Toelichting Peilbesluit Westerhornermolenpolder Polder De Oude Leij

Transcriptie

1 Toelichting Peilbesluit Westerhornermolenpolder Polder De Oude Leij Afbeelding plangebied Datum: Status: definitief Wetterskip Fryslân Postbus 36, 8900 AA Leeuwarden Telefoon Fax:

2 1 INLEIDING WAAROM EEN PEILBESLUIT? BELEIDSKADER PEILBESLUITEN PARTIËLE HERZIENING PEILBESLUIT AANLEIDING PARTIËLE HERZIENING LEESWIJZER PROCEDURE BESLUITVORMING, ZIENSWIJZEN EN BEROEP, ZELFSTANDIG SCHADEBESLUIT INWERKINGTREDING PLANGEBIED LIGGING WATERSYSTEEM GEBIEDSPECIFIEKE KENMERKEN WAT WORDT HET PEIL? EFFECTEN VAN DE PEILWIJZIGINGEN EFFECTEN OP HET WATERSYSTEEM EFFECTEN OP DE GEBRUIKSFUNCTIES TOETSING AAN BELEID EN REGELGEVING CONCLUSIE Bijlagen: 1. Peilenkaart volgens vigerend peilbesluit 2. Peilenkaart werkelijke situatie 3. Peilenkaart toekomstige situatie 2

3 1 INLEIDING 1.1 Waarom een peilbesluit? Wetterskip Fryslân is verantwoordelijk voor het waterbeheer in de provincie Fryslân en een gedeelte van de provincie Groningen. Het beheergebied ligt grotendeels onder de zeespiegel. Zonder peilbeheer zouden onze steden, dorpen en polders onbewoonbaar zijn. Peilbeheer is een complex samenspel van belangen. Binnen één gebied, bijvoorbeeld een polder, gebruiken mensen de grond voor verschillende functies, zoals wonen, recreatie, landbouw en industrie. De bewoners van een gebied hebben graag een droge kruipruimte onder hun huis, agrariërs in datzelfde gebied willen een ideale (grond)waterstand voor hun gewassen en natuurbeheerders willen bijvoorbeeld de unieke plasdrasvegetatie behouden waar juist relatief hoge waterstanden voor nodig zijn. Daarom legt het waterschap in een integraal peilbesluit per peilgebied een peil en de marges vast waarbinnen het waterpeil mag variëren. Een peilbesluit geeft de bewoners en gebruikers van een gebied duidelijkheid en zekerheid over de waterpeilen die door het waterschap worden nagestreefd. Er zijn echter omstandigheden (extreme weersomstandigheden, calamiteiten), waarin het vastgestelde peil tijdelijk niet kan worden gehandhaafd. Het is vanzelfsprekend dat het waterschap bij deze buitengewone omstandigheden er naar streeft om zo snel mogelijk de vastgestelde waterpeilen te herstellen. 1.2 Beleidskader peilbesluiten Waterwet Als waterbeheerder is het Wetterskip Fryslân op grond van de Waterwet en de provinciale waterverordening verplicht peilbesluiten vast te stellen voor de gebieden onder haar beheer. Een peilbesluit is een door de waterbeheerder, op basis van een integrale afweging van belangen, opgesteld besluit, waarin de gewenste oppervlaktewaterpeilen zijn vastgelegd. Provinciaal waterhuishoudingsplan (WHP) In het plan staan doelen die de provincie Fryslân in de planperiode wil bereiken. Het plan geeft kaders voor het waterbeheer, dat door het waterschap, gemeenten en andere partijen wordt uitgevoerd. Het Waterhuishoudingsplan (WHP) is in nauw overleg met Wetterskip Fryslân opgesteld. Met het WHP bepalen de Provinciale staten aan welke eisen het watersysteem moet voldoen. Normeringen en strategische keuzes zijn in het WHP en de bijbehorende Waterverordening vastgelegd. De functies in het WHP zijn maatgevend voor peilbesluiten. Voor het voldoen aan de normering behoort het heroverwegen van functies tot de mogelijkheden. Voor het deel van het Groninger Westerkwartier, binnen het beheergebied van Wetterskip Fryslân is het WHP van de provincie Groningen van toepassing. Waterbeheerplan (WBP) De Waterwet schrijft ook voor dat alle waterbeheerders een Waterbeheerplan (WBP) voor een periode van zes jaar, van 2016 tot en met 2021, vaststellen. In het WBP staan de maatregelen die Wetterskip Fryslân van neemt om het watersysteem op orde 3

