Tweede Kamer der Staten Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten Generaal 2 Vergaderjaar Arbeidsmarktbeleid onderwijs Nr. 3 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ONDERWIJS EN WETEN SCHAPPEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Zoetermeer, 2 december 1993 In de Uitgebreide Commissie Vergadering van 15 november jl. hebben wij overleg gevoerd over mijn beleidsreactie Vitaal Leraarschap. Met betrekking tot de hoofdlijnen heb ik een brede instemming geproefd. Het heeft vele voordelen als de leraar uit zijn gedroomde koninkrijk, zijn isolement komt, zowel voor de leraar zelf als voor de kwaliteit van het onderwijs. De scholen zullen meer dan nu de ruimte, die ik waar nodig verder zal vergroten, benutten om een eigen onderwijskundig beleid en personeelsbeleid te voeren. Door functie en taakdifferentiatie wordt het leraarsberoep meer afwisselend. Feedback op het functioneren van de leraar en een eigen nascholingsbeleid van de school, komen de kwaliteit van het onderwijs ten goede. Behalve het functioneren van de school als arbeidsorganisatie, blijft uiteraard ook de scholing van de docenten een bepalende factor voor de kwaliteit van het onderwijs. De scholing omvat zowel de initiële scholing als de nascholing. Scholing tijdens de beroepsuitoefening is nodig om bekwaamheden op peil te houden en te vergroten of aan te vullen bij voorbeeld ten behoeve van taak en functiedifferentiatie of ten behoeve van externe mobiliteit. De initiële scholing, die tot nu toe de meeste aandacht heeft gekregen in discussies over de kwaliteit van het onderwijs, blijft uiteraard ook van groot belang. De discussie over de bevoegdheden en bekwaamheden zullen wij begin 1994, aan de hand van de door mij aan u toegezegde notitie, voortzetten. Maar wij zijn het er, is mijn stellige indruk, in ieder geval over eens dat de lerarenopleiding de koninklijke weg zal blijven tot het leraarsberoep. Vandaar ook dat er in Vitaal Leraarschap zo uitgebreid op de lerarenopleidingen wordt ingegaan. Er worden vier wegen geschetst ter versterking van deze oplei dingen: a. de doorwerking van de bekwaamheidseisen in de opleidingen; b. de dualisering van de opleidingen; c. de versterking van de educatieve faculteiten; F ISSN Sdu Uitgeverij Ptantijnstraat 's-gravenhage 1993

2 d. de aanpak van specifieke kwesties bij de lerarenopleidingen voor het basisonderwijs en voor het eerstegraads gebied. Over deze onderwerpen heb ik op 25 november gesproken met de HBO-Raad en VSNU. Hierbij informeer ik u, zoals in de Uitgebreide Commissie Vergadering van 15 november 1993 toegezegd, over dit gesprek en over de conclusies die ik eruit trek. De HBO-Raad en VSNU hebben hun opvattingen ten aanzien van de bovengenoemde punten a, b en c, zoals in de conferentie van 5 oktober aangegeven (verslag in uw bezit), nader toegelicht. Op die toelichting ga ik hieronder kort in. Vervolgens sta ik wat uitgebreider stil bij punt d, de specifieke kwesties. a. Bekwaamheidseisen De HBO-Raad en VSNU onderschrijven het belang van de beroepspro fielen en bekwaamheidseisen voor de lerarenopleidingen. De lerarenopleidingen zullen, zodra de bekwaamheidseisen beschikbaar zijn, hun opleidingsprogramma en eindtermen erop afstemmen. Voor de, hopelijk korte periode, dat er nog geen bekwaam heidseisen zijn, proberen de instellingen in overleg met de afnemende scholen, de aansluiting tussen opleiding en beroep te bevorderen. De HBO-Raad en VSNU zijn het met mij eens, dat de lerarenoplei dingen