Voorwoord. Rudolf Steiner

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Voorwoord. Rudolf Steiner"

Transcriptie

1 i n s p i r e r e n d b a s i s o n d e r w i j s

2

3 " De vraag is niet, wat de mens moet kunnen en weten teneinde zich in de bestaande sociale orde te kunnen invoegen; maar wel, wat er in aanleg in de mens aanwezig is en in hem ontwikkeld kan worden. Pas dan kan de opgroeiende generatie de maatschappij steeds opnieuw met nieuwe krachten verrijken. " 1 Rudolf Steiner Voorwoord In deze schoolgids vindt u informatie over de uitgangspunten, doelstellingen, werkwijze en organisatie van de Rudolf Steiner School in Breda. Ook wordt uitgebreid ingegaan op de manier waarop wij de zorg voor het jonge kind en voor de leerling met problemen gestalte geven. De jaarkalender bevat informatie die aan veranderingen onderhevig is, zoals namen, adressen, jaarrooster. De jaarkalender wordt - na de zomervakantie - uitgereikt aan alle ouders van kinderen op onze school. We hopen dat deze schoolgids u zal helpen een goed beeld te krijgen van het onderwijs dat binnen onze school gegeven wordt en dat de schoolgids tevens een wegwijzer kan zijn in de organisatie en in de praktijk van alle dag.

4

5 Inhoudsopgave Voorwoord 1 De School 1.1 Vrijeschoolonderwijs voor kleuters en leerlingen van klas 1 t/m Adres 5 Achtergronden en uitgangspunten van het vrijeschoolonderwijs 5 Biografie van de Rudolf Steiner School Breda 7 Het Onderwijs Peutergroep de Zonnestraal De kleuterklassen De poortklas De overgang van kleuter naar schoolkind De overgang naar de onderbouw De onderbouw Klas Klas Klas Klas Klas Klas De overgang van basisschool naar middelbaar onderwijs De bovenbouw 19 Jaarfeesten 20 Het Leerlingvolgsysteem Toetsen De kinderbespreking Studie Signalering van hulp in de klas Het oudergesprek Het getuigschrift 23 Zorg voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften Het zorgteam Onderzoeken Leerlingadministratie zorgkinderen, het leerling dossier Het Weer Samen Naar School project Leerlinggebonden financiering (het rugzakje) 25 Kwaliteitszorg 27 De Schoolorganisatie Bestuur Medezeggenschapsraad College van leerkrachten Onderwijsondersteunend personeel 29 3

6 Dagelijkse onderwijspraktijk Ouders binnen de school Ouderavonden Algemene ouderavonden De klassenouder De ouders 30 Praktische zaken en schoolregels Aanmelden nieuwe leerlingen Jaarkalender Leerlingenlijsten Nieuwsbrief Benodigdheden per klas Bij ziekte of verzuim Vakantieverzuim Jeugdgezondheidszorg GGD Stadsgewest Breda Verzekering Verantwoordelijkheid / aansprakelijkheid Vervoer en verkeer Reiskostenvergoeding van gemeenten 34 Initiatieven op sociaal cultureel niveau Ouderraad Vereniging voor Vrije Opvoedkunst De schoolkrant Weerklank Van Al Wat Leeft Lentemarkt Ouderbibliotheek Toneelgroep Tobias Koor Con Anima Schminken De Kinderhandeling Volksdansen 37 Code gelijke behandeling en intercultureel onderwijs 38 Financiën Exploitatiebijdrage Sponsoring 40 Klachtenregeling 40 Schooltijden Voor- en naschoolse opvang 40

7 1 1.1 De School Vrijeschoolonderwijs voor kleuters en leerlingen van klas 1 t/m 6 Aan het onderwijs van de vrijeschool liggen inzichten omtrent mens en wereld ten grondslag die door Rudolf Steiner zijn ontwikkeld en middels vele geschriften en voordrachten zijn overgedragen. Uitgaande van dit mens- en wereldbeeld wordt in de vrijeschool gestreefd naar een onderwijs dat in eerste instantie opvoeding is. De leerstof is geen (examen)doel, doch middel tot ontplooiing van de individuele leerling, ontplooiing niet alleen van het intellect, maar evenzeer van creativiteit en sociale vaardigheden. Om deze ontplooiing mogelijk te maken is vrijheid van inrichting even noodzakelijk als vrijheid van richting. Hierop duidt de naam vrijeschool Adres School adres : Minckelersstraat 27, 4816 AD Breda Telefoon : Fax : adres : info@vrijeschoolbreda.nl website : Bankrekeningnummers: Postbank ING-Bank Beide t.n.v. Stichting Vrije School Breda 2 Achtergronden en uitgangspunten van het vrijeschoolonderwijs. Het onderwijs aan de vrijeschool is gebaseerd op de ideeën van de Oostenrijkse Rudolf Steiner, grondlegger van de antroposofie. In 1919 werd door hem de eerste vrijeschool opgericht in Stuttgart, Duitsland. Hier werd lesgegeven aan de kinderen van de werknemers van een sigarettenfabriek. Daarna heeft de vrijeschoolbeweging zich uitgebreid over de hele wereld. In 1923 opende in Nederland de eerste vrijeschool haar deuren. In Nederland bestaan nu ongeveer 80 vrijescholen, waarvan er 15 ook voorgezet onderwijs verzorgen. In de antroposofie, en dus ook in het onderwijs dat hierop gebaseerd is, gaat men ervan uit dat niet alleen cognitieve kennis van belang is, maar ook ontplooiing van creativiteit en sociale vaardigheden. Zo leert het kind niet alleen zijn hoofd (denken) gebruiken, maar ook zijn hart (voelen) en handen (willen). In de vrijeschool wordt zo gestreefd de kinderen op te voeden tot evenwichtige mensen, die goed zijn toegerust voor het leven.

8 De vrijeschool wil meer zijn dan een leerinstituut. Zij wil samen met de ouders kinderen opvoeden tot mensen die: Geïnteresseerd zijn in de wereld om hen heen en daar plezier aan beleven Idealen hebben en de wil om die vorm te geven Zich betrokken voelen bij anderen Zich een eigen gefundeerd oordeel kunnen vormen Hun eigen mogelijkheden kunnen ontplooien 6 Het vrijeschoolonderwijs wordt gegeven vanuit een eigen methodiek. Hierbinnen richten wij ons sterk op het individuele kind, door niet alleen te kijken naar wat het kind kán, maar vooral naar wie hij ís. Door waar te nemen wat de leerling als individu of de klas als groep vraagt, kan de leerkracht tot de juiste aanpak komen. Het leerplan is daarbij de leidraad. Binnen het onderwijs schenken we aandacht aan hoofd, hart en handen. Zo bieden wij de kinderen de mogelijkheid te experimenteren met verschillende vormen van leren. Hierbij geeft het klassikale onderwijs ingang om ook de sociale ontwikkeling te voeden. Het leerplan is afgestemd op de ontwikkelingsfasen van het kind. Naar ontwikkelingspsychologische inzichten doorloopt een kind tot aan zijn volwassenheid drie fasen. De eerste zeven jaar staan voornamelijk in het teken van de opbouw van een gezond lichaam. Dit in samenhang met de ontwikkeling van het wilsleven van het kind. Het kind leert lopen, spreken, denken, zijn lichaam beheersen en oefent zijn grove en fijnere motoriek. Het spel, de fantasie, het ritme in de dag en de taal- en muziekspelen ondersteunen het kind bij deze ontwikkeling. In de tweede zeven jaar staat het verwerven van emotionele vaardigheden centraal. Van klas 1 t/m 6 wordt de wereld ontdekt vanuit het gevoelsleven. Naast het automatiseren van cognitieve vaardigheden wordt daarom veel aandacht besteed aan het creatief verwerken van de leerstof. Ook wordt een beroep gedaan op de eigen zelfstandigheid en het kunnen samenwerken met anderen. In de derde periode van zeven jaar (puberteit) komt geleidelijk de ontwikkeling van het analytische, abstracte denken tot stand. De jonge mens leert de wereld vanuit het denken te begrijpen. Hij is op zoek naar zijn eigen individuele weg en tracht zich een gezond eigen oordeelsvermogen te vormen.

9 3 Biografie van de Rudolf Steiner School Breda We schrijven Breda, Bij de natuurvoedingswinkel hangt een briefje op het prikbord. Een moeder zoekt een geschikte school voor haar dochtertje, ze heeft iets gelezen over vrijeschoolonderwijs. Haar oproep krijgt gehoor en al gauw is een initiatief om in Breda een vrijeschool op te richten geboren. In september 1975 werd na een intensieve voorbereiding de Rudolf Steiner School Breda geopend. De eerste kleuterklas start met 20 leerlingen! Gemeente en Provincie waren niet zo gecharmeerd van het vrijeschoolonderwijs, maar de onderwijsinspecteur zag er wel wat in. 7 In de loop der jaren is de school gegroeid van kleuterschool naar volledig basis-en voortgezet onderwijs. De Rudolf Steiner School Breda is een basisschool en kent twee afdelingen: de kleuterschool voor kinderen van 4 tot en met 6 jaar en de onderbouw voor kinderen van 6 jaar en ouder (klas 1 t/m 6). De school heeft vier kleuterklassen en een poortklas. De klassen 1 t/m 6 zijn aan het groeien naar een dubbelstroom. In Breda bestaat ook de mogelijkheid gebruik te maken van een vrije peutergroep. Het vervolgonderwijs van de vrije school wordt bovenbouw genoemd, klas 7 t/m 12. Dit wordt verzorgd door het Michaël College afdeling Rudolf Steiner pedagogiek- te Prinsenbeek Het onderwijs Peutergroep de Zonnestraal Jonge kinderen komen op de peutergroep vanaf 2 jaar en 9 maanden. Rond die leeftijd gaat het kind onderscheid maken tussen zichzelf en de rest van de wereld. Als uiting daarvan gaat het kind ik zeggen. Nu kan het de wereld gaan ontdekken. Dat gebeurt onder leiding van een peuterjuffie in een geborgen omgeving van maximaal tien kinderen. De kinderen bootsen in hun spel de wereld na. De peuterjuffies zorgen ervoor dat hun omgeving het nabootsen ook waard is. De zintuigen van uw peuter spelen een belangrijke rol bij het ontdekken van de wereld. Het speelgoed is van eenvoudig natuurlijk materiaal. De fantasie van de kinderen wordt aangesproken door de weinig vaste vormen. Denk aan houten blokken, schelpen en kastanjes, gekleurde lappen, poppen met niet uitgesproken gezichtjes die ruimte laten voor iedere emotie die het kind aan de pop wil geven. 4.2 De kleuterklassen De Rudolf Steinerschool Breda heeft 4 kleuterklassen en een poortklas. In de kleuterklassen zitten kinderen van vier t/m zes jaar. De klassen zijn heterogeen, dat wil zeggen dat er in een klas jongste, middelste en oudste kleuters bij elkaar zitten. Het samengaan van jongere en oudere kleuters biedt veel mogelijkheden voor de sociale ontwikkeling van de kinderen. De kleuters blijven gedurende hun kleutertijd bij dezelfde leerkracht. In de kleutertijd ontwikkelt de kleuter voorwaarden voor het leren. In het vrijeschoolonderwijs is het spel hierbij een belangrijk didactisch middel. Dat wat het kind waarneemt en ervaart in de

