STICHTING LABORATORIUM PATHOLOGIE EN CYTOLOGIE. Jaarverslag 2007

Transcriptie

1 STICHTING LABORATORIUM PATHOLOGIE EN CYTOLOGIE Jaarverslag 2007

2 INHOUDSOPGAVE PAGINA I. VOORWOORD 1 II. ORGANISATIE a. Organogram 2 b. Organisatie en personeel 3 c. Overlegstructuren intern 4 d. Ziekteverzuim 4 III. PRODUCTIEOVERZICHT a. Inleiding 5 b. Algemeen 6 c. Histologie 6 d. Immunologie 6 e. Algemene cytologie 7 f. Cervixcytologie 7 g. Obducties 7 IV. BELEIDSCYCLUS Evaluatie doelstellingen 8 V. KLINISCHE KWALITEITSASPECTEN a. Doorlooptijden 14 b. Vriescoupe-onderzoek 17 c. Revisie van PA-verslagen 18 d. MeldingsCommissie Incidenten (MCI) 19 e. Algemene cytologie en cervixcytologie 20 f. Klinisch pathologische besprekingen 29 Leverpathologie 29 Lymfomenpanel 30 VI. LIDMAATSCHAPPEN 31 VII. NASCHOLING 34 VIII. VOORDRACHTEN EN PUBLICATIES 38 IX. INVESTERINGEN 39 X. BALANS EN RESULTATENREKENING VERKLARING AFKORTINGEN 42

3 NAAM ONDERNEMING Stichting Laboratorium Pathologie en Cytologie (PATHAN) ADRES Kleiweg 500 VESTIGINGSPLAATS 3045 PM Rotterdam SECTOR laboratorium TELEFOON FAX WEBSITE KVK NUMMER

4 I. VOORWOORD Beste Lezer, Zoals u van Pathan gewend bent bieden wij u met trots ons jaarverslag 2007 aan. Een goed jaar voor Pathan en voor haar personeel. Een van de grootste veranderingen in het afgelopen jaar is de invoering van geautomatiseerde immunologiekleuringen. Dit past helemaal in de procesdoorlichting waar wij momenteel ook mee bezig zijn. In deze doorlichting zullen al onze bedrijfsprocessen tegen het licht worden gehouden om te bezien waar wij efficiënter en beter in kunnen worden. Dit jaarverslag is wederom tot stand gekomen door de bijdrage van de betrokken medewerkers en de inzet van mw. Nijssen. mr. drs. J. Woerdman directeur jaarverslag

5 II. ORGANISATIE a. Organogram Raad van Toezicht Ondernemingsraad Directie Managementteam Commissies: Kwaliteit Arbo Milieu Automatisering Incidenten patiëntenzorg Automatisering HEAD Kwaliteitsfunctionaris Arbocoördinator Directieassistent Stafcoördinator Hoofd laboratorium Pathologen Hoofd inkoop/ logistiek Hoofd secretariaat Hoofd cytologie Hoofd histologie Hoofd speciale technieken secr. allround/ plv. hoofd kernanalist/ plv. hoofd kernanalist/ plv. hoofd kernanalist/ plv. hoofd obductieass. secr. allround secretaresse secretariaatsmedewerkster kernanalist analist breed inzetbaar analist labmedewerker kernanalist analist breed inzetbaar analist labmedewerker analist breed inzetbaar analist jaarverslag

6 b. Organisatie en personeel Deelnemende ziekenhuizen Sint Franciscus Gasthuis te Rotterdam IJsselland Ziekenhuis te Capelle aan den IJssel Ruwaard van Putten Ziekenhuis te Spijkenisse Vlietland Ziekenhuis, locatie Schiedam Vlietland Ziekenhuis, locatie Vlaardingen Havenziekenhuis te Rotterdam Raad van Toezicht dr. P.L. Batenburg (voorzitter Raad van Bestuur Sint Franciscus Gasthuis), plv. voorzitter mw. A.M.J. van Atteveld (Raad van Bestuur Ruwaard van Putten Ziekenhuis), lid drs. J.J. Dorresteijn (directeur Havenziekenhuis), lid drs. J.C.G.D. Kiemel (voorzitter Raad van Bestuur IJsselland Ziekenhuis), lid ir. G.J. van Zoelen (voorzitter Raad van Bestuur Vlietland Ziekenhuis), lid Directie mr. drs. J. Woerdman, directeur Managementteam mr. drs. J. Woerdman, directeur J.B. Rahder, stafcoördinator P. Smolders, hoofd laboratorium Ondernemingsraad mw. L. van Keken (afdeling histologie), voorzitter (vanaf ) R. Gabriëls (afdeling cytologie), secretaris J. A. Kouwen (afdeling logistiek), voorzitter (t/m ) mw. J. Sanders (patholoog), lid mw. L.M.J. Wijngaarde (secretariaat), lid (t/m mw. A. Ringenier (secretariaat), lid (vanaf ) Medische staf mw. N.N.T. Goemaere mw. dr. M. Hage mw. dr. K.E. Hamoen dr. R.F. Hoedemaeker dr. V. Noordhoek Hegt J.B. Rahder dr. J.A. Ruizeveld de Winter mw. J. Sanders dr. J.L. Simons mw. H. van der Valk dr. R. Torenbeek dr. L.C. Verhoog jaarverslag

7 Personele bezetting per Afdeling fte MLO/MBO HLO/HBO Academisch Overig Cytologie Histologie Logistiek 2,0 1 1 Pathologen 10,34 12 Secretariaat 9, Speciale 4,2 5 technieken Overig 5, c. Overlegstructuren intern Managementteam Stafoverleg KAM-commissie MCI (Meldingscommissie Incidenten) OR met arbocoördinator Overleg directie/or Ondernemingsraad Automatiseringscommissie Hoofd laboratorium met leidinggevende individueel Hoofd laboratorium met leidinggevenden Werkoverleg afdelingen 1 maal per week 4 maal per maand 10 maal per jaar 1 maal per maand 2 maal per jaar min. 6 maal per jaar min. 12 maal per jaar 1 maal per 3 weken 2 maal per maand minimaal 6 maal per jaar minimaal 6 maal per jaar d. Ziekteverzuim Het ziekteverzuim blijft op hetzelfde percentage als voorgaande jaren. De verwachting is dat komend jaar dit percentage afneemt als gevolg van het wegvallen van langdurige ziektegevallen. Verzuimpercentage geheel 2007 Verzuimpercentages weergegeven per afdeling en duurklasse Verzuimpercentage t/m t/m t/m t/m t/m 730 totaal Logistiek Pathologen Cytologie Histologie Cv Adm. Speciale Technieken Systeembeheer Totaal Afdelingen jaarverslag

8 III. PRODUCTIEOVERZICHT a. Inleiding Zoals in voorgaande jaren al beschreven verwachten wij dat de stijgende trend zich voortzet. Ook 2007 bevestigt dit qua productie. Conform de scenario s die voor de pathologie in Nederland bekend zijn is een productiegroei de komende (tiental) jaren te voorzien. Productiegegevens 2007 histologie vriescoupe plastic cervix cytologie immunologie cytologie kwantitatieve pathologie obducties productieeenheden aantal aantal aantal aantal aantal aantal Sint Franciscus Gasthuis IJsselland Ziekenhuis Ruwaard van Putten Zhs Havenziekenhuis Vlietland Ziekenhuis Huisartsen Totaal Totaal jaarverslag

