2. Het cassatieberoepschrift voldoet niet aan de door de wet gestelde eisen. De aan het

Transcriptie

1 Edelhoogachtbaar College, X, X3 *2 en (hierna gezamenlijk: belanghebbenden) hebben bij brief van d.d. 25 juli 2018, opgesteld door haar gemachtigden, thmbhien cassatieberoep ingesteld tegen de uitspraak d.d. 19 juni 2018 van de rechtbank Den Haag naar aanleiding van het beroepschrift met betrekking tot de aan opgelegde aanslag erfbelasting 2014, aanslagnummer de aan th^opgelegde aanslag erfbelasting 2014, aanslagnummer ^en de aanvhhihmhflhifc opgelegde aanslag erfbelasting 2014, aanslagnummer 2. Het cassatieberoepschrift voldoet niet aan de door de wet gestelde eisen. De aan het beroepschrift klevende verzuimen worden bij dezen hersteld. FEITEN 3.1 Voor de feiten verwijzen belanghebbenden naar de uitspraak van de Rechtbank vastgesteld onder 1 tot en met 5, met dien verstande dat de onder 2. gebruikte terminologie (schuldigerkenning) er aan voorbij ziet dat een legaat van rechtswege met het overlijden door de legataris wordt verkregen. 3.2 Tegen de in onderdeel 1 genoemde opgelegde aanslagen is op 15 november 2016 namens belanghebbenden bezwaar gemaakt. 3.3 Bij brief d.d. 23 maart 2017 heeft de belastingdienst medegedeeld het voornemen te hebben het bezwaar af te wijzen. Naar aanleiding van dit voornemen tot afwijzen van het bezwaar heeft een hoorzitting plaatsgevonden bij de belastingdienst op 21 april Ten behoeve van deze hoorzitting is door een vakinhoudelijke notitie geschreven. Van de hoorzitting heeft de belastingdienst een verslag opgesteld. Bij brief d.d. 15 mei 2017 heeft 9 op dit verslag gereageerd. Het bezwaar is door de belastingdienst afgewezen bij uitspraak op bezwaar d.d. 4 juli Belanghebbenden hebben op 11 augustus 2017 beroep ingesteld bij de Rechtbank Den Haag. Dit beroep is afgewezen op 19 juni Belanghebbende hebben - met goedkeuring van de Minister van Financiën - op 25 juli 2018 sprongcassatie ingesteld tegen de uitspraak van de Rechtbank Den Haag. 4. CASSATIEMIDDELEN 4.1 Middel I: Schending althans verkeerde toepassing van het recht, in het bijzonder van artikel 10, lid 1 en lid 9, Successiewet 1956 en/of artikel 4:117 Burgerlijk Wetboek en/of schending van artikel 8:77 van de Algemene wet bestuursrecht dan wel verzuim van vormen waarvan de niet-inachtneming met nietigheid is bedreigd, doordat de Rechtbank ten onrechte althans op gronden die de beslissing niet kunnen dragen heeft overwogen dat het ik-oma legaat kwalificeert als een lastbevoordeling, zodat de ik-oma-making uitsluitend 2

2 wordt bestreken door artikel 10, lid 1, Successiewet 1956, en niet door het negende lid van dat artikel terwijl de rechtbank had moeten beslissen dat niet artikel 10 lid 1 Successiewet 1956 op de ik-oma making van toepassing is doch uitsluitend het negende lid van artikel 10 Successiewet Middel II: Schending althans verkeerde toepassing van het recht, in het bijzonder van artikel 10, lid 1 en lid 9, Successiewet 1956 en/of schending van artikel 8:77 van de Algemene wet bestuursrecht dan wel verzuim van vormen waarvan de niet-inachtneming met nietigheid is bedreigd, doordat de Rechtbank ten onrechte althans op gronden die de beslissing niet kunnen dragen heeft overwogen dat door de aanvaarding van de erfenis en daarmee van de last door erflaatster bij het overlijden van grootmoeder, sprake is van een rechtshandeling in de zin van artikel 10, lid 1, Successiewet Middel III: Schending althans verkeerde toepassing van het recht, in het bijzonder van artikel 10, lid 1 en lid 9, Successiewet 1956 en/of schending van artikel 8:77 van de Algemene wet bestuursrecht dan wel verzuim van vormen waarvan de niet-inachtneming met nietigheid is bedreigd, doordat de Rechtbank ten onrechte althans op gronden die de beslissing niet kunnen dragen heeft overwogen dat artikel 10, lid 1, Successiewet 1956 alsnog van toepassing is als voldaan wordt aan de omschrijving van artikel 10, lid 9, Successiewet 1956, zonder daarbij acht te slaan op de zinsnede in het negende lid van dat artikel: "...voor zover de nominale waarde van die schuld, [...], meer bedraagt dan de waarde van hetgeen erflater krachtens erfrecht heeft verkregen van degene die de uiterste wil heeft opgemaakt.". 