10 wereld om zich heen wordt verwerkt in het spel. Het jonge kind bootst na alvorens hij begrijpt, zo heeft het kind leren staan, lopen, spreken en denken. In de kleutergroepen krijgt het kind volop gelegenheid om in het spel de fantasie te ontwikkelen. Het spelen blijft van groot belang voor de taal en denkontwikkeling, de sociaalemotionele ontwikkeling en de motorische ontwikkeling. Tijdens het spel vindt er ontwikkeling plaats van innerlijke activiteit, beweeglijkheid en leert het kind voorstellingen en begrippen los van de zichtbare en tastbare werkelijkheid te hanteren. Hierdoor verwerft het kind zich vaardigheden waarmee het later leert rekenen en mathematiseren. Deze spelvormen worden op verschillende wijzen aangeboden, enerzijds is er het vrije spel, anderzijds zijn er de spelen die door de leerkracht worden aangeboden waarin de leerdoelen voor de kinderen verweven zijn. Zo zijn er bijvoorbeeld het vrije spel, het cultuurspel, de kringspelen, de vingerspelen die dagelijks terugkeren in het ritme van de dag. Het vrije spel en het cultuurspel bestrijken een langere tijd binnen de dag. 8 Het vrije spel Het vrije spel biedt de kinderen gelegenheid zelf invulling te geven aan het spel in de klas, dit ter ontplooiing van de fantasie. Al het aanwezige spelmateriaal staat tot hun beschikking. Denk hierbij aan houten blokken, planken, lappen, een poppenhoek etc. De banken worden bijvoorbeeld boten of treinen en een groepje kabouters kookt in het roze huis een soepje! Aan het eind van het vrije spel wordt gezamenlijk de hele klas weer netjes opgeruimd. Het vrije spel heeft zijn werking in verschillende ontwikkelingsgebieden, zoals de ontwikkeling van de taal, het rekenen, de motorische en sociaalemotionele ontwikkeling en de ontwikkeling van de zintuigen. De leerkracht heeft tot taak ervoor te zorgen dat ieder kind tot spelen en zo tot ontwikkeling kan komen. Tevens houdt de leerkracht zowel het geheel als de verschillende groepjes kinderen in het oog om te kunnen stimuleren of om eenzijdigheden op te heffen en nieuwe mogelijkheden te laten ontstaan, waarin ieder kind tot zijn recht komt. Het cultuurspel (ochtendspel) Het cultuurspel neemt een belangrijke positie in binnen de dag. Dit is het spel waarin de leerkracht verschillende ontwikkelingsdoelen aanspreekt op taal- en rekenontwikkeling, op motorische en sociaal-emotionele ontwikkeling. In het spel worden de kinderen meegenomen langs een seizoen, een jaarfeest of een ambacht, bv. de timmerman of de boer. Het spel is opgebouwd uit versjes en liedjes, ondersteund door gebaren. Het cultuurspel is een terugkerend spel dat dagelijks, gedurende drie à vier weken, wordt gespeeld. Deze langere termijn biedt de kinderen de mogelijkheid de aangeboden ontwikkelingsstof goed te oefenen en zich eigen te maken. Ritme en regelmaat Het jonge kind heeft een natuurlijke behoefte aan ritme. Niet alleen wat betreft slapen, waken, spelen en eten, maar ook in het herhalen van beweging, klank en ritme. Door veelvuldige ritmische herhalingen oefent het kind en ontwikkelt het vaardigheden en vermogens. In de kleuterklassen speelt daarom de indeling van de dag, de week, de maand en het jaar een grote rol. Alles herhaalt zich in een vast ritme. In de klassen wordt gebruik gemaakt van vaste liedjes, versjes en rituelen om van de ene activiteit over te gaan naar een volgende. Binnen alle activiteiten die plaats vinden, zijn er duidelijke afspraken over omgang met materialen, de ruimte en de omgang met elkaar. Door de gebruikmaking van vaste ritmes en regelmaat alsmede duidelijke regels en afspraken in de klas wordt de mogelijkheid gecreëerd voor de kinderen op te gaan in het spel dat ontstaat. Religieuze oriëntatie In alles wat er in de kleuterklas gebeurt, is iets te bemerken dat men religieus kan noemen. Een zorgzame omgang met de mensen, dieren, planten en materialen wordt door de leerkracht voorgeleefd aan de kinderen. Er is verwondering voor de seizoenen en de daarmee samenhangende verassingen die de natuur ons biedt. Daarnaast biedt de vertelstof in de kleuterklas een grote bron aan beelden voor de kinderen. Enerzijds beelden de verhalen de ontwikkeling van de mensen in vroeger tijden uit, anderzijds ondersteunen zij de vreugde en verwondering waarmee wij met de kinderen gedurende een schooljaar door de seizoenen en jaarfeesten gaan. Euritmie Binnen het vrijeschoolonderwijs is euritmie een wezenlijk vak. Het is een kunstvorm waarbij gesproken woord en muziek zichtbaar worden gemaakt door gebaren en bewegingen. Het menselijk lichaam is het instrument waardoor deze bewegingsvorm gestalte krijgt. Hoewel het in eerste instantie een kunst is, speelt in het onderwijs niet het esthetische aspect de belangrijkste rol,

11 maar het algemeen vormende. De euritmie sterkt de wilskracht van het kind, bevordert de emotionele ontwikkeling en het sociale gedrag. Het bewustzijn van de ledematen wordt versterkt, waardoor een basis gelegd wordt voor schoonheidsbeleving, innerlijke beweeglijkheid en concentratie. Euritmie laat (jonge) mensen op een levendige manier omgaan met woord en muziek en heeft een versterkende invloed op het zielenleven De poortklas De kleuterafdeling kent twee dagen van de week een poortklas. Aan de poortklas neemt een aantal oudste kleuters deel. De kleuterleerkracht stelt aan de hand van vastgestelde criteria, en in samenspraak met de leerkracht van de poortklas en de betreffende ouders, vast of een kind baat heeft bij deelname aan deze klas. Het betreft hier de kinderen die op grond van hun geboortedatum bijna 3 jaar kleuteren, kinderen met een verlengd kleuterjaar, kleuters waarvan verwacht wordt dat zij in augustus schoolrijp zijn en waarvan de leerkracht een duidelijke meerwaarde verwacht bij deelname aan de poortklas. Het dagprogramma van deze klas verloopt gelijk aan het dagprogramma van de overige kleuterklassen. Het verschil is dat de poortklas bestaat uit een homogene leeftijdsgroep en de lesinhouden van de spelen op dit ontwikkelingsniveau aansluit. Dit maakt het mogelijk dieper in te gaan en langer door te oefenen op de ontwikkeling van de basisvaardigheden. De leerkracht van de poortklas spreekt haar bevindingen rond de deelnemende kinderen met de klassenleerkrachten door. Het is de klassenleerkracht die verantwoordelijk blijft voor het vastleggen van de ontwikkeling en het voeren van oudergesprekken De overgang van kleuter naar schoolkind Het kind ontwikkelt zich van speelkind tot leerkind. Dit brengt een grote verandering met zich mee: de leerkracht ervaart dat de oudste kleuters veranderen in spel, interesse, beweging, fysieke gestalte, houding en spreken. Niet alleen de kalenderleeftijd van een kind bepaalt of een kind schoolrijp is, maar ook andere factoren. De gestalte, dat wil zeggen de verhouding tussen hoofd, romp en ledematen, het uitvallen van de melktanden, de motoriek zoals de links-rechts coördinatie en de evenwichtszin; het doelgericht spelen; het meer abstracte begripsvermogen en de sociaalemotionele ontwikkeling. Schoolrijpheid is een belangrijk begrip in de school omdat de pedagogische aanpak van kleuters en lagere schoolkinderen essentieel verschilt. Omschrijving schoolrijpheid: De eerste opbouw van het lichaam is voltooid. Het kind heeft de beschikking gekregen over alle vermogens (denken, voelen, willen) van het lichaam. Met dat wakker worden (ontwikkelen in de zin van vrijkomen van mogelijkheden) komen de denkkrachten vrij. Het kind is schoolrijp. Daarnaast moet het kind schoolvaardig zijn, dat wil zeggen dat het kind in staat moet zijn de leerstof op te nemen. De overgang van kleuter naar onderbouwleerling wordt zorgvuldig begeleid door de leerkracht. Ze observeert de kleuter heel nauwkeurig en de oudste kleuters nog eens specifiek op bovengenoemde ontwikkelingsfenomenen. Alvorens een kind naar de eerste klas gaat: - Worden alle oudste kleuters gezamenlijk door de kleuterleerkrachten besproken; - Spreekt de leerkracht met de ouders over haar bevindingen op school aan de hand van het leerlingvolgsysteem, waarna de ouders de mogelijkheid hebben om aanvullingen van thuis uit te wisselen; - Wordt er bij twijfel of bijzondere vragen, zowel van de ouders als de leerkracht, op school een schoolrijpheidsonderzoek gedaan door een andere leerkracht; - Wordt door de betreffende leerkracht de beslissing genomen, na consultatie van de ouders, de andere kleuterleerkrachten, de coördinator leerlingenzorg, de intern begeleider en de leerkracht van de toekomstige eerste klas; - Worden de toekomstige eerste klassen samengesteld door de kleuterleerkrachten; - Worden alle oudste kleuters besproken met de toekomstige leerkracht van de nieuwe eerste klas en het zorgteam.

12 4.2.3 De overgang naar de onderbouw De jaren in de kleuterklas worden op feestelijke wijze met de ouders en alle kinderen afgesloten. De kinderen ontvangen ieder een beeld dat zij mee kunnen nemen naar de eerste klas. Op de eerste dag van het schooljaar worden de eersteklassers door hun vertrouwde kleuterleerkracht meegenomen naar de zaal. Tijdens een feestelijke jaaropening worden zij welkom geheten door de leraren en kinderen van de hele onderbouw. De ouders van de nieuwe eerste klas zijn hierbij uitgenodigd. Ook ouders van nieuwe leerlingen mogen bij de jaaropening aanwezig zijn. De kleuterleerkracht draagt ieder kind persoonlijk over aan de nieuwe leerkracht. Dit vindt plaats middels een feestelijk ritueel. De eerste klassen gaan naar hun nieuwe lokaal. Hiermee is de kleutertijd definitief afgesloten De onderbouw Het beleid is gericht op een groei van de school naar een dubbelstroom. Dit beleid houdt in dat we in principe elk schooljaar twee eerste klassen van ongeveer 24 kinderen van start willen laten gaan. Op dit moment zijn we bijna volledig dubbelstromig, op twee jaarklassen na. De kinderen blijven in principe van klas 1 t/m klas 6 bij één, in sommige gevallen twee, klassenleerkrachten (duobaan). Hierdoor is een continue begeleiding mogelijk. In de praktijk blijkt dit ideaal niet altijd bereikbaar. Daarom kijken we jaarlijks of het mogelijk is, of dat er andere oplossingen moeten worden gevonden. De leerlingen zitten in een homogene leeftijdsgroep. Slechts bij wijze van hoge uitzondering, als sociale of individuele omstandigheden daartoe aanleiding geven, wordt een leerling in een andere klas geplaatst. Vertelstof Het verhaal, dat dagelijks door de leerkracht aan de kinderen wordt verteld, biedt het kind de mogelijkheid zichzelf in zijn ontwikkeling te herkennen. Het houdt het kind als het ware een spiegel voor. Hierin kan het kind zich gesteund weten. Bovendien wordt door het rijke, gesproken woord de taalschat van de kinderen gevoed. Bekijken we het geheel van de vertelstof van klas 1 t/m 6 dan zouden we kunnen zeggen dat daarin, door beelden, een duidelijke ontwikkelingslijn wordt weergegeven. Vanuit de oerbeelden van sprookjes dalen we door de jaren langzaam af naar de concrete werkelijkheid van deze wereld. Daarmee zijn we door de tijd ook verbonden met culturen die onze cultuur en tijd voor een belangrijk deel bepaald hebben. Door de verhalen krijgt het kind een levendige voorstelling, beelden die bij hem blijven, van de culturele bodem waarop wij met elkaar leven, wat later inspiratiebron kan zijn voor zijn eigen culturele (samen)leven.