9 b. Algemeen Productie per instelling 2007 SFG IJsselland RPZ Haven Vlietland 1e lijn productie eenheden jan feb mrt april mei juni juli aug sept okt nov dec maanden c. Histologie aantal Histologie I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV kwartaal SFG IJsselland RPZ Haven Vlietland 1e lijn d. Immunologie Immunologie SFG IJsselland RPZ Haven Vlietland aantal I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV kwartaal jaarverslag

10 e. Algemene cytologie Algemene Cytologie SFG IJsselland RPZ Haven Vlietland aantal I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV kwartaal f. Cervixcytologie Cervix Cytologie SFG IJsselland RPZ Haven Vlietland aantal I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV kwartaal g. Obducties Obducties SFG ijsselland RPZ Haven Vlietland 20 aantal I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV kwartaal jaarverslag

11 IV. BELEIDSCYCLUS Evaluatie doelstellingen Inleiding Een aantal jaren geleden is gekozen om het jaarplan het ene jaar uitgebreid te reviseren en te updaten en het andere jaar te reviewen en bij te stellen is een jaar waarin het jaarplan wordt bijgesteld. In dit jaarplan wordt stilgestaan bij de doelstellingen die in 2007 zijn geformuleerd. Vervolgens worden de actiepunten van 2007 geëvalueerd en waar nodig aangegeven welke punten voor 2008 nog open staan. Hierna worden de actiepunten voor 2008 genoemd. 2 Evaluatie doelstellingen 2007 Hieronder volgt een beknopte evaluatie van de doelstellingen van 2007 a. Strategie en beleid Actie Realisatie Toelichting Afronden RI&E en CCKL-huiswerk (ALG ) (D6) gerealiseerd PvA RI&E opgemaakt Bedrijfsstructuur Pathan moderniseren (D2, D4) gedeeltelijk gerealiseerd Blauwdruk staat, uitvoering in 2008 Samenwerkingsverbanden onderzoeken (D2) gerealiseerd Potentiële samenwerkingsverbanden zijn bekend Eerstelijnsmarkt analyseren (D4) gerealiseerd Vergroten middenkader histologie (HIS ) (D7) gerealiseerd b. Financiën Jaarrekening aanpassen aan eisen regelgeving (D3) Kostprijzen ontwikkelen (D3) Facturatiemodule LMS (D1, D3) gerealiseerd gerealiseerd gerealiseerd c. Processen Doorlichten bedrijfsproces (D1) gerealiseerd Uitvoering in 2008 G2-Speech evaluatie (D1) gerealiseerd Verlenging contract G2 d. Middelen Aanschaffen immunostainer (SPE ) (D1, D5) (investeringsbegroting) Evaluatie nieuwe technieken (D5) gerealiseerd niet gerealiseerd jaarverslag

12 e. Staf en medewerkers Actie Realisatie Toelichting Uitbreiding stafbezetting (D6, D7) gerealiseerd Procedure intervisie pathologen (D7) niet gerealiseerd Evaluatiegesprekken nieuwe medewerkers (D7) gerealiseerd Opleidingsklimaat stimuleren (D6) Uitbreiden ervaringskennis medewerkers d.m.v. interne opleiding door pathologen (ALG ) (D6, D7) gerealiseerd gerealiseerd f. Klanten en leveranciers Contact met buitenziekenhuizen (ALG ) (D1) gerealiseerd 3 Doelstellingen 2008 De doelstellingen voor 2008 worden hier weergegeven in het SMART * formaat. * SMART = Specifiek Meetbaar Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden. a. Strategie en beleid Activiteit/project Bedrijfsstructuur Pathan moderniseren Toelichting: kosten en baten Kosten: adviestarief notaris Baten: toekomstbestendige structuur Gewenst resultaat Inrichting Pathan-organisatie aan regel en wetgeving aangepast, nieuwe bedrijfsactiviteiten onderbrengen Bereik Pathan Gewenste termijn 2008 Prioriteit 1 Projectverantwoordelijke Directie Bereikt resultaat Activiteit/project Samenwerkingsverbanden aangaan Toelichting: kosten en baten Kosten: tijd Baten: schaalgrootte voordelen en marktpositie Gewenst resultaat Eén of meer samenwerkingspartners vinden Bereik Pathan Gewenste termijn 2008 Prioriteit 1 Projectverantwoordelijke Directie Bereikt resultaat jaarverslag

13 Activiteit/project Projecten in de aanloop naar CCKL-visitatie in aanschaf van een document- en chemicaliënbeheersysteem - nieuwe opzet procedure signaleringen laboratorium - plan van aanpak verbeterpunten van interne audits strakker organiseren - opstarten voorlichtingsbijeenkomsten voor de medewerkers vanaf september 2008 Toelichting: kosten en baten Kosten: tijd en geld Baten: kwaliteitssysteem op orde Gewenst resultaat Goede voorbereiding visitatie in 2009 Bereik Pathan Gewenste termijn 2008/2009 Prioriteit 1 Projectverantwoordelijke Kwaliteitsfunctionaris Bereikt resultaat In stand houden kwaliteitssysteem Activiteit/project Toelichting: kosten en baten Gewenst resultaat Bereik Gewenste termijn 2008 Prioriteit 2 Projectverantwoordelijke Bereikt resultaat Eerstelijnsmarkt uitbouwen/werven Kosten: tijd intern Baten: nieuwe omzet genereren Omgeving Rotterdam in kaart brengen voor mogelijke eerstelijns relaties Directie/HEAD b. Financiën Activiteit/project Finance en Control In 2007 vastgestelde kostprijzen monitoren aan de hand van schaduwregistratie Toelichting: kosten en baten Investering in tijd door HEAD/control en ICT Gewenst resultaat Zekerheid verkrijgen omtrent vastgestelde kostprijzen Bereik Directie Gewenste termijn 1 e helft 2008 Prioriteit 1 Project verantwoordelijke HEAD/Control Uiteindelijk resultaat Herziening historische kostprijzen Activiteit/project Finance en Control Honorariumcomponent en kapitaalslastencomponent vaststellen per product en opnemen in integrale kostprijzen Toelichting: kosten en baten Investering in tijd HEAD/control Gewenst resultaat Budget niet-productiekosten opnemen in kostprijzen Bereik Directie/medische staf Gewenste termijn 1 e helft 2008 Prioriteit 1 Project verantwoordelijke HEAD/control Uiteindelijk resultaat All-in integrale kostprijzen vaststellen jaarverslag