geen taak hebben bij de inhoudelijke ontwikkeling van de beroepsprofielen en bekwaamheidseisen; het zijn de scholen, i.c. de besturenorganisaties en personeelsbonden, die bij de ontwikkeling aan zet zijn. De vaststelling vindt plaats op centraal niveau, na toetsing, waarbij gelet wordt op de inbreng van de ouders - de «echte» vertegen woordigers van het afnemend veld - en het vervolgonderwijs - in zekere zin ook «afnemend veld». De HBO-Raad heeft mij verzekerd zijn rol te beperken tot die van waarnemer bij de al lopende activiteiten van besturenbonden en perso neelsvakorganisaties ten behoeve van het beroepsprofiel van de leraar voor het primair onderwijs. b. Dualisering van de opleidingen De HBO-Raad vindt een duaal systeem in het laatste traject van de lerarenopleidingen een goede gedachte. De Raad vreest echter dat dit ten koste gaat van nu bestaande opleidingsonderdelen en heeft daarom bepleit de huidige opleidingsonderdelen uit te smeren over een vierde en vijfde jaar. Overigens vroeg de Raad ook aandacht voor scholing na de initiele opleiding. Sommige vaardigheden zouden dan tijdens de beroepsuitoefening, na het voltooien van de initiële opleiding, verworven moeten worden. Ik ga er nog steeds vanuit dat, evenals voor andere beroepen, een startkwalificatie binnen vier jaar te realiseren moet zijn. Duidelijk moet zijn dat de opleiding tot een startbekwaamheid leidt en daarmee de scholing niet is afgerond. De scholen beschikken over financiële middelen om via aanvullende scholing van het personeel de startbe kwaamheid verder uit te bouwen. Ik zie weliswaar thans geen ruimte om de financiële middelen van scholen te vergroten, maar wij zouden de komende jaren mijns inziens wel naar extra mogelijkheden moeten zoeken, zeker als de scholen hebben laten zien dat zij actief de mogelijk heden aangeduid in Vitaal Leraarschap hebben aangepakt. Ik kan mij goed voorstellen dat de beroepsgroep zelf het voortouw neemt bij de ontwikkeling van een beroepscode waarin aanvullende scholing één van de eisen kan zijn. Dit zou in het Register voor leraren geconcretiseerd kunnen worden.

3 Voor het overige verwijs ik u naar mijn brief dd. 2 december 1993 over dualisering. c. Educatieve faculteiten HBO-Raad en VSNU onderschrijven het belang van samenwerking binnen educatieve faculteiten. Juist binnen educatieve faculteiten waarin meerdere lerarenopleidingen samenwerken, zijn de huidige schotten tussen lerarenopleidingen voor de verschillende onderwijsvelden te doorbreken. Dit komt de mobiliteit van de leraar en de kwaliteit van de opleidingen ten goede. De HBO-Raad meldde dat naar aanleiding van Vitaal Leraarschap een aantal zelfstandige lerarenopleidingen voor het basisonderwijs de samenwerking met andere lerarenopleidingen proberen te intensiveren. In mijn brief van 15 november jl. heb ik u op de hoogte gesteld van de laatste ontwikkelingen en mijn beleidsvoornemens ten aanzien van educatieve faculteiten. dl. (Specïfieke) lerarenopleidingen basisonderwijs Op 25 november jl. heb ik uitgebreid met de HBO-Raad gesproken over de kwaliteitsverbetering van de lerarenopleidingen basisonderwijs. Ook de Raad was doordrongen van de ernst van de situatie, blijkend uit de visitatierapporten, al benadrukte de Raad dat niet alle lerarenoplei dingen voor het basisonderwijs over één kam geschoren moeten worden. De Raad heeft toegelicht dat alle lerarenopleidingen basisonderwijs nu serieus aan de slag zijn met de verbetering van hun onderwijs. Alle lerarenopleidingen