5 TOELICHTING CASSATIEMIDDELLEN 5.1 TOELICHTING CASSATIEMIDDEL I De Rechtbank overweegt in r.o. 11 van de bestreden uitspraak het volgende: "... Hoewel het testament van grootmoeder de ik-oma-making als legaat typeert, leidt de rechtbank uit de bewoording van het testament, "een onvoorwaardelijke vordering ten laste van hun tante", af dat de vorderingen van eisers ten tijde van het overlijden van grootmoeder zijn ontstaan op één specifieke erfgenaam, in casu erflaatster, en niet op de nalatenschap van grootmoeder als geheel. Uit de volle eigendom die erflaatster als erfgenaam van grootmoeder heeft verkregen, heeft zij dus vermogen overgedragen aan eisers onder voorbehoud van een genotsrecht zonder dat zij daarvoor ander vererf baar vermogen uit de nalatenschap van grootmoeder heeft ontvangen. Hierdoor ontstond een schuld in het vermogen van erflaatster en was zij aldus haar eigen vermogen aan het uithollen. De ik-oma-making dient daarom als een lastbevoordeling te worden gekwalificeerd. De stelling van eisers ter zitting dat zij ter zake van hun vorderingen op erflaatster ook de overige erfgenamen van grootmoeder zouden kunnen aanspreken, slaagt niet nu de aansprakelijkheid van de gezamenlijke erven niet uit het testament van grootmoeder kan worden afgeleid..." In essentie komt de hiervoor onder geciteerde overweging er op neer dat de Rechtbank de onderhavige ik-oma-making kwalificeert als lastbevoordeling omdat de 3

3 beschikking is gemaakt ten laste van één specifieke erfgenaam en niet ten laste van de nalatenschap als geheel. De erflaatster zou (daarom) uit haar erfdeel vermogen hebben overgedragen onder voorbehoud van een genotsrecht zonder dat zij daarvoor ander vererfbaar vermogen uit de nalatenschap van grootmoeder heeft ontvangen. Hierdoor ontstond volgens de rechtbank een schuld in het vermogen van de erflaatster en was zij aldus haar eigen vermogen aan het uithollen. Daarom dient de ik-oma making volgens de rechtbank te worden gekwalificeerd als een lastbevoordeling. Deze oordelen geven blijk van schending althans verkeerde toepassing van het recht door de Rechtbank. Ter toelichting dient het volgende Op grond van de parlementaire geschiedenis moet worden aangenomen dat de wetgever van oordeel is dat artikel 10 Successiewet 1956 (hierna: SW) van toepassing is als een grootvader in zijn uiterste wil aan zijn kind de last oplegt om aan het kleinkind van opa een bepaald bedrag schuldig te erkennen1. Bij een zogenoemd ik opa testament bepaalt opa tevens dat gedurende het leven van het kind de schuldig erkende vordering niet opeisbaar is en gedurende de niet opeisbaarheid geen rente op de vordering door het kind verschuldigd is. Ten aanzien van deze figuur merkt de wetgever namelijk het volgende op: "Sinds het arrest van de Hoge Raad over het turbotestament (HR 19 juni 2009, BNB 2009/224) is duidelijk geworden dat het aanvaarden van een legaat een rechtshandeling vormt in de zin van artikel 10 Successiewet Dit geldt ook voor een ik opa testament met lastbevoordeling (hierna ik opa testament). Hierin brengt de herziening van de Successiewet 1956 geen enkele wijziging. 