13 Periode-onderwijs Op de vrijeschool wordt gewerkt met periode-onderwijs. Dat houdt in dat de hoofdvakken (taal, rekenen e.d.) worden gegeven in periodes van drie à vier weken, elke eerste twee uur van de ochtend. Zo wordt een echte binding met het vak tot stand gebracht. Na een periode mag de stof even bezinken en wordt een andere periode aangeboden. De diverse domeinen van taal en rekenen worden wél verder geoefend in de oefenuren tijdens vaklestijd. De eigen klassenleerkracht verzorgt in principe het periode-onderwijs. De leerkracht brengt de stof van het leerplan mondeling over aan de kinderen en zorgt ervoor dat de aangeboden stof beleefbaar is. De leerkracht tracht aan te sluiten bij het gevoelsleven van het kind. Doordat de leerkracht zich van te voren intensief met de leerstof verbindt, kan zij met enthousiasme en overgave de leerstof overbrengen. Zo kan het kind voor iets warm lopen, er enthousiast door worden, waardoor het voorstellingsvermogen, de fantasie, de creativiteit en het doorzettingsvermogen worden aangesproken. Op de vrije school werken de kinderen doorgaans niet met methodes. De leerkrachten halen wel informatie en ideeën uit diverse methodes. Vaklessen Naast het periode-onderwijs volgen de kinderen ook vaklessen. De vaklessen bestaan uit; oefenuren taal en rekenen, vreemde talen en vakken van kunstzinnigpraktische aard. De lessen worden gegeven door de klassenleerkracht of vakleerkracht. 11 De volgende vaklessen worden in onze school gegeven: Duits Gymnastiek Engels Handvaardigheid Frans Handwerken Schilderen Houtbewerking Vormtekenen Tuinbouw Muziek Euritmie Koorzang Religieuze oriëntatie Deze vakken worden zo binnen het rooster geplaatst, dat er voor het kind sprake is van een in- en uitademing door de dag en door de week heen. Verwerking leerstof De klassikaal aangeboden leerstof wordt door de leerlingen veelal individueel en naar vermogen geoefend en verwerkt in periode-schriften en werkstukken. Opdrachten kunnen aan die verschillen tegemoet komen, soms worden er meerdere opdrachten gegeven met een verschillend niveau en/of interessegebied (bijvoorbeeld een verhaal schrijven, of een schildering maken). Men spreekt hier van het principe van differentiatie. De schriften en werkstukken die de kinderen maken in zowel periode-, als vaklessen, worden samen met en door de leerkracht besproken en beoordeeld. Bij het beoordelen wordt ook rekening gehouden met de individuele mogelijkheden en omstandigheden van de kinderen. Vervolgens worden er regelmatig werkstukken opgehangen in de klassen en op de gang, waardoor voor de hele schoolgemeenschap het werk zichtbaar wordt. Kerndoelen en ontwikkelingsstof De Vereniging van Vrijescholen heeft, namens de vrijescholen, met de landelijke onderwijsinspectie onderhandelingen gevoerd over de wijze waarop de vrijescholen de rijkskerndoelen in de praktijk brengen. De Rudolf Steiner School Breda werkt volgens de overeengekomen kerndoelen. Zoals eerder vermeld, kent ieder leerjaar zijn eigen ontwikkelingsstof die past bij de ontwikkelingsfase van het kind, de leerstof sluit aan op de kerndoelen.

14

15 4.3.1 Klas 1 Vertelstof In de eerste klas bestaat de vertelstof uit sprookjes. Veelal wordt door de leerkracht verteld of voorgelezen uit Grimm. Maar ook sprookjes uit andere landen kunnen aan bod komen. De vertelstof biedt mogelijkheden tot een toneelstukje, of wordt ook gebruikt om een taal- of rekenlesje uit te maken. Taal Het taalonderwijs bestaat uit het kennismaken met de letters en klanken van het alfabet. Het vormen van éénlettergrepige woordjes en het leren lezen hiervan. De kapitalen worden aangeboden vanuit sprookjesbeelden, zo kan de B de Berenletter zijn en de K de Kabouterletter. Vanuit het schrijven ontstaat het lezen. Er wordt geschreven met dikke potloden, staaf- en blokkrijtjes. De kinderen verwerken de lesstof in hun periodeschrift. Rekenen De kinderen oriënteren zich in de getallenwereld. Doelstelling van het rekenen in de eerste klas is het schrijven van de getallen tot en met 24. De kinderen beginnen met de Romeinse cijfers ( mestal tot en met de XII ) vanwege het beeldende aspect. Later gaan ze over tot het gebruik van de Arabische cijfers 1,2,3. De kinderen maken kennis met het optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen van hoeveelheden en leren de getallen hieraan te verbinden. De rekenlessen zijn praktijkgericht. Zo wordt er met diverse materialen gewerkt, zoals kastanjes, steentjes, rekenrekjes. De kinderen verwerken de lesstof in hun periodeschrift. 13 Vreemde talen In de vaklestijd wordt er meestal één tot twee keer per week lesgegeven in een vreemde taal. Engels in elke klas en afhankelijk van de leerkracht kan er ook Duits of Frans worden onderwezen. Doel hiervan is om de kinderen ook klankkwaliteiten van andere talen te laten ervaren. In de eerste klas gaan de lesjes spelenderwijs middels liedjes, spelletjes of korte versjes. Heemkunde De kinderen leren de kenmerken van de seizoenen herkennen en in verbinding brengen met zaaien, groeien en oogsten. Door het jaar heen worden natuurlijk vele jaarfeesten gevierd, dit helpt de kinderen een goed besef van de tijd door het jaar heen te krijgen. De jaartafel kan worden gevuld met door de kinderen meegebrachte schatten uit de natuur. Kunstzinnige vakken Onder de kunstzinnige vakken verstaan we tekenen en schilderen, vormtekenen, handenarbeid en muziek. De lessen worden gegeven in vaklestijd. Vanuit de rechte en de kromme lijnen komen de kinderen tot vormen. Ze oefenen hun wilskracht om de gevraagde vormen te tekenen en af te werken met mooi combinerende kleuren. De vormen worden in een ononderbroken beweging getekend. Handwerken De handwerkles wordt meestal door de vakleerkracht verzorgd. De kinderen maken het proces mee van zuivere scheerwol tot het breien van hun popjes, dassen, of tasjes Klas 2 Vertelstof Fabels en Heiligenlegenden worden in de tweede klas verteld. De kinderen herkennen in de dierenwereld de specifieke karakteristieken, zoals sluwheid, hebzucht of naïviteit. De verhalen over heiligen brengen onzelfzuchtigheid en liefde voor de mensen. Taal Taalonderwijs in de tweede klas is het logische vervolg van wat in de eerste klas is aangezet. Het schrijven van de Kapitalen wordt met behulp van vormtekenen omgevormd tot het lopend schrijfschrift. Door lezen en herkennen van zelfgeschreven teksten (verhaaltjes / gedichtjes) ontstaat het vermogen om zinnen te gaan lezen. Het niveau-lezen kan worden opgestart.

16 Rekenen De nadruk ligt in de tweede klas op het hoofdrekenen. Het hoofdrekenen gaat tot de 100, getallen boven de 100 worden tellend ontdekt. Tafels worden ritmisch geoefend. Door klap-, en stampoefeningen komen de tafels zowel heen als terug aan bod. Vreemde talen In de vaklestijd wordt er meestal één tot twee keer per week lesgegeven in een vreemde taal. Engels in elke klas en afhankelijk van de leerkracht kan er ook Duits of Frans worden onderwezen. Doel hiervan is om de kinderen ook klankkwaliteiten van andere talen te laten ervaren. In de tweede klas gaan de lesjes spelenderwijs middels liedjes, spelletjes of korte versjes. 14 Heemkunde De kinderen leren de kenmerken van de seizoenen herkennen en in verbinding brengen met zaaien, groeien en oogsten. Door het jaar heen worden natuurlijk vele jaarfeesten gevierd, dit helpt de kinderen een goed besef van de tijd door het jaar heen te krijgen. De jaartafel kan worden gevuld met door de kinderen meegebrachte schatten uit de natuur. Kunstzinnige vakken Onder de kunstzinnige vakken verstaan we tekenen en schilderen, vormtekenen, handenarbeid en muziek. De lessen worden gegeven in vaklestijd. Al vanaf de eerste klas krijgen de kinderen fluitles. In de eerste en tweede klas op de pentatonische fluit. Doordat ze zo gemakkelijk aanspreken en zo n mooie koorklank hebben is juist de pentatonische fluit ideaal om kennis te maken met het instrument. Al snel kan er met de hele klas gemusiceerd worden! Handwerken De handwerkles wordt meestal door de vakleerkracht verzorgd. In de tweede klas wordt vaak een wat groter project gebreid, zoals een beer. Later in het jaar leren de kinderen haken Klas 3 Vertelstof In het 9e of 10e levensjaar ervaren veel kinderen de wereld ineens anders. Ze gaan zichzelf ook zien en vergelijken met anderen (ik-beleving). Dit brengt vaak een gevoel van angst en eenzaamheid mee. De kinderen voelen alsof ze op zichzelf worden teruggeworpen, ze moeten er alleen doorheen. Door de verhalen van het Oude Testament wordt getracht de kinderen ook te laten zien dat het weer goed komt. Het volk van vroegere tijden komt voor vele dilemma s te staan en telkens is daar de redding van God. Het spiegelt de kinderen in hun ontwikkeling en straalt uit: heb vertrouwen! Taal Het spreken wordt geoefend aan de hand van recitaties en toneelspel. In de derde klas wordt veel aandacht besteed aan de oorsprong van het schrijven. Ook wordt aandacht gegeven aan de oorsprong van papier. Door de eeuwen heen gebruikte schrijfmaterialen komen in de klas, ganzenveer, kroontjespen. Er wordt vaak ook zelf papier geschept. Uiteindelijk leren de kinderen in deze periode met de vulpen schrijven. Rekenen Sommen boven de 1000 worden geoefend. Handig rekenen (splitsen, halveren, verdubbelen) moet worden toegepast. De kinderen leren cijferen. Een leuke periode is die van het leren rekenen met geld. Vaak komt er speelgoed mee de klas in of is er door de kinderen een markt georganiseerd. Sommen worden zoveel mogelijk met de werkelijkheid verbonden. Vreemde talen In de vaklestijd wordt meestal één tot twee keer per week lesgegeven in een vreemde taal. Engels in elke klas en afhankelijk van de leerkracht kan ook Duits of Frans worden onderwezen. Doel hiervan is om de kinderen ook klankkwaliteiten van andere talen te laten ervaren. In de derde klas wordt de taalschat uitgebreid. Er kan bijvoorbeeld ook uit een Engels prentenboek of kinderboek worden voorgelezen.

17 Heemkunde In de derde klas worden vaak twee grote periodes gegeven: huizenbouw en oude ambachten. In hun 9e levensjaar ervaren de kinderen de grote boze buitenwereld. Door het bouwen van een huis, een basis met een veilige omhulling, worden de kinderen gesterkt in een gevoel van zelfvertrouwen en veiligheid. De oude ambachten laten vooral veel met de handen werken. Vaak gaan de klassen ook daadwerkelijk een kijkje nemen bij bijvoorbeeld een boerderij, de smid, de bakker of schoenmaker. Kunstzinnige vakken Onder de kunstzinnige vakken verstaan we tekenen en schilderen, vormtekenen, handenarbeid en muziek. De lessen worden gegeven in vaklestijd. Handwerken De handwerkles wordt meestal door de vakleerkracht verzorgd. In de derde klas wordt verder gegaan met haken en breien. De kinderen maken vaak een muts voor zichzelf. Er is gekozen voor een muts omdat dit ook weer de omhulling aanspreekt voor de kinderen bij wie, vaak in de vierde klas, de bovengenoemde ik-beleving gaat plaatsvinden Klas 4 Vertelstof De Noorse mythologieën worden in de vierde klas verteld. In ieder geval komt de Edda aan bod, hiernaast kan de leerkracht er ook voor kiezen om andere verhalen uit Scandinavië te vertellen. In de Edda voeren de goden een voortdurende rauwe strijd met reuzen, dwergen en andere natuurwezens. Taal In de vierde klas wordt het op taalgebied wat minder beeldend dan voorheen. De kinderen maken een begin met het herkennen van de woordsoorten (werkwoord, lidwoord, zelfstandig naamwoord e.d.) en leren deze correct gebruiken in een zin. De nadruk ligt in de vierde klas op het leren omgaan met het werkwoord in de verschillende tijden. De woordenschat en spellingsregels worden uitgebreid en door wekelijkse dictee geoefend. Het begrijpend lezen wordt geïntroduceerd. Vaak worden uitstapjes gemaakt naar de beeldende taal die we tegenkomen in gedichten, sprekwoorden en gezegdes. Rekenen De kinderen leren rekenen met breuken. Vaak wordt dit leerproces ondersteund met beeldende en tastbare materialen: pannenkoeken delen, zelf ronde of vierkante of driehoekige vouwblaadjes knippen in diverse breuken. De vier hoofdbewerkingen kunnen nu ook tot worden toegepast. Vreemde talen In de vaklestijd wordt meestal één tot twee keer per week lesgegeven in een vreemde taal. Engels in elke klas en afhankelijk van de leerkracht kan ook Duits of Frans worden onderwezen. Doel hiervan is om de kinderen ook klankkwaliteiten van andere talen te laten ervaren. In de vierde klas wordt een begin gemaakt met het schrijven in de vreemde taal. Dit gaat nog met beelden gepaard; een tekening met de bijbehorende woordjes geschreven in de vreemde taal. Verderop in het jaar kunnen ook kleine dictees worden afgenomen. Dierkunde Kinderen maken rond de vierde-klas-leeftijd de overgang van handelen uit instinct naar handelen vanuit oordeelsvermogen. De periode dierkunde is daar een instrument voor. Vaak wordt de periode begonnen vanuit de mens. De kinderen krijgen gevoel voor de unieke plaats die mensen innemen binnen de ontwikkeling van de aarde. Enkele dieren worden met veel aandacht behandeld, bij voorkeur van verschillende soort, zoogdier, ongewerveld dier, vogel. Meestal wordt deze periode afgesloten met een groot werkstuk over een dier, naar eigen keuze van het kind. Aardrijkskunde De heemkunde heeft plaatsgemaakt voor aardrijkskunde. De kinderen leren zich tijdens deze periode oriënteren op hun stad en de omgeving vanuit perspectieven als landschap, wonen, werken

