Samenvatting. 1. Inleiding EEN BLIK OP DE TOEKOMST: SCENARIO S MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT VERVOER IN 2040
|
|
- Sterre de clercq
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 EEN BLIK OP DE TOEKOMST: SCENARIO S MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT VERVOER IN 2040 M.P. van Voorst tot Voorst, Stichting Toekomstbeeld der Techniek Samenvatting Hoe de toekomst eruit ziet is ongewis. Door de toekomst te verkennen en trends, trendbreuken en onzekerheden te analyseren kunnen we ons wel een beeld vormen van kansen en bedreigingen en hoe we daarop kunnen anticiperen. Voor een toekomstbeeld rond personen- en goederenvervoer is een inschatting van de toekomstige behoeften van de mens tot wonen, werken, recreëren en consumeren cruciaal. Als onderdeel van de STT-toekomstverkenning Superintelligent Vervoer zijn daarom vier schetsen van de maatschappelijke context in 2040 opgesteld. Zij dienen als opmaat naar toekomstbeelden rond een superintelligent vervoerssysteem. Deze schetsen zijn tot stand gekomen na desk research en met input van verschillende experts tijdens interviews, workshops en visiegroepbijeenkomsten. De vier scenario s hebben als titel individuele welvaart, wereldwijd milieubewustzijn, krachtige regio en zelfvoorzienende eenheid. 1. Inleiding Door de wisselwerking tussen maatschappelijke vraagstukken en technologische innovaties verandert de wereld voortdurend. Kort vooruitkijken is al moeilijk en omgeven door onzekerheden, en voor een lange termijn geldt dat nog veel meer. Zeker voor een complex domein als mobiliteit. Wat zal in 2040 de vraag naar vervoer zijn en welke impact zal dat hebben op bedrijfsleven, organisaties, burgers en overheid? De STT-toekomstverkenning Superintelligent Vervoer richt zich op de vraag hoe personenen goederenvervoer in Nederland er over 30 jaar uit kan zien. Re-inventing mobility. Dit is meer dan het opnieuw uitvinden van de auto, het gaat om het heruitvinden van het vervoerssysteem: Welke behoefte is er over 30 jaar (nog) aan vervoer? Hoe vervoeren we onze goederen dan? Toekomstverkenningen zijn er in allerlei vormen en kunnen op verschillende wijzen tot stand komen ([2], [3], [6]). De toekomstverkenning Superintelligent Vervoer valt onder de categorie foresight studies en kent een participatief en exploratief karakter. Met behulp van scenario-schetsen worden verschillende mogelijke toekomsten onderzocht.
2 Vervoer is een complex domein en heeft relaties met veel verschillende facetten van de maatschappij. Organisaties en personen, zowel uit het bedrijfsleven, de kennisinstellingen als de overheid, hebben belang bij een beeld van mobiliteit in de toekomst. Daaruit geselecteerde deelnemers werken mee aan een geïntegreerde systeemvisie over vervoerssystemen in de toekomst. De deelnemers beogen een set van mogelijke, prikkelende toekomstbeelden op te leveren die inzage geeft over waarom en hoe wij onszelf en onze goederen over 30 jaar in Nederland superintelligent kunnen vervoeren. Hierbij wordt getracht niet te veel vanuit het hier en nu te redeneren. Daarbij ligt de nadruk op de mogelijkheid dat zo n toekomstbeeld ontstaat en niet zo zeer op de wenselijkheid of waarschijnlijkheid van het ontstaan ervan. Het gaat er immers om de toekomst te verkennen, niet te voorspellen. In deze verkenning wordt vervoer gezien als een functie in de samenleving. De term superintelligent dient als uitdaging om verder te denken dan wat nu mogelijk is. Te denken valt aan vervoerssystemen die zichzelf geheel kunnen reguleren, sturen en zelfstandig handelingen kunnen uitvoeren. Zowel in een voertuig, in een infrastructuur of in een logistieke keten. Niet-vervoer is ook een mogelijke invulling van superintelligentie. Als uitgangspunt voor het project dient de Nederlandse samenleving met haar eigenheid aan demografie, economie, ruimtelijke ordening en overheid. De doelgroep van deze studie bestaat uit ondernemers, beleidsmakers en politici. Via prikkelende toekomstbeelden worden zij uitgedaagd om verder te kijken dan de meer gebruikelijke tijdshorizon van één tot vier jaar. Door het formuleren van een agenda voor de toekomst krijgen zij ideeën voor aanzetten