2 Ten aanzien van ik opa vorderingen stond, totdat de Hoge Raad het hiervoor genoemde arrest wees, in de praktijk vast dat bij het overlijden van het kind de vorderingen niet konden worden belast op grond van artikel 10 SW (HR 19 december 1990, BNB 1991/121). In de praktijk werd bij de vormgeving van de making vaak gebruik gemaakt van de figuur van de last. De formulering luidde dan bijvoorbeeld als volgt: "Ik leg aan mijn kind de last op een bedrag X schuldig te erkennen aan zijn eigen kinderen, zodanig etc. " Volgens de wetgever is de schuldigerkenning die ter uitvoering van de last plaatsvindt een rechtshandeling als bedoeld in artikel 10 lid 1 SW. De gedachte is dan dat het kind door de schuldigerkenning aan zijn kind ten laste van zijn vermogen aan dat kind een vordering verschaft. Omdat deze vordering niet opeisbaar en renteloos is, heeft het kind gedurende zijn leven van de vordering het genot gehad. Bij het overlijden van het kind zou deze vordering dan belast zijn op grond van artikel 10 lid 1 SW. Dat het kind op grond van het testament van zijn ouder tot deze schuldigerkenning verplicht was doet niet ter zake. In het onderhavige geval kwalificeert de beschikking in het testament van oma echter niet als een last maar als een legaat (onder opschortende tijdsbepaling). Zoals hierna zal 1 2 Aldus Nadere Memorie van Antwoord Eerste Kamer, vergaderjaar , , nr. F, blz. 5 en 6. Brief Staatssecretaris van Financiën d.d. 12 oktober 2009 aan de KNB waarnaar verwezen wordt in de brief van de Staatssecretaris aan de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

4 worden besproken, is op een dergelijk legaat niet artikel 10 lid 1 SW van toepassing maar artikel 10 lid 9 SW In het onderhavige geval is in juridische zin geen sprake van een last maar van een legaat; een uiterste wilsbeschikking waarin de erflater aan een of meer personen een vorderingsrecht toekent (artikel 4:117 lid 1 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW)). Een legaat wordt op grond van de wet van rechtswege door het overlijden van de erflater verkregen. Hiertoe is een aanvaarding van het legaat niet vereist. In artikel 4:201 lid 1 BW is namelijk bepaald, dat een legaat wordt verkregen zonder dat een aanvaarding nodig is, behoudens de bevoegdheid van de legataris om het legaat te verwerpen zolang hij het niet heeft aanvaard Belanghebbenden benadrukken dat iedere making waarbij door de erflater een vorderingsrecht wordt toegekend, als legaat kwalificeert.3 Het doet bij de begripsbepaling van het legaat geheel niet ter zake of alle erfgenamen dan wel een nader bepaalde erfgenaam schuldenaar van de legataris is.4 Het kenmerkende verschil met de last is niet gelegen in de vraag wie de schuldenaar uit het legaat is maar of aan degene ten behoeve van wie de last gemaakt is een vorderingsrecht toekomt (artikel 4:130 BW). Onder het oude erfrecht (van toepassing voor 1 januari 2003) bestond verschil van inzicht over het onderscheid tussen legaat en last maar de wetgever heeft met de vaststelling van de huidige tekst van artikel 4:117 BW aan deze onzekerheid definitief een einde gemaakt.5 Er bestaat bovendien geen enkele wettelijke basis om in het kader van het wel of niet van toepassing zijn van artikel 10 SW, onderscheid te maken ten laste van welke erfgenaam of erfgenamen een legaat komt De overweging van de Rechtbank dat erflaatster door de aanvaarding van de nalatenschap van haar moeder (en daarmee van het legaat) "haar vermogen aan het uithollen was" is in strijd met de kennelijke bedoeling van de wetgever, zoals die blijkt uit het bepaalde in artikel 10 lid 9 SW en de daarbij behorende parlementaire geschiedenis. Belanghebbenden citeren deze parlementaire geschiedenis waaruit van de bedoeling van de wetgever duidelijk blijkt. 