4 te houden en te verbeteren: schoon water, voldoende water en veiligheid achter de dijken in het beheersgebied. Beleidsnotitie beoordeling peilwijzigingen Deze beleidsnotitie bevat de beleidsuitgangspunten en het toetsingskader voor het beoordelen van aanvragen voor peilwijzigingen. In de notitie wordt ingegaan op de procedure voor het doorvoeren van aanvragen voor wijziging van het peil (peilbesluit of watervergunning), de effecten- en belangenafweging van aanvraag voor wijziging van het peil, het eigendom, beheer en onderhoud van peilregulerende kunstwerken en de medefinanciering voor aanleg van peilregulerende kunstwerken. 1.3 Partiële herziening peilbesluit De herziening van peilbesluiten vindt elke 10 jaar plaats en sluit aan bij de herzieningscyclus van het Gewenst Peilbeheer. In de periode tussen twee herzieningscycli is het uitgangspunt dat wensen/verzoeken om het peil aan te passen zoveel mogelijk worden geparkeerd tot de eerstvolgende herziening van het watergebiedsplan en het peilbesluit. Uitzondering hierop zijn peilwijzigingen als gevolg van bestemming- of functiewijzigingen, wijzigingen met weinig impact of wijzigingen die het gevolg zijn van aanpassingen in het watersysteem in opdracht van Wetterskip Fryslân. Een aanvraag voor peilwijziging bij kleine bestemming- of functiewijziging wordt afgehandeld als een partiële herziening van het peilbesluit. 1.4 Aanleiding partiële herziening In de Westerhornermolenpolder worden de peilen aangepast om de waterhuishouding te verbeteren. Dit verbeteringsplan is opgenomen in het watergebiedsplan Twijzel en omstreken. De punten waarop de waterhuishouding verbetert moet worden zijn de beschikbaarheid van water voor de landbouw in de zomer en de wateroverlast bij het gemaal in periodes met veel neerslag. In de zomer wordt het peil in de percelen aan de noordkant van het plangebied te laag. De mogelijkheid tot wateraanvoer is daar beperkt. De wateroverlast bij het gemaal wordt veroorzaakt doordat in het gehele bemalingsgebied te weinig berging is. Daardoor wordt het water te snel naar de watergang bij het gemaal afgevoerd, waardoor daar het peil te hoog wordt. De knelpunten in de waterhuishouding worden opgelost door twee aanpassingen in het watersysteem. Ten eerste worden de peilen in het plangebied verhoogd om in de zomer meer water te hebben. Ten tweede wordt in een groot deel van het plangebied een flexibel peil vastgelegd, zodat in natte periodes meer water vastgehouden kan worden om de afvoer naar het gemaal te vertragen. Hierdoor hoeft er minder water afgevoerd te worden via het gemaal, waardoor de wateroverlast bij het gemaal afneemt. In het gebied met het flexibele peil wordt het maximumpeil -0,75 m NAP en het minimumpeil -1,20 m NAP. 1.5 Leeswijzer In hoofdstuk 1 is de aanleiding en het beleidskader voor dit peilbesluit beschreven. Hoe de procedure eruit ziet is beschreven in hoofdstuk 2. In hoofdstuk 3 volgt een korte gebiedsbeschrijving van de huidige situatie en het toekomstige watersysteem. Hoofdstuk 4 geeft de effecten weer van de peilwijzigingen op de functies bebouwing en 4

