Berekening normbedragen risicovereveningsmodel 2009

Transcriptie

1 Berekening normbedragen risicovereveningsmodel 2009 WOR 389b R.C.J.A. van Vliet R. Goudriaan G.J. Mazzola A. Notenboom Onderzoek voor het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, in het kader van de Werkgroep Onderzoek Risicoverevening (WOR) Aarts De Jong Wilms Goudriaan Public Economics bv (APE) Den Haag, september 2009

2 Berekening normbedragen risicovereveningsmodel 2009: WOR 389b R.C.J.A. van Vliet, R. Goudriaan, G.J. Mazzola en A. Notenboom Ape rapport nr Aarts De Jong Wilms Goudriaan Public Economics bv (APE) Website: Omslag: Brordus Bunder, Amsterdam Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming.

3 INHOUD VOORAF 3 1 INLEIDING 5 2 DATA Verschillen 2006-data ten opzichte van 2005-data Beschikbare data Selecties 13 3 BEWERKING VAN DE KOSTEN Bewerkingen van BASIC Overige bewerkingen van de kosten Kosten van ziekenhuiszorg 17 4 BEWERKING VEREVENINGSCRITERIA Leeftijd/geslacht FKG s DKG s Aard van het inkomen Sociaal-economische status (SES) Regioclusters 28 5 HERWEGING, OPHOGING EN HKV-POOL Inleiding Herweging naar CVZ-verzekerdenraming Ophoging naar MacroPrestatieBedragen HKV-pool 35 6 NORMBEDRAGEN RISICOVEREVENINGSMODELLEN SOMATISCHE ZORG Structuur risicovereveningsmodel Restricties op normbedragen Schatten risicovereveningsmodel en HKV-correctie Normering eigen betalingen vanwege eigen risico Praktijk 46 Ape 1

4 APPENDIX A: NORMBEDRAGEN PER RISICOKENMERK VOOR VEREVENINGSMODEL 2009, IN EURO S 49 APPENDIX B: NORMBEDRAGEN 2009 PER RISICOKENMERK VOOR NORMERING EIGEN BETALINGEN T.G.V. VERPLICHT EIGEN RISICO (ALLEEN VOLWASSENEN, ZONDER FKG; DEGENEN MET FKG: 155 EURO), IN EURO S 57 REFERENTIES 59 2 Ape

5 VOORAF Evenals voorgaande jaren is gekozen voor een afzonderlijke, zelfstandig leesbare rapportage over de berekening van de normbedragen 2009 voor het risicovereveningsmodel van de Zorgverzekeringswet. De onderliggende onderzoeksresultaten zijn gebundeld in de afzonderlijke publicatie Overall Toets risicovereveningsmodel 2009: Bundel deelrapportages (WOR 389a). De voorliggende rapportage beschrijft de berekening van de normbedragen voor het risicovereveningsmodel De rapportage bevat de uiteindelijk berekende normbedragen voor het risicovereveningsmodel van de somatische zorg en voor de normering van de eigen betalingen als gevolg van het verplichte eigen risico. De Appendices vermelden alle normbedragen. Het risicovereveningsmodel 2009 voor de geneeskundige GGZ komt in deze rapportage niet aan de orde omdat de Minister heeft besloten dit model gelijk te houden aan dat van Onze dank gaat uit naar de leden van de Werkgroep Beleid Risicoverevening (WBR) en van de Werkgroep Onderzoek Risicoverevening (WOR) voor hun commentaar op de onderliggende rapportages en onderzoeksresultaten (in het bijzonder WOR 382 en WOR 383). Ape 3

6

7 1 INLEIDING Deze rapportage beschrijft de berekening van de normbedragen voor het risicovereveningsmodel 2009 in het kader van de Zorgverzekeringswet (Zvw), en presenteert de uitkomsten. Daarbij is vooral gebruikgemaakt van de bevindingen en uitkomsten van WOR 389a en WOR 368 (het Herijkingsonderzoek), alsmede van de besluiten over de vormgeving van het model die mede op basis daarvan in de daartoe geëigende gremia zijn genomen. Uitgangspunt van de berekeningen vormen de bestanden met verzekerden- en schade-informatie over 2006 die 30 zorgverzekeraars (ongeveer 95% van de markt) in het kader van het onderzoek voor de WOR hebben aangeleverd aan Vektis. Deze zijn na eerste controle en correctie vervolgens doorgeleverd aan de onderzoekers. Aan deze bestanden hebben wij informatie gekoppeld over farmaciekostengroepen (FKG s), diagnosekostengroepen (DKG s), aard van het inkomen (AVI), sociaal-economische status (SES) en de regioclustering. Het geheel van deze gegevens, kortweg aangeduid met het WOR-bestand 2006, is in het kader van de Overall Toets 2009 in drie stappen geschikt gemaakt voor berekening van de normbedragen somatische zorg: 1. Er zijn eerst nog diverse correcties, bewerkingen en aanvullingen aangebracht. 2. Daarna is het resulterende databestand herwogen naar de verzekerdenraming van het CVZ voor Vervolgens zijn in het databestand van stap (2) de kosten voor elf zorgvormen afzonderlijk opgehoogd naar het (verwachte) niveau van Dit is gebeurd door de gewogen gemiddelden van deze kosten over 2006 uit (2) te vergelijken met de overeenkomstige gemiddelden van de MacroPrestatieBedragen (MPB) van 2009, vastgesteld door het ministerie van VWS. Een afzonderlijk onderdeel van deze rapportage betreft de normering van de eigen betalingen als gevolg van het verplicht eigen risico voor volwassenen (ouder dan 17 jaar) dat met ingang van 2008 van toepassing is. Bij een vergelijking van de hier gepresenteerde normbedragen voor het vereveningsmodel 2009 met die van het 2008-model (WOR 322b), dient men met een aantal wijzigingen rekening te houden. De belangrijkste daarvan zijn: Ape 5

8 1. Wijzigingen in het model: a. leeftijd is bepaald per 30 juni (dus niet meer per 31 december) waardoor we een betere aansluiting met de verzekerdenraming en CBS-populatiegegevens krijgen, voor kinderen geboren na 30 juni 2006 is de leeftijd op 0 jaar gezet; b. de leeftijdsgroepen van en jaar zijn gewijzigd in en jaar in verband met de aansluiting op de aantallen premie-equivalenten; c. de categorie van WW ers etc. is geschrapt uit het vereveningskenmerk voor de aard van het inkomen; d. de kosten van de B-DBC s zijn uit de variabele ziekenhuiskosten gehaald en vormen met ingang van 2009 een afzonderlijk deelbedrag binnen de risicoverevening; e. het verplicht eigen risico is voor 2009 opgetrokken van 150 naar 155 euro, wat gevolgen heeft voor het normatieve model voor de eigen betalingen ten gevolge van dat eigen risico; 2. Wijzigingen in de kosten: a. de som van kosten B-DBC s en ziekenhuiszorg-variabel in het vereveningsmodel 2009 is groter dan de variabele ziekenhuiskosten in 2008 vanwege een technische én een beleidsmatige uitbreiding van het B-segment; b. per 2006 zijn de kosten van kunstgebitten overgeheveld van hulpmiddelen naar tandheelkunde, wat zorgt voor een verschuiving tussen deze deelprestaties in de relevante leeftijdsgroepen; c. per 2006 vallen de kosten van verbandmiddelen voor chronische aandoeningen onder hulpmiddelen in plaats van farmacie, wat leidt tot een verschuiving tussen deze deelprestaties in de meest betrokken FKG s en DKG s; 3. Wijzigingen in de onderzoeksdata (zie verder hoofdstuk 2): a. voor het eerst hebben de ziektekosten in de onderzoeksbestanden (van 2006) betrekking op de Zvw, zodat pakketverschillen geen rol meer spelen en diverse kostencorrecties en simulaties overbodig zijn geworden; b. DKG s zijn nu voor het eerst gebaseerd op DBC-gegevens (van 2005) die de verzekeraars zelf hebben aangeleverd en niet meer op diagnose-informatie van ziekenhuisopnamen uit de Landelijke Medische Registratie (LMR), zoals in het verleden steeds het geval was; c. FKG s zijn deels (circa 15%) gebaseerd op farmacierecepten van 2006 omdat de feitelijk benodigde receptgegevens van 2005 niet waren te koppelen; 6 Ape