'Voor zover de persoon ten laste van wie de schuld op grond van een uiterste wil komt, uit de nalatenschap van degene die de uiterste wil heeft opgesteld, een waarde verkrijgt (voor aftrek van de contante waarde van die schuld) die hoger is dan de nominale waarde van de schuld, wordt het vermogen van de schuldenaar niet verkleind op een wijze die artikel 10 wenst te bestrijden. De voorgestelde wijziging van het negende lid ziet daarop".6 Zie bijvoorbeeld de korte samenvatting van het onderscheid tussen legaat en last in Pari. Gesch. Invoeringswet boek 4, blz Zie bijvoorbeeld Asser/Perrick /473. Zo werd onder het oude recht wel aangenomen dat alleen sprake was van een legaat als de legataris boedelschuldeiser was (alle erfgenamen uit het legaat gebonden werden). Zie in deze zin Klaassen-Eggens-Luijten, Erfrecht, Zwolle 1989, blz. 169/170. Gewijzigd amendement van het lid Cramer ter vervanging van dat gedrukt onder nr. 54 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

5 En "De achtergrond van artikel 10 negende lid is te voorkomen dat de schuld van de erflater (stel A) die is ontstaan als gevolg van een eerder overlijden van een ander (stel B) voor meer in aftrek kan komen bij overlijden van A, dan de erfrechtelijke verkrijging die A van B heeft verkregen, zonder rekening te houden met die schuld. Het meerdere vormt dan "al hetgeen" als bedoeld in artikel 10 eerste lid".7 En "In het verlengde van het voorgaande strekt het door de regering voorgestelde negende lid ertoe om duidelijk te maken dat artikel 10 SW van toepassing is in situaties waarbij twijfel kan bestaan of het eerste lid van toepassing is, maar waarbij duidelijk is dat de situatie naar doel en strekking wel onder artikel 10 zou moeten vallen. Het betreft situaties waarin op grond van een testament een niet direct opeisbare schuld ontstaat, waarvan de nominale waarde hoger is dan de waarde van de verkrijging van de schuldenaar, voordat daarop de contante waarde van de schuld in mindering is gebracht. Voor zover de nominale schuld de vorenbedoelde waarde van de verkrijging niet te boven gaat, wordt het vermogen van de schuldenaar bij diens overlijden niet verkleind. " Ook in de literatuur wordt de hiervoor genoemde kennelijke bedoeling van de wetgever onderkend. Belanghebbenden citeren de volgende auteurs: F. Sonneveldt, Wegwijs in de Successiewet, 23ste druk (2018), in hoofdstuk 5.7.9: "Met andere woorden: in de visie van de staatssecretaris is art. 10, lid 1, SW 1956 van toepassing (met als gevolg integrale heffing over de waarde van de vorderingen van de kleinkinderen) indien in het testament aan het kind de last is opgelegd aan zijn eigen kind (opa's kleinkind) een bedrag schuldig te erkennen, opeisbaar bij het overlijden van het kind. Is er sprake van een legaat van een bedrag onder tijdsbepaling [- ], dan is art. 10, lid 9, SW 1956 van toepassing. [... ]. Daarbij komt dat met ingang van 1 januari 2003 civielrechtelijk sprake is van een legaat indien aan een of meer personen een vorderingsrecht is toegekend. Ontbreekt het vorderingsrecht, dan is sprake van een last.f ] De vraag is dus of een lastbepaling in oude ik-opa-testamenten thans als een legaat ten gunste van de kleinkinderen kan worden aangemerkt. Naar aanleiding van die vraag is in de parlementaire toelichting te lezen dat het een kwestie is van interpretatie van het testament. Als uitgangspunt kan worden genomen dat een erflater dit in de regel heeft beoogd, maar dat het ook mogelijk is dat een onthouding van het vorderingsrecht uitdrukkelijk in het testament is bepaald of anderszins daaruit voortvloeit.[- ] 7 8 Nadere Memorie van Anwoord Eertse kamer, vergaderjaar , , F. Gewijzigd amendement van het lid Cramer ter vervanging van dat gedrukt onder nr. 54 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