14 Activiteit/project Finance en Control Managementinfo. Productie en financiën rapporteren m.b.v. crystal reports Toelichting: kosten en baten Investering in tijd door HEAD/control en ICT Gewenst resultaat Frequentie en juistheid rapportages verhogen Bereik Directie/MT/afdelingshoofden Gewenste termijn 1 e helft 2008 Prioriteit 1 Project verantwoordelijke HEAD/control Uiteindelijk resultaat Dynamische rapportagetool implementeren Activiteit/project Ontwikkeling marketing activiteiten Toelichting kosten en baten Investering in tijd betrokkenen Gewenst resultaat Doelstellingen eerstelijns project realiseren Bereik Pathan Gewenste termijn 2008 Prioriteit 1 Project verantwoordelijke HEAD/directie Uiteindelijk resultaat Marktaandeel eerstelijn vergroten Activiteit/project Finance en Control Planning en controlecyclus inrichten op basis van in 2007 verkregen kostprijsinformatie. Informatie verdiepen op kostenplaatsen niveau Toelichting: kosten en baten Investering in tijd HEAD/control Gewenst resultaat Verdieping informatievertrekking en control Bereik Directie/MT/afdelingshoofden Gewenste termijn 2008 Prioriteit 2 Project verantwoordelijke HEAD/control Uiteindelijk resultaat Eindfase kostenbeheersing bereikt c. Processen Activiteit/project Uitvoering project: doorlichten van het werkproces Toelichting: kosten en baten Doorlichten werkproces ter verbetering van materiaalstroom en samenwerking tussen de verschillende afdelingen om zo efficiënter te kunnen werken 4 werkstromen: - centrale ontvangst - automatisering - processen histologie en speciale technieken - processen cytologie Gewenst resultaat Efficiëntieslag Bereik Pathan Gewenste termijn 2008 Prioriteit 1 Project verantwoordelijke MT Uiteindelijk resultaat jaarverslag

15 Activiteit/project G2-speech interactief dicteren Toelichting: kosten en baten Kosten: projectkosten Baten: systeemkosten besparen Gewenst resultaat Besluit wijze van voortgang G2-Speech Bereik Pathan-breed Gewenste termijn 2008 Prioriteit 1 Project verantwoordelijke Directie Bereikt resultaat Activiteit/project Document systemen Toelichting: kosten en baten Kosten: licentiekosten Gewenst resultaat Selectiesystemen voor document- en stoffenbeheer Bereik Pathan-breed Gewenste termijn 2008 Prioriteit 1 Project verantwoordelijke PS Uiteindelijk resultaat d. Middelen Activiteit/project Evaluatie nieuwe technieken Toelichting: kosten en baten Kosten: projectkosten Baten: kwaliteitsverbetering Gewenst resultaat Besluit welke nieuwe technieken, dan wel in samenwerking, geïmplementeerd kunnen worden Bereik Pathan-breed Gewenste termijn 2008 Prioriteit 2 Project verantwoordelijke Staf/hoofd laboratorium Bereikt resultaat e. Staf en medewerkers Activiteit/project Arbeidsomstandigheden - aandacht arbeidsomstandigheden algemeen en in het bijzonder bij de procesdoorlichting - uitvoeren PAGO en X-foto - afwerken PvA risico-inventarisatie Toelichting: kosten en baten Gewenst resultaat Veiliger, gezonder en prettiger werken Bereik Pathan Gewenste termijn 2008 Prioriteit 2 Project verantwoordelijke Arbo-coördinator Uiteindelijk resultaat Veiliger, gezonder en prettiger werken Activiteit/project Procedure intervisie pathologen Toelichting: kosten en baten Gewenst resultaat Intercollegiale toetsing als deel van jaargesprek Bereik Staf Gewenste termijn Najaar 2008 Prioriteit 1 Projectverantwoordelijke HV, RW, JR jaarverslag

16 Activiteit/project Personeelsinformatiesysteem inrichten Toelichting: kosten en baten Investering in tijd betrokkenen Investering in software conform investeringsbegroting 2008 Gewenst resultaat Drie gescheiden data-registraties integreren in één personeelsinformatiesysteem Bereik HEAD Gewenste termijn 1 e helft 2008 Prioriteit 1 Project verantwoordelijke HEAD Uiteindelijk resultaat Geïntegreerd personeelsinformatiesysteem f. Klanten en leveranciers Activiteit/project Ondersteuning leveren bij uitbouw klantenkring Toelichting: kosten en baten Kosten: tijd, inzendmaterialen Baten: tevreden klanten; verhoogde productie Gewenst resultaat Elke nieuwe klant tot tevredenheid voorzien van materialen en het aanbieden van een goedlopend logistiek proces Bereik Intern: medische staf + laboratoria Extern: inzenders Gewenste termijn Doorlopend Prioriteit 1 Project verantwoordelijke HEAD, Coördinator inkoop/logistiek Uiteindelijk resultaat Activiteit/project Contact met buitenziekenhuizen Toelichting: kosten en baten Kosten: tijd Baten: betere relatie met klanten Gewenst resultaat Goede relatie met klanten en medewerkers ontvangst op buitenlocaties Bereik Algemeen Gewenste termijn Doorlopend Prioriteit 2 Projectverantwoordelijke Coördinator logistiek Bereikt resultaat jaarverslag

17 V. KLINISCHE KWALITEITSASPECTEN a. Doorlooptijden Doorlooptijden histologie in werkdagen Doorlooptijden histologie per jaar periode Cumulatief percentage Dagen Doorlooptijden beenmerg in werkdagen Doorlooptijd beenmerg per jaar periode Cumulatief percentage Dagen jaarverslag

18 Doorlooptijden algemene cytologie in werkdagen Doorlooptijden cytologie per jaar periode Cumulatief percentage Dagen Doorlooptijden cervixcytologie in werkdagen Doorlooptijd cervix per jaar periode Cumulatief percentage Dagen jaarverslag

19 Doorlooptijden obducties in weken Doorlooptijd obducties per jaar. periode percentage cumulatief _10 10_20 20_30 30_40 40_50 50_60 60_70 70_80 80_90 90_100 Doorlooptijd in dagen 100_ _ _ _ jaarverslag

20 b. Vriescoupe-onderzoek Van de in totaal 247 uitgevoerde vriescoupes werden er 229 bij definitieve diagnose d.m.v. paraffinecoupes bevestigd (conform). In 10 gevallen kon geen snelle diagnose gegeven worden en moesten de paraffinecoupes worden afgewacht; in nog eens 8 gevallen bleek bij paraffinecoupe de aanvankelijke diagnose onjuist. Vriescoupe onderzoek in relatie tot de definitieve diagnose Vriescoupes Conform (C) Niet conform (NC) Uitgestelde diagnose (U) Totaal Verdeling naar orgaan(systeem) NC U C Totaal Pelviene lymfklierdissectie: prostaat/blaasoperatie Ovarium Long/pleura Lymfklieren: long/maag/oesofagusoperatie Bijschildklier Mamma 5 5 Lever 5 5 Oesofagus/maag Colon/rectum Pancreas Peritoneum/omentum 2 2 Overige In geen van de 8 gevallen waarbij sprake was van discrepantie tussen de vriescoupeuitslag en de definitieve uitslag op basis van paraffinecoupes heeft dit ernstige gevolgen voor de patiënt gehad. jaarverslag

21 c. Revisie van PA-verslagen De groep gewijzigde conclusie De onderstaande cijfers laten geen duidelijke trend zien. Tabel gewijzigde conclusie Uitkomst histologie histologie histologie histologie histologie Maligne wordt benigne Benigne wordt maligne Maligne blijft maligne (andere diagnose) Benigne blijft benigne (andere diagnose) Niet radicaal wordt wel radicaal Radicaal wordt niet radicaal Oestrogeen receptor na revisie wel positief Progesteron receptor na herbeoordeling negatief Slordigheden Links/rechts verwisseling Verkeerde uitslag op verkeerd nummer/patiënt Geen dysplasie wel dysplasie cervix en/of tractus digestivus Wel dysplasie geen dysplasie cervix en/of tractus digestivus Dysplasie oesofagus anders Verwisselingen Macroscopie: slordigheden jaarverslag