5 infrastructuur, landbouw, natuur, waterkwaliteit, beheer en onderhoud en archeologie en cultuurhistorische waarden nader uitgewerkt en beschreven. De toetsing aan beleid en regelgeving komt in hoofdstuk 5 aan de orde. In hoofdstuk 6 volgt de conclusie. Het kaartmateriaal is in de bijlagen toegevoegd en eveneens digitaal in te zien op de internetsite van Wetterskip Fryslân. 5

6 2 PROCEDURE 2.1 Besluitvorming, zienswijzen en beroep, zelfstandig schadebesluit. Het ontwerp-peilbesluit wordt gedurende 6 weken ter inzage gelegd. Gedurende deze 6 weken hebben belanghebbenden gelegenheid om een schriftelijke of mondelinge zienswijze in te dienen op het ontwerp-peilbesluit. Dit wordt de inspraakperiode genoemd. Deze inspraakperiode wordt bekend gemaakt via (zie voor informatie Eventueel ingediende zienswijzen worden beoordeeld en de indiener wordt in de gelegenheid gesteld om tijdens een hoorzitting de zienswijze nader toe te lichten. De beoordeling van de zienswijzen wordt vastgelegd in een antwoordnota. Na beoordeling van de eventuele zienswijzen wordt het ontwerp-peilbesluit met de antwoordnota ter vaststelling voorgelegd aan het algemeen bestuur van het waterschap. Na vaststelling van het peilbesluit kan beroep tegen het peilbesluit bij de rechtbank worden aangetekend. Indien een belanghebbende meent dat hij, ondanks de belangenafweging door het waterschap, onevenredige schade lijdt of zal lijden ten gevolge van dit peilbesluit, dan kan hij op basis van artikel 7.14 Waterwet een verzoek tot schadevergoeding indienen bij het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslân. In een voor bezwaar en beroep vatbaar besluit (zelfstandig schadebesluit) wordt vervolgens een beslissing genomen op het ingediende verzoek. 2.2 Inwerkingtreding Het peilbesluit treedt in werking op de 7e dag na vaststelling door het Algemeen bestuur of na uitvoering van de benodigde maatregelen. Dit wordt op de website van Wetterskip Fryslân bekend gemaakt. 6

7 3 PLANGEBIED 3.1 Ligging Het peilbesluit Westerhornermolenpolder Polder De Oude Leij ligt in de gemeente Zuidhorn. Het peilbesluit omvat een gebied van circa 104 ha. In het plangebied ligt alleen agrarisch gebied. Het plangebied is het noordwestelijke deel van het bemalingsgebied Westerhornermolenpolder. Het plangebied komt ruwweg overeen met Polder de Oude Leij. Het plangebied wordt in het noorden begrensd door de N355, de Friesestraatweg, in het westen door het Visvlieterdiep, in het oosten en zuiden door de Oude Leij. 3.2 Watersysteem In he plangebied variëren de huidige peilen tussen -0,75 m NAP en -1,40 m NAP. Het plangebied watert af via het gemaal Westerhornermolenpolder. Wateraanvoer is mogelijk van uit het Visvlieterdiep en de Lauwers. In figuur 1 staat de hoogtekaart van het gebied met daarin ook de ligging van de deelgebieden. De maaiveldhoogte in het plangebied varieert tussen de -0,30 en 1,50 m NAP. De percelen in het noorden liggen hoger dan de percelen in het zuiden van het plangebied. Figuur 1 Hoogtekaart In tabel 3.1 staan de hydrologische kenmerken van het gebied, zoals het vigerende peil, het werkelijke peil en de drooglegging. 7