6 Overigens heeft de staatssecretaris zijn standpunt herhaald in de toelichting bij de Fiscale Verzamelwet 2012.[ ] In voorkomende gevallen is het daarom raadzaam in testamenten aan de kleinkinderen een legaat onder tijdsbepaling op te nemen, zodat niet lid 1, maar lid 9 van art. 10 SW 1956 van toepassing is." En I.J.F.A. van Vijfeijken en J.B. Vegter, de ik opa making: eindelijk duidelijkheid?, WPNR 7126(2016) "Zoals hiervoor in paragraaf 2 al verwoord, heeft de wetgever nergens in de parlementaire geschiedenis toegelicht waarom een ontvangen geldsom uit hoofde van een door de wetgever veronderstelde lastbevoordeling zwaarder moet worden belast dan diezelfde geldsom uit hoofde van een legaat. De wetgever heeft enkel aangegeven dat met betrekking tot een ik-opa-legaat een afzonderlijke bepaling in het leven moest worden geroepen, omdat deze niet onder art. 10, lid 1 SW 1956 valt. Met betrekking tot de omvang van het fictieve legaat (het surplus) heeft de wetgever geoordeeld dat slechts voor dat bedrag het vermogen van het kind (de ouder van het kleinkind) wordt uitgehold en dat het kleinkind daarom enkel voor dit surplus moet worden belast. " Volledigheidshalve merken belanghebbenden op dat tijdens de zitting - in tegenstelling tot hetgeen beschreven in de onder geciteerde overweging van de Rechtbank - door belanghebbenden - na een gerichte vraag van de Rechtbank - is opgemerkt dat als tante de nalatenschap van haar moeder had verworpen, als hoofdregel geldt dat de verplichtingen uit legaten overgaan op de erfgenamen die in de plaats van tante als erfgenamen optreden. Wie dit zijn, hangt af van de uiterste wil dan wel de wet. Of in het onderhavige geval de hoofdregel zou moeten worden gevolgd, is niet van belang omdat het antwoord op deze vraag voor de toepassing van artikel 10 SW niet relevant is Gezien het bovenstaande kan niet anders geconcludeerd worden, dan dat in de onderhavige situatie wel degelijk sprake is van een legaat (onder opschortende tijdsbepaling), dat artikel 10 lid 9 SW op de making van toepassing is en dat derhalve van uitholling van het eigen vermogen van erflaatster in door de Rechtbank bedoelde zin geen sprake is. De Rechtbank heeft derhalve ten onrechte althans op gronden die de beslissing niet kunnen dragen geoordeeld dat artikel 10 lid 1 SW op de betreffende making van toepassing is. 5.2 TOELICHTING CASSATIEMIDDEL II De Rechtbank heeft in r.o. 11 van de bestreden uitspraak tevens het volgende overwogen. "... De rechtbank wijst [...]op het arrest van de Hoge Raad van 19 juni 2009 (ECLI:NL:HR:2009:BG6455). De Hoge Raad heeft daarin immers bepaald dat zowel de aanvaarding van een legaat als de uitvoering van een last als een rechtshandeling moet worden aangemerkt. In het onderhavige geval bestaat die rechtshandeling uit de aanvaarding van de erfenis en daarmee van de last door erflaatster bij het overlijden van grootmoeder..." Deze overweging van de Rechtbank komt er op neer dat het aanvaarden van de erfenis en daarmee van de ik-oma-making kwalificeert als rechtshandeling in de zin van artikel 10 lid 7

7 1 SW. Dit oordeel geeft blijk van schending althans verkeerde toepassing van het recht door de Rechtbank. Ter toelichting dient het volgende Belanghebbenden wijzen er op dat naar hun mening in het door de Rechtbank aangehaalde arrest van de Hoge Raad door de Hoge Raad niet is bepaald dat zowel de aanvaarding van een legaat als de uitvoering van een last rechtshandelingen zijn als bedoeld in artikel 10 lid 1 SW. Belanghebbenden lichten dit als volgt nader toe Het hiervoor genoemde arrest van 19 juni 20099had betrekking op een (specifieke) casus waarin echtgenoten