22 Gewijzigde conclusies bij de cytologische diagnoses: Het aantal gewijzigde cytologie-uitslagen is ook vrijwel constant gebleven. Tabel gewijzigde conclusie (cytologie) cytologie cytologie cytologie cytologie Uitkomst Maligne wordt benigne Benigne wordt maligne Maligne wordt onzeker benigne Maligne wordt onzeker maligne Benigne wordt verdacht maligne Benigne wordt onzeker benigne Onzeker maligne wordt onzeker benigne Maligne wordt maligne, andere diagnose Links/rechts verwisseling Onduidelijkheden/slordigheden Uitslag op verkeerde brief Totaal d. MeldingsCommissie Incidenten (MCI) De MCI (MeldingsCommissie Incidenten) behandelt alle meldingen en klachten centraal die direct te maken hebben met de patiëntenzorg. De commissie vergadert structureel elke maand, en indien noodzakelijk, op verzoek. In de commissie hebben de directie, hoofd laboratorium en de kwaliteitspatholoog zitting. In 2007 zijn er 14 meldingen binnengekomen bij de MCI. Over 12 meldingen is door de MCI conform het MCI-protocol overleg gevoerd met de aanvragend behandelaar, welke zijn afgehandeld. Twee procedures lopen nog. Waar de MCI het nodig vond is er contact opgenomen met de inzendend specialist. jaarverslag

23 e. Algemene cytologie cervixcytologie In onderstaande tabel zijn van de in totaal algemeen cytologische onderzoeken over het jaar 2007 aard materiaal afgezet tegen de einddiagnose. AARD ONVOLDOENDE BENIGNE ONZEKER ONZEKER MALIGNE TOTAAL MATERIAAL MATERIAAL BENIGNE MALIGNE Abdomen Ascitesvocht BAL Bronchus brush Bronchus spoelsel Gewrichtsvocht Hoofd/hals gebied Huid Lever Lies Liquor Long (punctie) Lymfklier Mamma Neus/oog Nier Oksel Ovarium Pancreas Pericardvocht Pleuravocht Schildklier Speekselklier Sputum Tepelvocht Urine Weke delen Overigen Onbekend Totaal De verslaglegging van zowel de macroscopie als de microscopie is ook in het jaar 2007 aan vaste regels gebonden. Hierbij wordt het verslag volgens vaste regels en met behulp van vaste teksten opgebouwd. Vrijwel alle algemene cytologie werd met behulp van een protocolmodule in het U-DPS ingevoerd. Hierbij is sprake van grote uniformiteit in verslaglegging bij dezelfde diagnoses. Tevens wordt deze module gebruikt als checklist voor met name de microscopie. Deze standaardisatie heeft ook het voordeel dat er sprake is van een vaststaande codering voor alle soorten diagnoses. Altijd afgesloten door een van de rubrieken: onvoldoende materiaal, geen maligniteit, onzeker benigne, onzeker maligne of maligne. Het aantal nummers waarin onvoldoende beoordeelbaar materiaal aanwezig is blijft stabiel. Mogelijk dat dunnelaag-cytologie dit nog iets kan verbeteren. Bij onzekere uitspraken wordt vaak een advies gegeven voor vervolgonderzoek. Ook afgelopen jaar is steeds follow-up onderzoek gedaan om eventuele fout-negatieve of fout-positieve diagnoses aan het licht te brengen. Daarnaast bleek dit een uitstekende manier om leerzame cases te bepreken tijdens de structureel gehouden cytologiebesprekingen waaraan zowel analisten als pathologen deelnemen. Follow-up algemene cytologie Net als in eerdere jaren werd ook afgelopen jaar de mammacytologie geëvalueerd door middel van follow-up onderzoek (van oktober 2006 tot en met september 2007) op grond van histologisch vervolgonderzoek. De aantallen fout-negatieve en fout-positieve punctaten zijn net als in voorgaande jaren laag. Hierbij moet worden opgemerkt dat punctaten die als onzeker benigne of onzeker maligne zijn gecodeerd vaak wel van een begeleidend advies zijn voorzien, bijvoorbeeld advies naaldbiopt. Daarnaast komt het voor dat meerdere keren gepuncteerd is in één mamma en bijvoorbeeld één punctaat positief is en een ander punctaat slechts een enkele atypische cel bevat. Formeel is dat dan een fout-negatief punctaat. Het zijn echter geen fouten in klinisch opzicht. Bij correctie hierop stijgt de sensitiviteit van 88,1% tot 89,2%, en de negatief voorspellende waarde van 79,2 % tot 80,8 %. De discrepanties tussen cytologisch en histologisch (mamma)onderzoek zijn uitgebreid herbeoordeeld tijdens cytologiebesprekingen door zowel analisten als pathologen. Niet alleen jaarverslag

24 om te reviseren, maar vooral om te komen tot betere diagnostiek of betere adviezen voor vervolgonderzoek. In onderstaande tabel een berekening van sensitiviteit, specificiteit, positief voorspellende waarde en negatief voorspellende waarde van mammacytologie. Cytologische diagnose Geen histologie Histologie benigne Histologie maligne Totaal Geen diagnose/ onvoldoende materiaal (25,3%) Benigne (49,6%) Onzeker benigne (6,4%) Onzeker maligne (5,2%) Maligne (13,5%) Totaal 566 (60,9%) 142 (15,3%) 221 (23,8%) 929 (100%) Sensitiviteit: TP* x 100% = x 100% = 88,1% TP+FN* Specificiteit: TN* x 100% = x 100% = 95,2% TN+FP* Positief voorspellende waarde: TP x 100% = x 100% = 97,5% TP+FP Negatief voorspellende waarde: TN x 100% = x 100% = 79.2% TN+FN * TP = terecht positief * FN = fout negatief * TN = terecht negatief * FP = fout positief Naast follow-up van mammacytologie werd ook van andere punctiecytologie follow-up onderzoek verricht. Resultaten werden steeds besproken tijdens cytologiebesprekingen met pathologen en analisten. Met name van schildkliercytologie is gekeken naar alle positieve cytologie (atypie/onzeker maligne en maligne). Van negatieve schildkliercytologie is vrijwel geen follow-up. Cytologische diagnose Geen histologie Histologie benigne Histologie maligne Totaal Atypie/ onzeker maligne 3 6* 10** 19 Maligne 2 1*** 4**** 7 * 4x adenoom, 1 x nodulaire hyperplasie, 1 x colloid nodus ** 5x folliculair carcinoom, 3 x Hurthlecelcarcinoom, 2 x papillair carcinoom *** Morbus Hashimoto **** Papillair carcinoom, folliculair carcinoom, medullair carcinoom en anaplastisch carcinoom. Tevens zijn van zowel pancreas als ovariumcytologie alle diagnostische materialen gecorreleerd aan bekende histologische follow-up. Hierna zijn zowel mogelijke discrepanties als interessante cases uitgebreid besproken. jaarverslag