8 In deelgebied 1, 2a en 2b is het vigerende peil niet gelijk aan het werkelijke peil. In deelgebied 1 en 2a komt dit doordat het vigerende peil van -0,75 m NAP en -0,95 m NAP niet te handhaven is, omdat er geen pendammen geplaatst zijn. De vigerende peilen van - 0,75 m NAP en -0,95 m NAP zakken daardoor uit naar -1,20 m NAP. Het peil van -0,52 m NAP in deelgebied 1, 2b en 2c bestaat in werkelijkheid niet, omdat de grens van de boezem anders ligt dan waar in het vigerende peilbesluit van is uitgegaan. Deelgebied 3 ligt direct achter de stuw, hierdoor is hier wel een peil van 1,20 m NAP handhaafbaar. Deelgebied Vigerende peilen (m tov NAP) 1-0,52;-0,75; -0,95 en -1,20 2a -0,75;-0,95 en -1,20 2b -0,52 en -1,20 2c -0,52 en Werkelijke peilen (m tov NAP) Gemiddelde maaiveld hoogte (m tov NAP) Gemiddelde drooglegging (m) -1,20 0,75 1, ,20 0,35 1, ,40 0,70 1,10 0,4-1,40 0,05 1, ,40 2d -1,40-1,40 0,05 1, ,20-1,20-0,35 0,85 0,3 Tabel 3.1 Hydrologische kenmerken in de huidige situatie Verzilting In het gebied is verzilting geen probleem. Waterkwaliteit en ecologie Binnen het plangebied ligt 1 hoofdwatergang met een totale lengte van 0,6 km. Oppervlak (ha) Voor het oppervlaktewater van de het plangebied heeft het Wetterskip Fryslân geen representatieve waterkwaliteitsmeetpunten. In het gebied bevindt zich geen riooloverstort. EHS In het plangebied ligt EHS. De EHS in het plangebied is een 20 tot 60 meter brede strook direct ten oosten van het Visvlieterdiep. 3.3 Gebiedspecifieke kenmerken Morfologie Het plangebied ligt in het zeekleigebied. Voordat de dijken werden aangelegd stroomde de zee het gebied in via getijde kreken. Via deze kreken liep water met sediment het gebied in waardoor er zand en klei in het gebied werd afgezet. Bij de kreken stroomde het water het snelst, waardoor bij de kreken zand werd afgezet. Buiten de kreken stroomde het water langzamer waardoor daar klei werd afgezet. De eerste bewoners vestigden zich langs deze kreken. Om zich te beschermen tegen extreem hoog water verhoogden zij de plekken waar ze woonden, dit zijn de terpen. 8

9 Na het aanleggen van de dijken verdween de invloed van de zee en werd het gebied geschikt voor landbouw. Bodemopbouw De bodemopbouw in het plangebied bestaat uit zeekleigronden. Deze zeekleigronden bestaan uit zware en lichte klei en zware zavel. Alle zeekleigronden in het gebied zijn poldervaaggronden. Van de 4 voorkomende bodemtypen zijn er drie kalkrijke Mn25A (zware zavel), Mn35A (lichte klei) en Mn45A (zware klei). Mn85C is een kalkarme klei grond. Figuur 2 Bodemkaart Landgebruik Het landgebruik in het plangebied bestaat voor namelijk uit landbouw. De landbouw in het plangebied bestaat voor meer dan 50% uit agrarisch gras. De andere gewassen zijn, mais, aardappelen, granen en overige gewassen. In het plangebied ligt verspreide bebouwing (zie figuur 3 ). 9

