Tijd voor weerbaarheid Verslag bijeenkomst Jongeren en seksuele weerbaarheid woensdag 5 juni 2013

Transcriptie

1 Tijd voor weerbaarheid Verslag bijeenkomst Jongeren en seksuele weerbaarheid woensdag 5 juni 2013 Fotografie: Caro Bonink Cartoons: Maarten Wolterink/Het Bouwteam Tekst: Stadsdeel Zuid & Laura Jansma/Het Bouwteam

2 Tijd voor seksuele weerbaarheid Dat dit thema meer aandacht nodig heeft, daarover was iedereen het eens. De vraag was vooral: wat kun je als school of hulpverlener doen? De GGD en seksespecifiek expertisecentrum Qpido presenteerden hun aanbod voor jongens en meisjes, vanaf de basisschool tot in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. Twee scholen deelden hun ervaringen. Nieuws: Stadsdeel Zuid gaat een digitaal Meldpunt Loverboys openen. Om jongeren seksueel weerbaar te maken en seksueel misbruik te voorkomen, zet Stadsdeel Zuid in op onderwijsprogramma's voor docenten, leerlingen en ouders/verzorgers over liefde, seks, grenzen, dwang en relaties. Onder de tachtig deelnemers zijn docenten, intern begeleiders, Meiden, (seksuele) schoolbestuurders, zorgen welzijnprofessionals en weerbaarheid, portefeuillehouders Simone Kukenheim en Paul Slettenhaar. diversiteit: in ons Meiden, (seksuele) weerbaarheid, diversiteit: in ons werk zijn dit onontkoombare thema s, zeggen twee werk zijn dit jongerenwerkers van Combiwel vooraf. Een jeugdarts van de onontkoombare GGD: Meiden hebben vaak seksuele ervaringen waar ze met thema s schaamte en/of spijt op terugkijken. Wat kan ik hen bieden? Twee docenten van Esprit Scholen willen zich ook verdiepen Jongerenwerkers van in het aanbod. Presentatrice Gerry (Het Bouwteam) leidt de Combiwel bijeenkomst met humor, wat bij dit gevoelige thema prettig is. De cartoons van Maarten Wolterink geven de onderwerpen die aan bod komen gevat weer. Paul Slettenhaar (rechts), Simone Kukenheim (2 e van rechts) en medewerkers van Qpido luisteren aandachtig. 2

3 Hoe het uit de hand kan lopen Drie acteurs spelen een praktijksituatie na. Ricardo maakt er een gewoonte van vrouwen te benaderen met seksueel getinte opmerkingen. Hij zet zijn zinnen op de onzekere Debbie uit 2B, die gevleid is door zijn aandacht. Debbie gaat met Ricardo mee naar de wc van school om te zoenen. Ze belt een vriendin: Toen haalde hij hem uit zijn broek! Ik moest erop zuigen, zo vies! Dat wilde ik natuurlijk niet. Maar ik heb het wel gedaan. Ricardo heeft een filmpje gemaakt en op internet gezet. De moeder van het meisje stapt naar de mentor: Mijn dochter is verkracht, de beelden staan op internet, deze school is onveilig. Ze start een Facebook-actie om ouders te waarschuwen en er verschijnt een krantenartikel. Ricardo wordt aangeklaagd en geschorst van school. Hij leert één ding: voortaan moet hij dit buiten de school doen! De school stuurt alle ouders een brief en gaat versneld aan de slag met eerdere aanbevelingen over normoverschrijdend seksueel gedrag. De mentor vraagt zich af of hiermee het probleem echt is verholpen. Debbie voelt zich schuldig: verkracht is ze nou ook weer niet. Ze heeft alleen dingen gedaan tegen haar wil en geen nee gezegd. Het is even stil in de zaal. Dan zegt een zorgcoördinator van het voortgezet onderwijs: Dit laat duidelijk zien wat een makkelijk slachtoffer zo n meisje is. Ze wil zo graag leuk gevonden worden en gaat over haar eigen grenzen heen. Een schoolmaatschappelijk werker: Maar ook hoe makkelijk meisjes met zulke jongens meegaan. Wij horen dit geregeld. Hoe kunnen we als school hiermee om gaan? Van meldpunt tot preventie In welke mate speelt deze problematiek in Zuid? Volgens Paul Slettenhaar zijn in Zuid gemiddeld vijf meisjes per jaar slachtoffer van een loverboy: Ik vind dit een schrikbarend getal. Ik vermoed dat dit het topje van de ijsberg is. Als mensen zich misdragen, moeten ze gestraft worden. We willen uitzoeken hoe en waar dit probleem zich voordoet. Daarom beginnen we een digitaal meldpunt loverboys. Wat kunnen scholen betekenen? Simone Kukenheim: Het gezond en veilig grootbrengen van onze kinderen is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Het is belangrijk dat zowel ouders als scholen dit thema bespreekbaar maken. Leerkrachten kunnen de vertrouwensband die ze met leerlingen hebben benutten. Wat grensoverschrijdend is voor de een, hoeft dat voor de ander niet We moeten hier echt tegen optreden. Loverboys moeten gestraft worden. 3