18 en verkeer. Ook het historische aspect speelt hierin een rol. Ook wordt geleerd hoe de topografische kaart wordt gelezen. De kinderen leren hoe ze zelf een kaart kunnen tekenen (beeldkaarten en plattegronden). Kunstzinnige vakken Onder de kunstzinnige vakken verstaan we tekenen en schilderen, vormtekenen, handenarbeid en muziek. De lessen worden gegeven in vaklestijd. Vanaf de 4e klas hebben de kinderen éénmaal per week koorzang met de vijfde- en zesdeklassers. Handwerken De handwerkles wordt meestal door de vakleerkracht verzorgd. In de vierde klas maken de kinderen één of meerdere werkstukken met kruissteekjes Klas 5 Vertelstof De vijfde klasser is bezig zijn plaats tussen geesteswereld en aarde te zoeken. Na het vaak roerige jaar hiervoor, het doorkomen van een ik - bewustzijn in de vierde klas, komt er nu ruimte om alles weer in goede harmonie te krijgen. De Griekse cultuurperiode geeft hiervoor een ingang. De godenwereld wordt langzaam maar zeker verlaten en de mensen gaan voor zichzelf beslissen. De verhalen van de Ilias ondersteunen de belevingswereld van de kinderen in de vijfde klas. Taal Woordsoorten worden gekend en toegepast in een zin. Kinderen gaan aan het werk met grammatica; de functie van persoonsvorm, gezegde en onderwerp. In de vijfde klas gaan de kinderen steeds vaker een periode afsluiten met een werkstuk of een spreekbeurt over een zelfgekozen passend onderwerp. Rekenen In de vijfde klas wordt de relatie gelegd tussen breuken en procenten. De kinderen leren optellen, aftrekken, delen en vermenigvuldigen met eenvoudige breuken. Negatieve getallen doen hun intrede. Vanaf de vijfde klas leren de kinderen rekenen met een rekenmachine. Vreemde talen In de vaklestijd wordt meestal één tot twee keer per week lesgegeven in een vreemde taal. Engels in elke klas en afhankelijk van de leerkracht kan er ook Duits of Frans worden onderwezen. Doel hiervan is om de kinderen ook klankkwaliteiten van andere talen te laten ervaren. De kinderen kunnen teksten van gedichten en liedjes correct spreken en de inhoud globaal verwoorden in het Nederlands. Kinderen kunnen een kort verhaaltje in de vreemde taal schrijven, lezen en vertalen. Aardrijkskunde De kinderen leren gebruik te maken van topografische en thematische kaarten bij de verschillende leerstofonderdelen van de aardrijkskunde. De vijfde klas behandelt met name de ontstaansgeschiedenis van Nederland: ijstijd -duinvorming door zon en wind, smelt- en regenwater in rivieren. Ook de economische aardrijkskunde kan een plaats hebben in de vijfde klas, bijvoorbeeld van cacaoboon tot chocolademelk. Plantkunde In de plantkunde komt de samenhang van het plantenrijk naar voren: de planten in hun karakteristiek en met het milieu waarin ze leven. Centraal staat het begrip voor de plantenwereld, vooral de verbondenheid van planten met hun omgeving, plant tussen zon en aarde, licht en donker, warmte en koude, vocht en droogte. Geschiedenis In de vijfde klas komen verhalen en beschrijvingen van de voorchristelijke culturen van o.a. de Indiërs, Perzen, het Tweestromenland, de Egyptenaren en de Grieken aan bod, in samenhang met de vertelstof. De kinderen leren de grote historische lijn van de cultuurperioden afbeelden op een tijdbalk. Door de levendige verhalen beleven de kinderen de kenmerkende aspecten van de grote cultuurtijdperken.

19 4.3.6 Kunstzinnige vakken Onder de kunstzinnige vakken verstaan we tekenen en schilderen, vormtekenen, handenarbeid en muziek. De lessen worden gegeven in vaklestijd. Houtbewerking Vanaf de vijfde klas komt het vak houtbewerking er bij. Vanwege de grootte van de klassen wordt vaak gelijktijdig aan de helft van de klas ook handwerken gegeven. De kinderen beginnen vaak met een gemakkelijk bewerkbare houtsoort, bijvoorbeeld vurenhout. Ze maken kleine projecten onder begeleiding van een vakleerkracht. Ze leren technieken als zagen, schaven, vijlen en schuren. Daarnaast leren ze houtsnijden met zakmes of gutsen. Handwerken In de vijfde klas gaan de kinderen zelf een patroon ontwerpen en een lappendier maken Klas 6 Vertelstof De zesdeklasser is klaar om de wereld te gaan veroveren. De vertelstof is die van de Romeinen. De mens is zelfstandig op aarde en neemt eigen beslissingen en draagt verantwoording voor eigen daden. Taal De woordenschat wordt nog steeds actief uitgebreid. Al het geleerde kan vrij worden toegepast in verschillende soorten zelfgeschreven teksten. In de zesde klas kan ook gevraagd worden om werkstukken op de computer te verzorgen, het zogenoemde gebruik van nieuwe media (computers). De kinderen worden voorbereid op het omgaan met computers. De lessen zijn vooral praktisch ingericht. In kleine groepjes leren de kinderen werken met het veelgebruikte programma Microsoft Word. Ook wordt geleerd hoe goed en veilig te werken met het internet. Diverse zoekmachines worden geraadpleegd met als doel informatie en afbeeldingen te vinden. De gevonden informatie en afbeeldingen worden dan in Word verwerkt. Rekenen In de zesde klas leren de kinderen rekenen met kommagetallen en procenten. Vanuit een praktische situatie leren ze ook omgaan met negatieve getallen (temperaturen onder de 0). Rekenproblemen die gesteld zijn in de vorm van een tabel of grafiek kunnen gelezen of opgelost worden. Een bijzondere periode, verwant aan de rekenperiode is de meetkunde. Hier leren de kinderen eigenschappen van enkele meetkundige figuren. Vreemde talen In de vaklestijd wordt meestal één tot twee keer per week lesgegeven in een vreemde taal. Engels in elke klas en afhankelijk van de leerkracht kan ook Duits of Frans worden onderwezen. Doel hiervan is om de kinderen ook klankkwaliteiten van andere talen te laten ervaren. De kinderen kunnen teksten van gedichten en liedjes correct spreken en de inhoud globaal verwoorden in het Nederlands. Kinderen kunnen een kort verhaaltje in de vreemde taal schrijven, lezen en vertalen. Aardrijkskunde In verschillende periodes komen diverse eigenschappen van onze aarde aan bod. Een verdeling vindt vaak plaats in een periode klimatologie en geologie. De topografie van Europa wordt geleerd. Natuurkunde In de zesde klas wordt een begin gemaakt met het vak natuurkunde. De natuurkunde begint bij dagelijks waarneembare verschijnselen. Belangrijk zijn het zelf waarnemen en beschrijven van proeven met geluid, licht, warmte, elektriciteit en magnetisme. Geschiedenis De vertelstof van de Romeinen staat centraal. De kinderen leren de in het oog springende kenmerken van deze cultuurperiode; rangen en standen in het volk; gewoontes, maar ook kan een blik geworpen worden op architectuur en Romeinse strategieën van oorlogsvoering. 17

20 Tuinbouw In de zesde klas gaan de leerlingen onder begeleiding van een tuinder aan het werk in de schooltuintjes. Hier leren zij hoe ze zelf groenten, fruit of andere planten kunnen kweken en verzorgen. Kunstzinnige vakken Onder de kunstzinnige vakken verstaan we tekenen en schilderen, vormtekenen, handenarbeid en muziek. De lessen worden gegeven in vaklestijd. 18 Houtbewerking Vanaf de vijfde klas krijgen de kinderen houtbewerking. Vanwege de grootte van de klassen wordt vaak gelijktijdig aan de helft van de klas ook handwerken gegeven. De kinderen beginnen vaak met een gemakkelijk bewerkbare houtsoort, bijvoorbeeld vurenhout. Ze maken kleine projecten onder begeleiding van een vakleerkracht. Ze leren technieken als zagen, schaven, vijlen, schuren. Daarnaast leren zij houtsnijden met een zakmes of gutsen. Handwerken De zesdeklasser maakt een zelf ontworpen speelpop. Vaak wordt gekozen voor een pop aan touwtjes. De kinderen voeren met hun poppen een zelfgekozen (of zelfgemaakt!) spel op voor de lagere klassen. Gymnastiek Vanaf de eerste klas krijgen de kinderen éénmaal per week gymles. In de lagere klassen is dat vaak nog meer in de vorm van kringspelen en tikspelen. Hoe ouder de kinderen worden hoe meer er ook gebruik gemaakt wordt van diverse gymtoestellen. De kinderen krijgen de gymles in een gymzaal vlak bij de school. De gymles voor hogere klassen moet worden verzorgd door een leerkracht die hiertoe gekwalificeerd is. Met regelmaat kan de school ook gebruik maken van eindejaarsstudenten van de Academie voor Lichamelijk Opvoeding. Zij zijn ook bevoegd om de kinderen van hogere klassen gymles te geven aan toestellen. Religieuze oriëntatie De vrijeschool is niet aan enige confessie gebonden, maar haar uitgangspunten zijn gebaseerd op een (algemeen) christelijke grondslag. Op onze school wordt eens per week in vaklestijd een soort religieus verteluur gegeven. Vaak door de eigen leerkracht, maar het kan ook in een uitwisseling door een andere leerkracht worden gegeven. Door middel van verhalen wordt het kind herinnerd aan de geestelijke wereld om ons heen. Waarden en normen uit de cultuur waaruit de verhalen stammen komen naar voren. Naarmate de kinderen ouder worden komt de keuze van de mens meer centraal te staan. Dan worden biografieën van historische figuren en mensen uit onze tijd verteld. Euritmie Binnen het vrijeschoolonderwijs is euritmie een wezenlijk vak. Het is een kunstvorm waarbij gesproken woord en muziek zichtbaar worden gemaakt door gebaren en bewegingen. Het menselijk lichaam is het instrument waardoor deze bewegingsvorm gestalte krijgt. Hoewel het in eerste instantie een kunst is, speelt in het onderwijs niet het esthetische aspect de belangrijkste rol, maar het algemeen vormende. De euritmie sterkt de wilskracht van het kind, bevordert de emotionele ontwikkeling en het sociale gedrag. Het bewustzijn van de ledematen wordt versterkt, waardoor een basis gelegd wordt voor schoonheidsbeleving, innerlijke beweeglijkheid en concentratie. Euritmie laat (jonge) mensen op een levendige manier omgaan met woord en muziek en heeft een versterkende invloed op het zielenleven De overgang van basisschool naar middelbaar onderwijs De klassenleerkracht heeft in de loop der jaren in het leerlingvolgsysteem de ontwikkelingen van zijn leerlingen bijgehouden. Doorgaans is het de leerkracht en ouders hierdoor duidelijk naar wat voor vervolgonderwijs het kind zal kunnen gaan. Bij twijfel wordt in overleg een extra niveautoets afgenomen. Als het advies is gegeven, is het aan de ouders en kinderen om een geschikte school te kiezen. De leerkracht heeft daarna met alle vervolgscholen contact om gegevens over het kind uit te