25 Cervixcytologie Structureel worden de uitslagen, zowel van herhalings- als van voorgaand cervixonderzoek, vergeleken met de nieuwe onderzoeksbevindingen. Bij relevante discrepanties (verschil meer dan één stap in de CIN-klasse) worden voorgaande preparaten herbeoordeeld. Frequentietabel ontstekingen in cervixuitstrijken in Het relatief grote aantal virale infecties wordt met name bepaald door het Humaan Papillomavirus (HPV). Voor een overzicht van de onderzoeken naar oncogene HPV-typen verwijzen we naar het onderdeel HPV-typering verderop in dit hoofdstuk. Ontstekingstype Aantallen Percentage Viraal infect 370 3,8% Trichomonas vaginalis 42 0,4% Bacteriële infectie 637 6,5% Monilia-infectie 471 4,8% Geen ontsteking ,4% Actinomyces-infectie 126 1,3% Aspecifieke ontsteking ,4% Ongeschikt materiaal 51 0,5% Totaal ,0% Overzicht van het aantal cervixuitstrijken onderverdeeld per ziekenhuis en Pap-klasse over het jaar 2007 (legenda Pap-classificatie onder de tabel). Totaal Pap (aantallen) a 3b 4 5 EC-/B2J HA Haven IJsselland RPZ SFG Vlietland Totaal per Pap-klasse Pap (%) a 3b 4 5 HA 0,00% 92,86% 7,14% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 42,86% Haven 0,42% 90,15% 5,64% 2,86% 0,25% 0,25% 0,42% 11,78% IJsselland 0,08% 91,89% 3,83% 2,92% 0,64% 0,22% 0,42% 5,22% RPZ 0,67% 88,44% 5,32% 3,99% 1,33% 0,17% 0,08% 7,99% SFG 1,03% 88,48% 5,36% 3,64% 0,75% 0,28% 0,47% 14,97% Vlietland 0,76% 90,43% 4,76% 2,52% 0,76% 0,23% 0,53% 9,57% Totaal per Pap-klasse (%) 0,52% 90,27% 4,73% 3,13% 0,72% 0,23% 0,41% 9,28% jaarverslag

26 Pap-klasse Beschrijving(en) 0 Onvoldoende kwaliteit voor betrouwbare diagnose 1 Geen afwijkingen 2 Abnormale plaveiselcellen Atypische squameuze metaplasie Atypische reparatie 3a Geringe dysplasie (= CIN I) Lichte atypie cilindercellen (= GCIN I) Matige dysplasie (= CIN II) Matige atypie cilindercellen (= GCIN II) Endometrium postmenopauze met geringe of matige atypie 3b Sterke dysplasie (= CIN III) Sterke atypie cilindercellen (= GCIN III) 4 Carcinoma in situ (= CIN III) Adenocarcinoma in situ (= GCIN III) Verdacht voor endometriumcarcinoom 5 Invasief plaveiselcelcarcinoom Invasief adenocarcinoom Endometriumcarcinoom Metastase/doorgroei andere maligniteit Aangezien in ons laboratorium uitsluitend indicatie cervixcytologie wordt verricht ten behoeve van gynaecologen hebben we een relatief hoog aantal afwijkingen. Het percentage uitstrijken met Pap 2 bedraagt in ,7 % (zelfde als in voorgaande jaren) en het percentage Pap 3a en hoger 4,5% (stabiel over voorgaande jaren). Voor met name de groep vrouwen met een Pap 2 of Pap 3a is aanvullend HPV-onderzoek zinvol. Tussen de diverse ziekenhuizen zijn geen grote verschillen te zien als het gaat om gevonden afwijkingen. Het aantal uitstrijken met een Pap 2 of hoger varieert van 8 tot bijna 11%. Wel is net als in voorgaande jaren een vrij groot verschil te zien in het aantal uitstrijken zonder endocervixepitheelcellen, hoewel minder groot. Gemiddeld ligt het thans op ruim 9% met een spreiding tussen de 5% en 15%. jaarverslag

27 HPV-typering Met diverse maatschappen gynaecologie zijn afspraken gemaakt over het bepalen van de HPVstatus. Met uitzondering van het materiaal ontvangen uit het Havenziekenhuis en het Ruwaard van Putten Ziekenhuis werden in 2007 bij alle cervixonderzoeken met een Pap 2 en Pap 3a standaard een HPV-test uitgevoerd. De bepaling wordt uitgevoerd volgens het Hybrid Capture II-systeem van Digene op de rest van het SurePath -materiaal. De volgende oncogene HPV-types worden getest: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 68. Daarnaast zijn er specifiek aanvragen van gynaecologen voor deze test. Dit kunnen dus in principe morfologisch niet afwijkende uitstrijken zijn of juist pre-maligne afwijkingen. Uitslag HPV-test afgezet tegen de cytologische diagnose. HPV-test Cytologische afwijking n=745 Geen afwijkingen, Pap 1 (P1) Geringe afwijkingen, Pap 2 (P2-3) Lichte dysplasie, Pap 3a (P4) Matige dysplasie, Pap 3a (P5) Sterke dysplasie, CIS, Plaveiselcelcarcinoom Pap 3b/4/5, (P6/7/9) Positief Negatief Percentage positiviteit per diagnosegroep ,3%* ,3% ,3% ,9% 4-100,0% * Totaal ,2% * Bij de categorieën Pap 1 en Pap 3b en hoger gaat het om een beperkt aantal gerichte aanvragen door clinici; de cijfers zijn dan ook niet maatgevend voor deze categorieën. Beoordeelbaarheid cervixcytologie Het percentage verminderd beoordeelbare uitstrijken (B2) is thans 9,9%. Het belangrijkste deel van de B2-codes werd veroorzaakt door de B2j (geen endocervicaal epitheel, EC-) uitstrijken. Slechts 0,6% van de uitstrijken van de B2-codes lieten andere oorzaken zien. Het percentage onbeoordeelbare uitstrijken (B3/Pap 0) bedraagt thans 0,5%. Het betrof hier zowel te celarm materiaal als uitstrijken zonder endocervix en met een abnormale portio of een portio die niet gezien werd. De lage percentages B3/Pap 0 en B2 (excl. B2j/EC-) zijn grotendeels te danken aan de verwerking volgens de dunnelaagmethode van SurePath. De verschillen per instelling in het aantal uitstrijken zonder endocervix is nog steeds opvallend. jaarverslag

28 Oorzaken verminderde beoordeelbaarheid (B2) en onbeoordeelbare cervixuitstrijkpreparaten (B3) per ziekenhuis over het jaar 2007 Oorzaak B2 B2 totaal B2 % a b c d e f g h j Totaal SFG , IJsselland 200 5, RPZ 104 8, Haven , Vlietland , Overigen/ consult 7 50, Totaal 977 9, Oorzaak B3 B3 totaal B3 % a b c d e f g h j Totaal SFG 22 1, IJsselland 3 0, RPZ 8 0, Haven 5 0, Vlietland 13 0, Overigen/ consult - - Totaal 51 0, Legenda B rubriek: B1 - goed beoordeelbaar B2 - voldoende beoordeelbaar, maar beperkt door: probleem typering B3 - niet beoordeelbaar door: probleem typering Probleem typering: a - veel bloed b - veel leucocyten c - (te) weinig epitheelcellen d - slechte fixatie e - mechanische beschadiging f - cytolyse g - (te) dikke uitstrijk h - (te) weinig plaveiselepitheelcellen bij veel endocervicale cilindercellen j - ontbreken van endocervicale cilindercellen Herhalingsconsequenties: B1 - geen B2 - vanaf 1 januari 2002 is het herhalingsadvies bij niet afwijkende uitstrijken zonder endocervicale cellen komen te vervallen. Voor de andere B2-categorieën was er al geen herhalingsadvies. B3 - alle probleemtyperingen: advies herhalen op korte termijn (Pap 0) Follow-up cervixcytologie Bij de diverse Pap-klassen worden herhalingsadviezen gegeven. Bij een Pap 3a, matige dysplasie of hoger, wordt histologisch onderzoek geadviseerd. Bij een Pap 2 of Pap 3a, lichte jaarverslag