4 te zijn. Je hoeft als school geen moraal op te leggen, maar leerkrachten of mentoren kunnen wel het gesprek met leerlingen aangaan: Wat is er aan de hand? Hoe voel jij je daarbij? Ons preventieve aanbod (zie bijlage) kan daarbij helpen. Is dit niet teveel gevraagd? Scholen hebben het al zo druk. Kukenheim: Dat sentiment begrijp ik, maar scholen hebben nu eenmaal met grensoverschrijdend seksueel gedrag te maken. Dat dwingt onderwijsteams om na te denken over hoe ze met die problematiek omgaan. Als stadsdeel dringen we scholen niks op, we bieden ze ondersteuning. Hoe vroeger hoe beter Speelt deze problematiek ook al op basisscholen? Verschillende aanwezigen merken op dat dit gedrag vaak al op jonge leeftijd zichtbaar is. Een jongerenwerker van Combiwel: Ricardo was niet van de ene op de andere dag zo n player. In ons werk zien wij dit soort signalen al vroeg: wij volgen de jongeren immers op straat en in buurthuizen. Wij zouden graag meer verbinding leggen met scholen en zo al in een vroeg stadium signalen willen afgeven aan 4

5 scholen en hulpverleners. Zo kunnen we samen voorkomen dat jongeren afglijden of in het duurdere hulpverlenings- of zorgcircuit terecht komen. Een docent uit het voortgezet onderwijs: Eigenlijk moeten we zorgen dat die meiden weerbaar op de middelbare school komen, anders zijn we al te laat. Simone Kukenheim: Basisscholen zeggen vaak: dit probleem speelt bij ons niet. Dan denk ik: houden zo, ga ermee aan de slag! Het zou mooi zijn als leerlingen die naar de middelbare school gaan al een weerbaarheidstraining hebben gehad. Het zou mooi zijn als leerlingen die naar de middelbare school gaan al een weerbaarheidstraining hebben gehad. Waarom is seksuele opvoeding belangrijk? Omdat een jongere dan: beter voor zichzelf kan opkomen in relaties beter weet wanneer hij of zij toe is aan verkering en seks vaker veilig vrijt als hij of zij seks heeft meer zelfvertrouwen krijgt 5