tot verandering aangereikt. De toekomstbeelden zullen verhalend van karakter zijn en dienen duidelijk en inzichtelijk te zijn. Zij zullen onder andere ingaan op verschillende relaties tussen vervoer en maatschappij, waaronder de invloed op en de kansen en bedreigingen voor de Nederlandse economie. Tevens zal voor elk toekomstbeeld worden geschetst welke technologische en maatschappelijke ontwikkelingen van belang zijn om tot invulling van dat beeld te komen. Aan de hand daarvan kunnen pijnpunten, keuzemomenten, verleidelijke opties en no-regret activiteiten worden geïdentificeerd. Organisaties uit bedrijfsleven, wetenschap en overheid kunnen deze gebruiken als input voor hun strategiebepaling, kennisverwerving en risicomanagement. De samengestelde toekomstbeelden zullen samen met de tussentijdse bevindingen en inzichten worden gebundeld in een publicatie. Het boek zal naar verwachting in het najaar van 2012 tijdens een afrondend symposium worden gepresenteerd. Deze verkenning is anno 2011 nog in volle gang. Deze publicatie betreft daarom een tussenstand van de bevindingen tot nu toe. Als eerste wordt ingegaan op de methodologie van het toekomst
3 verkennen. Vervolgens wordt aan de hand van maatschappelijke trends de context voor de vier toekomstbeelden voor vervoer geschetst. 2. Methodologie van toekomst verkennen Deze verkenning richt zich op hoe vervoerssystemen er over 30 jaar uit zien. Dat lijkt ver weg. Wat houdt verkennen van de toekomst eigenlijk in? Waarom richten wij ons op deze lange termijn? Wat is toekomst verkennen? Er zijn verschillende methoden om de toekomst te verkennen (zie onder meer [2], [3], [5], [6]). De brede participatieve toekomstverkenningen die Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) verricht, vallen onder de noemer foresight. Hierbij gaat het niet zozeer erom de toekomst te voorspellen, maar om uiteenlopende beelden te schetsen over de toekomst. Een definitie van foresight is A set of strategic tools for anticipating the fundamental uncertainty of the future, to become more prepared for diverse challenges with adequate lead time ([4] p. 3 ). Kenmerken hiervan zijn: Bewustwording van en anticipatie op niet één maar op meer, mogelijke toekomsten; Een tijdshorizon van enkele decennia en zodoende los komen van huidige beperkingen; Het omgaan met onzekerheid en verscheidenheid. Derhalve dienen verschillende belanghebbenden betrokken te worden; Het belichten van kansen en bedreigingen. Om de mogelijke toekomstscenario s te definiëren wordt onder meer gekeken naar trends, trendbreuken, tegenbewegingen, onzekerheden en ambities van betrokkenen. In [2] en [3] worden verschillende categorieën methoden nader beschreven. De uitkomsten van een foresight studie kunnen input zijn voor een kennis- en politieke agenda, voor discussies tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen, overheid en maatschappelijke organisaties en voor toekomstig onderzoek. Waarom een blik in de verre toekomst? Technologische ontwikkelingen, zoals gen- en nanotechnologie, gaan steeds sneller en hebben een steeds grotere impact op de samenleving. Door combinaties van technologieën (converging technologies) ontstaan steeds nieuwe mogelijkheden die van grote invloed zijn op onze maatschappij. Door de snelheid van dit soort ontwikkelingen is een verre blik vooruit nodig om voorbereid te zijn op de toekomst. Ministeries, bedrijfsleven en de maatschappij in den brede hebben er belang bij om trends nader te onderzoeken. Maar een toekomstverkenning kijkt verder dan trends. Juist de
4 onzekerheden, onverwachte gebeurtenissen en (technologische) doorbraken vormen belangrijke ingrediënten die mede bepalen hoe een maatschappij er in de toekomst uit zal zien. Deze bredere blik op de verre toekomst haalt mensen uit het hier en nu en draagt bij aan een grotere bewustwording en beter anticipatievermogen. Zo wordt ruimte gecreëerd om de mogelijkheden en uitdagingen voor beleid duidelijker te maken. Daarnaast hebben handelingsmogelijkheden en afschrijvingstermijnen op het gebied van infrastructuur veelal een lange tijdshorizon. Dus 30 jaar vooruit kijken is relevant en zelfs uiterst noodzakelijk. 