in gemeenschap van goederen waren gehuwd. Op grond van het testament van de als eerste overleden echtgenoot ontving de langstlevende echtgenoot het vruchtgebruik van de nalatenschap onder de last de blote eigendom van zijn aandeel in de ontbonden huwelijksgemeenschap in te brengen in de nalatenschap. Als gevolg van deze handelingen door de legataris (aanvaarding vruchtgebruiklegaat en uitvoering van de last) rustte het vruchtgebruik op alle goederen die voordien tot de niet ontbonden huwelijksgemeenschap behoorden. De Hoge Raad overwoog als volgt: "De aanvaarding van het legaat en de uitvoering van de last waren rechtshandelingen waarbij de vader als partij was betrokken. Deze rechtshandelingen hebben tot gevolg gehad dat belanghebbende ten laste van het vermogen van de vader een aandeel in de onder 3.1.2, tweede volzin bedoelde blote eigendom heeft verkregen." De tweede volzin waarnaar de Hoge Raad verwijst ziet op de verkregen blote eigendom van het aandeel van de erflater in de onverdeelde huwelijksgemeenschap. De Hoge Raad heeft in dit arrest niet beslist dat aanvaarding van een nalatenschap een rechtshandeling is als bedoeld in artikel 10 lid 1 SW. Belanghebbenden merken op dat met name de verplichting tot inbreng van de blote eigendom in de nalatenschap in de ogen van de Hoge Raad toepassing van artikel 10 SW tot gevolg had. Immers, het aanvaarden van een vruchtgebruiklegaat van de nalatenschap op zich kan nooit leiden tot toepassing van artikel 10 SW. Ook door de wetgever is immers zonder meer aanvaard dat de aanvaarding van een vruchtgebruiklegaat dat betrekking heeft op de nalatenschap niet leidt tot toepassing van artikel 10 SW bij het overlijden van de vruchtgebruiker. Er is dan geen vermogen van de erflater omgezet in genotsrechten. Door de uitvoering van de last in de casus van de Hoge Raad echter werden door de erflater zijn eigendomsrechten op de onverdeelde helft van de ontbonden huwelijksgemeenschap omgezet in een genotsrecht daarop. Het arrest van de Hoge Raad had dus betrekking op een zeer specifieke situatie waarin de combinatie van de uitvoering van de last en de aanvaarding van het vruchtgebruiklegaat bij het overlijden van de vruchtgebruiker toepassing van artikel 10 SW tot gevolg had Er moet dan ook geconcludeerd worden dat uit de rechtspraak van de Hoge Raad niet mag worden afgeleid dat aanvaarding van een nalatenschap een rechtshandeling is als bedoeld in artikel 10 lid 1 SW Belanghebbenden merken nog op dat de redenering van de Rechtbank overigens verder zou leiden tot maatschappelijk ongewenste situaties die door de wetgever niet zijn gewild. In de opvatting van de Rechtbank zouden immers ook de vorderingen die op grond van een zogenoemde ouderlijke boedelverdeling ten behoeve van de kinderen ontstaan, onder het Hoge Raad 19 juni 2009, rolnr. 08/01165, ECLI:NL:HR:2009:BG6455, BNB 2009/224 8

8 bereik van artikel 10 SW vallen. Hetzelfde kan dan worden aangenomen voor de vorderingen die op grond van de wettelijke verdeling ontstaan. Deze vorderingen worden van rechtswege verkregen maar, evenals bij het legaat, dat ook van rechtswege verkregen wordt, komt eerst definitief vast te staan dat deze vorderingen ten laste van de langstlevende echtgenoot ontstaan als deze de nalatenschap heeft aanvaard. Ook in de praktijk door ongehuwd samenwonenden gemaakte testamenten zouden door artikel 10 SW worden bestreken zonder dat daar enige rechtvaardiging voor zou bestaan. Het is niet ongebruikelijk dat de partner tot enig erfgenaam wordt benoemd en de kinderen geldlegaten ontvangen die eerst bij het overlijden van hun ouder opeisbaar zijn. Ook nu zou de aanvaarding van de nalatenschap door de langstlevende partner de rechtshandeling zijn