6 Presentatie Qpido en de GGD Na de interviews met de portefeuillehouders gaven Qpido en de GGD presentaties over het aanbod van lesmateriaal over seksuele weerbaarheid. Bekijk de presentaties op: - Algemeen Qpido: - Vlaggensysteem Qpido: - GGD: Twee scholen delen hun ervaring Erna ten Oever, leerkracht en zorgcoördinator op de Christelijke Scholengemeenschap Buitenveldert (CSB): Het gedrag van een meisje in de brugklas baarde ons zorgen; ze maakte een kwetsbare indruk en had steeds andere vriendjes in korte tijd. Als school vroegen we ons af wat we hiermee kunnen. Zo kwamen we uit bij de voorlichtingslessen Liefde is van Qpido. Aanvankelijk was dit best een dilemma. Hoe staan de ouders er tegenover? Het ene kind is er al aan toe, maar een ander misschien nog niet. Uiteindelijk besloten we in overleg met de ouderraad om de lessen in de tweede klas aan te bieden. Nu dit project eenmaal draait, is de twijfel helemaal weggenomen, Als je tweedeklassers erover spreekt, beginnen ze natuurlijk gelijk te giechelen. Hun uitspraken in de evaluatie spreken echter boekdelen: ze zijn aan het denken gezet over liefde, seks en grenzen. Aafje Hammerstein, leerkracht van De Apollo: Op onze school zitten veel leerlingen met een rugzakje. Wij bieden de voorlichtingslessen daarom in de derde klas aan. De lessen bieden een mooie gelegenheid om het in de groep over die thema s te hebben. We merkten dat vooral de meiden daar veel behoefte aan hebben. Het is goed dat de lessen gescheiden aan jongens en meisjes worden aangeboden. Ook de ouders stellen de voorlichting hierover op prijs. Gedeelde energie De energie is voelbaar en inspireert tot actie, zegt OKC-manager René Kars tot besluit. Ik ga graag in gesprek met de verschillende scholen en instellingen over welk aanbod passend is. 6

7 Actiepunten Het interactieve programma bracht een aantal kritische vragen voort, waarmee het stadsdeel en aanwezigen verder aan de slag gaan: - Doen we ook genoeg voor jongens die vaak seksueel overschrijdend gedrag vertonen? - Wat doen we met en voor de ouders van kwetsbare jongeren en jongeren die ongewenst seksueel gedrag vertonen? - In hoeverre en onder welke omstandigheden is starten met preventieve programma s in het basisonderwijs raadzaam (aansluiten lesprogramma GGD en Qpido)? - Hoe creëren we meer samenwerking tussen scholen, jongerenwerk, buurtcentra en hulpverlening? - Op het basisonderwijs is praten over probleemleerlingen iets makkelijker; school is in de buurt waar leerling woont. Er is ook meer contact met ouders. Bij het voortgezet onderwijs is dat lastiger; de school is vaak niet in dezelfde buurt als waar de leerling woont. Kan het stadsdeel meedenken over dit gegeven? (Bieden Zorg om het kind en Proeftuinen een antwoord op die vraag?) - Hebben de thema s homoseksualiteit en SOA s voldoende aandacht binnen de bestaande preventieve programma s seksuele weerbaarheid? - Is het mogelijk om Engelstalig lesmateriaal te krijgen? - Is het lesmateriaal geschikt voor internationaal onderwijs of is de benadering te zeer specifiek Nederlands (direct en expliciet)? - Hoe verhoudt dit aanbod zich tot het stedelijk programma prostitutie? Meer informatie Voor meer informatie over seksuele weerbaarheid kunt u contact opnemen met Walter van Rossum, projectleider seksuele weerbaarheid Stadsdeel Zuid, via w.rossum@zuid.amsterdam.nl of