3. Maatschappelijke context toekomstbeelden vervoer In deze paragraaf wordt belicht hoe de schetsen voor de maatschappelijke context zijn samengesteld. Aanpak samenstellen raamwerk Voor het formuleren van toekomstvisies is participatieve input van verschillende typen organisaties en personen gewenst. Een veelheid aan belanghebbenden is bij deze studie betrokken om een zo breed mogelijk scala aan zienswijzen te vergaren en met elkaar te toetsen. Ten behoeve van het samenstellen van het raamwerk van de maatschappelijke context hebben onderstaande activiteiten plaats gevonden: Deskresearch naar (verwachte) maatschappelijke en technologische ontwikkelingen, waarbij zowel aandacht is besteed aan breed gedragen verwachte ontwikkelingen als aan ontwikkelingen die momenteel (nog) minder in de spotlights staan. Bezoek aan symposia en conferenties om het beeld van maatschappelijke en technologische ontwikkelingen te verbreden en aan te scherpen. Interviews met enthousiaste betrokkenen en derden vanuit diverse achtergronden, zoals CEO s van enkele Nederlandse organisaties, wetenschappers, vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven, ambtenaren en eigenaren van jonge start-ups. Doel van de interviews was zicht te krijgen op maatschappelijke en technologische ontwikkelingen en input te verkrijgen voor het raamwerk en bijbehorende schetsen van de maatschappij (drijfveren, behoeften en verwachtingen). Interactieve, creatieve (expert)bijeenkomsten, waarbij de genodigden werden uitgenodigd elkaars ideeën rond verwachte maatschappelijke en technologische ontwikkelingen aan te scherpen, verder vorm te geven en zo creativiteit in het denken te stimuleren. De maatschappij in 2040 is als vertrekpunt voor toekomstbeelden rond vervoer gekozen, aangezien vervoer in deze verkenning als functie in een samenleving wordt gezien. Derhalve vormen maatschappelijke trends (met hun tegenhangers) de basis voor het raamwerk.
5 Maatschappelijke trends De vijf maatschappelijke trends die wij als meest relevant voor toekomstige vervoersbehoeften inschatten zijn: Verdere verstedelijking: verdichting bestaande steden, diffuse verstedelijking platteland, meervoudig ruimtegebruik. De wijze waarop verstedelijking plaatsvindt kan een groot effect hebben op verplaatsingspatronen van mensen en goederen, zeker in combinatie met de locatie van werkgelegenheid en productie- en consumptielocaties. Bevolkingsontwikkeling: vergrijzing, ontgroening, kleinere beroepsbevolking. De verschillende leeftijdscategorieën en groepen in de samenleving hebben andere tijdsbestedings- en daarmee samenhangende verplaatsingspatronen. Verdere toename individualisering: producten en diensten op maat, gemak. Bij verdere individualisering groeit het voorop stellen van eigen behoeften en eigenbelang, ook binnen vervoer. De vraag is wat collectief blijft of wordt. Verdergaande informatisering: interconnectiviteit, goederen worden diensten, robotisering. Verdere informatisering verandert de soort en aard van goederen en diensten en de afstanden die met het verplaatsen hiervan zijn gemoeid. Hiermee worden andere wijzen van vervoer mogelijk. Verdere internationalisering: meer mondiale goederenstromen, verdere verwevenheid van bedrijven en economieën op wereldschaal. De vraag welk schaalniveau (lokaal / regionaal / nationaal / internationaal) in dominantie toe- of afneemt is van invloed op welke vervoerswijzen ingezet kunnen worden en welke vervoersstromen in de toekomst van belang zijn. Deze trends en hun mogelijke tegenhangers vormen input voor het raamwerk waarbinnen de vier scenario s zullen worden ontwikkeld. Raamwerk maatschappelijke context In het verlengde van bovenstaande trends, en met in achtneming van andere bestaande kaders zoals dat van het CPB [1], hebben wij ons eigen raamwerk ontwikkeld. Hierin staat de mens met zijn behoefte tot wonen, werken, recreëren en consumeren centraal. De twee trends van individualisering en globalisering (en hun mogelijke tegenhangers) worden tegen elkaar afgezet om vier toekomstscenario s van de maatschappelijke context te definiëren. Andere relevante trends (en mogelijke trendbreuken) zijn gebruikt om de beschrijving van de vier scenario s aan te vullen.