9 d. ten opzichte van de Overall Toets 2008 is het onderzoeksbestand waarop de normbedragen worden geschat, uitgebreid, van 14,2 miljoen naar uiteindelijk 14,9 miljoen verzekerdenjaren; 4. Wijzigingen in het MacroPrestatieBedrag (MPB): a. vervoer: de harmonisatie van de arbeidsvoorwaarden voor ambulancevervoer (publiek/privaat) is generiek verwerkt via een ophoging naar het betreffende deelbedrag binnen het MPB omdat geen adequate gegevens beschikbaar waren voor een meer specifieke toewijzing van deze kosten; 1 b. farmacie: de (beperkte) korting op het MPB wegens gepast gebruik cholesterolverlagers is eveneens generiek verwerkt bij de ophoging van de onderzoeksdata naar het MPB (zie paragraaf 5.3). 2 Bij een vergelijking met de uitkomsten voor de Beleidsvariant in WOR 389a (Deel I) dient men verder op het volgende bedacht te zijn: 1. In de voorliggende rapportage zijn de meeste uitkomsten verkregen ná gedetailleerde herweging naar de CVZ-verzekerdenraming van 2009 (in WOR 389a is per leeftijd-geslacht-postcode herwogen naar de bevolking van medio 2006), en ná ophoging van de kosten naar het MPB van 2009 (in WOR 389a is gewerkt met de kosten van 2006). 2. De regioclustering is opnieuw vastgesteld: in Deel I van WOR 389a betrof het nog de clustering van het vereveningsmodel 2008, gebaseerd op data van 2005, nu is de clustering van Deel II gebruikt, gebaseerd op data van Circa (volmacht-)verzekerden van één verzekeraar worden nu buiten beschouwing gelaten, omdat hun in BASIC 2006 geregistreerde kosten praktisch 0 bleken te zijn. Daardoor hebben we de ziekenhuiskosten van de overige verzekerden van deze verzekeraar met een factor 0,933 moeten bijstellen. De rapportage geeft eerst kort aan welke selecties, correcties en aanvullingen wij op de oorspronkelijke, door diverse organisaties aangeleverde databestanden hebben toegepast (hoofdstuk 2). Dan komen de bewerking van kosten (hoofdstuk 3) en van vereveningscriteria (hoofdstuk 4) aan bod, waarna in hoofdstuk 5 een beschrijving volgt van herweging naar de verzekerdenraming en de ophoging naar het MPB. De rapportage besluit met een toelichting op de uiteindelijk berekende normbedragen, zowel die Hetzelfde geldt voor de uitbreiding van het aantal standplaatsen voor ambulances. Hetzelfde geldt voor de beperking van de vergoedingen voor slaap- en kalmeringsmiddelen en voor het schrappen van enkele hulpmiddelen. In Deel III van WOR 389a wordt kort ingegaan op de Beleidsvariant inclusief de nieuwe regioclustering. Ape 7

10 voor het risicovereveningsmodel zelf als die voor de normering van de eigen betalingen (hoofdstuk 6). De normbedragen zijn weergegeven in de appendices. Merk op dat hoofdstukken 2, 3 en 4 ten dele overlappen met WOR 368 en WOR 389a; dit is met opzet gedaan zodat onderhavige rapportage in principe het gehele traject beschrijft waarlangs we vanuit de aangeleverde databestanden zijn gekomen tot het uiteindelijke onderzoekbestand waarop de normbedragen voor 2009 zijn berekend. 8 Ape

11 2 DATA 2.1 Verschillen 2006-data ten opzichte van 2005-data Met de Zorgverzekeringswet (Zvw) is in 2006 de basisverzekering ingevoerd, waardoor onder meer het onderscheid ziekenfonds particulier is vervallen. Dit heeft belangrijke consequenties voor de gegevens waarop de analyses in deze Overall Toets worden uitgevoerd. Voor een goede vergelijking met de Overall Toets van vorig jaar is het dan ook nuttig rekening te houden met een aantal verschillen tussen de en 2006-data betreffende de inhoud van de databestanden en de daarop uitgevoerde bewerkingen: 1. De verzekerden- en schadedata over 2006 betreffen gegevens van één, uniforme basisverzekering met in principe precies hetzelfde verzekeringspakket voor alle verzekeraars en alle verzekerden, terwijl de data over 2005 betrekking hadden op één pakket voor ziekenfondsverzekerden en een groot aantal verschillende polissen met aanzienlijke dekkingsverschillen voor particulier verzekerden. Het gevolg is dat de kosten nu veel beter vergelijkbaar zijn tussen verzekeraars en verzekerden. 2. De verzekerden- en schadedata over 2006 zijn afkomstig uit één, uniform registratiesysteem van Vektis: BASIC. De data over 2005 waren daarentegen gebaseerd op twee geheel verschillende systemen, namelijk de WOVM-gegevensverzameling voor ziekenfondsverzekerden en het STAT-systeem voor particulier verzekerden. 3. De altijd lastige bijtelling van de kosten en inschrijfduur tijdens perioden van vertraagde aanmelding voor ziekenfondsverzekerden is met de komst van de Zvw vervallen. Hiermee is een potentiële bron van onnauwkeurigheden verdwenen. 4. Het aantal huisartsconsulten is met ingang van 2006 voor iedereen bekend, waardoor de simulatie daarvan op de data van 2005 voor ziekenfondsverzekerden is komen te vervallen, met minder onnauwkeurigheid als gevolg. 5. Eenzelfde constatering geldt voor de simulatie van de nieuwe huisartsenbekostiging (per 2006) die in de 2005-data nog noodzakelijk was, en die nu uiteraard is vervallen. 6. Door het vervroegd beschikbaar komen van FKG s op basis van farmacierecepten van 2006, is het nu mogelijk om de FKG s van 2006 als proxy te nemen voor degenen voor wie geen FKG op basis van recepten 2005 zijn te koppelen. Verwacht mag worden dat dit een betere Ape 9