21 wisselen. De leerkracht bespreekt al zijn leerlingen met het lerarencollege, zodat iedereen op de hoogte is naar welk vervolgonderwijs de leerlingen uitstromen. Het jaar wordt door de zesdeklassers altijd feestelijk afgesloten samen met de leerlingen en leraren van de hele school. 4.4 De bovenbouw In Breda is de mogelijkheid om de vrijeschool verder te doorlopen in de bovenbouw, het Michaël College. Het Michaël College is een vrijeschool voor vmbo, havo en vwo. Het onderwijs op het Michaël College is gebaseerd op de ideeën van de Oostenrijkse onderwijsvernieuwer en grondlegger van de antroposofie, Rudolf Steiner, en is de enige vrijeschool voor voortgezet onderwijs in West- Brabant. Binnen de school worden leerlingen voorbereid op een examen vmbo, havo of vwo. Het Michaël College is een kleine schoolgemeenschap. De kleinschaligheid van de school draagt bij aan een optimaal ontwikkelingsklimaat. Een leraar kent elke leerling; een goede voorwaarde om je geen nummer te voelen. De school is ook een werkplaats voor cognitieve, sociale en maatschappelijke ontwikkeling; een oefenterrein voor het samenleven. De voorwaarden hiertoe worden onder andere gevormd door de intensieve begeleiding van elke klas door de mentor. 19 Michaël College Vijverstraat AT Prinsenbeek tel: info@michaelcollege.nl

22 5 Jaarfeesten Wat een mooie kaneelstok, een ouderwetse! Twee vrouwen liepen achter mijn (toen nog jonge) zoon en mij, en ik ving hun conversatie op. Ik hield mij terug om hen te zeggen: Het is geen kaneelstok, het is een bijenwaskaars! Het was de vertedering binnen de toon waarop ze hun waarnemingen deelden, die ik niet wilde verstoren. Ervaring van één van onze juffies. 20 Elk mens kan elk moment andere waarnemingen doen aan een zelfde gebeurtenis. Het voorbeeld van de kaneelstok, die in het geschetste geval een bijenwaskaars betrof, past daar ook binnen als we kijken naar de jaarfeesten die elk jaar gevierd worden op de vrijescholen. Mensen uit de buurt van een vrijeschool zullen wellicht iets kunnen noemen over de uitgeholde knollen met Sint Maarten. De sliert van kinderen die met hun lichtjes langs de deuren trekt en er liedjes komt brengen en wellicht een Sint Maartengave ontvangt. Voor de kinderen zelf is het soms die ene deur waar net niet open gedaan werd, die in de herinnering oplicht. Of juist de grote gaven die ze bij een andere deur ontvingen. Het snoer van feesten door het jaar heen: Michaël 29 september Sint Maarten 11 november Sint Nicolaas 5 december Advent Kerstmis 25 december Driekoningen 6 januari Maria Lichtmis 2 februari Carnaval Palmpasen Pasen Pinksteren Sint Jan 24 juni Het is zogezegd een bonte verzameling van verschillende waarnemingen die er mee gepaard gaat! In de periodeochtenden, in de vaklessen, in de weekopeningen worden de feesten door verhalen, liedjes en activiteiten voorbereid. De feesten zelf vinden per jaar hun vorm, afhankelijk van de nadruk die er door de leraren op gelegd wordt. Ouders en direct bij de school betrokkenen vieren verschillende feesten mee. Het bakken, de voorbereidingen, het samen klaar staan voor de kinderen; het zijn de hier opgedane waarnemingen die er toe doen. Er wordt samen gewerkt, samen gevierd/geleefd, er is in zoverre sprake van een daadwerkelijke gemeenschap! Wat wordt er nu feitelijk gevierd? In zekere zin kun je zeggen: de verjaardagen van de aarde. De aarde als organisme gezien, die waakt (winter) en slaapt (zomer) en de kinderen die daarin meebewegen. Elk jaar een jaar ouder en daardoor elk jaar een andere verhouding er toe vindend. Het helpt de kinderen te aarden. De rol van de kerstspelen, van Kerstmis binnen dit geheel, is daarbij een bijzondere. Er bestaat een spreuk van Angelus Silesius: Al wordt het kind in Bethlehem, Duizend maal geboren; Wordt het niet in ons zelf geboren, Het is al verloren. De wijsheid die er in besloten ligt, sluit aan bij de gedachte dat iedereen ruimte kan maken voor iets dat groter is dan hij zelf. Dat vooronderstelt een innerlijke beweeglijkheid, die door de jaarfeesten gevoed wordt.

23

24 6 Het leerlingvolgsysteem 22 Het is een belangrijke taak van de leerkracht om zich gedurende het gehele schooljaar dagelijks een beeld te vormen van de ontwikkeling van de kinderen in de klas. Hiervoor is het nodig dat zij hen gedurende de dag goed waarneemt en dat zij zich na schooltijd een beeld van haar leerlingen voor ogen haalt. Dit innerlijk met de kinderen bezig zijn werkt door in de voorbereiding van de lessen en in de omgang met hen. Over een langere periode houdt de leerkracht voor elk kind bij hoe deze de aangeboden leerstof verwerkt. Zij beoordeelt niet alleen de houding in de klas, maar ook de uitwerking van eventuele opdrachten en registreert dat. Voor alle leerjaren geldt dus dat de ontwikkeling van ieder kind systematisch wordt gevolgd en vastgelegd in het leerlingvolgsysteem. Het leerlingvolgsysteem is in feite een dossier waar alle belangrijke documentatie omtrent de leerling wordt ondergebracht. In dit leerling-dossier worden de volgende documenten ondergebracht: algemene gegevens van de leerling, observaties van de leerkracht, toetsgegevens, verslaglegging van de oudergesprekken, getuigschriften en, indien van toepassing, handelingsplannen, verslaglegging kinderbespreking en onderzoeksgegevens. 6.1 Toetsen Naast de toetsen die de leerkracht zelf ontwikkelt rond de aangeboden leerstof, wordt gebruik gemaakt van landelijk genormeerde toetsen. Deze landelijk genormeerde toetsen worden gebruikt om aan de hand van vastgestelde normen de ontwikkeling te meten langs de meetlat van algemene landelijke normen. Het betreft hier toetsen op het gebied van taal en rekenen. Het geeft een momentopname van het kunnen met betrekking tot de leerstof. Voor de leerkracht zijn toetsen een mogelijkheid om te signaleren, de toets is géén einddoel. Toetsresultaten zijn mede-uitgangspunt voor een analyse. 6.2 De kinderbespreking De bespreking van de ontwikkeling van de kinderen met collega s is heel belangrijk voor de beeldvorming en latere oordeelsvorming van de leerkracht. Dit kan incidenteel gebeuren met één of enkele collega s, maar gebeurt ook tijdens de kinderbespreking in de pedagogische vergadering. Zowel binnen de kleuterafdeling als in de onderbouw wordt gebruik gemaakt van de kinderbespreking. Binnen de kleuterafdeling neemt het kleuterteam hier aan deel. In de kinderbesprekingen binnen de onderbouw draagt het hele lerarencollege, ook de vakleerkrachten en de remedial teacher, bij aan de beeldvorming over het besproken kind of de betreffende klas. Ook de ouders wordt gevraagd om biografische gegevens die van belang zijn voor een beter begrip van het kind. Deze kinderbesprekingen zijn belangrijk om de ontwikkeling van de kinderen nauwkeurig te bestuderen en te bespreken. Op grond van deze beeldvormende gesprekken kunnen bepaalde pedagogische, didactische of andere gedragslijnen na bespreking met de ouders uitgevoerd worden. 6.3 Studie In de wekelijkse vergadering wisselen de kleuterleidsters enerzijds, en de onderbouwleerkrachten anderzijds ervaringen uit en bestuderen ze nieuwe ontwikkelingen op pedagogisch gebied. Veel nascholing is ook gericht op het leren signaleren en onderkennen van gedrags- en leerproblemen. Hierbij gaat het vooral om te onderscheiden of er sprake is van een achterstand of een ontbreken van een mogelijkheidsvoorwaarde voor een goede ontwikkeling. Het leerlingvolgsysteem is het instrument dat de leerkracht laat zien waar ieder individueel kind staat in zijn ontwikkeling. Indien een leerling extra zorg nodig heeft, wordt dit vastgelegd in het leerlingdossier. De ouders van deze kinderen worden meerdere malen per jaar in een gesprek op de hoogte gebracht van de uitwerking van deze specifieke zorg.

Web Download. De Kleuterklassen

Web Download. De Kleuterklassen De Kleuterklassen i n s p i r e r e n d b a s i s o n d e r w i j s Web Download Rudolf Steiner School Breda Minckelersstraat 27 4816 AD Breda Tel. : 076-5713646 Fax : 076-5876996 Mail : info@vrijeschoolbreda.nl

Nadere informatie

Web Download. De onderbouw

Web Download. De onderbouw De onderbouw Web Download i n s p i r e r e n d b a s i s o n d e r w i j s Rudolf Steiner School Breda Minckelersstraat 27 4816 AD Breda Tel. : 076-5713646 Fax : 076-5876996 Mail : info@vrijeschoolbreda.nl

Nadere informatie

Schoolgids. vrijeschoolonderwijs

Schoolgids. vrijeschoolonderwijs Schoolgids Door doen wijzer worden vrijeschoolonderwijs Door doen wijzer worden 2 Voorwoord Welkom in dit schooljaar op de Rudolf Steiner School. Met deze schoolgids willen wij u graag informeren over

Nadere informatie

In deze folder lees je alles wat je weten moet over ons.

In deze folder lees je alles wat je weten moet over ons. In deze folder lees je alles wat je weten moet over ons. Wie enthousiast is, presteert beter. Dat geldt voor volwassenen, maar natuurlijk ook voor jonge kinderen. Op de Rudolf Steinerschool ervaren wij

Nadere informatie

WAT MAAKT DE VRIJESCHOOL UNIEK?

WAT MAAKT DE VRIJESCHOOL UNIEK? WAT MAAKT DE VRIJESCHOOL UNIEK? WAAROM DE VRIJESCHOOL De vrijeschool heeft een geheel eigen kijk op onderwijs, die gebaseerd is op het mensbeeld uit de antroposofie. Daarbinnen heeft iedere vrijeschool

Nadere informatie

Beweging, sociale omgang en kunstzinnig werken in het basisonderwijs

Beweging, sociale omgang en kunstzinnig werken in het basisonderwijs Beweging, sociale omgang en kunstzinnig werken in het basisonderwijs 2 Inleiding Beweging, sociale omgang en kunstzinnig werken zijn naast het onderwijs in taal en rekenen belangrijk in het lesaanbod.

Nadere informatie

WAT MAAKT DE VRIJESCHOOL UNIEK?

WAT MAAKT DE VRIJESCHOOL UNIEK? WAT MAAKT UNIEK? WAAROM De vrijeschool heeft een geheel eigen kijk op onderwijs, die gebaseerd is op het mensbeeld uit de antroposofie. Daarbinnen heeft iedere vrijeschool in Nederland een grote mate van

Nadere informatie

In deze folder lees je alles wat je weten moet over ons. 2015/2016. Daar krijg je zin in leren.

In deze folder lees je alles wat je weten moet over ons. 2015/2016. Daar krijg je zin in leren. In deze folder lees je alles wat je weten moet over ons. 2015/2016 Daar krijg je zin in leren. Op onze school krijg je zin in leren. Wie enthousiast is, presteert beter. Dat geldt voor volwassenen, maar

Nadere informatie

In deze folder lees je alles wat je weten moet over ons. Daar krijg je zin in leren.

In deze folder lees je alles wat je weten moet over ons. Daar krijg je zin in leren. In deze folder lees je alles wat je weten moet over ons. Daar krijg je zin in leren. Op onze school krijg je zin in leren. Wie enthousiast is, presteert beter. Dat geldt voor volwassenen, maar natuurlijk

Nadere informatie

Kom met ons mee. Wij leiden u graag even rond op dit levendige plekje in Oldenzaal. Er is hier veel te leren én te beleven.

Kom met ons mee. Wij leiden u graag even rond op dit levendige plekje in Oldenzaal. Er is hier veel te leren én te beleven. Kom met ons mee. Wij leiden u graag even rond op dit levendige plekje in Oldenzaal. Er is hier veel te leren én te beleven. Op de Zevenster kijken we anders naar leren en opgroeien. Natuurlijk sluit het

Nadere informatie

17/01/17. Steinerpedagogie. Een Inleiding. Wie staat er voor u?