waardoor de kinderen ten laste van haar/zijn vermogen hun vorderingen verkrijgen Ten aanzien van de ouderlijke boedelverdeling en de wettelijke verdeling heeft de wetgever uitdrukkelijk het standpunt ingenomen dat artikel 10 SW daarop niet van toepassing is. Als reden voert de wetgever aan dat geen sprake is van een rechtshandeling omdat de verdeling van rechtswege door en vanwege het overlijden plaatsvindt Gezien het vorenstaande kan niet anders geconcludeerd worden dan dat de aanvaarding van een nalatenschap geen rechtshandeling is in de zin van artikel 10 lid 1 SW. De Rechtbank heeft dan ook ten onrechte althans op gronden die de beslissing niet kunnen dragen een tegengesteld oordeel geveld. 5.3 TOELICHTING CASSATIEMIDDEL III De Rechtbank heeft in r.o. 11 van de bestreden uitspraak ten slotte het volgende overwogen. "De rechtbank wijst vervolgens op de duidelijke bewoordingen van het negende lid van artikel 10 van de SW" [ ] en "... Uit het gebruik van de bewoording "Het eerste lid is mede van toepassing indien" in het negende lid volgt dat dit lid de functie heeft van een vangnetbepaling: is het eerste lid niet direct van toepassing, dan kan het bepaalde in het eerste lid alsnog van toepassing zijn ingeval wordt voldaan aan het negende lid. De rechtbank wijst in dit verband ook op de toelichting bij amendement nr. 68 dat mede aanleiding was voor de invoering van het negende lid (Kamerstukken II ,31 930, nr. 68, pag. 4-5)..." In essentie komt deze overweging er op neer dat ook als het negende lid van artikel 10 SW van toepassing is, dan toch (ook) het eerste lid van artikel 10 SW van toepassing is. Dit oordeel geeft blijk van schending althans verkeerde toepassing van het recht door de Rechtbank. Ter toelichting dient het volgende Het is belanghebbenden niet duidelijk waarom de Rechtbank wijst op, wat de rechtbank noemt, de "duidelijke bewoordingen van het negende lid van artikel 10". Zowel uit de bewoordingen van het negende lid als uit de hierna te citeren parlementaire behandeling van artikel 10 lid 9 SW, waaraan ook de Rechtbank refereert, volgt, kort gezegd, dat bij legaten onder opschortende tijdsbepaling artikel 10 SW alleen van toepassing is voor zover Nota naar aanleiding van het verslag Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr 9. 9

9 de nominale waarde van dat legaat, onderscheidenlijk die legaten, meer bedraagt dan de waarde van hetgeen de erflater krachtens erfrecht heeft verkregen van degene die de in lid 9 bedoelde uiterste wil heeft gemaakt. In lid 9 is tenslotte nog bepaald dat voor de bepaling van de laatstbedoelde waarde de in de eerste volzin bedoelde schulden buiten beschouwing worden gelaten De parlementaire geschiedenis waaraan de Rechtbank refereert luidt als volgt: "In het verlengde van het voorgaande strekt het door de regering voorgestelde negende lid ertoe om duidelijk te maken dat artikel 10 SW van toepassing is in situaties waarbij twijfel kan bestaan of het eerste lid van toepassing is, maar waarbij duidelijk is dat de situatie naar doel en strekking wel onder artikel 10 zou moeten vallen. Het betreft situaties waarin op grond van een testament een niet direct opeisbare schuld ontstaat, waarvan de nominale waarde hoger is dan de waarde van de verkrijging van de schuldenaar, voordat daarop de contante waarde van de schuld in mindering is gebracht. Voor zover de nominale schuld de vorenbedoelde waarde van de verkrijging niet te boven gaat, wordt het vermogen van de schuldenaar bij diens overlijden niet verkleind. Ter illustratie dienen de volgende voorbeelden. Voorbeeld 1 Een opa met een nalatenschap van legateert een geldsom van (of van bijvoorbeeld ) aan zijn kleinkind, eerst opeisbaar bij het overlijden van