6 Figuur 1. Raamwerk maatschappelijke context toekomstbeelden vervoer De mate van individualisering wordt gebruikt als een indicatie voor de focus op de eigen persoon, of breder, op de samenleving. Daarbij kan hij een voorkeur hebben voor individueel of collectief vervoer. Voor goederenvervoer leidt dat tot de wens naar meer op maat gemaakte producten of meer (goedkope) massageproduceerde goederen en daarmee voor mogelijkheden (en beperkingen) in productie, transport en bezorging van goederen en diensten. De mate van globalisering (geografische oriëntatie) bepaalt de afstand die mensen, goederen en diensten moeten afleggen. Met deze twee dimensies in het achterhoofd worden deelnemers uitgenodigd om over twee belangrijke facetten van vervoer na te denken: het aantal te vervoeren eenheden en de af te leggen afstand. Door die twee facetten te variëren geloven wij dat de vier toekomstbeelden voldoende onderscheidend zijn. Zoals aangegeven is dit raamwerk niet op een bestaand model gebaseerd. Daarom is er geen directe relatie met andere bij deelnemers bekende toekomstverkenningen of scenariosets. Derhalve is een duidelijke en inzichtelijke beschrijving van de vier scenario s nodig. Scenario set maatschappelijke context vervoer Voor ieder van de vier scenario s is de maatschappelijke context kort geschetst. Individuele welvaart (Individu Internationaal) Een individu streeft naar welvaart en luxe en werkt in losse verbanden voor verschillende opdrachtgevers. Zijn bijdrage aan het internationale, virtuele gelegenheidsteam levert hij van huis uit.
7 Het interesseert hem niet waar de producten en diensten die hij consumeert vandaan komen, als zij er maar op tijd en volledig naar wens zijn. Wereldwijd milieubewustzijn (Collectief Internationaal) Mensen wonen in de stad. Aangezien taken verregaand zijn opgesplitst, is iedereen een specialist op zijn eigen gebied. Dienstverlening is het dominante werkterrein. Nieuwe technologieën komen tot bloei. Producten en diensten worden daar gemaakt waar de integrale kosten het laagst zijn. Overheden sturen wereldwijd op milieubewustzijn. Zij zien toe op een gezonde leefomgeving en het verstandig omgaan met grondstoffen. Het bedrijfsleven zorgt dat de wereldwijde economie goed blijft draaien. Zelfvoorzienende eenheid (Individu Lokaal) Door een wereldwijde crisis heeft een omschakeling van de samenleving uit 2011 plaatsgevonden. Kleine gemeenschappen die zo zelfvoorzienend mogelijk zijn, is een noodzaak. Dit heeft geleid tot een trek naar het platteland en herinrichting van stedelijk gebied voor de achterblijvers. Waar het mensen niet lukt alles zelf te produceren of verzorgen, is er een beperkte handel in goederen en diensten. Geld om dit te betalen wordt ad hoc verdiend. Krachtige regio (Collectief Lokaal) Mensen hebben een regionaal netwerk van kennissen en sociale contacten. Economische groei staat als gevolg van strenge milieurestricties niet langer centraal. Intensief hergebruik van grondstoffen en goederen beperkt de handelsstromen tussen regio s. In de samenleving is het accent verschoven van eigen bezit naar gebruik. De regio biedt de meeste faciliteiten die nodig zijn en dus hoeven inwoners het gebied ook bijna niet uit. Vaak worden scenario s ook gevisualiseerd. Daarom is ervoor gekozen een word cloud voor ieder van de maatschappelijke contexten te ontwikkelen.
8 Figuur 2. Word clouds voor ieder van de maatschappelijke contexten. Deze beelden van de maatschappelijke context dienen als basis voor verdere uitwerking van de toekomstbeelden voor vervoer. Per beeld zal worden bepaald wat de behoefte aan vervoer is en welk vervoersconcept hierbij past. De verwachte technologische ontwikkelingen vormen hierbij belangrijke input. Denk alleen al aan de alternatieven van ICT voor vervoer (nu reeds bellen, Skype, videoconferencing en straks wellicht holografische projecties) en aan de impact van lokale 3D-printing op goederenstromen. 4. Conclusie De toekomst bestaat niet. Om ons op de kansen en bedreigingen van de toekomst voor te bereiden is een brede, open blik vereist. Om bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid hierin te ondersteunen worden in de STT-toekomstverkenning Superintelligent Vervoer toekomstbeelden ontwikkeld over hoe personen- en goederenvervoer er over 30 jaar uit kan zien. Deze beelden nodigen partijen uit om langs de lijnen van verdergaande individualisering en globalisering na te denken over de toekomst. Zo kunnen kansen en bedreigingen voor betrokkenen zichtbaar worden en nodigt de mate van individualisering uit om te bedenken of, en zo ja onder welke omstandigheden, collectief vervoer een aantrekkelijke optie kan zijn voor het invullen van vervoersbehoeften. Wijzigingen in de mate waarin producten lokaal worden geproduceerd of van elders worden geïmporteerd, kan soort, volume en afstand van te vervoeren goederen op zijn kop zetten. De hier gepresenteerde scenarioset van maatschappelijke contexten vormt het uitgangspunt voor een verdere verkenning van de vervoersbehoefte en mogelijke vervoersconcepten in het Nederland van 2040.