hebben conclusies (vervat in de uitkomsten van het bestuurlijk overleg van 13 januari 1993) getrokken uit het advies Jansen «De praktijk zal het leren»; zo wordt met ingang van het komend cursusjaar bij alle opleidingen de specialisatie voor het jonge of het oudere kind ingevoerd. Naar aanleiding van de kritische opmerkingen van de visitatiecommissies betreffende de eigen opleiding, heeft iedere instelling een verbeteringsplan gemaakt. De verbeteringsplannen zullen mij binnenkort worden aangeboden. De inspectie zal mij adviseren over deze vernieuwingsactiviteiten, i.c. over de vraag (a) of alle probleemvelden zijn opgenomen en (b) of de activiteiten adequaat zijn voor de verbetering van de kwaliteit van de lerarenopleidingen in zijn algemeenheid en van de instellingen afzon derlijk. Tevens zal ik de inspectie vragen mij omtrent de zorgelijke gevallen te rapporteren. Op basis van dat advies, zal ik aangeven welke lerarenoplei dingen thans onder de maat zijn. Daarmee expliciteer ik het genuan ceerde beeld van de visitatie, zodat wordt voorkomen dat de goede lerarenopleidingen lijden onder een te algemene negatieve beeldvorming. Tevens is zo aangegeven, op welke lerarenopleidingen het ultimum remedium, d.w.z. de beëindiging van de bekostiging, betrekking zal hebben, mocht onverhoopt uit het rapport van de vervolgvisitatie commissie blijken dat de kwaliteit van de opleiding nog niet voldoende is. De HBO-Raad voelde weinig voor een dergelijke rol voor de inspectie in het proces van de kwaliteitsverbetering. Ik ben van oordeel dat zo'n rol van de inspectie niet strijdig is met dat proces, integendeel daar juist een positieve bijdrage aan kan leveren. De Raad benadrukt het belang van een vervolgvisitatie waarin zichtbaar wordt gemaakt of de nodige verbe teringen ook daadwerkelijk zijn bereikt. De Raad liet geen twijfel bestaan over mijn recht om desnoods het instrument van beëindiging bekostiging toe te passen. De Raad deelt mijn opvatting dat de autonomie van instel

4 lingen onlosmakelijk verbonden is met een geloofwaardig systeem van kwaliteitsbewaking. In dat systeem heeft het ultimum remedium zijn functie. Ik heb aangedrongen op een spoedige visitatie, waarvan de resultaten in januari 1996 bekend zouden zijn. De Raad heeft bepleit de visitatie meer tijd te gunnen. Dan zouden de lerarenopleidingen basisonderwijs meer tijd krijgen om hun verbeteringsplan te implementeren. Wat betreft het pas in januari 1997 beschikbaar komen van visitatiere sultaten heb ik de grootste aarzelingen. Eventueel zou tijdwinst te boeken zijn, doordat de vervolgvisitatiecommissie niet opnieuw de gehele opleiding doorlicht, maar zich concentreert op zwakke aspecten zoals die blijkens de eerste visitatie bestonden. Ik heb behoefte aan een betrok kenheid bij het beoordelingskader dat de commissie gaat hanteren. De Raad heeft dit toegezegd. d2. (Specifieke) lerarenopleidingen eerstegraad Zoals al eerder aangegeven, hechten zowel de HBO-Raad als de VSNU aan samenwerking binnen educatieve faculteiten. In het gesprek op 25 november jl. plaatsten zij de samenwerking voor de eerstegraads oplei dingen binnen dit kader. Dat heeft mijn instemming, zolang maar duidelijk is dat de samenwerking voor de eerstegraads opleidingen extra intensief zal moeten zijn; de kleinschaligheid van de opleidingen in hbo en in wo, en de gezamenlijke taak, het opleiden van eerstegraads leraren, noodzaken daartoe. De VSNU en HBO-Raad wensten ook tot intensivering van de samen werking te komen. Zij