8 Bijlage GGD Het ondersteunend aanbod * Vlinders in je buik is een programma voor relationele en seksuele vorming in alle leerjaren van het basisonderwijs in Amsterdam. De GGD ondersteunt basisscholen bij het inpassen van het onderwerp in hun lesprogramma, de bijscholing van docenten en voorlichting aan de ouders. Doel; een basis leggen voor gezond seksueel gedrag en seksuele weerbaarheid bij kinderen vergroten. Doelgroep: basisschoolleerlingen uit alle leerjaren en uit gezinnen waar niet of nauwelijks aandacht is voor positieve seksuele vorming. Meer informatie: tel / edg@ggd.amsterdam.nl * Lang Leve de Liefde is een lesmethode over liefde, relaties en seksualiteit voor het voortgezet onderwijs en MBO. De lespakketten voor onderbouw, bovenbouw en MBO bestaan uit een leerlingenmagazine, een dvd, een e-learning voor leerlingen, een handleiding voor docenten en een website voor docenten lesgeven in de liefde. Meer informatie op Qpido, seksespecifiek expertisecentrum van Spirit Qpido biedt laagdrempelige hulpverlening, advies en begeleiding aan jongens, meisjes, ouders, verzorgers, hulpverleners, docenten en andere volwassenen die graag advies of overleg willen over seksueel risicogedrag bij jongeren. Meer informatie op * Liefde is van Qpido bestaat uit vier voorlichtingslessen voor jongens en meisjes in de tweede of derde klas van de middelbare school. Doel van de lessen: jongeren leren op een respectvolle manier met elkaar om te gaan en hierbij de grenzen van de ander te respecteren. De lessen worden gegeven door ervaren hulpverleners van Spirit. Jongens en meisjes krijgen gescheiden les, de jongens van mannen en de meisjes van vrouwen. Meisjes leren grenzen voelen en aangeven. Jongens worden zich bewust van het beeld dat ze over meisjes en vrouwen hebben en hoe ze hen benaderen. Thema s die aan bod komen zijn: seksualiteit, mannen, meisjes, liefde, grenzen, loverboys, nee en ja zeggen, homoseksualiteit en sociale media. * Julia & Romeo Voor jongens en meisjes die risicogedrag vertonen, biedt Qpido laagdrempelige ambulante begeleiding. Het programma Julia richt zich op het seksueel weerbaar 8

9 maken van meisjes om zo bijvoorbeeld seksuele dwang te voorkomen. Het programma Romeo richt zich op jongens die moeite hebben met het aangeven van seksuele grenzen en met het accepteren van seksuele grenzen van anderen. * Handige methode: het Vlaggensysteem Sluit dit gedrag aan bij de gezonde seksuele ontwikkeling van een jongere of is het grensoverschrijdend? Welke reactie past bij welk gedrag? Het vlaggensysteem is een handige methode om seksueel gezond en seksueel grensoverschrijdend gedrag van kinderen en jongeren te duiden en bij te sturen. De methode, ontwikkeld door Sensoa en Movisie, is gericht op het vergroten van competenties van ouders, opvoeders, leerkrachten en anderen die met kinderen en jongeren werken. Zo werkt het 1) Toets aan de hand van deze zes criteria of het gedrag passend is voor dit kind/deze jongere: 1) wederzijdse toestemming 2) vrijwilligheid 3) gelijkwaardigheid 4) leeftijd- en/of ontwikkelingsadequaat 5) contextadequaat 6) zelfrespect 2) Zet de criteria op een rij en koppel ze aan een gekleurde vlag: Groene vlag = gezond seksueel gedrag en experimenteergedrag Gele vlag = licht grensoverschrijdend gedrag Rode vlag = ernstig grensoverschrijdend gedrag Zwarte vlag = zwaar seksueel grensoverschrijdend gedrag 3) Het vlaggensysteem biedt ook handvaten voor een gepaste pedagogische reactie Groene vlag = bevestigen Gele vlag = begrenzen, maar niet verbieden Rode vlag = verbieden Zwarte vlag = verbieden en opvolgen (beperking, straf, behandeling) Meer informatie over het vlaggensysteem op 9

10 Andere bruikbare voorlichtingsmaterialen * De seksuele ontwikkeling van kinderen (0-18 jaar) en wat ouders kunnen doen Een brochure voor laagopgeleide en allochtone ouders. In tekst en illustraties worden de verschillende seksuele ontwikkelingsfasen uitgelegd die kinderen doorlopen. De brochure gaat ook in op de rol die ouders bewust en onbewust spelen in de seksuele opvoeding. Te vinden via * Mooiste Chick van het Web Deze voorlichtingsfilm ( ) over de 'loverboy 2.0' is bedoeld om jongeren te wijzen op de risico's van het gebruik van sociale media. Loverboys gebruiken steeds meer social media als werkterrein. De film is ook bedoeld voor de omgeving van slachtoffers; vriendinnen, ouders, leraren. Hoe merk je nou aan je dochter, vriendin of leerling dat er iets aan de hand is? De film is geproduceerd in opdracht van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. 10