden en Contracteren ), maar ook over bouwfysica en akoestiek. Meer informatie: Voor meer informatie over ons advies over bouwfysica en akoestiek kunt u contact opnemen met Martijn van Winkelen: vanwinkelen@zri.nl. Ons bouwfysisch advies had betrekking op diverse onderwerpen. Bijvoorbeeld ventilatie, luchtkwaliteit, verlichting en thermisch comfort. Al deze zaken hebben een signifi cante invloed op de prestaties van leerlingen en leraren. Mede dankzij onze adviezen voldoet het schoolgebouw aan de eisen van klasse B uit het overheidsdocument Programma van Eisen Frisse Scholen. Op bouwfysisch gebied hebben we geadviseerd over onder meer thermisch comfort en kunstverlichting. Daarnaast is ons advies gebruikt om de thermische isolatie van de grindbetonnen gevel te verbeteren, zonder daarmee het uiterlijk van de gevel aan te tasten. Bouwfysica en akoestiek Ook op akoestisch gebied hebben we geadviseerd, bijvoorbeeld over spraakverstaanbaarheid en over geluidisolatie, zodat klassen elkaar zo min mogelijk storen. Een belangrijk deel van ons advies betrof de akoestiek van de gymzaal: in veel gymzalen kunnen leraren en leerlingen gehoorklachten krijgen dankzij de slechte akoestiek. De KVLO (Koninklijke Vereniging voor Lichamelijke Opvoeding) heeft daarom richtlijnen opgesteld voor de akoestiek in gymzalen. Met ons advies is aan deze richtlijnen voldaan. We hebben veel akoestisch advies uitgebracht. Patiënten moeten bijvoorbeeld vertrouwelijke gesprekken kunnen voeren en in alle rust kunnen genezen. Wij zijn bekend met de akoestische wensen en eisen voor ziekenhuizen. Per ruimte hebben we de eisen vastgesteld en de maatregelen om daaraan te voldoen. Op deze manieren ondersteunen we het functioneren van het ziekenhuis en het welzijn van de patiënten. Opdrachtgever: Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis (NKI-AVL) Opdrachtgever: Sophia Stichting circa m 2 BVO circa 2.500m 2 BVO Aanbesteden en contracteren, bouwfysica en akoestiek, brandveiligheid, Bouwfysica en akoestiek, brandveiligheid, duurzaamheid en energie programma s van eisen R.K. Basisschool De Prinsenhof, Noordwijkerhout NKI-AVL, Amsterdam Stadskantoor Leyweg, Den Haag

15 ZRi Stadskantoor Leyweg Den Haag Stadskantoor Leyweg is van bovenaf gezien een driehoek, met in het midden een groot atrium. Het bevat zowel kantoorruimte als vergaderfaciliteiten, woningen en een bibliotheek, verspreid over zeventien verdiepingen. Wij hebben het technisch programma van eisen opgesteld en geadviseerd over duurzaamheid, brandveiligheid (zie Brandveiligheid ) en bouwfysica en akoestiek. Qua bouwfysica hebben we veel aandacht geschonken aan daglichttoetreding: door het smalle en hoge atrium moesten maatregelen worden genomen om genoeg daglicht naar lagere verdiepingen te brengen. Samen met de architect hebben we de gewenste verhouding tussen transparantie en refl ectie aangebracht. Met de toegepaste techniek hebben we ook bijgedragen aan een goed binnenklimaat: bovenin het atrium is de wering van zonlicht en zonnewarmte hoger dan onderin het atrium. Daarnaast vroeg de betonkernactivering om aangepaste akoestische maatregelen; met ons advies is de kwaliteit van zowel klimaatbeheersing als ruimteakoestiek gegarandeerd. Opdrachtgever: Gemeente Den Haag, DSO circa m 2 BVO Bouwfysica en akoestiek, brandveiligheid, duurzaamheid en energie