het kind van opa. Het kind is enig erfgenaam. Aangezien het nominale bedrag van het legaat (de schuld) de waarde van hetgeen het kind krachtens erfrecht heeft verkregen van opa (de waarde van de schuld zelf buiten beschouwing gelaten) niet te boven gaat, is artikel 10 niet van toepassing. Uitgaande van dezelfde bedragen geldt hetzelfde wanneer bijvoorbeeld vader een geldsom legateert aan zijn kind, eerst opeisbaar bij overlijden van de echtgenoot van vader. Voorbeeld 2 Een opa met een nalatenschap van legateert een geldsom van aan zijn kleinkind, eerst opeisbaar bij het overlijden van het kind van opa. Het kind is enig erfgenaam. De nalatenschap van opa bestaat voor het volledige bedrag van uit een boot. Aangezien het nominale bedrag van het legaat (de schuld) de waarde van hetgeen het kind krachtens erfrecht heeft verkregen van opa niet te boven gaat, is artikel 10 niet van toepassing. Uitgaande van dezelfde bedragen geldt hetzelfde wanneer bijvoorbeeld vader een geldsom legateert aan zijn kind, eerst opeisbaar bij overlijden van de echtgenoot van vader. Voorbeeld 3 Een opa met een nalatenschap van legateert een geldsom van aan zijn kleinkind, eerst opeisbaar bij het overlijden van het kind van opa. Het kind is enig erfgenaam. Aangezien het nominale bedrag van het legaat (de schuld) de waarde van hetgeen het kind krachtens erfrecht heeft verkregen van opa met te boven gaat, is artikel 10 van toepassing voor Anders dan het voorgestelde artikel 10, negende lid, bij de derde nota van wijziging, wordt met dit amendement bereikt dat het voor de toepassing van artikel 10 niet uitmaakt of de goederen die zijn gelegateerd tot de nalatenschap van de erflater 10

10 behoorden. Voor zover de persoon ten laste van wie de schuld op grond van een uiterste wil komt, uit de nalatenschap van degene die de uiterste wil heeft opgesteld, een waarde verkrijgt (vóór aftrek van de contante waarde van die schuld), die hoger is dan de nominale waarde van de schuld, wordt het vermogen van de schuldenaar niet verkleind op een wijze die artikel 10 wenst te bestrijden. De voorgestelde wijziging van het negende lid ziet daarop. " Wordt de tekst van artikel 10 lid 9 SW gelezen in samenhang met de onder geciteerde parlementaire geschiedenis, dan blijkt zonder meer als bedoeling van de wetgever dat op legaten onder opschortende termijn artikel 10 SW slechts van toepassing is voor zover de nominale waarde van de schuld van erflater hoger is dan de waarde van de goederen die erflater heeft verkregen uit de nalatenschap van degene die de ik opa/oma making heeft gemaakt. Lid 9 bepaalt tenslotte nog dat voor de bepaling van de waarde van hetgeen de erflater krachtens erfrecht heeft verkregen van degene die de uiterste wil heeft gemaakt, de "ik opa/oma schulden" buiten beschouwing worden gelaten. Door te oordelen zoals de Rechtbank heeft gedaan, heeft zij artikel 10 lid 9 SW geschonden en ten onrechte beslist dat de gehele ik opa/oma vorderingen belast zijn met erfbelasting op grond van artikel 10 lid 1 SW. 6. CONCLUSIE 6.1 Belanghebbenden concluderen dat in onderhavige situatie sprake is van een legaat onder opschortende termijn waarop niet artikel 10 lid 1 SW maar uitsluitend artikel 10 lid 9 SW van toepassing is. Belanghebbenden verzoeken Uw Raad het cassatieberoep gegrond te verklaren, de uitspraak van de Rechtbank te vernietigen en te concluderen tot vermindering van de aanslagen erfbelasting tot een bedrag van en de dienovereenkomstige vermindering van de beschikking belastingrente, dan wel de zaak te verwijzen, met veroordeling van de Staatssecretaris van Financiën in de proceskosten. Met verschuldigde hoogachting, 11 (Belaste verkrijging ad minus vrijstelling ad 2.092) maal 30%, is