10 Figuur 3 Landgebruik 3.4 Wat wordt het peil? Deelgebied 1 krijgt een vast peil van m NAP. Bij de Friesestraatweg kan water ingelaten worden uit de boezem en bij de Heirweg watert het af het naar het benedenstroomse peilvak (deelgebied 2). In deelgebied 2 wordt het peil flexibel. Het minimum peil van -1,20 m NAP wordt het standaard peil dat in het plangebied wordt gehandhaafd. In periodes met veel neerslag mag het peil in het plangebied stijgen tot het maximumpeil van -0,75 m NAP. In deelgebied 3 blijft het peil -1,20. Hierdoor ontstaat een klein peilvak met daarin alleen de watergang naast een gaslocatie. In overleg met de Gasunie is besloten dat het peil in de watergang naast de locatie niet zal wijzigen. In tabel 3.2 staan per deelgebied de nieuwe peilen en in figuur 4 en 5 is de drooglegging bij de nieuwe peilen te zien. Deelgebied Nieuwe peil (m tov NAP) Gemiddelde maaiveld hoogte (m NAP) Gemiddelde drooglegging (m) 1-0,50 0,75 1, ,20 (minimum peil) -0,75 (maximum peil) 0,25 1,45 (bij minimum peil) 1,00 (bij maximum peil) ,20-0,35 0,85 0,3 Tabel 3.2 Overzicht hydrologische kenmerken toekomstige situatie Oppervlak (ha) 10

11 Figuur 4 Drooglegging minimum peil 11

12 Figuur 5 Drooglegging maximum peil Werkzaamheden De werkzaamheden in het gebied worden uitgebreid beschreven in het projectplan verbetering waterbeheersing Westerhornermolenpolder (WFN ). Hieronder volgt een korte opsomming van de werkzaamheden die in het projectplan worden beschreven. Om de peilen in het plangebied te wijzigen zijn de volgende werkzaamheden nodig: Deelgebied 1 Om het peil in deelgebied 1 te verhogen tot een vast peil van -0,50 m NAP moet: 1 dam verwijderd worden en worden vervangen door een betonplaat met overstort en inlaat. Om deel gebied 1 te scheiden van de rest van het plangebied moeten: 2 pendammen van grond geplaatst worden 1 duiker geplaatst worden in een bestaande dam 1 watergang aangelegd worden (130 m) 1 watergang gedempt worden (200 m) 1 duiker verwijderd worden en daar moet een vaste dam gemaakt worden 1 pendam geplaatst worden (betonplaat) 1 duiker dichtgezet worden dmv beide zijden te voorzien van een schildmuur. Deelgebied 2 Om het waterpeil te kunnen laten variëren tussen het minimum en het maximum peil moet: 1 automatische stuw geplaatst worden Om water in te kunnen laten vanuit deelgebied 1 moet: 1 inlaatschuif aangebracht worden bij een bestaande duiker Om het peilgrens van deelgebied 2 te maken moeten: 3 pendam (beton) geplaatst worden 1 dam worden voorzien van een duiker 12

13 1 duiker verwijderd worden Om bestaande peilgrenzen binnen deelgebied 2 te verwijderen moet: 3 houten stuwen verwijderd worden Voor het verlagen van het peil is geen bestemmingsplanwijziging nodig. 13