17/01/17. Steinerpedagogie. Een Inleiding. Wie staat er voor u? Steinerpedagogie Een Inleiding Wie staat er voor u? 1 Denk eraan om naar de sterren te kijken, en niet naar je eigen voeten. Probeer te begrijpen wat je ziet, verwonder je over wat het universum doet bestaan.

Nadere informatie

completer is beter Meer weten? = leren + U heeft nu een beeld van onze school, en misschien wilt u daarom nog meer weten.

completer is beter Meer weten? = leren + U heeft nu een beeld van onze school, en misschien wilt u daarom nog meer weten. Meer weten? completer is beter U heeft nu een beeld van onze school, en misschien wilt u daarom nog meer weten. Op onze website www.rscollege.nl vindt u alle informatie. Daarnaast is het natuurlijk mogelijk

Nadere informatie

Sabine Sommer is Interne begeleider van de bovenbouw.. Zij gaat vooral over de zorg van de kinderen.

Sabine Sommer is Interne begeleider van de bovenbouw.. Zij gaat vooral over de zorg van de kinderen. Informatie over de gang van zaken in leerjaar 5 Sabine Sommer is Interne begeleider van de bovenbouw.. Zij gaat vooral over de zorg van de kinderen. ALGEMEEN Het allerbelangrijkste vinden wij dat de kinderen

Nadere informatie

Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7

Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7 Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7 Inleiding: Het onderwijs op school is er onder meer op gericht de verantwoordelijkheid en zelfstandigheid van de leerlingen te vergroten. Ook het maken van huiswerk levert

Nadere informatie

Daar krijg je zin in leren. In deze folder lees je alles wat je weten wil over ons.

Daar krijg je zin in leren. In deze folder lees je alles wat je weten wil over ons. Daar krijg je zin in leren. In deze folder lees je alles wat je weten wil over ons. Op onze school krijg je zin in leren. Wie enthousiast is, presteert beter. Dat geldt voor volwassenen, maar natuurlijk

Nadere informatie

Informatie groep 5 Daltonschool In Balans Schooljaar 2015/2016

Informatie groep 5 Daltonschool In Balans Schooljaar 2015/2016 Informatie groep 5 Daltonschool In Balans Schooljaar 2015/2016 Leerkrachten: 4/5 Anja Smits en Jennie van Laarhoven 5A Marloes Bongers ALGEMEEN GEDEELTE Zelfstandig werken In de groepen 5 werken de leerlingen

Nadere informatie

Hieronder volgt een beknopte uitleg van de begrippen die u in het rapport zult tegenkomen.

Hieronder volgt een beknopte uitleg van de begrippen die u in het rapport zult tegenkomen. Onderbouwrapport In het onderbouwrapport waarderen wij alle genoemde aspecten ten opzichte van de leeftijd. Een waardering wordt uitgedrukt in een cijfer. U kunt via de beknopte omschrijvingen in het rapport

Nadere informatie

Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7

Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7 Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7 Inleiding: Het onderwijs op school is er onder meer op gericht de verantwoordelijkheid en zelfstandigheid van de leerlingen te vergroten. Ook het maken van huiswerk levert

Nadere informatie

Dans & drama o.b.s. De Eiber Dedemsvaart Januari 2015

Dans & drama o.b.s. De Eiber Dedemsvaart Januari 2015 Dans & drama o.b.s. De Eiber Dedemsvaart Januari 2015 Inleiding 2 INLEIDING DANS Leerlingen in het basisonderwijs dansen graag. Het sluit aan bij hun natuurlijke creativiteit, fantasie en bewegingsdrang.

Nadere informatie

Technisch lezen Methode: Lijn 3 - Alle letters kennen. - Van deze letters woorden kunnen maken. - Correct en vlot kunnen lezen van. woorden.

Technisch lezen Methode: Lijn 3 - Alle letters kennen. - Van deze letters woorden kunnen maken. - Correct en vlot kunnen lezen van. woorden. Welkom! Van harte welkom in groep 3. Door middel van deze brochure informeren we u aan het begin van het schooljaar graag over belangrijke zaken in deze groep. Neemt u ook regelmatig een kijkje op onze

Nadere informatie

Informatie boekje groep 8

Informatie boekje groep 8 Informatie boekje groep 8 Groepsinformatie groep 8 1 Voorwoord Dit informatieboekje is bestemd voor de ouders van leerlingen in groep 8 In dit boekje willen we u een indruk geven van de leerstof en van

Nadere informatie

In deze folder lees je alles wat je weten moet over ons.

In deze folder lees je alles wat je weten moet over ons. In deze folder lees je alles wat je weten moet over ons. Onze kinderen groeien op in een complexe wereld. Vroeger bepaalde de plek waar je wieg stond, grotendeels hoe je leven zou verlopen. Tegenwoordig

Nadere informatie

Op het ARH Bergen leer je veel meer. Leren én inspireren. School voor voortgezet vrijeschoolonderwijs vwo, havo en vmbo-t

Op het ARH Bergen leer je veel meer. Leren én inspireren. School voor voortgezet vrijeschoolonderwijs vwo, havo en vmbo-t Op het ARH Bergen leer je veel meer. Leren én inspireren School voor voortgezet vrijeschoolonderwijs vwo, havo en vmbo-t Is n vrijeschool iets voor mij? Straks ga je naar het voortgezet onderwijs. Voor

Nadere informatie

HUISWERKBELEID. Inhoudsopgave... 1. Inleiding... 2. Het doel van dit huiswerkbeleid... 2. Voorwaarden huiswerkbeleid... 2

HUISWERKBELEID. Inhoudsopgave... 1. Inleiding... 2. Het doel van dit huiswerkbeleid... 2. Voorwaarden huiswerkbeleid... 2 HUISWERKBELEID Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Het doel van dit huiswerkbeleid... 2 Voorwaarden huiswerkbeleid... 2 Doelstellingen huiswerk... 3 Opbouw van het huiswerk... 3 Incidenteel huiswerk... 6

Nadere informatie

Samenvatting pedagogisch beleid Kinderopvang Natuurlijk. Doel Doelstelling Doelgroep

Samenvatting pedagogisch beleid Kinderopvang Natuurlijk. Doel Doelstelling Doelgroep Samenvatting pedagogisch beleid Kinderopvang Natuurlijk. Het pedagogisch beleidsplan is bedoeld als leidraad bij de opvang van de kinderen van Chr. Kinderopvang Natuurlijk. Alle medewerkers van het kinderdagverblijf

Nadere informatie

SCHOOL IDUNA VOOR PRIMAIR ONDERWIJS

SCHOOL IDUNA VOOR PRIMAIR ONDERWIJS BIJLAGE: UITKOMST ONDERZOEK SCHOOL IDUNA VOOR PRIMAIR ONDERWIJS TE BREDA INHOUD Uitkomst onderzoek School Iduna te Breda 3 2 en oordelen per onderliggende onderzoeksvraag 4 3 Samenvattend oordeel 10 Bijlage

Nadere informatie

Kies wat goed voelt

Kies wat goed voelt + +++++++++++++++++++++++++++++++++ Kies wat goed voelt De ene middelbare school is de andere niet. Er zijn vaak grote verschillen in pedagogische benadering, omvang en sfeer. Het belangrijkste is dat

Nadere informatie

Het Pedagogisch Beleidsplan

Het Pedagogisch Beleidsplan 2015 BSO de Bosplaats M Moura MSvan Wijnen Het Pedagogisch Beleidsplan 1 Inleiding Voor u ligt het pedagogisch beleidsplan van BSO de Bosplaats. Dit pedagogisch beleidsplan is een leidraad van waaruit

Nadere informatie

Algemene informatie groep 1-2. Ontwikkeling van kleuters:

Algemene informatie groep 1-2. Ontwikkeling van kleuters: Algemene informatie groep 1-2 Ontwikkeling van kleuters: Van kleuters is bekend dat de ontwikkeling veel sprongsgewijs verloopt. Niet alle kinderen ontwikkelen dezelfde gebieden op hetzelfde moment. We

Nadere informatie

De grootste uitdaging voor je hersenen vind je in Bergen.

De grootste uitdaging voor je hersenen vind je in Bergen. De grootste uitdaging voor je hersenen vind je in Bergen. Leren én inspireren School voor voortgezet vrijeschoolonderwijs vwo, havo en vmbo-t Is n vrijeschool iets voor mij? Straks ga je naar het voortgezet

Nadere informatie

Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7 it Bynt Winsum

Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7 it Bynt Winsum Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7 it Bynt Winsum Inleiding: Het onderwijs op school is er onder meer op gericht de verantwoordelijkheid en zelfstandigheid van de leerlingen te vergroten. Ook het maken van

Nadere informatie

Beleidsprotocol doorstroom herfstkinderen

Beleidsprotocol doorstroom herfstkinderen Beleidsprotocol doorstroom herfstkinderen Herfstkinderen zijn kinderen die geboren zijn in oktober, november of december. Een deel van deze kinderen gaat vervolgens na tweeënhalf jaar kleuteren naar groep

Nadere informatie

Informatie boekje groep 6

Informatie boekje groep 6 Informatie boekje groep 6 Groepsinformatie groep 6 1 Voorwoord Dit informatieboekje is bestemd voor de ouders van leerlingen in groep 6 In dit boekje willen we u een indruk geven van de leerstof en van

Nadere informatie

Locatie Buitenbaan Je doet ertoe!

Locatie Buitenbaan Je doet ertoe! JENAPLAN Locatie Buitenbaan Je doet ertoe! BUITENGEWOON JENA een andere, succesvolle aanpak In Heerenveen kunnen leerlingen sinds 1997 in de onderbouw van Jenaplan-onderwijs volgen in heterogene klassen:

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE. 1 Inleiding blz 4. 2 de school en haar visie op onderwijs blz 5

INHOUDSOPGAVE. 1 Inleiding blz 4. 2 de school en haar visie op onderwijs blz 5 INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding blz 4 2 de school en haar visie op onderwijs blz 5 identiteit van onze school blz 5 schoolgrootte en klassen blz 5 bestuur en directie blz 5 de medezeggenschapsraad blz 5 achtergronden

Nadere informatie

Informatiefolder groep 3

Informatiefolder groep 3 Informatiefolder groep 3 Door middel van deze informatiefolder hopen wij u een beeld te geven van wat uw kind leert in groep 3 en welke methodes wij daarvoor gebruiken. Heeft u na het lezen van deze folder

Nadere informatie

Informatie boekje groep 3

Informatie boekje groep 3 Informatie boekje groep 3 Groepsinformatie groep 3 1 Voorwoord Dit informatieboekje is bestemd voor de ouders van leerlingen in groep 3 In dit boekje willen we u een indruk geven van de leerstof en van

Nadere informatie

Beleidsprotocol doorstroom herfstkinderen Versie

Beleidsprotocol doorstroom herfstkinderen Versie Beleidsprotocol doorstroom herfstkinderen Versie 15-1-2014 Herfstkinderen zijn kinderen die geboren zijn in oktober, november of december. Een deel van deze kinderen gaat vervolgens na tweeënhalf jaar

Nadere informatie

DE WERELD WORDT GEMAAKT DOOR MENSEN DIE KUNNEN SAMENWERKEN. Leren én inspireren. School voor voortgezet vrijeschoolonderwijs vwo, havo en vmbo-t

DE WERELD WORDT GEMAAKT DOOR MENSEN DIE KUNNEN SAMENWERKEN. Leren én inspireren. School voor voortgezet vrijeschoolonderwijs vwo, havo en vmbo-t DE WERELD WORDT GEMAAKT DOOR MENSEN DIE KUNNEN SAMENWERKEN. Leren én inspireren School voor voortgezet vrijeschoolonderwijs vwo, havo en vmbo-t IS N VRIJESCHOOL IETS VOOR MIJ? Straks ga je naar het voortgezet

Nadere informatie

Persoonlijke ontwikkeling

Persoonlijke ontwikkeling Zomer Persoonlijke ontwikkeling GEDRAG Je houdt je aan regels en afspraken Je kunt je beurt afwachten Het omgaan met teleurstelling lukt Je komt er altijd eerlijk voor uit als er iets fout is gegaan OMGAAN

Nadere informatie

Om tot een verantwoorde beslissing te komen ten aanzien van al of niet bevorderen volgen wij het onderstaand stappenplan:

Om tot een verantwoorde beslissing te komen ten aanzien van al of niet bevorderen volgen wij het onderstaand stappenplan: Vereniging voor Protestants Christelijk Onderwijs Rhenen Protocol besluitvorming omtrent bevorderen en doubleren. Algemeen Op de Ericaschool en De Springplank wordt gewerkt met een leerstofjaarklassensysteem.