16 Glas- en geveltechniek Of het nu woningen, kantoren, scholen of ziekenhuizen betreft, bij de gevel ontstaat vaak een spanningsveld tussen de wensen van architecten en de belangen van gebruikers. Om dit soort ogenschijnlijk tegenstrijdige wensen en belangen in goede banen te leiden, is de inbreng van specialisten op het gebied van glas- en geveltechniek onmisbaar. Tweede Beneluxtunnel Rotterdam Stadhuis Eindhoven Eindhoven Glas kan zowel transparant en fraai als duurzaam, sterk en veilig zijn mits het juiste materiaal op de juiste manier wordt toegepast. Het is een complexe opgave om alle verschillende eigenschappen van glas op de juiste manier met elkaar te combineren. Daarom is het raadzaam om advies in te winnen van een onafhankelijke deskundige als ZRi. Ook van de gevel als geheel kennen onze adviseurs de systemen, materialen, eigenschappen, toepassingen ZRi ZRi en montagetechnieken. Wij adviseren over deze zaken in de ontwerpfase en voeren controles en metingen uit De tweede Beneluxtunnel bevat naast rijstroken voor autoverkeer een aparte buis voor fietsers. De entree van De Burgerhal van het Stadhuis van Eindhoven is geheel overkapt door een glazen dak. Samen met de tijdens de uitvoeringswerkzaamheden. Hierbij worden gevels en gevelonderdelen eerst ontworpen en later deze fietstunnel is voorzien van een glazen dak met een vrije overspanning van 3,7 meter. Hiervoor is het glas- architect hebben wij de detaillering van het dak uitgewerkt. gecontroleerd op bijvoorbeeld geluidisolatie, lucht- en waterdichtheid, ventilatie en daglichttoetreding. Met behulp pakket dan ook gehard en gelaagd. van onze meetapparatuur kunnen ook water- en luchtlekkages vroegtijdig worden gedetecteerd en opgelost. Hierbij speelde meerdere zaken een rol. Zo plaatst het glasdak de kunstwerken in de hal in een ander daglicht. Wij hebben geadviseerd over de dikte en samenstelling van het glaspakket; over de manier waarop het glas dient te Daarnaast is het zo ontworpen, dat het dak een onderdeel vormt van het totale nachtbeeld van Eindhoven. De Daarnaast onderzoeken wij gevelschade, zoals bijvoorbeeld glasbreuk en gevellekkages. Vaak wordt schade worden ondersteund en opgelegd; over benodigde hulpmaterialen en -constructies en over veiligheidsmaatregelen. bovenzijde van het dak is dankzij de minimale aanwezigheid van reliëf geheel beloopbaar. Ook zorgt het dak voor hersteld zonder dat de oorzaak bekend is. Problemen keren dan weer terug, meestal ernstiger dan voorheen. enige mate van klimaatregeling, zodat de hal s winters minder verwarmd hoeft te worden en s zomers niet te warm Wij voeren diepgaand onderzoek uit en stellen de oorzaak van het probleem vast. Vervolgens adviseren wij over Rijkswaterstaat stelde zeer strenge veiligheidseisen aan de onderzijde van de glazen platen. Hierom hebben we wordt. Maximale transparantie en minimale zichtbaarheid van de gebruikte constructies vormden het uitgangspunt de oplossingen. geadviseerd over de te gebruiken veiligheidsconstructie. Deze constructie is aangebracht door middel van staalkabels van het project. Meer informatie: Neem voor meer informatie over ons advies over glas- en geveltechniek contact op met Koos Melse: melse@zri.nl. Glas- en geveltechniek met afstandhouders. In het onwaarschijnlijke geval dat een ruit breekt, zorgt deze constructie ervoor dat de zware glasplaten niet op het wegdek terechtkomen. Na het ontwerp zijn wij ook verantwoordelijk geweest voor de besteksomschrijving en de begeleiding van de uitvoering. Ook hierbij hebben we nauw samengewerkt met architect en uitvoerende partijen. Opdrachtgever: Rijkswaterstaat Opdrachtgever: Gemeente Eindhoven 3,7 meter vrije overspanning circa 500m 2 Vakgebied: Glas- en geveltechniek Vakgebied: Glas- en geveltechniek Tweede Beneluxtunnel, Rotterdam Glasdak Stadhuis Eindhoven, Eindhoven City Building, Rotterdam