12 benadering is dan de FKG-simulaties die in het verleden zijn toegepast. Dit brengt echter wel een nieuw probleem met zich mee, dat verderop aan de orde komt. 7. In het onderzoek van voorgaande jaren werden verzekerden voor wie geen FKG s of DKG s konden worden gekoppeld uit jaar t-1, ingedeeld bij FKG=0 respectievelijk DKG=0. Deze koppelingen kwamen echter tot stand via verzekeraarspecifieke verzekerdennummers zodat switchers automatisch bij FKG=0 en DKG=0 werden ingedeeld. Voor een deel is dat niet terecht geweest. Dit probleem doet zich nu niet meer voor vanwege het unieke, gepseudonimiseerde BSN (Burgerservicenummer) 4 dat in alle relevante gegevensbestanden aanwezig is, zodat koppeling in principe altijd mogelijk is, ook als een verzekerde wisselt van verzekeraar en hij/zij een ander verzekerdennummer krijgt. 8. De aard van het inkomen is met ingang van 2006 voor iedereen gebaseerd op gegevens van het UWV en de Belastingdienst (met peildatum 30 juni 2006), terwijl voor de 2005-data nog sprake was van een mix (met in principe peildatum 31 december 2005). Daarbij werd voor ziekenfondsverzekerden grotendeels uitgegaan van de rechtsgrond en voor particulieren van UWV- en Belastingdienstgegevens. 9. DKG s zijn nu gebaseerd op codes van de Diagnose-Behandel- Combinaties (DBC s) in plaats van de ICD-codes van ziekenhuisopnamen uit de Landelijke Medische Registratie (LMR). In principe kan dit betrouwbaarder zijn, omdat hiermee de complexe koppeling tussen gegevens uit de administraties van verzekeraars en de LMR die in het verleden moest worden toegepast, overbodig is geworden. Een kanttekening is wel dat een deel van de DBC s in 2005 nog was gemaskeerd, waardoor het CVZ een kansprocedure heeft moeten toepassen om een benadering te krijgen van de echte DBC s. (Het CVZ heeft de DKGgegevens voor de analyses van deze Overall Toets aangeleverd.) 10. De koppeling van inkomensgegevens van de Belastingdienst aan de beschikbare verzekerden- en schadedata nodig voor de definitie van het vereveningskenmerk voor sociaal-economische status (SES) gaf in het verleden grote problemen, omdat gekoppeld moest worden op naam- en adressleutels. Door deze problemen was de SES onbekend voor bijna verzekerden bij de schatting van het vereveningsmodel 2008 (WOR 322b). Door koppeling op basis van het BSN is dit aantal nu aanzienlijk kleiner (tot minder dan , zo zal verderop blijken). 4 Waar deze rapportage rept over het BSN wordt steeds bedoeld: het gepseudonimiseerde BSN. Het leggen van een link daarvan met het werkelijke BurgerServiceNummer is onmogelijk. 10 Ape

13 11. Ten slotte zijn in het verleden de kosten van de circa 50% particulieren met eigen risico s of eigen bijdragen opgehoogd vanwege de verwachte remgeldeffecten en de mogelijk niet gedeclareerde kosten. Dit is niet meer nodig omdat nog maar 5% van de Zvw-verzekerden heeft gekozen voor een vrijwillig eigen risico. Bovendien is er nu (veel) minder kans dat verzekerden kosten niet declareren. Het bovenstaande overziend, mag men verwachten dat de data van 2006 betrouwbaarder en vollediger zijn dan de data van Beschikbare data In de loop van dit jaar hebben wij bijna 100 databestanden ontvangen van Vektis, het UWV, het CVZ en de Belastingdienst waar nodig gepseudonimiseerd door de ZorgTTP welke gebruikt zijn voor de opbouw van het analysebestand van deze Overall Toets. Het betreft globaal de volgende data: 1. Verzekerden- en schadegegevens op transactiebasis over 2006 uit BASIC van ca. 15,7 miljoen Zvw-verzekerden, met het BSN als identificerende variabele (zeven of acht kaskwartalen Zvw, door Vektis opgehoogd voor uitloopschade). De hier gebruikte variabelen uit het BASICbestand van 2006 zijn: leeftijd (op 30 juni 2006), geslacht, postcode, inschrijfduur, en schades op transactiebasis (onderscheiden naar negen zorgvormen). 2. Een databestand met de BSN s van ongeveer volmachtverzekerden waarvoor het BASIC-bestand van 2006 praktisch geen schades bleek te bevatten (gemiddelde ziektekosten minder dan 2 euro per verzekerde). Deze verzekerden zijn bij de analyses in de onderhavige rapportage buiten beschouwing gelaten. 3. Een databestand met een opsplitsing van de kosten van ziekenhuiszorg in een vast en variabel deel en in kosten van B-DBC s voor de ca. 8,1 miljoen Zvw-verzekerden die in een ziekenhuis zijn behandeld in 2006, met het BSN als identificatie variabele. Dit bestand heeft Vektis gecreeerd uit IZiZ, het registratiesysteem met informatie over alle behandelingen in Nederlandse ziekenhuizen. Bij de indeling naar vast variabel B-DBC s heeft Vektis er naar gestreefd het structurele kostenpatroon in 2009 in beeld te brengen (zie WOR 388 voor een toelichting), onder meer rekening houdend met uitloopschades en de overdekking van de financiering van ziekenhuizen. 4. Een sleutelbestand met daarin per Zvw-verzekerde het BSN, de verzekeraar waarbij men was ingeschreven in 2005 en het toenmalige ver- Ape 11

14 zekerdenidentificatienummer. Hiermee is in principe een link te leggen tussen BASIC 2006 met het BSN als identificerende variabele en FKG s en andersoortige informatie over 2005 met verzekeraar- en verzekerdennummer als identificatie. In dit sleutelbestand ontbreken drie verzekeraars. 5. FKG s op basis van farmacierecepten in 2005 voor alle ex-ziekenfondsverzekerden en voor ongeveer tweederde van de ex-particulier verzekerden, met verzekeraar- en verzekerdennummer als identificatie. 6. FKG s op basis van farmacierecepten in 2006 voor (vrijwel) alle Zvwverzekerden, met het BSN als identificerende variabele. Zoals verderop wordt besproken, dienen deze FKG s als aanvulling voor degenen voor wie geen FKG s uit 2005 zijn te koppelen. In dit bestand ontbreekt één kleine verzekeraar. In juli 2008 heeft Vektis van zes verzekeraars nog nieuwe, meer recente FKG-gegevens over 2006 gestuurd; deze zijn verwerkt in de analyses voor de onderhavige rapportage. 7. DKG s op basis van DBC s in 2005, welke zijn gebruikt door het CVZ voor de verzekerdenraming van 2008, met het BSN als identificerende variabele. In dit bestand ontbreken vijf verzekeraars. 8. Informatie uit IZiZ met betrekking tot DBC s voor dialyse in 2005 in Zelfstandige BehandelCentra (ZBC s), met verzekeraar- en verzekerdennummer als identificatie. Dit bestand is een aanvulling op de DKGgegevens van (7), zoals het CVZ die heeft aangeleverd omdat daarin enkele ZBC s ontbreken. 9. Informatie over arbeidsongeschiktheid (AO), bijstand en loondienst van het UWV in 2006 en 2007 (peildatum 30 juni), aangeleverd via het CVZ, met het BSN als identificatie. 10. Informatie over zelfstandigen in 2006 van de Belastingdienst, aangeleverd via het CVZ, met het BSN als identificatie. 11. Inkomensgegevens over 2005 en 2006 van de Belastingdienst, met het BSN als identificatie. Daarnaast zijn de volgende databestanden gebruikt in deze Overall Toets: 12. Een databestand met de kosten in 2006 voor de geneeskundige GGZ van bijna verzekerden, verzameld in het kader van het GGZonderzoek uitgevoerd door APE (WOR 377) en met het BSN als identificatievariabele. Deze informatie is hier nodig in verband met het normatieve model voor de eigen betalingen ten gevolge van het verplicht eigen risico, waar de geneeskundige GGZ ook onder valt. 13. De lijst met postcodes en regioclusters voor het vereveningsmodel 2009, samengesteld door APE (WOR 389a, Deel II). 12 Ape