29 dysplasie, wordt geadviseerd om na een half jaar de uitstrijk te herhalen. Dit laatste is dan ook de reden dat de follow-up van de uitstrijken van 2006 pas in dit jaarverslag kunnen worden gepresenteerd. In onderstaande tabellen worden de histologische data van de follow-up getoond. Indien geen histologisch onderzoek werd verricht, wordt volstaan met de cytologische follow-up. Discrepanties en bijzondere bevindingen zijn door pathologen en analisten tijdens cytologiebesprekingen opnieuw bekeken in relatie tot de histologie. Op pagina 28 wordt de voorspellende waarde gegeven van de cervix cytologie. Hierbij wordt alleen gekeken naar die uitstrijken die bekende histologische follow-up hebben. De kans dat een onderzoek met een squameuze afwijking van Pap-klasse van 3A of hoger ook werkelijk histologisch een CIN I of hoger wordt gevonden bedraagt 94% (273 per 291). Voor de endocervicale afwijkingen is deze kans 82% (14 per 17). Voor de overige afwijkingen (endometriumafwijkingen, metastasen en andere tumoren) bedraagt deze kans 72% (31 per 43). Squameuze afwijkingen Follow-up CYTOLOGIE tot begin 2008 HISTOLOGIE tot begin 2008 Cytologische Totaal Geen Pap1 Pap 2 Pap 3A Pap 3A Pap 3B CIN 0 CIN I CIN II CIN III Carci- Geen diagnose over 2006 FU Licht Matig /4 /CIS noom diag Lichte dysplasie (P 4) *a *b *c *d Matige dysplasie (P 5) *e *f *g *h Sterke dysplasie (P 6) Carcinoma in situ (P 7) Plaveiselcelcarcinoom (P 9) Totaal *a waarvan 2x VAIN I *b waarvan 1x tevens GCIN I *c waarvan 2x VIN III *d waarvan 2x ovariumcarcinoom *e waarvan 1x VAIN I *f waarvan 2x GCIN *g waarvan 3x VIN III, 1x tevens GCIN III *h waarvan 1x ovariumcarcinoom *i waarvan 1x adenosquameus carcinoom *i jaarverslag

30 In onderstaande figuur zijn de cervixcytologische diagnosen van de squameuze afwijkingen uit 2006 volgens het KOPAC-systeem (X-as) afgezet tegen de histologische of cytologische followup in absolute aantallen (Y-as) Carcinoom 120 CIN III/Pap 3b-4 Follow-up CIN II/Pap 3a MD CIN I/Pap 3a LD 40 CIN O/Pap Geen FU 0 P4 P5 P6 P7 P9 Cervixcytologische diagnose P4 = Lichte dysplasie P5 = Matige dysplasie P6 = Sterke dysplasie P7 = Carcinoma in situ P9 = Invasief carcinoom Endocervicale cilinder afwijkingen Follow-up Follow-up tot begin 2008 Cytologische Totaal Geen Alleen CIN 0 CIN I CIN II CIN III GCIN I GCIN II GCIN III Carcidiagnose over 2006 FU cyt f-up + + noom Licht atypisch cylinderepitheel *a (C 4) Matig atypisch cylinderepitheel PAP 1 Endom. (C 5) carc. Sterk atypisch cylinderepitheel *b (C 6) Adenocarcinoma in situ (C 7) Adenocarcinoom (C 9) *c Totaal *a waarvan 1x tevens CIN III *b waarvan 1x tevens CIN I *c waarvan 1x Mixed Mullerian CIS ACIS EC carc. EC carc. jaarverslag

31 Andere afwijkingen (endometriumafwijkingen/metastasen) Follow-up Follow-up tot begin 2008 Cytologische Totaal Geen Aleen Geen Geen Maligne Maligne Anders diagnose over 2006 FU cyt. FU diagnose maligniteit endometrium overige carcinoom Postmenopauzaal endometrium (code 23) Licht / matig atypisch endometrium Pap 1 (A 4-5) Verdacht voor endometriumcarcinoom Pap 1 (A 6) Endometriumcarcinoom *a (A 7) Metastase / andere maligniteit Pap 5 *b (A 8-9) Totaal *a 1x adenosquameus carcinoom 1x sereus carcinoom (Silverberg graad III) *b 4x ovariumcarcinoom 1x melanoom 2x adenocarcinoommetastase, origine onbekend Voorspellende waarde cervixcytologie gekoppeld aan bekende histologische follow-up Plaveiselepitheel Cytologie P 4 Lichte dysplasie Cytologie P 5 Matige dysplasie Cytologie P 6 Ernstige dysplasie Cytologie P 7 Carcinoma in situ Cytologie P 9 Plaveiselcelcarcinoom Histologische FU CIN I en > 89/96 93% 109/119 92% 57/58 98% 5/5 100% 13/13 100% Cilinderepitheel Cytologie C 4 Licht atyp. cil. Cytologie C 5 Matig atyp. cil. Cytologie C 6 Ernstig atyp. cil. Cytologie C 7 Adenocarcinoma in situ Cytologie C 9 Adenocarcinoom Histologische FU (G)CIN en > 1/4 25% 3/6 50% 3/3 100% 4/4 100% 3/3 100% Endometrium/metastasen Cytologie E 023 Postmenopauzaal endometrium Cytologie A 4-5 Licht/matig atypisch endometrium Cytologie A 6 Verdacht voor endometriumca. Cytologie A 7 Endometriumca. Cytologie A 8-9 Metastase of andere tumor Histologische FU maligniteiten 1/6 17% 5/12 42% 7/7 100% 10/10 100% 8/8 100% jaarverslag