Nadere informatie

De oudste kleuter. Welke kleuter is een oudste kleuter? Algemeen uitgangspunt: Wat is schoolrijp?

De oudste kleuter. Welke kleuter is een oudste kleuter? Algemeen uitgangspunt: Wat is schoolrijp? De oudste kleuter Welke kleuter is een oudste kleuter? In de kleutergroep van de vrijeschool zitten kinderen van verschillende leeftijden die op verschillende momenten in het schooljaar instromen. Deze

Nadere informatie

de volgende stap... Informatie voor de ouders Compleet onderwijs voor vmbo-t havo vwo

de volgende stap... Informatie voor de ouders Compleet onderwijs voor vmbo-t havo vwo de volgende stap... Informatie voor de ouders Compleet onderwijs voor vmbo-t havo vwo Kennis en inspiratie Resultaat telt. En opgroeien telt. Het Novalis College zorgt voor een prima eindresultaat, zodat

Nadere informatie

Neemt u plaats op de stoel bij de tafel van uw kind. U kunt dan ook meteen de spullen van uw kind in het laatje bekijken.

Neemt u plaats op de stoel bij de tafel van uw kind. U kunt dan ook meteen de spullen van uw kind in het laatje bekijken. Neemt u plaats op de stoel bij de tafel van uw kind. U kunt dan ook meteen de spullen van uw kind in het laatje bekijken. Welkom op de infoavond van groep 6 Even voorstellen Meester Dennis en zijn werkdagen

Nadere informatie

JAARPROGRAMMA GROEP 7

JAARPROGRAMMA GROEP 7 JAARPROGRAMMA GROEP 7 Even voorstellen De leerkrachten van deze groep zijn: Patricia Mulder, zij werkt op maandag en dinsdag. Evelien Rikken werkt op woensdag, donderdag en vrijdag. Technisch lezen Technisch

Nadere informatie

VALCKESTEYN Beleid Doubleren of Versnellen

VALCKESTEYN Beleid Doubleren of Versnellen Openbare basisschool VALCKESTEYN Beleid Doubleren of Versnellen Januari 2013 Doel van dit protocol Het vaststellen van de criteria op grond waarvan een leerling al dan niet doubleert of versnelt naar een

Nadere informatie

SCHOOLGIDS. BASISSCHOOL TILIANDER werkend vanuit antroposofie

SCHOOLGIDS. BASISSCHOOL TILIANDER werkend vanuit antroposofie 0 0 SCHOOLGIDS BASISSCHOOL TILIANDER werkend vanuit antroposofie Schooljaar 2013-2014 1 1 Inhoudsopgave VOORWOORD... 4 1. DE VRIJE SCHOOL PEDAGOGIEK... 5 1.1. DE GESCHIEDENIS VAN DE VRIJESCHOOLBEWEGING...

Nadere informatie

Praktische informatie groepen 6 Schooljaar 2015-2016

Praktische informatie groepen 6 Schooljaar 2015-2016 Praktische informatie groepen 6 Schooljaar 2015-2016 Een verzoek: - Naar binnen gaan na de bel, wanneer de leerkracht de deur open maakt. - Aan onze kant op de speelplaats naar binnen en niet binnendoor.

Nadere informatie

SCHOOLGIDS. BASISSCHOOL TILIANDER werkend vanuit antroposofie

SCHOOLGIDS. BASISSCHOOL TILIANDER werkend vanuit antroposofie 0 0 SCHOOLGIDS BASISSCHOOL TILIANDER werkend vanuit antroposofie Schooljaar 2014-2015 1 1 Inhoudsopgave VOORWOORD... 4 1. DE VRIJE SCHOOL PEDAGOGIEK... 5 1.1. DE GESCHIEDENIS VAN DE VRIJESCHOOLBEWEGING...

Nadere informatie

Een kind heeft recht op een stevig fundament.

Een kind heeft recht op een stevig fundament. Overgangsprotocol groep 1 - groep 2 groep 3 Inleiding Ooit was er een zelfstandige kleuterschool naast een zelfstandige lagere school. In die tijd werd het begrip schoolrijpheid gebruikt waarmee de mate

Nadere informatie

De Bonkelaar o p e n b a r e b a s i s s c h o o l v o o r D a l t o n o n d e r w i j s. Rapport. groep 8. Van : Schooljaar : Leerkracht(en) :

De Bonkelaar o p e n b a r e b a s i s s c h o o l v o o r D a l t o n o n d e r w i j s. Rapport. groep 8. Van : Schooljaar : Leerkracht(en) : De Bonkelaar o p e n b a r e b a s i s s c h o o l v o o r D a l t o n o n d e r w i j s Rapport groep 8 Van : Schooljaar : Leerkracht(en) : Toelichting bij het rapport Met dit rapport proberen we u als

Nadere informatie

Rekenen staat vijf keer in de week op het rooster. We werken met de vierde versie van de methode De wereld in getallen.

Rekenen staat vijf keer in de week op het rooster. We werken met de vierde versie van de methode De wereld in getallen. Rekenen Rekenen staat vijf keer in de week op het rooster. We werken met de vierde versie van de methode De wereld in getallen. Niet alle kinderen rekenen even makkelijk en vlot. Onze methode houdt daar

Nadere informatie

Informatieboekje Groep 6

Informatieboekje Groep 6 Informatieboekje Groep 6 Schooljaar 2016-2017 Markelo, september 2016 Beste ouder(s) en verzorger(s), Voor u ligt het informatieboekje van groep 6 van Oecumenische Basisschool De Welp. In dit boekje vindt

Nadere informatie

Studiedagen Vrije School Heerlen in Epen

Studiedagen Vrije School Heerlen in Epen Studiedagen Vrije School Heerlen in Epen Door Jolanda Zager, Intern Begeleider Dit jaar kozen we in het kader van onze jaarlijkse studietweedaagse voor het thema van het hoogbegaafde kind. En dan specifiek

Nadere informatie

Huiswerkbeleid OBS De Westhoek

Huiswerkbeleid OBS De Westhoek Huiswerkbeleid OBS De Westhoek Inleiding Het onderwijs op school is er onder meer op gericht de verantwoordelijkheid en zelfstandigheid van de leerlingen te vergroten. Ook het maken van huiswerk levert

Nadere informatie

lezen als de basis van leren

lezen als de basis van leren lezen als de basis van leren Lezen is een van de belangrijkste vaardigheden die we in ons leven leren. Door te lezen doen we nieuwe kennis op, kunnen we ons ontspannen en de wereld om ons heen beter begrijpen.

Nadere informatie

Huiswerkbeleid Daltonschool Meander

Huiswerkbeleid Daltonschool Meander Huiswerkbeleid Daltonschool Meander Inhoud : 1. Waarom geven wij op school huiswerk? 2. In welke groepen krijgen de kinderen huiswerk en waar bestaat het uit? 3. Wat kunnen de ouders van de school verwachten?

Nadere informatie

SCHOOLMAGAZINE

SCHOOLMAGAZINE SCHOOLMAGAZINE 2016-2017 SAMENWERKEN AAN GEÏNSPIREERD ONDERWIJS! ONZE WAARDEN Als team staan wij voor de taak om uw kind(eren) een zo goed mogelijke basisschool tijd te bieden. Goed onderwijs waarbij ook

Nadere informatie

Toelichting bij het rapport van groep 3 t/m 8

Toelichting bij het rapport van groep 3 t/m 8 Toelichting bij het rapport van groep 3 t/m 8 De volgende items vindt u terug in de rapporten van alle groepen 3 t/m 8 De cognitieve vakken zijn per groep aangegeven. SOCIALE VAARDIGHEDEN WERKHOUIDNG CITO-LOVS

Nadere informatie

Informatie. vakgebieden. Groep 6

Informatie. vakgebieden. Groep 6 Informatie vakgebieden Groep 6 Taal Gehanteerde methode: Taal in beeld - Spelling in beeld Uitgever: Zwijsen Taal in beeld is een taalmethode voor groep 4 tot en met 8 van het basisonderwijs. De methode

Nadere informatie

De Bonkelaar o p e n b a r e b a s i s s c h o o l v o o r D a l t o n o n d e r w i j s. Rapport. groep 6. Van : Schooljaar : Leerkracht(en) :

De Bonkelaar o p e n b a r e b a s i s s c h o o l v o o r D a l t o n o n d e r w i j s. Rapport. groep 6. Van : Schooljaar : Leerkracht(en) : De Bonkelaar o p e n b a r e b a s i s s c h o o l v o o r D a l t o n o n d e r w i j s Rapport groep 6 Van : Schooljaar : Leerkracht(en) : Toelichting bij het rapport Met dit rapport proberen we u als

Nadere informatie

Visie op ouderbetrokkenheid

Visie op ouderbetrokkenheid Visie op ouderbetrokkenheid Basisschool Lambertus Meestersweg 5 6071 BN Swalmen tel 0475-508144 e-mail: info@lambertusswalmen.nl website: www.lambertusswalmen.nl 1 Maart 2016 Inleiding: Een beleidsnotitie

Nadere informatie

Klasseninformatie schooljaar 2015-2016. Informatie over groep 3 en 4

Klasseninformatie schooljaar 2015-2016. Informatie over groep 3 en 4 Informatie over groep 3 en 4 1. 1. De leerkracht en de groep 2. Dit jaar hebben de kinderen op maandag en dinsdag les van juf Hen van Gils. Op woensdag t/m vrijdag van juf Maike Romp. Wij zijn gestart

Nadere informatie

SAMENWERKEN. Leren én inspireren DE WERELD WORDT GEMAAKT DOOR MENSEN DIE KUNNEN

SAMENWERKEN.   Leren én inspireren DE WERELD WORDT GEMAAKT DOOR MENSEN DIE KUNNEN Leren én inspireren www.arh.nl DE WERELD WORDT GEMAAKT DOOR MENSEN DIE KUNNEN SAMENWERKEN School voor voortgezet vrijeschoolonderwijs vwo, havo en vmbo-t IS EEN VRIJESCHOOL IETS VOOR MIJ? Straks ga je

Nadere informatie

INFORMATIE GROEP 5 KENMERKEN

INFORMATIE GROEP 5 KENMERKEN INFORMATIE GROEP 5 KENMERKEN Groep 5..een tijd van veranderingen en groeien. Op de leeftijd van 8-9 jaar is het vaak zo dat kinderen enerzijds nog wel bij de kleintjes willen horen maar anderzijds voelen

Nadere informatie

Getallen 1 is een programma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip).

Getallen 1 is een programma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip). Getallen 1 Getallen 1 is een programma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip). Doelgroep Rekenen en Wiskunde Getallen 1 Getallen 1 is geschikt voor groep 7 en 8 van de basisschool

Nadere informatie

OA DC thema 69 Rudolf Steiner

OA DC thema 69 Rudolf Steiner OA DC thema 69 Rudolf Steiner 1 Inleiding Rudolf Steiner (1861-1925) is de grondlegger van de antroposofie en de oprichter van de Vrije School. Hij groeide op midden in de natuur, op het Oostenrijkse platteland.