hebben mij daarover toegezegd, via besprekingen op korte termijn, nog dit cursusjaar te willen komen tot bestuurlijke afspraken waarin de hoofdlijnen van de wijze van samenwerking zijn aangegeven. Die samenwerking zal in ieder geval betrekking hebben op de terreinen (a) onderwijsinhoud (uitwisseling van onderwijsmodulen, personeelsuitwisseling, verwijzing van studenten), (b) doorwerking van onderzoek in de lerarenopleidingen en (c) het gebruik van materiële voorzieningen. Ook zal aandacht worden besteed aan de institutionele en organisato rische versterking van de opleidingen. Ik heb onder twee voorwaarden ingestemd met het voorstel van de VSNU om de universitaire lerarenop leidingen te concentreren in zes vestigingsplaatsen. De eerste voorwaarde is dat op die plaatsen intensieve samenwerking tussen het hbo en wo tot stand komt, hetgeen uit de bestuurlijke afspraken die mij voor medio 1994 zijn toegezegd, zal moeten blijken. De tweede voorwaarde is dat die zes plaatsen op een redelijk aantal studenten per opleiding kunnen rekenen, o.a. doordat niet alle vakken op alle plaatsen aan te bieden. De vorm waarin de samenwerking hbo-wo gegoten wordt, zo beargumenteerden VSNU en HBO-Raad, zal per regio verschillen. Verschillende samenwerkingsvormen zullen in de praktijk worden gepro beerd. In het gesprek van 25 november heb ik de HBO-Raad gevraagd naar zijn bestuurlijke reactie op het visitatierapport van de eerstegraads oplei dingen in het hbo. Die visitatie was immers zorgwekkend en de kwali teitsverbetering zal nu, binnen de kaders van Vitaal Leraarschap, met voortvarendheid aangepakt moeten worden. De Raad heeft mij zijn bestuurlijke reactie op zeer korte termijn toegezegd. Ik zal vervolgens over deze reactie met de Raad overleggen. Ook flexibilisering van opleidingswegen is aan de orde geweest.

5 Daarover konden alleen eerste gedachten worden uitgewisseld. Mijns inziens zal de gedachtenontwikkeling hierover in een versnelling komen als de beroepsprofielen en de bekwaamheidseisen beschikbaar zijn. De VSNU zag veel in alternatieve routes voor de aio, een gedachte die zij al eerder in het plan Veldhuis van de VSNU had opgenomen. Zij zag daarentegen weinig in het aanbieden van een opleidingsroute binnen het doctoraal. Daarvoor zouden teveel andere onderdelen van het huidige doctoraal moeten wijken, waarmee de arbeidsmarktmogelijkheden voor de afgestudeerde drs-leraar buiten het onderwijs te zeer zouden worden beperkt. Mijns inziens neemt de VSNU de mogelijkheden van ontwik keling en verdere scholing tijdens de beroepsuitoefening te weinig in ogenschouw. De HBO-Raad kondigde aan om 1 maart 1994 met een notitie te komen, waarin de mogelijkheden van nieuwe opleidingswegen tot het leraarschap worden verkend. Na de zomer van 1994 zal ik u informeren over (a) de voortgang die langs deze weg is geboekt in de samenwerking hbo-wo, en over (b) mijn nadere standpunt met betrekking tot de flexibilisering van opleidings routes. Van deze gelegenheid maak ik gebruik om u te informeren over de stand van zaken met betrekking tot de lesplaatsen speciaal onderwijs. Ik heb daartoe een afschrift bijgevoegd van de brief aan de drie opleidingen speciaal onderwijs, waarin de met hen gemaakte afspraken zijn weerge geven. 1 Ik hoop u met deze brief voldoende te hebben geïnformeerd om op 13 december a.s. een vruchtbaar overleg te kunnen voeren. De Minister van Onderwijs en Wetenschappen, J. M. M. Ritzen 1 Ter inzage gelegd bij de afdeling Parle mentaire Documentatie