32 f. Klinisch pathologische besprekingen Planning besprekingen naar locatie. Sint Franciscus Gasthuis chirurgie/necro dermatologie gynaecologie haematologie interne algemeen intervisie gynaecologie MDO oncologie urologie IJsselland Ziekenhuis chirurgie/necrologie dermatologie gynaecologie haematologie interne biopten longziekten MDO urologie Ruwaard van Putten Ziekenhuis haematologie MDO oncologie Havenziekenhuis necrologie/pa MDO oncologie 1x per maand 1x per 2 weken 1x per 2 maanden 1x per maand 1x per 2 weken 1x per 2 maanden 1x per week 1x per week 1x per maand 1x per 2 maanden 1x per maand 1x per 2 maanden 1x per maand 1x per 2 weken 1x per maand 1x per week 1x per maand 1x per maand 1x per week 2x per maand 1x per maand 1x per week 1x per maand Vlietland Ziekenhuis (locaties Schiedam en Vlaardingen) OWG 2x per maand per locatie dermatologie 1x per 2 maanden } haematologie 1x per maand } gezamenlijk necrologie 1x per maand } Leverpathologie In 2007 werden op het laboratorium 291 leverbiopten ontvangen, een toename van 28% t.o.v In 147 gevallen betrof het primaire leverpathologie, en in 99 gevallen was er een metastase aangetoond. Bij 9 biopten was er sprake van een primair HCC, en in 36 biopten waren er geen afwijkingen, of was het materiaal niet representatief of onvoldoende om een diagnose af te geven. Tweeënveertig biopten werden aangeboden aan het Regionaal Leverpanel Rotterdam en omstreken. Redenen om iets aan te bieden waren vooral van illustratieve aard, of als discussie omtrent graderen en stageren van de mate van ontsteking of fibrose. Diagnostische problemen werden ook tussentijds buiten het panel om aan de consulent leverpathologie van het JNI aangeboden en vervolgens op de panelbijeenkomst getoond. Door deze werkwijze kon vertraging in de afwerking en het wijzigen van de conclusie vermeden worden. Naast Pathan participeren ook het Laboratorium voor Pathologie te Dordrecht en jaarverslag

33 Omstreken, het Josephine Nefkens Instituut te Rotterdam en het Medisch Centrum Rijnmond- Zuid, locatie Clara. in het panel. In 2007 zijn er 10 panelbijeenkomsten geweest en werden er circa 110 preparaten bediscussieerd. Lymfomenpanel In 2007 werden 142 diagnoses betreffende hematologische ziekten of reactieve hematologische processen voorgelegd aan het Lymfomenpanel Rotterdam. Dit getal komt overeen met In vijf gevallen werd er een andere diagnose gesteld. De 5 discrepante gevallen zijn de volgende: 1. Morbus Kahler i.p.v. diffuuss grootcellig B-cel lymfoom. 2. Perifeer T-cel lymfoom (NOS) i.p.v. anaplastisch T-cel lymfoom. 3. Morbus Hodgkin i.p.v. reactieve lymfklier. Ten aanzien van de laatste diagnose moet de opmerking gemaakt worden dat het slecht gefixeerd materiaal was en dat het Lymfomenpanel in eerste instantie ook de klier als reactief heeft beoordeeld met een restrictie wat beoordeelbaarheid betreft. Bij revisie i.v.m. nieuw ingezonden patiëntenmateriaal werd de diagnose gewijzigd. diagnose aantal percentage concordant % discordant 3 2% totaal % jaarverslag

34 VI. LIDMAATSCHAPPEN Stafleden Alle pathologen zijn lid van het IKR-netwerk pathologen. mw. N.N.T. Goemaere Staflid Ruwaard van Putten Ziekenhuis Bestuurslid Werkgroep Kinderpathologie der Lage Landen (WKPLL) Lid Renal Pathology Society (RPS) Lid Pediatric Pathology Society (PPS) Lid IKR-netwerk pathologen Lid NVVP mw. M. Hage Staflid Vlietland Ziekenhuis Lid British Division of International Academy of Pathology (BDIAP) Lid NVGE Lid IKR-netwerk pathologen Lid NVVP mw. K.E. Hamoen Staflid Ruwaard van Putten Ziekenhuis Lid IKR-netwerk pathologen Lid IKR Werkgroep Gynaecopathologie Lid NVVP dr. R.F. Hoedemaeker Staflid IJsselland Ziekenhuis Lid Oncologiecommissie IJsselland Ziekenhuis Lid IKR-werkgroep Urologische Tumoren Lid Wetenschappelijke Raad PALGA Lid IKR-netwerk pathologen Lid NVVP dr. V. Noordhoek Hegt Staflid Sint Franciscus Gasthuis Staflid Vlietland Ziekenhuis, locaties Schiedam en Vlaardingen Lid European Association of Haematopathology Lid IKR-netwerk pathologen Lid NVVP J.B. Rahder Staflid IJsselland Ziekenhuis Stafcoördinator Pathan Lid British Division of International Academy of Pathology Lid European Association of Haematopathology Lid IKR kerngroep mammatumoren Lid IKR-netwerk pathologen Lid NVVP Lid KNMG en LAD jaarverslag

35 dr. J.A. Ruizeveld de Winter Staflid Sint Franciscus Gasthuis Lid opleidingscommissie Sint Franciscus Gasthuis Opleider B-opleiding pathologie Lid British Division of the International Academy of Pathology Lid European Association for Haematopathology Lid IKR-netwerk pathologen Lid NVVP Lid KNMG en LAD mw. J. Sanders Staflid Vlietland Ziekenhuis Lid IKR Werkgroep Gynaecopathologie Lid OR Lid IKR-netwerk pathologen Lid NVVP dr. J.L. Simons Staflid Havenziekenhuis Lid United States and Canadian Academy of Pathology (USCAP) en International Academy of Pathology Lid Weke delen panel en DDHK-IKR Vervangend B-opleider pathologie Lid IKR-netwerk pathologen Lid NVVP Lid LAD dr. R. Torenbeek Staflid IJsselland Ziekenhuis Lid studiegroep leverziekten Rotterdam en omstreken Lid landelijke werkgroep leverpathologie (WELP) Lid Orde medisch Specialisten Lid IKR-netwerk pathologen Lid NVVP Lid NVGE Lid NVH Lid Nederlandse Vereniging voor Duikgeneeskunde mw. H. van der Valk Staflid Sint Franciscus Gasthuis Lid OWG commissie Sint Franciscus Gasthuis Lid kascommissie Sint Franciscus Gasthuis Lid Nederlandse Vereniging voor Gastro-enterologie Voorzitter SSRP (Stg Samenwerkende Rotterdamse Pathologen) Lid Regionaal Lymfomenpanel, regio Zuidwest Nederland Lid Slokdarmpanel, EMC, Rotterdam Lid IKR-netwerk pathologen Lid NVVP dr. L.C. Verhoog Staflid Vlietland Ziekenhuis Lid Orde van Medisch Specialisten Lid IKR kerngroep mammatumoren Lid IKR-netwerk pathologen Lid NVVP Lid KNMG jaarverslag

36 Analisten histologie Lid VAP De dames M.M.J. Braaf, S.D. Djanam, L.M. van Keken, S.M. Kleinmoedig, S.N.M. Lindeman, E.R. Ruijssenaars, M.N. Sahtoe, A. Simons, M.A.M.J. Tuitel, A.W. van der Velden, G.W. van Wieringen en de heren N.J.M. Boeren, A.L.G. Zwiers Analisten speciale technieken Lid VAP en Lid Werkgroep ImmunoHistoChemie (WIHC) De dames N.M.M.T. Bartalits, M. Kerp en R.M. Smout Analisten Cytologie Lid VAP Alle analisten Overig L.A. Goedegebure Lid Pablo mw. M.A. Nijssen Lid Werkgroep Dienstverlening Stichting PALGA P. Smolders Bestuurslid WIHC (contactpersoon van de WIHC bij de SKKP) Lid VAP Lid Werkgroep ImmunoHistoChemie (WIHC) A.A.J. Verdaasdonk Lid NEVI Lid Inkoopoverleg Pablo Lid VAP mr. drs. J. Woerdman Lid NVZD Vice voorzitter Pablo Lid NVVP jaarverslag