Nadere informatie

Lesbrief 4 van groep 3, 4, 5

Lesbrief 4 van groep 3, 4, 5 Lesbrief 4 van groep 3, 4, 5 Groep 3 Lezen We zijn bezig met kern 9. Het thema is: Hoe kan dat? Het ankerverhaal gaat over Daan. Daan is een uitvinder. Als Tasja op bezoek komt, is hij net bezig met het

Nadere informatie

Pedagogisch beleid Tussenschoolse opvang

Pedagogisch beleid Tussenschoolse opvang Pedagogisch beleid Tussenschoolse opvang Introductie Introductie Het pedagogisch beleid van de tussenschoolse opvang SKN s Eetclub biedt een kader dat de overblijfkrachten en de coördinatoren tussenschoolse

Nadere informatie

WEEKACTIVITEITENPLAN GROEP 8 ~ 2015-2016

WEEKACTIVITEITENPLAN GROEP 8 ~ 2015-2016 WEEKACTIVITEITENPLAN GROEP 8 ~ Groep 8 Groepsleider: Bert van der Lijn (op maandag, dinsdag, woensdag, donderdag, vrijdagochtend) Groepsleider: Siete Horjus (op vrijdagmiddag) Groepsleider: Sjoukje Meijer/Kim

Nadere informatie

Informatieboekje. Groep 4. Juliana van Stolbergschool

Informatieboekje. Groep 4. Juliana van Stolbergschool Informatieboekje Groep 4 Juliana van Stolbergschool Voorwoord Hierbij ontvangt u het informatieboekje van groep 4. In dit boekje staat informatie over het reilen en zeilen in de groep. U vindt in dit boekje

Nadere informatie

Agenda. editie Engelandlaan. JAARGANG NUMMER februari 2019

Agenda. editie Engelandlaan. JAARGANG NUMMER februari 2019 JAARGANG 2018-2019 NUMMER 11 28 februari 2019 editie Engelandlaan Agenda Vrijdag 1 maart Verkleedfeest kleuters en klas 1 t/m 6 alle kinderen zijn om 13:00u vrij Maandag 11 maart Studiedag Ithaka (alle

Nadere informatie

groep 1 en 2 informatieboekje

groep 1 en 2 informatieboekje groep 1 en 2 informatieboekje "De St. Nicolaasschool is een professionele leergemeenschap. Zij streeft ernaar een positieve, veilige en stimulerende leeromgeving te bieden waar, met betrokkenheid van en

Nadere informatie

Het ontmoetingspunt voor groot en klein. Locatie Zwijsenstraat

Het ontmoetingspunt voor groot en klein. Locatie Zwijsenstraat Het ontmoetingspunt voor groot en klein Locatie Zwijsenstraat Kindcentrum De Kiezel, Mgr Zwijsenstraat 85, 5683 HB Best 0499-714214, www.kindcentrumdekiezel.nl Welkom op de kindcentrum De Kiezel. Samen

Nadere informatie

3 De visie van de Prinses Julianaschool

3 De visie van de Prinses Julianaschool 3 De visie van de Prinses Julianaschool 3.1 Visie op het onderwijs De missie: Prinses Julianaschool, school voor geborgenheid, (basis)kennis en zorg. De Prinses Julianaschool biedt kinderen een veilige

Nadere informatie

Talent nl: een uniek kindcentrum!

Talent nl: een uniek kindcentrum! Welkom bij Talent.nl, de christelijke basisschool van de Nieuwveense Landen. Met ons onderwijs sluiten wij aan bij de unieke manier van leren van uw kind - met hoofd, hart en handen. Belangrijk op onze

Nadere informatie

Richtlijnen voor de overgang naar de volgende groep. Doubleren of Versnellen; te nemen stappen

Richtlijnen voor de overgang naar de volgende groep. Doubleren of Versnellen; te nemen stappen Richtlijnen voor de overgang naar de volgende groep Doubleren of Versnellen; te nemen stappen Interne begeleiding Mei 2017 Wat zijn de criteria voor overgang naar de volgende groep en de te nemen stappen

Nadere informatie

Protocol. overgang groep 1 2 groep 2 3 en verlengde kleuterperiode

Protocol. overgang groep 1 2 groep 2 3 en verlengde kleuterperiode Protocol overgang groep 1 2 groep 2 3 en verlengde kleuterperiode Opgesteld in september-november 2009 Inhoudsopgave Inleiding pagina 3 De schoolloopbaan van een kleuter pagina 4 Meetmomenten en oudergesprekken

Nadere informatie

HUISWERKBELEID 1. AANLEIDING

HUISWERKBELEID 1. AANLEIDING HUISWERKBELEID 1. AANLEIDING In het schooljaar2013-2014 staat onder andere een beleidsplan over huiswerk centraal. Met dit nieuwe beleidsplan krijgen de leerkrachten een afgewogen werkinstrument ter beschikking.

Nadere informatie

Algemene informatie groep 1/2

Algemene informatie groep 1/2 Algemene informatie groep 1/2 Schooljaar 2016-2017 Inhoudsopgave Algemeen 3 Kring 3 Werken.. 4 Fruit en drinken. 4 Spel.. 4 Vormingsgebieden.. 4 Sociaal en emotionele ontwikkeling.. 4 Creatieve vorming.

Nadere informatie

Informatieavond / boekenmarkt 7 september 2009

Informatieavond / boekenmarkt 7 september 2009 Informatieavond / boekenmarkt 7 september 2009 Wat leert mijn kind allemaal in groep 5/6? Wanneer wordt er getoetst? Belangrijkste einddoelen per vak per groep Wat voor huiswerk wordt er meegegeven? Wat

Nadere informatie

Informatieavond. Groep 7a

Informatieavond. Groep 7a Informatieavond Groep 7a Opbouw van de avond Vakinhoudelijke informatie Bijzonderheden groep 7: 2015-2016 Rekenen Nieuwe methode Wereld in Getallen 4 Hoofdrekenen Cijferen Breuken Meten, tijd en geld Opbouw

Nadere informatie

3. Handleiding bij de peuter-estafette

3. Handleiding bij de peuter-estafette 3. Handleiding bij de peuter-estafette Voor leidinggevenden en pedagogisch medewerkers peuterspeelzaal en kinderdagverblijf Een goede overdracht waarborgt de doorgaande ontwikkeling van de peuter. Bij

Nadere informatie

Tuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?

Tuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij? Tuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 De organisatie van het onderwijs

Hoofdstuk 2 De organisatie van het onderwijs Hoofdstuk 2 De organisatie van het onderwijs 2.1. De organisatie van de school Wij hebben de school verdeeld in onderbouw en bovenbouw. Tot de onderbouw horen de groepen 1 t/m 4 en tot de bovenbouw de

Nadere informatie

Getallen 1 is een computerprogramma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip).

Getallen 1 is een computerprogramma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip). Getallen 1 Getallen 1 is een computerprogramma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip). Doelgroep Rekenen en Wiskunde Getallen 1 Getallen 1 is geschikt voor groep 7 en 8 van de basisschool

Nadere informatie

PROTOCOLLEN. Stappenplan t.a.v. doubleren Bij de besluitvorming over een doublure worden de volgende stappen genomen:

PROTOCOLLEN. Stappenplan t.a.v. doubleren Bij de besluitvorming over een doublure worden de volgende stappen genomen: Doel van dit protocol Kan een kind overgaan naar een volgende groep of blijft het zitten? Met dit protocol willen we ouders informeren hoe wij als school omgaan met de beslissing om een leerling al dan

Nadere informatie

1. Eerste opzet van een Intentie-verklaring van de vrijescholen in Nederland

1. Eerste opzet van een Intentie-verklaring van de vrijescholen in Nederland 1. Eerste opzet van een Intentie-verklaring van de vrijescholen in Nederland Inleiding Deze Intentie-verklaring wil in beknopte vorm trachten de positie van het vrijeschoolonderwijs naar buiten toe te

Nadere informatie

Pedagogisch beleid Flexkidz

Pedagogisch beleid Flexkidz Pedagogisch beleid Flexkidz Voor u ligt het verkorte pedagogisch beleidsplan van Flexkidz. Hier beschrijven we in het kort de pedagogische visie en uitgangspunten. In dit pedagogisch beleidsplan beschrijven

Nadere informatie

BREDE BASISSCHOOL DE VERWONDERING VOOR PRIMAIR ONDERWIJS

BREDE BASISSCHOOL DE VERWONDERING VOOR PRIMAIR ONDERWIJS BIJLAGE 2 UITKOMST ONDERZOEK BREDE BASISSCHOOL DE VERWONDERING VOOR PRIMAIR ONDERWIJS TE ALTEVEER Datum uitvoering onderzoek: 12 april 2018 Datum vaststelling uitkomst onderzoek: 14 mei 2018 INHOUD UITKOMST

Nadere informatie

Beleidsprotocol doorstroom herfstkinderen

Beleidsprotocol doorstroom herfstkinderen Beleidsprotocol doorstroom herfstkinderen Herfstkinderen zijn kinderen die geboren zijn in oktober, november of december. Een deel van deze kinderen gaat vervolgens na tweeënhalf jaar kleuteren naar groep

Nadere informatie

Programma van toetsing en bevordering. 1 vmbo-bkl. Schooljaar 2013-2014

Programma van toetsing en bevordering. 1 vmbo-bkl. Schooljaar 2013-2014 Programma van toetsing en bevordering Schooljaar 2013-2014 Inhoud: - godsdienst - Nederlands - Engels - Frans - geschiedenis - aardrijkskunde - wiskunde - biologie - informatica - techniek - techniek praktijk

Nadere informatie

rapportage Portfolio Naast het rapport gebruiken de kinderen ook een portfolio, die ze eens per jaar in een gesprek presenteren aan hun ouders.

rapportage Portfolio Naast het rapport gebruiken de kinderen ook een portfolio, die ze eens per jaar in een gesprek presenteren aan hun ouders. PROTOCOLLEN rapportage pag.: 1 datum: 21-11-2012 versie: 3 Doel Het doel van dit protocol is informeren m.b.t. de vormgeving, de invulling en de gang van zaken rond rapportage. Dit protocol bundelt al

Nadere informatie

KIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek 1e rapport: Datum gesprek 2e rapport: KIJK! 1-2 Bazalt Educatieve Uitgaven www.bazalt.

KIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek 1e rapport: Datum gesprek 2e rapport: KIJK! 1-2 Bazalt Educatieve Uitgaven www.bazalt. KIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek : Datum gesprek : KIJK! Lijst 1. Basiskenmerken Een kind dat lekker in zijn vel zit, zal zich goed en vlot ontwikkelen. Het is van nature nieuwsgierig

Nadere informatie

VAN DE BASISSCHOOL NAAR HET MLA. Kennismaking op 11 juni 2013. Dit boekje is van: Ik zit in klas:

VAN DE BASISSCHOOL NAAR HET MLA. Kennismaking op 11 juni 2013. Dit boekje is van: Ik zit in klas: VAN DE BASISSCHOOL NAAR HET MLA Kennismaking op 11 juni 2013 Dit boekje is van: Ik zit in klas: Montessori Lyceum Amsterdam Pieter de Hoochstraat 59 1071 ED Amsterdam telefoon 020 6767 855 administratie@mla.msa.nl

Nadere informatie

Informatieboekje Informatieboekje groep 7 Beekpark Schooljaar

Informatieboekje Informatieboekje groep 7 Beekpark Schooljaar Informatieboekje Beste ouder(s) en verzorger(s), Voor u ligt het informatieboekje van groep 7 van Basisschool Beekpark. In dit boekje vindt u allerlei informatie: informatie over onze school, ons onderwijs

Nadere informatie

Stap je toekomst in... Informatie voor de leerlingen. Compleet onderwijs voor vmbo-t havo vwo

Stap je toekomst in... Informatie voor de leerlingen. Compleet onderwijs voor vmbo-t havo vwo Stap je toekomst in... Informatie voor de leerlingen Compleet onderwijs voor vmbo-t havo vwo Op zoek Je zoekt een nieuwe school, want op de basisschool ben je (bijna) klaar. De basisschool was wel erg

Nadere informatie

Informatieboekje GROEP 7

Informatieboekje GROEP 7 Informatieboekje GROEP 7 Schooljaar 2015-2016 Voorwoord Voor u ligt het informatieboekje van uw kind in groep 7. We gaan samen met de kinderen fris een nieuw jaar in. Een jaar waarin er veel gebeurt en

Nadere informatie

GRO TE REIS. Het leven is één WAAR DE SCHOOL VOOR STAAT 2

GRO TE REIS. Het leven is één WAAR DE SCHOOL VOOR STAAT 2 Schoolbrochure GRO TE REIS Het leven is één WAAR DE SCHOOL VOOR STAAT 2 het onderwijsaanbod 8 typisch Daltonschool 14 WAAR DE SCHOOL VOOR STAAT Onze kernwaarden 1 3 4 5 6 7 2 3 Leren leven, leren leren

Nadere informatie

Informatieboekje groep 5-6 schooljaar 2014-2015

Informatieboekje groep 5-6 schooljaar 2014-2015 Informatieboekje groep 5-6 schooljaar 2014-2015 Samenwerkingsschool de Lispeltuut Juf Teatske Juf Marleen Juf Judith Het informatieboekje voor groep 5/6 In dit boekje willen wij u in t kort vertellen hoe

Nadere informatie