15 2.3 Selecties In de loop van 2008 hebben wij vanuit BASIC afzonderlijke databestanden met verzekerden- en schadegegevens ontvangen voor 30 verzekeraars, die 29 risicodragers vertegenwoordigden in 2006 (van de in totaal 32 in dat jaar actieve risicodragers). De ontbrekende drie risicodragers met naar schatting verzekerden hebben geen data over 2006 aangeleverd voor BASIC. Het volledige BASIC-bestand omvat daarmee circa 15,7 miljoen records, goed voor 15,3 miljoen verzekerdenjaren. 5 Dit betekent een flinke verbetering ten opzichte van 2005, waarvoor circa 15,3 miljoen records met 14,3 miljoen verzekerdenjaren beschikbaar waren. Om diverse redenen vallen echter nog ongeveer records af die niet geschikt zijn voor de analyses in dit onderzoek. Het gaat hierbij om: 1. records die Vektis heeft afgekeurd (vanwege extreem hoge kosten, extreem negatieve kosten of problemen met de verzekerdenkenmerken; dit betreft circa records); 2. records met onmogelijke postcodes, dat wil zeggen, niet liggend in het interval van 1000 tot en met 9999 (dan is de regioclustering niet te koppelen) en records van verzekerden met een buitenlandse nationaliteit (dit is tevens de belangrijkste reden voor een onmogelijke postcode; totaal ongeveer records); 3. records met een onbekend BSN dan wel een BSN dat de ZorgTTP niet kon pseudonimiseren (circa ); 4. circa records van verzekerden bij één verzekeraar die kennelijk per zijn overgestapt naar andere verzekeraars, maar gedurende het eerste kwartaal van 2006 nog niet uit de administratie van de oorspronkelijke verzekeraar waren verwijderd; 5. ongeveer records van twee verzekeraars waarvoor geen DKGinformatie over 2005 beschikbaar is; 6. bijna records van verzekerden waarvoor geen informatie over het SES-vereveningskenmerk kon worden gekoppeld; 7. rond de records van volmacht-verzekerden van één verzekeraar van wie praktisch geen schades in het BASIC-bestand van 2006 bleken te zitten; 8. ten slotte: bijna records van kinderen jonger dan 15 jaar woonachtig op een adres met maar één bewoner, vrijwel allemaal met inkomen = 0 (dit is zeer onwaarschijnlijk). 5 Verzekerdenjaren = het aantal verzekerden (dat ten minste één dag van het betreffende kalenderjaar staat ingeschreven bij een verzekeraar) gewogen met de inschrijfduur in dagen (dus maximaal 365 dagen in 2006). Ape 13

16 In totaal kunnen dus ongeveer records niet in de analyses worden betrokken. Er blijven dan 15,1 miljoen records over, die 14,9 miljoen verzekerdenjaren vertegenwoordigen. Dit betekent een dekkingspercentage van 91,5% (bij de schatting van de normbedragen 2008 was dat 88,0%). Een belangrijk voordeel van het gebruik van het BSN is dat het in principe unieke identificatie mogelijk maakt. Ongeveer BSN s blijken echter twee of zelfs meer keren in het BASIC-bestand van 2006 voor te komen. Dit betreft zeer waarschijnlijk verzekerden die in de loop van het jaar van verzekeraar wisselen (circa ) of verzekerden die wel bij dezelfde verzekeraar blijven maar van wie het (administratieve) verzekerdennummer dat de verzekeraars nog steeds hanteren om wat voor reden dan ook wordt omgezet (circa ). Voor 90% van de eerste groep bleek de som van de inschrijfduren bij de verschillende verzekeraars rond de 365 dagen te liggen, zodat administratief gezien kennelijk correct is gehandeld. Datzelfde gold voor de tweede groep, doch vanwege mogelijke koppelingsproblemen (one-to-many, many-to-one en many-to-many koppelingen die kunnen leiden tot schijnbaar onverklaarbare toename van het aantal records in de analysedata) zijn de betreffende records samengenomen, en de kosten per deelprestatie bij elkaar opgeteld. Dit reduceert het aantal records verder met ongeveer Ape

17 3 BEWERKING VAN DE KOSTEN 3.1 Bewerkingen van BASIC 2006 Het risicovereveningsmodel van 2009 maakt onderscheid tussen de kosten van overige prestaties, ziekenhuiszorg-variabel, ziekenhuiszorg-vast, en B-DBC s. Voor de onderhavige berekeningen zijn de overige prestaties verder opgesplitst in acht deelprestaties (of wel: zorgvormen): 1. ziekenvervoer (in BASIC 2006 opgesplitst in liggend- en zittend ziekenvervoer); 2. huisartsenzorg (in BASIC 2006: inschrijftarief, consulten en overig); 3. paramedische zorg (in BASIC: fysiotherapie en overig paramedisch); 4. farmacie; 5. verloskunde; 6. kraamzorg; 7. hulpmiddelen; 8. tandartsenzorg. Daarnaast zijn er in het BASIC-bestand 2006 nog twee schadevariabelen aanwezig: overige kosten en kosten buitenland. Mede naar aanleiding van diverse controles en in overleg met Vektis, hebben wij de volgende bijstellingen uitgevoerd op het BASIC-bestand 2006: Voor één, grotere verzekeraar zijn de kosten van alle deelprestaties met 3,7% opgehoogd omdat bij de ophoging naar de fictieve staten was uitgegaan van het verkeerde aantal verzekerden. Bij één, grote verzekeraar zijn de kosten van hulpmiddelen opgehoogd met 22,9% en de kosten van farmacie met 0,4%. De aanleiding hiervoor was dat de betreffende kosten door deze verzekeraar als een macroboeking op een spook record waren geboekt. Het betreffende record blijft in dit onderzoek verder buiten beschouwing. Door het weglaten van circa (volmacht-)verzekerden van één verzekeraar bleken de ziekenhuiskosten van de overige verzekerden bij deze verzekeraar te hoog uit te komen (deze kosten waren door Vektis namelijk opgehoogd naar de fictieve staten, die betrekking hadden op de gehele portefeuille). Op basis van nadere informatie van Vektis hebben wij hun ziekenhuiskosten daarom met een factor 0,933 bijgesteld. De macrokosten van 21,5 miljoen euro voor Eerstelijnsondersteuning (CVZ-rubriek 16, code 730), die Vektis in een apart spreadsheet heeft aangeleverd, zijn per verzekeraar hoofdelijk omgeslagen en aan het BASIC-bestand toegevoegd. Van de 15,3 miljoen euro aan macrokos- Ape 15