17 ZRi City Building Rotterdam Het Rotterdamse City Building bevat onder meer appartementen, penthouses en winkelruimte. De gevels van het gebouw bestaan vrijwel geheel uit glas. Om voor veilige glasgevels te zorgen, hebben wij over meerdere onderdelen geadviseerd en tijdens de uitvoering toezicht gehouden. Ons advies betrof onder meer de toe te passen materialen. Zo was een specifi eke glaskwaliteit vereist dankzij de onconventionele beglazingsprincipes en montagemethoden. Om dat te bereiken en het glas op de juiste sterkte te krijgen, hebben wij geadviseerd over de daartoe benodigde warmtebehandeling. Ook hebben we geadviseerd over de montage van de panelen. Zo zijn sommige glaspanelen ook in het midden van het paneel verankerd, zodat ze bij harde wind niet uit de sponning schieten. Daarnaast is het isolatiemateriaal, dat achter de glasgevels ligt, uit esthetische overwegingen bedekt met zwart folie. Middels een aantal proeven hebben we aangetoond dat de folie verkleuring en degeneratie door zonlicht weerstaat. Het uiteindelijke resultaat is een fraaie en veilige gevel. Opdrachtgever: Botersloot C.V. circa m 2 BVO Vakgebied: Glas- en geveltechniek

18 Brandveiligheid Mensen moeten in geval van brand een gebouw tijdig, veilig en geordend kunnen ontvluchten. Daarnaast moet een brand beheersbaar blijven: de schade dient te worden beperkt en er moet tijdig kunnen worden geblust. Om dit mogelijk te maken, is een helder brandveiligheidsconcept noodzakelijk. Dit concept is gebaseerd op de eisen van wet en brandweer en omvat meerdere zaken, waaronder vluchtroutes, rookafvoer, luchttoevoer en meldinstallaties. Wij stellen deze brandveiligheidsconcepten op en controleren ontwerp, uitvoering en oplevering. Stadskantoor Leyweg Den Haag Brandscans Rijksgebouwendienst Zuid-Holland en Zeeland Er is geen vaste verzameling brandveiligheidsmaatregelen die op ieder gebouw kan worden toegepast. De vorm en functies van een gebouw vragen vaak om maatwerk. Gebruikelijke maatregelen blijken dan niet altijd optimaal. In dat geval zijn gelijkwaardige oplossingen nodig: voorzieningen die niet per se worden voorgeschreven door de wet, maar waarmee het doel van de wet (en dus het beoogde veiligheidsniveau) wordt bereikt. Wij hebben veel ervaring Rudy Uytenhaak architectenbureau, Pieter Kers ZRi met gelijkwaardige oplossingen. Veelal horen hierbij zichtlengte-, rook- en warmteafvoer-, CFD- en vuurbelastingberekeningen en verschillende blussystemen, zoals sprinklerinstallaties. Bij elk project zijn de contacten met gemeente en brandweer uiterst belangrijk. Zeker wanneer het gaat om complexe projecten met gelijkwaardige oplossingen. Wij onderhouden deze contacten met gemeente en brandweer en stellen de benodigde rapportages op. Onze adviseurs zijn bekend met de regelgeving en stemmen elk brandveiligheidsconcept af op de uitgangspunten van wet en brandweer. Onze adviezen worden in diverse gebouwen toegepast van kleine monumenten tot grote complexen zoals ziekenhuizen en tijdens verschillende projectfasen, van ontwerp tot bouwaanvraag tot uitvoering. Daarnaast inspecteren wij ook de brandveiligheid in bestaande gebouwen. Meer informatie: Voor meer informatie over ons brandveiligheidsadvies kunt u contact opnemen met Koos Melse: melse@zri.nl. Dit stadskantoor aan de Haagse Leyweg bestaat uit zeventien bouwlagen, met in het souterrain een parkeergarage. Naast kantoorruimten zijn er in het gebouw vergaderruimten, een bibliotheek en woningen ondergebracht. Van bovenaf gezien kent het gebouw een driehoekige constructie die aan de bovenkant naar buiten helt. In het hart van de driehoek ligt een atrium. (Zie ook Bouwfysica en akoestiek.) Voor het brandveiligheidsconcept hebben we uitgebreid onderzoek gedaan naar brandoverslag en rook- en warmteafvoer in verschillende ruimten. We hebben geadviseerd over blusinstallaties en over ontruimingsmogelijkheden van de woningen op de hogere verdiepingen: daar vlucht men via galerijen, waarlangs geperforeerde metaalplaten zijn geplaatst. Wij hebben onderzocht of deze platen rookafvoer signifi cant zouden belemmeren. Bijzonder aan het gebouw