37 VII. NASCHOLING Stafleden mw. N.N.T. Goemaere Cursus Mammapathologie, Amsterdam 23 t/m 24 mei IPPA course, Salzburg/Oostenrijk, 15 t/m 21 september Vergadering WKPLL, Utrecht, 5 maal Coupeavonden regio Rotterdam, 4 maal Refereeravonden regio Rotterdam, 1 maal mw. M. Hage Coupeavonden regio Rotterdam, 2 maal dr. R.F. Hoedemaeker DCCG-dag, 12 januari Praktische Nefropathologie, 6 t/m 7 september Coupeavonden regio Rotterdam, 2 maal Refereeravonden regio Rotterdam, 2 maal dr. V. Noordhoek Hegt Pathologie van het ovarium (Rosai-cyclus), Rotterdam, 15 maart Pathologendagen NVVP, Ede, 1 dag Thyroid Pathology for the Practising Pathologist, Parijs/Frankrijk, 7 t/m 8 juni Longpathologie (Rosai-cyclus), Rotterdam, 13 juli 21 st European Congress of Pathology, Istanbul/Turkije, 8 t/m 13 september XXVIII Symposium of the International Society of Dermatopathology, Parijs/Frankrijk, 14 t/m 17 november Coupeavonden regio Rotterdam, 5 maal Refereeravonden regio Rotterdam, 1 maal Coupeavonden Tilburg e.o., 2 maal J.B. Rahder Pathologendagen NVVP, Ede, 1 dag IKR kerngroep mammatumoren, Dordrecht, 13 februari en 19 juni Workshop Gastro-intestinale pathologie, Maastricht, 4 t/m 5 oktober Diagnosis of Melanocytic Lesions, Parijs/Frankrijk, 31 november Coupeavonden regio Rotterdam, 1 maal dr. J.A. Ruizeveld de Winter Diagnostiek van Cutane Lymfomen Boerhaave, Leiden, 12 t/m 13 april Werkgroep Urologische tumoren IKR, Rotterdam 14 mei Workshop Esophago gastro duodenal Pathology, Utrecht, 8 juni Workshop Gastro-intestinale pathologie, Maastricht, 4 t/m 5 oktober Symposium on Urological Pathology, Londen/Engeland, 23 t/m 24 november Erasmustraining Teach the Teacher, Rotterdam 26 november en 10 december Coupeavonden regio Rotterdam, 4 maal mw. J. Sanders Pathologendagen NVVP te Ede, 2 dagen Workshop Gastro-intestinale pathologie, Maastricht, 4 t/m 5 oktober Cursus Mammapathologie, Amsterdam 9 t/m 10 oktober dr. J.L. Simons Pathologendagen NVVP te Ede, 1 dag 21 st European Congress of Pathology, Istanbul/Turkije, 8 t/m 13 september Erasmustraining Teach the Teacher, Rotterdam 26 november en 10 december IKA weke delen panel, 3 maal IKR weke delen panel, 4 maal jaarverslag

38 dr. R.Torenbeek Workshop Gastro-intestinale pathologie, Maastricht, 4 t/m 5 oktober Workshop Leverpathologie (WELP), Utrecht, 27 oktober Tramedico Diner Pensant, Rotterdam, 10 december Regionaal Leverpanel, Rotterdam, 9 maal Coupeavonden regio Rotterdam, 3 maal mw. H. van der Valk DCCG-dag, 12 januari Diagnostiek van Cutane Lymfomen Boerhaave, Leiden, 12 t/m 13 april XXVIII Symposium of the International Society of Dermatopathology, Parijs/Frankrijk, 14 t/m 17 november dr. L.C. Verhoog Pathologendagen NVVP te Ede, 1 dag National Breast Pathology Update Course, Nottingham/Engeland, 17 t/m18 april Improving Immunohistochemistry, Londen/Engeland, 20 april Thyroid Pathology for the Practising Pathologist, Parijs/Frankrijk, 7 t/m 8 juni Thema-avond IKW: Naar een nieuwe classificatie van het mammacarcinoom, 18 juni Coupeavonden regio Rotterdam, 4 maal Refereeravonden regio Rotterdam, 2 maal Analisten histologie Landelijke VAP-dag De dames S.D. Djanam, M.N. Sahtoe, A.W. van der Velden en de heren N.J.M. Boeren, A.L.G. Zwiers WAH-dag De dames S.D. Djanam, L.M. van Keken, E.R. Ruijssenaars, A.W. van der Velden mw. S.D. Djanam Cursus Stagebegeleiding, NVML mw. L.M. van Keken en mw. D.A. Schenker Cursus Diagnostische toepassingen van histochemische kleuringen in de pathologie, Hogeschool Leiden mw. G.W. van Wieringen 2-daags symposium Gynaecopathologie, WIHC mw, A. van der Velden Cursus Kleurtheorie voor in de dagelijkse praktijk, Hogeschool Leiden A.L.G. Zwiers 2-daags symposium Gynaecopathologie, WIHC Cursus Time Management en Stresspreventie, IMK, april Analisten speciale technieken Landelijke VAP-dag De dames N.M.M.T. Bartalits, R.M. Smout, mw. M.J. Kerp, M.N. Sahtoe, E.C. van der Sanden en de heer R. Thakoerdath. WIHC-dag longpathologie De dames R.M. Smout, M.N Sahtoe, E.C. van der Sanden jaarverslag

39 Cursus imunohistochemie voor beginners mw. M.N. Sahtoe en de heer R. Thakoerdath Cursus Chemicaliën mw. M.J. Kerp en de heer R. Thakoerdath mw. N.M.M.T. Bartalits Werkgroep Moleculaire diagnostiek in de pathologie, Utrecht, 2 februari Gebruikers bijeenkomst Menarini (Bond MaX), Eindhoven, 19 april WIHC-congres vrouwelijk genitaal stelsel, Den Dolder, 9 t/m 10 mei VAP Themacongres Hematologische maligniteiten, Utrecht, 18 september Cursus In situ Hybridisatie in praktijk, Leiden, 5 t/m 7 november WIHC-dag longpathologie, 17 november SKKP-dag, 13 december mw. M.J. Kerp VAP Themacongres Hematologische maligniteiten mw. E.C. van der Sanden WIHC-congres vrouwelijk genitaal stelsel Analisten cytologie VAP-congres, Utrecht, 24 maart De dames. C.H. van den Broek, N. Doddema, A. Mudde en de heren F. Pals, D.J.M. Suijkerbuijk F. Pals Cursus Time Management en Stresspreventie, IMK, april VAP Themacongres Hematologische maligniteiten, Utrecht, 18 september PALGA-dag, Bunnik 11 oktober Seminar HPV en baarmoederhalskanker, Rotterdam, 24 oktober Training Praktisch Leidinggeven aan uw team, 19 en 26 november SKKP-dag, 13 december mw. S. de Jong SKKP-dag, 13 december W.C.M. Suykerbuyk Conferentie Milieu & Veiligheid in Ziekenhuislaboratoria, Amersfoort, 23 januari VAP Themacongres Hematologische maligniteiten, Utrecht, 18 september Secretariaat mw. Y. Riedijk Training Beoordelings- en functioneringsgesprekken voeren, IMK, april Praktisch leidinggeven aan uw team, IMK, april Cursus Time Management en Stresspreventie, IMK, november jaarverslag