18 ten voor de post overige kosten (CVZ-rubriek 13, code 700) heeft Vektis bij de splitsing vast-variabel 60% naar rato verdeeld over de ziekenhuiskosten, terwijl wij de resterende 40% naar rato hebben verdeeld over de overige prestaties. Voor de schadevariabele kosten buitenland, met een gemiddelde van 12 euro per verzekerdenjaar, zijn wij er vanuit gegaan dat het voor het overgrote deel ziekenhuiskosten betreft. Wij hebben deze variabele daarom verdeeld over vaste-, variabele- en B-DBC-kosten in de (macro-) verhouding 25 : 59 : 16. Een andere variabele in BASIC 2006 betreft overige kosten (gemiddeld 2 euro per verzekerdenjaar). Overeenkomstig de procedure bij flexizorg in het verleden (WOR 322b) is deze variabele naar rato verdeeld over alle deelprestaties die vallen onder de overige prestaties, met uitzondering van kraamzorg en verloskunde. Ten slotte komt bij één, kleinere verzekeraar een inschrijfduur van 360 dagen onwaarschijnlijk vaak voor. In de betreffende records hebben wij deze variabele daarom op 365 dagen gezet. 3.2 Overige bewerkingen van de kosten Op het bovenbeschreven databestand dienen nog enkele bewerkingen te worden uitgevoerd voordat het risicovereveningsmodel 2009 kan worden doorgerekend: Het pakket van de basisverzekering omvatte in 2006 nog niet de anticonceptiepil voor vrouwen van 21 jaar of ouder. De kosten hiervan zijn benaderd via een vast bedrag van 45 euro dat is opgeteld bij de farmaciekosten van de relevante groep verzekerden (gecorrigeerd voor inschrijfduur). Daarbij is rekening gehouden met de kans op pilgebruik. CBS-cijfers wijzen uit dat 67,1% van de vrouwen in de leeftijd van 20 tot 30 jaar de pil gebruikte in 2003 (vlak vóór dat deze werd geschrapt uit het ziekenfondspakket). Voor de groepen van 30 tot 40 en 40 tot 50 jaar is dit cijfer 37,1% respectievelijk 21,5%. Met deze percentages hebben wij aselecte trekkingen uitgevoerd, waarna de kosten van de daarmee aangewezen pilgebruiksters met 45 euro zijn verhoogd. 6 Ook de uitgebreide jeugdtandzorg (18 tot 22 jaar) viel in 2006 nog niet onder de basisverzekering. De kosten van tandheelkunde zijn daarom 6 Een bedrag van 45 euro bleek in BASIC 2006 de meest voorkomende waarde te zijn in een frequentieverdeling van farmaciekosten van vrouwen tussen 18 en 20 jaar die niet bij een FKG waren ingedeeld én het gehele jaar ingeschreven stonden (bij dezelfde verzekeraar). 16 Ape

19 voor de verzekerden in de betreffende groep met een vast bedrag van 98 euro opgehoogd (gecorrigeerd voor inschrijfduur). 7 De kosten voor de geneeskundige GGZ in 2006 (zie WOR 377) zijn met behulp van het BSN gekoppeld aan BASIC Conform de procedure van eerdere jaren, zijn de ziekenhuiskosten op 0 gezet van verzekerden met negatieve kosten voor deze zorgvorm (tenzij deze kosten lager zijn dan -50 euro, in welk geval het betreffende record onder het Vektis-criterium voor extreme kosten valt, en dus niet in de analyses wordt betrokken). 3.3 Kosten van ziekenhuiszorg Bij ziekenhuiszorg (inclusief specialist) is het van belang dat de kosten hiervan met ingang van 2009 in drieën zijn gesplitst: een vast deel, een variabel deel en de kosten van B-DBC s. Deze laatste component heeft binnen het vereveningsmodel van 2009 betrekking op de in 2008 onderscheiden B-DBC s: de kosten die samenhangen met de technische uitbreiding van het B-segment per 2009 alsmede de kosten van de beleidsmatige uitbreiding per 2009, vallen vooralsnog onder het variabele deel van de ziekenhuiszorg (zie WOR 388 voor een beschrijving). De technische uitbreiding gaat over de zogenaamde reparaties op vergelijkbare zorg ; de beleidsmatige uitbreiding betreft DBC s voor oorheelkunde, dermatologie en ischemische- en aanverwante aandoeningen (zie WOR 373). De reden om beide uitbreidingen vooralsnog onder te brengen bij ziekenhuiszorgvariabel is, dat de NZa voor deze DBC s nog geen schoningsprijzen heeft bepaald. In juli 2008 heeft Vektis de splitsing van ziekenhuiskosten in twee varianten aangeleverd: volgens een Basisvariant, zonder de beleidsmatige uitbreiding, en een Beleidsvariant, met de betreffende uitbreiding. 8 Omdat de kosten van deze uitbreiding vooralsnog bij het variabele deel van de ziekenhuiszorg neer moeten slaan, zou de omvang van de kosten voor B- DBC s in beide varianten gelijk moeten zijn. Dit blijkt echter niet het geval: deze kosten zijn in de Beleidsvariant ongeveer 20 miljoen euro lager. Op basis van nadere informatie van Vektis zijn we hier daarom uitgegaan van de kosten voor B-DBC s volgens de Basisvariant en hebben we de ge- 7 8 In BASIC 2006 liggen de gemiddelde kosten voor tandheelkunde onder 15-, 16-, 17- en 18-jarigen die heel 2006 waren ingeschreven (bij dezelfde verzekeraar) rond de 98 euro, zonder duidelijke op- of neerwaartse trend. Merk op: de eerdere splitsing van ziekenhuiskosten, gebruikt in het Herijkingsonderzoek (WOR 368), kende nog diverse onvolkomenheden. In de nieuw aangeleverde databestanden zijn die verholpen (zie ook WOR 389a, Deel I). Ape 17

20 noemde 20 miljoen via een vermenigvuldigingsfactor versleuteld in de vaste en variabele kosten (zie ook WOR 388, voetnoten 11 en12). 18 Ape

21 4 BEWERKING VEREVENINGSCRITERIA 4.1 Leeftijd/geslacht Vanaf het begin van het normuitkeringenmodel voor de ZFW zijn leeftijd/geslacht op dezelfde manier gedefinieerd: 19 x 2 vijfjaarsgroepen, met leeftijd bepaald op 31 december van het datajaar (en een open leeftijdsklasse vanaf 90 jaar). Om verschillende redenen vinden daarin per 2009 twee kleine wijzigingen plaats: Zoals besproken in WOR-verband bepalen we de leeftijd nu per 30 juni (WOR 348). De leeftijd van kinderen die in de 2e helft van 2006 geboren zijn, wordt in de nieuwe systematiek op 0 gezet. Dit zorgt ervoor dat de gesommeerde inschrijfduur van de 0-jarigen (landelijk) op ongeveer uitkomt, (nagenoeg) gelijk aan het aantal kinderen dat jaarlijks in Nederland ter wereld komt. Daarmee wordt beter aangesloten bij de CBS-bevolkingscijfers, de verzekerdenraming van het CVZ en de uitvoeringspraktijk van het CVZ. De leeftijdsgrens binnen de groep van 15 tot en met 24 jaar wordt verschoven van 20 naar 18 jaar. Hierdoor wijzigen de groepen in deze leeftijdsrange van jaar en jaar in: en jaar. Dit geeft een betere aansluiting op de verzekerdenraming van het CVZ, waarin de leeftijdsgrens van 17-naar-18 jaar een belangrijke rol speelt vanwege de premie-equivalenten (tot 18 jaar is geen nominale premie verschuldigd en daarna wel). Deze wijzigingen zullen naar verwachting geen materiële invloed hebben op de essentiële uitkomsten. 4.2 FKG s Met ingang van 2007 spelen in het risicovereveningsmodel 20 FKG s een rol, afgeleid uit specifieke soorten medicijnen die verzekerden in het voorafgaande jaar voor ten minste 181 dagen hebben voorgeschreven gekregen. De FKG s vormen een indicator voor de aanwezigheid van chronische aandoeningen. Per 2007 tellen alle FKG s mee waarbij een verzekerde is ingedeeld. Maximaal dus 20 FKG s; het feitelijke maximum bedraagt 7. Dit komt slechts enkele keren voor. De FKG-systematiek beperkt zich dus niet meer tot de belangrijkste c.q. duurste FKG per verzekerde, zoals tot en Ape 19