is dat een deel van de draagconstructie buiten de gevels aan de binnenkant van het gebouw staat, dus in het atrium. Om te voorkomen dat deze constructie verzwakt bij brand, is een coating aangebracht die minstens 120 minuten De Rijksgebouwendienst beheert en ontwikkelt uiteenlopende gebouwen. Wij zijn ingeschakeld om de brandveiligheid te inventariseren van circa vijftig rijksgebouwen in Zuid-Holland en Zeeland. Deze gebouwen zijn zeer divers: sommige zijn klein en monumentaal, andere weer groot en modern. Deze diversiteit vraagt enerzijds om maatwerk: ieder gebouw heeft zijn eigen kenmerken, en voor moderne nieuwbouw gelden andere eisen dan voor monumentale panden. Anderzijds moeten de gebouwen qua brandveiligheid wel met elkaar kunnen worden vergeleken. Om een overzichtelijke inventarisatie te maken, hebben wij inspectieplannen opgesteld en afgestemd op de afzonderlijke gebouwen. Vervolgens hebben we de gebouwen geïnspecteerd, gebreken vastgelegd en voorzieningen voorgesteld waarmee de brandveiligheid kan worden verbeterd. Zo hebben we ondanks de verschillen tussen de gebouwen inzicht gegeven in de status van de brandveiligheid van de onderzochte rijksgebouwen. Ook kunt u onze brochure over CFD-berekeningen aanvragen. Brandveiligheid brandwerend is. In Nederland is het vrijwel uniek om een constructie op deze manier tegen brand te beschermen. Opdrachtgever: Gemeente Den Haag Opdrachtgever: Rijksgebouwendienst circa m 2 BVO Bouwfysica en akoestiek, brandveiligheid, duurzaamheid en energie circa m 2 BVO Brandveiligheid Vakgebied: Stadskantoor Leyweg, Den Haag Brandscans Rijksgebouwendienst, Zuid-Holland en Zeeland Haagse Hoge Huis, Den Haag

19 ZRi Haagse Hoge Huis Den Haag Het Haagse Hoge Huis is een gebouwencomplex waarin meerdere gebouwen worden omhuld door een grote, glazen schil. Het complex bevat acht afzonderlijke kantoorgebouwen, twee woongebouwen en een restaurant. Bij de realisatie van het Haagse Hoge Huis hebben wij geadviseerd over meerdere bouwtechnische onderwerpen en brandveiligheid. Door de glazen schil ontstonden er specifi eke uitdagingen in het ontwerp. Bij een brand moeten mensen niet alleen uit de gebouwen vluchten, maar ook uit de schil. Rook is daarbij een dodelijke hindernis. Daarom moet worden voorkomen dat de glazen schil rookafvoer belemmert. Wij hebben manieren aangedragen waarmee genoeg lucht wordt toegevoerd en rook snel genoeg wordt afgevoerd. We hebben onze voorstellen uitvoerig besproken en afgestemd met de brandweer. Zo zijn op ons advies bijvoorbeeld luiken aangebracht die middels natuurlijke ventilatie niet alleen een comfortabel binnenklimaat realiseren, maar ook zorgen voor effectieve rookafvoer en luchttoevoer. Hiermee hebben we aangetoond dat de situatie binnen de schil gelijkwaardig is aan een buitenruimte en dus voldoet aan de eisen van wet en brandweer. Opdrachtgever: Centacon, ASR Vastgoed Ontwikkeling circa m 2 BVO Bouwfysica en akoestiek, brandveiligheid, duurzaamheid en energie, glas- en geveltechniek, programma s van eisen

20 Redactie Jort de Bosch Kemper Jaco de Bruijn Arnold Groeneveld Koos Melse Martijn van Winkelen Sander van Zanten Vormgeving Theo! Design Productie SandeDruk Haalbaarheidsstudies Projectmanagement Aanbesteden en contracteren Programma s van eisen Duurzaamheid en energie Bouwfysica en akoestiek Glas- en geveltechniek Brandveiligheid Balistraat XK Den Haag Lichttoren BJ Eindhoven T E info@zri.nl ZRi heeft bij de productie van deze uitgave getracht alle rechthebbenden van beeldmateriaal te achterhalen, toestemming te vragen en te vermelden. Wanneer desondanks beeldmateriaal wordt getoond waarvan u de rechthebbende bent zonder dat dit wordt vermeld, of waarvoor u I geen toestemming hebt gegeven, neem dan contact met ons op: info@zri.nl of