14 4 EFFECTEN VAN DE PEILWIJZIGINGEN De peilwijzigingen, zoals deze in het vorige hoofdstuk beschreven zijn, brengen een aantal effecten met zich mee. In dit hoofdstuk worden de mogelijke effecten op de waterhuishouding ( 4.1) en de gebruiksfuncties ( 4.2) in beeld gebracht. 4.1 Effecten op het watersysteem Waterhuishouding Het aantal peilvakken in het gebied neemt met 1 af ten opzichte van de vigerende situatie en neemt met 1 toe ten opzichte van de werkelijke situatie. In deelgebied 1 wordt het peil verhoogd, waardoor in dit peilvak én in de benedenstroomse gebieden meer water beschikbaar is. Het flexibele peil in deelgebied 2 zorgt voor meer berging. Beide ingrepen in de waterhuishouding zorgen ervoor dat het de wateroverlast bij het gemaal zal afnemen. Bergingscapaciteit De peilverhogingen hebben een positief effect op de bergingscapaciteit. In deelgebied 2 neemt de berging toe omdat in natte periodes het peil van -1,20 m NAP naar -0,75 m NAP mag stijgen. Peilbeheer en onderhoud Het aanpassen van de waterhuishouding zorgt ervoor dat het aantal objecten voor beheer en onderhoud met 1 toeneemt. Waterkwaliteit Fysisch-chemische waterkwaliteit De peilverhoging heeft geen effect op de fysisch-chemische waterkwaliteit. Ecologische waterkwaliteit De peilverhoging heeft geen effect op de ecologische waterkwaliteit. 4.2 Effecten op de gebruiksfuncties Bebouwing en infrastructuur De drooglegging van bebouwing en infrastructuur neemt af door de peilverhoging, maar de drooglegging blijft ruim voldoende. De gaslocatie blijft voldoende drooglegging houden, doordat deze locatie niet het flexibele peil krijgt, maar op het huidige peil blijft van -1,20 m NAP. Landbouw De peilverhoging in het plangebied heeft een positief effect op de landbouw. Omdat de beschikbaarheid van water in droge periodes toeneemt. In natte periodes is de drooglegging alleen langs de perceel randen gering, aangezien deze geringe drooglegging slecht kort zal duren heeft dit geen negatief effect. De watergang die langs de zuidoostelijke grens van deelgebied 2 loopt, krijgt in de toekomstige situatie een hoger peil dan nu het geval. In de toekomstige situatie is het peil m NAP, terwijl het peil nu m NAP is. Binnen het plangebied is de drooglegging voldoende. De peilverhoging van deze watergang heeft ook invloed op de percelen buiten het plangebied. De percelen buiten het plangebied hebben een vergelijkbare hoogte 14

15 ligging als de percelen binnen het plangebied. Tevens worden de percelen aan 2 of 3 zijden begrensd door watergangen met een peil van -1,40 m NAP. De drooglegging van percelen buiten het plangebied zullen hierdoor niet negatief beïnvloed worden door de peilverhoging in het plangebied. In het projectplan voor de uitvoering van de maatregelen in het gebied is aangegeven dat middels een drain parallel aan de watergang met het verhoogde peil de negatieve effecten van de peilverhoging worden ondervangen. Natuur De peilverhoging heeft geen effect op de strook EHS langs het Visvlieterdiep, omdat de grondwaterstand in de strook EHS bepaald wordt door het peil van het Visvlieterdiep. 15

16 5 TOETSING AAN BELEID EN REGELGEVING Beter afstemming functie en peil Door de peilverhoging in het gebied wordt het peil beter afgestemd op de landbouwfunctie van het gebied. Door het verhogen van het peil is er in droge periodes meer water beschikbaar. Robuust watersysteem Het watersysteem wordt robuuster door het flexibele peil. Hierdoor wordt berging in het gebied beter benut. Dit voorkomt dat het water uit de hooggelegen gronden te snel wordt afgevoerd naar het bemalen peilvak en hier voor wateroverlast zorgt. De wateroverlast die in de huidige situatie optreedt in het bemalen peilvak voor het gemaal vermindert hierdoor. 16

17 6 CONCLUSIE In de Westerhornermolenpolder worden de peilen verhoogd en/of flexibel gemaakt om de waterhuishouding te verbeteren. De waterhuishouding verbetert doordat er meer water in het gebied geborgen kan worden. Hierdoor neemt de robuustheid van het watersysteem toe. De verhoging van de peilen zorgt ook voor een beter afstemming van peil en functie, omdat in droger periodes meer water beschikbaar is voor de landbouw. De peilverhoging heeft geen negatieve effecten op het watersysteem of de gebruiksfuncties in het plangebied. 17

18 Bijlage 1 Peilenkaart vigerende situatie 18

19 Bijlage 2 Peilenkaart werkelijke situatie 19

20 Bijlage 3 Peilenkaart toekomstige situatie 20