22 met 2006 het geval was. Overigens ligt het maximum aantal FKG s waarbij een verzekerde in theorie kan zijn ingedeeld, feitelijk op 18 omdat de drie FKG s voor diabetes uiteraard niet tegelijk kunnen voorkomen: als men al is ingedeeld bij diabetes I dan vervalt een eventuele (zeldzame) indeling bij diabetes IIa en bij IIb; is men bij diabetes IIa ingedeeld dan niet bij diabetes IIb. Verder geldt voor verzekerden die bij diabetes IIa zijn ingedeeld dat de indeling bij hoog cholesterol vervalt. Schematisch komt de FKG-indeling bij diabetes als volgt tot stand: 1. deel een persoon in bij diabetes I (>180 DDD s voorgeschreven insuline) dan wel bij diabetes II (>180 DDD s orale diabetesmiddelen); 2. als ingedeeld bij diabetes I dan vervalt een eventuele indeling bij II; 3. als ingedeeld bij diabetes II én ingedeeld bij FKG4 voor hoog cholesterol én men gebruikt meer dan 180 DDD s hypertensiemiddelen, dan indelen bij diabetes IIa en indeling bij FKG4 vervalt; 4. als ingedeeld bij diabetes II maar niet bij IIa, dan indelen bij IIb. Merk op dat diabetes IIb wél samen kan voorkomen met hoog cholesterol (FKG4): in dat geval is kennelijk niet voldaan aan de voorwaarde van meer dan 180 DDD s voor hypertensiemiddelen (wat een indeling bij diabetes IIa tot gevolg zou hebben). Ook diabetes I kan met hoog cholesterol voorkomen. FKG s gebaseerd op farmacierecepten van 2005 uit FIS (het Farmacie Informatie Systeem van Vektis) zijn voor alle 10,8 miljoen (ex-)ziekenfondsverzekerden in 2005 beschikbaar (dat is uiteraard inclusief FKG0). Voor (ex-)particulier verzekerden bedraagt dit aantal 4,5 miljoen, waarvan een deel is gesimuleerd. Van de 4,5 miljoen particulier verzekerden in STAT 2005 bleken er 1,8 miljoen in FIS voor te komen. Onder de veronderstelling dat als iemand in FIS voorkomt, dan zullen ook wel al zijn farmacierecepten in FIS zitten, heeft Vektis voor deze 1,8 miljoen de FKG bepaald, inclusief FKG0 (WBR 042). 9 Voor de rest hebben wij een simulatie uitgevoerd. Dit komt erop neer dat voor degenen (2,2 miljoen) zonder of met lage farmaciekosten (< 25 euro) in 2005, is verondersteld dat men niet in een FKG thuishoort. Voor degenen met hogere farmaciekosten (0,6 miljoen) zijn kansen berekend op indeling bij de 20 FKG s via logistische modellen, welke zijn geschat op de 1,8 miljoen verzekerden waarvoor de FKG bekend was (inclusief FKG0). De berekende kansen zijn vervolgens 9 Merk op dat Vektis voorgaande jaren nog ophogingen van geleverde hoeveelheden in FIS heeft uitgevoerd wanneer de feitelijke farmaciekosten in STAT voor individuele verzekerden hoger lagen dan in FIS; dat is nu achterwege gelaten (WBR042). 20 Ape

23 via selecte trekkingen omgezet in gesimuleerde FKG s. De bovenste helft van Tabel 4.1 geeft hiervan een overzicht. Daaruit valt op te maken dat voor 15,3 miljoen verzekerden in 2005 een indeling in FKG s beschikbaar is. Vervolgens moet met het eerder genoemde sleutelbestand het BSN gekoppeld worden (zie paragraaf 2.2). Dit is gelukt voor 14,2 van de 15,3 miljoen verzekerden. Omdat bij meerdere verzekerdennummers hetzelfde BSN kan voorkomen als een verzekerde in 2005 bijvoorbeeld bij meer verzekeraars was ingeschreven dient eerst geaggregeerd te worden naar BSN, wat uiteindelijk 13,7 miljoen unieke personen oplevert. Bij koppeling met het volledige BASIC-bestand van 2006 vallen er ten slotte 0,5 miljoen af (waarschijnlijk van de verzekeraars die niet in BASIC 2006 zitten), zodat bij ongeveer 85% een FKG is gevonden (85% = 1 2,3 miljoen / 15,5 miljoen). Voor de 15% nog zonder FKG vallen we als proxy terug op de FKG-informatie op basis van recepten van Tabel 4.1 Herkomst FKG s voor schatting risicovereveningsmodel 2009 op BASIC 2006 a Herkomst FKG s Verzekerden waarvoor FKG bekend (in miljoenen) Ex-ziekenfonds 2005 Uit FIS ,8 Ex-particulier 2005 Uit FIS2005 1,8 Farmaciekosten < 25 euro: FKG=0 2,2 Farmaciekosten >= 25 euro: gesimuleerd 0,6 Totaal 15,3 BSN koppelbaar 14,2 Na aggregatie naar BSN 13,7 Na koppeling met BASIC 13,2 FKG nog onbekend Uit FIS ,3 Totaal (BASIC) 15,5 a Bij het maken van deze tabel waren selecties (5) tot en met (8) genoemd in paragraaf 2.3, nog niet toegepast, zodat het aantal op 15,5 miljoen uitkomt [in plaats van de 15,1 miljoen records (= 14,9 miljoen verzekerdenjaren) die verder in de analyses meelopen]. Bij het gebruik van FKG s over 2006 als proxy voor FKG s over 2005 doet zich het volgende probleem voor: stel dat we 100 van de personen op grond van recepten in 2005 bij een FKG indelen, dan zullen er daarvan naar verwachting circa 5% overleden zijn in 2006, zodat er dus 95 overblijven. Door de natuurlijke trend in FKG s zullen we daarnaast op grond van recepten in 2006 geen 100 maar circa 104 personen per in een Ape 21

24 FKG indelen. Gebruiken we dus FKG s over 2006 als proxy voor de FKG s over 2005, dan geeft dat een overschatting van het aantal FKG ers met ongeveer 9,5% (= 100% x 104 / 95). De oplossing die we voor de Overall Toets 2009 en de schatting van de normbedragen 2009 hebben geïmplementeerd, berust op een vergelijking van twee sets van FKG-prevalenties voor de 13,2 miljoen records waarvoor wél een koppeling met de 2005-data mogelijk was: de ene set van prevalentiecijfers betreft FKG s gebaseerd op recepten van 2005 en de andere set FKG s op die van Op grond van de boven aangegeven redenering mag men verwachten dat de FKG-prevalenties van 2005 lager zijn dan die van De verhouding tussen beide geeft de overschatting aan bij gebruik van FKG s over 2006 in plaats van de correcte over 2005 (zie tabel 4.2). Tabel 4.2 FKG-prevalenties per verzekerdenjaren voor 13,2 miljoen verzekerden van wie FKG s over 2005 zowel als over 2006 bekend zijn (13,1 miljoen verzekerdenjaren) a FKG Omschrijving Verhouding 1 Glaucoom 7,9 8,3 0,954 2 Schildklieraandoeningen 13,3 14,0 0,950 3 Psychische aandoeningen 34,2 36,0 0,948 4 Hoog cholesterol 52,9 62,1 0,853 5 Diabetes type IIb 12,8 12,3 1,041 6 Cara 32,5 33,6 0,967 7 Diabetes type IIa 5,6 7,3 0,776 8 Epilepsie 4,6 4,8 0,973 9 Z. v. Crohn / Colitus Ulcerosa 1,8 1,9 0, Hartaandoeningen 25,8 27,3 0, Reuma 2,7 3,0 0, Ziekte van Parkinson 1,2 1,2 0, Diabetes type I 11,7 12,6 0, Transplantaties 1,1 1,2 0, Cystic F. / Pancreas aandoen. 0,3 0,3 1, Hersenen- /ruggenmerg aand. 0,6 0,6 0, Kanker 0,4 0,6 0, HIV / AIDS 0,5 0,5 0, Nieraandoeningen 0,6 0,9 0, Groeihormonen 0,1 0,1 0,932 Totaal Gesommeerd 210,7 228,7 0,921 a De cijfers in deze tabel liggen hoger dan die in de vergelijkbare tabel 3 van het Herijkingsonderzoek (WOR 368) omdat we hier alleen kijken naar de 13,2 miljoen verzekerden die vanuit de 2006-data traceerbaar zijn in 2005, en dat betreft voornamelijk ziekenfondsverzekerden, die meer FKG s hebben dan particulieren vanwege hun hogere leeftijd en slechtere gezondheid. 22 Ape

25 De verhoudingscijfers in de laatste kolom van tabel 4.2 zijn inderdaad zoals verwacht (vrijwel) steeds kleiner dan 1, op twee uitzonderingen na. Het verhoudingscijfer groter dan 1 voor FKG5 (diabetes type IIa) is te verklaren door de gelijktijdige, sterke, toename van diabetes type IIa (FKG7): kennelijk krijgen steeds meer van deze diabetespatiënten cholesterol- en bloeddrukverlagers voorgeschreven, precies zoals het protocol voorschrijft. Ook bij FKG15 ligt het verhoudingscijfer (net) boven de 1; een mogelijke oorzaak is een wijziging van de ATC-codes en/of DDD s van de medicijnen die als indicator dienen voor deze FKG. Samengenomen stijgt het aantal FKG s van 210,7 per verzekerdenjaren in 2005 naar 228,7 in Wanneer we in het vereveningsmodel met kostendata van 2006 dus zouden uitgaan van de 2006-FKG s, dan zou dat een overschatting van de feitelijke FKG-prevalentie met 8,5% betekenen, dicht bij de 9,5% van de globale berekening aan het begin van deze paragraaf. Voor de 2,3 miljoen verzekerden waarvoor we genoodzaakt zijn FKG s te gebruiken, worden nu FKG s aselect verwijderd, met kansen gelijk aan 1 minus het verhoudingscijfer uit de laatste kolom van tabel 4.2. Voor iemand ingedeeld bij FKG1 (glaucoom) op basis van recepten in 2006, betekent dit bijvoorbeeld dat deze indeling ongedaan wordt gemaakt met een kans van 0,046 (= 1 0,954); analoog voor de andere FKG s. (De indelingen bij FKG s 5 en 15 blijven ongewijzigd.) Op deze manier worden de FKG s gebaseerd op farmacierecepten van 2006 goed vergelijkbaar met die gebaseerd op recepten van DKG s De DKG s zijn door het CVZ bepaald op basis van DBC-informatie over 2005, welke rechtstreeks is aangeleverd door de individuele verzekeraars. Vijf daarvan met in totaal verzekerden waren niet in staat de gevraagde informatie ter beschikking te stellen: 1. Twee daarvan zijn in 2006 als zelfstandige risicodragers blijven bestaan. Deze verzekeraars zijn in paragraaf 2.3 bij de selecties al genoemd en lopen dus niet mee bij de schatting van het risicovereveningsmodel Er bestaat namelijk zelfs geen reële mogelijkheid om DKG s te simuleren omdat van beide verzekeraars evenmin verzekerden- en schadegegevens over 2005 beschikbaar zijn. 2. Een derde verzekeraar blijft buiten beschouwing, omdat deze geen (adequate) informatie voor BASIC 2006 heeft aangeleverd. Ape 23

26 3. De twee laatste verzekeraars zijn opgegaan in twee (veel) grotere verzekeraars, waarvoor dus de DKG-prevalentie beperkt zal worden onderschat. Ook hier geldt dat er geen reële mogelijkheid is om te simuleren, omdat van beide verzekeraars geen WOR-data over 2005 beschikbaar zijn. Merk op dat het ontbreken van DKG s niet alleen gevolgen heeft voor de twee verzekeraars genoemd onder (3) zelf, maar ook voor andere verzekeraars voor zover er bij hen op 1 januari 2006 verzekerden zijn ingestroomd afkomstig van de vijf verzekeraars genoemd bij (1) tot en met (3). Voor deze verzekerden geldt de facto DKG=0. Het is niet mogelijk dit probleem te ondervangen. Het gaat echter om een gering aantal verzekerden: naar schatting 20% van de , of wel ongeveer op een totaal van ruim 16 miljoen. Gaan we er bovendien vanuit dat deze personen min of meer verspreid over de andere verzekeraars terecht zijn gekomen, dan zal dit geen grote gevolgen hebben. Bovendien blijken switchers over het algemeen een goede gezondheid te hebben dus DKG ers zullen in deze groepen sterk ondervertegenwoordigd zijn. Bij de opstelling van de verzekerdenraming 2008 in de zomer van 2007 is gebleken dat DBC s van de dialysepatiënten van enkele ZBC s ontbraken. Het CVZ heeft deze in de verzekerdenraming 2008 bijgeplust via verzekeraarspecifieke ophoogfactoren. Voor het onderhavige onderzoek heeft Vektis ons het verzekeraar- en verzekerdennummer aangeleverd van de bijna 600 patiënten in kwestie. Na koppeling blijkt de helft hiervan al met DKG13 in de door het CVZ aangeleverde gegevens te zitten. De andere helft is in het analysebestand alsnog bij DKG13 ingedeeld. Dit betreft precies het aantal dat vorig jaar is bijgeplust in de verzekerdenraming. 4.4 Aard van het inkomen De gegevens over de aard van het inkomen waren voorheen deels gebaseerd op rechtsgrond voor ziekenfondsverzekerden en deels op gegevens van het UWV (AO, WW etc., en loondienst) en de Belastingdienst (zelfstandigen) voor particulieren. Met het vervallen van de rechtsgrond berust dit vereveningskenmerk met ingang van 2006 voor iedereen op gegevens van het UWV en de Belastingdienst. In de analyses van het Herijkingsonderzoek (WOR 368) zijn diverse problemen aan het licht gekomen bij de begin dit jaar aangeleverde UWV-gegevens over 2006: 24 Ape

27 1. De einddatum van een uitkeringsperiode was vaak niet vermeld, waardoor niet was vast te stellen of een uitkering begonnen vóór 30 juni 2006 al dan niet doorliep na die datum. Dit leidde in eerste instantie tot ongeveer tweemaal zoveel WW ers als het CBS meldt voor juni Maar ook de aantallen arbeidsongeschikten en bijstandsgerechtigden kwamen te hoog uit. 2. Voor een aantal gemeenten waaronder één van de vier grootste steden (G4) kwam het aantal bijstandsgerechtigden vrijwel op 0 uit, een volstrekt irreële uitkomst. Het eerstgenoemde probleem is in het Herijkingsonderzoek op een pragmatische manier opgelost door een geschikte einddatum van de uitkeringsperiode te simuleren via een benadering van de bestaande regels omtrent de uitkeringsduur maar het tweede probleem kwam te laat boven water om iets mee te kunnen doen. Eind juni heeft het UWV nieuwe gegevens gestuurd, over zowel 2006 als 2007, waarin per record met een dummy is aangegeven of de betreffende uitkering feitelijk tot een uitbetaling (groter dan 0) heeft geleid. Het aantal arbeidsongeschikten en WW ers komt op basis van deze nieuwe data vrijwel precies overeen met de CBS-cijfers voor juni Het aantal bijstandsgerechtigden is nog steeds enigszins te hoog. Op basis van de nieuwe UWV-gegevens hebben we verder de aantallen bijstandsgerechtigden per gemeente voor 2006 en 2007 vergeleken met die welke in de WOVMgegevens 2005 voorkwamen (ter herinnering: 2005 was het laatste jaar van de Ziekenfondswet en bijstand was één van rechtsgronden voor verplicht ziekenfondslidmaatschap, welke informatie als zodanig in de WOVMgegevens van 2005 beschikbaar was). Daaruit komt naar voren dat: 1. twaalf gemeenten met elk in 2007 ten minste 50 bijstandsgerechtigden, in 2006 praktisch geen bijstandsgerechtigden zouden hebben gehad (met hieronder weer dezelfde grote stad als bovenbedoeld); 2. één (kleinere) gemeente met ten minste 50 bijstandsgerechtigden in 2005, in de twee volgende jaren vrijwel niemand in deze categorie zou hebben gehad. Voor de analyses in de voorliggende rapportage zijn beide problemen opgelost door hetzij de benodigde informatie uit 2007 te gebruiken, hetzij die uit Ten opzichte van de UWV-gegevens van 2006 sec stijgt het aantal bijstandsgerechtigden daardoor met ruim Na samenvoeging met de informatie van de Belastingdienst over de ruim 1 miljoen zelfstandigen op 30 juni 2006 en na bepaling van de belangrijkste Ape 25

28 bron van het inkomen (AVI) voor personen die bij meerdere categorieën zijn ingedeeld, resulteren dan arbeidsongeschikten, bijstandsgerechtigden en zelfstandigen. Alleen het aantal bijstandsgerechtigden ligt daarmee circa te hoog in vergelijking met CBScijfers van juni Bij afwezigheid van voor de hand liggende oplossingen, is er voor gekozen om dit niet te corrigeren. Voorafgaande aan de schatting van het risicovereveningsmodel 2009 zal het analysebestand namelijk nog worden herwogen naar de verzekerdenraming van het CVZ voor 2009 (zie volgende hoofdstuk); ervan uitgaande dat die is gebaseerd op het correcte aantal bijstandsgerechtigden, lost het probleem zich dan vanzelf op. Evenals voorgaande jaren onderscheidt het risicovereveningsmodel voor 2009 risicogroepen op basis van de aard van het inkomen en leeftijd. Per 2009 valt echter de categorie van WW ers etc. af. Een inhoudelijke reden om deze categorie weg te laten uit het AVI-criterium is de inherent grote fluctuatie in deze groep door de omvangrijke jaarlijkse in- en uitstroom bij de WW. Zo n grote fluctuatie strookt niet met het streven om in het risicovereveningsmodel vooral rekening te houden met chronische aspecten van gezondheid. Een praktische reden om WW ers etc. als aparte risicogroep te schrappen, is het jaarlijks terugkerende probleem dat de omvang van deze AVI-categorie in het onderzoeksbestand van de WOR beduidend lager ligt dan in de CVZ-verzekerdenraming (in de Overall Toets 2008: ongeveer 40% lager). WOR 365 heeft daarom onderzocht wat de gevolgen zouden zijn van het weglaten van deze categorie. Die bleken dusdanig gering, dat de WOR-vergadering heeft geadviseerd om WW ers etc. te schrappen als risicogroep in het vereveningsmodel (WOR 371). Binnen de leeftijdsgroep van 15 tot en met 64 jaar worden daarom nu nog vier groepen onderscheiden: AO, bijstand, zelfstandig, en overigen, dat wil zeggen, degenen in loondienst of met een WW/ANW-uitkering samen met verzekerden zonder inkomen in deze leeftijdsgroep. Omdat het vereveningskenmerk vier leeftijdsgroepen onderscheidt (15 34, 35 44, en jaar), betekent dit 4 x 4 = 16 risicogroepen. Degenen jonger dan 15 jaar of ouder dan 64 jaar vormen de 17-de risicogroep. Wanneer een verzekerde bij meer dan één categorie van de aard van het inkomen is ingedeeld, is als volgorde aangehouden voor degenen van 15 tot en met 64 jaar: 1. arbeidsongeschiktheid; 2. bijstand; 3. loondienst; 26 Ape

29 4. zelfstandig; 5. overigen (met name: WW/ANW en verzekerden zonder inkomen). Waarna loondienst is samengevoegd met overigen. De verzekerden jonger dan 15 of ouder dan 64 jaar, komen in een aparte categorie. 4.5 Sociaal-economische status (SES) Het risicovereveningsmodel van 2008 is tijdens de Overall Toets 2008 doorgerekend op verzekerden- en schadegegevens van 2005, waarbij het SES-vereveningskenmerk was gebaseerd op inkomensgegevens van, eveneens, In een vervolgonderzoek (WOR 365) is de precieze definitie van dit vereveningskenmerk aan een nadere analyse onderworpen. De conclusie daarvan was dat alternatieve definities geen duidelijke empirische voordelen bieden. De WOR-vergadering heeft deze conclusie onderschreven (WOR 371), zodat het SES-vereveningskenmerk analoog is gedefinieerd als vorig jaar, maar nu uiteraard op inkomensgegevens van 2006 (in hoofdzaak). Daarbij is, uitgaande van het van de Belastingdienst ontvangen databestand met 16,5 miljoen records (identificeerbaar met het gepseudonimiseerde BSN), als volgt te werk gegaan: 1. Voor de ruim 4 miljoen records met (verzamel-) inkomen = is het inkomen op 0 gezet, ervan uitgaande dat dit personen betreft zonder (eigen) inkomen, zoals (schoolgaande) kinderen en huisvrouwen Voor bijna records met inkomen = 0 is het inkomen op onbekend gezet, ervan uitgaande dat dit deels personen betreft waarvan het inkomen nog niet (definitief) is vastgesteld door de Belastingdienst, deels ook personen van wie het (verzamel-) inkomen werkelijk op 0 uitkwam. 3. De groep met onbekend inkomen uit stap (2) is gekoppeld met het overeenkomstige databestand met inkomens over 2005 (koppelsucces: 99%). Daarmee kon de helft van deze groep van een inkomen worden voorzien, de andere helft had nog steeds een onbekend inkomen. Omdat dit echter voor ruim 90% om gehuwde vrouwen blijkt te gaan, hebben we aangenomen dat deze personen daadwerkelijk geen inkomen hadden in 2005 en in Het verzamelinkomen omvat het inkomen box 1 + het inkomen box 2 + het belastbaar inkomen box 3. Het houdt rekening met persoonsgebonden aftrek, zowel van het belastingjaar zelf als het nog niet verrekende deel en vrijgesteld salaris. Ape 27