9 Acknowledgements Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) draagt zorg voor de organisatie van deze verkenning die door een projectleider wordt uitgevoerd met ondersteuning van het STT-bureau. Meer dan 80 vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven, kennisinstellingen en de overheid geven door deelname aan visiegroepen en bijeenkomsten mede vorm aan deze verkenning. STT is in 1968 opgericht door het Koninklijk Instituut van Ingenieurs (KIVI). Zij organiseert participatieve toekomstverkenningen die 30 tot 40 jaar vooruit kunnen kijken. STT onderzoekt nieuwe trends en ontwikkelt inspirerende visies op de toekomst van techniek en maatschappij. Daartoe creëert zij een vrije ruimte waarin enthousiaste belanghebbenden elkaar ontmoeten en op creatieve wijze toekomstbeelden bouwen. STT streeft ernaar publiciteit voor haar bevindingen te genereren om zo een bijdrage te leveren aan een meer geïntegreerd beeld van de toekomst van de maatschappij in Nederland en daarbuiten. De resultaten worden via nieuwe initiatieven, bijvoorbeeld onderzoekprogramma s of publiekprivate samenwerking, verankerd. STT richt zich op de industrie, de overheid, de wetenschap en iedereen die geïnteresseerd is. Meer informatie: Referenties [1] Centraal Plan Bureau (CPB) (2010), The Netherlands of 2040, (juni 2011) [2] Glenn, J. (1999), Futures research methodology [3] Meulen, B.J.R. van der (2002), Methodiek Verkenningen Naar een ontwerpbenadering voor het opzetten van een verkenning, deelrapport voor handboek Verkenner. [4] Smith, Jack E. (2006), Science and Technology Foresight: Provocateur for Innovation Policy?, (13 januari 2011) [5] Transport & Mobility Leuven (2007), Verkennen van de toekomst met scenario s [6] Wetenschappelijke Raad voor het regeringsbeleid (WRR) (2010), Uit zicht: Toekomstverkennen met beleid Bronnen gebruikte afbeeldingen
10 emeente.htm
Serious Game De toekomst van Economie
'Investeren in een hyperloop of in een supercomputer?' 'Wil jij liever een pil tegen veroudering of robots die verzorgingstehuizen runnen?' En wat betekent voor onze welvaart nu en later? In deze game
Nadere informatieThe Netherlands of
The Netherlands of 2040 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 Nieuwe CPB scenario studie Vraag Waarmee verdienen we ons brood in 2040? Aanpak Scenario s, geven inzicht in onzekerheid
Nadere informatieVTV-2014: Participatie als rode draad
1 VTV-2014: Participatie als rode draad Opzet VTV-2014 Basisinformatie op websites Vier themarapporten Gezondheid en maatschappelijke participatie Preventie in de zorg Maatschappelijke kosten en baten
Nadere informatieWerkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg
Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg Op 11 september 2018 zijn zo n 80 medewerkers van verschillende Noord- en Midden-Limburgse gemeenten, het Waterschap, het Rijk, Provinciale Staten, andere
Nadere informatieMarleen van de Westelaken Vincent Peters Informatie over Participatieve Methoden
HANDOUT SCENARIO-ONTWIKKELING Marleen van de Westelaken Vincent Peters Informatie over Participatieve Methoden SCENARIO-ONTWIKKELING I n h o u d Scenario-ontwikkeling 1 1 Wat zijn scenario s? 1 2 Waarom
Nadere informatieNew CPB Scenario Study. Question. Approach. Answer. Policy. How will we earn our daily bread in 2040? Scenarios to deal with uncertainty
www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 New CPB Scenario Study Question How will we earn our daily bread in 2040? Approach Scenarios to deal with uncertainty Answer Smart people Strong
Nadere informatieWLO 2015: Nederland in 2050 waar wonen en werken we? Jan Ritsema van Eck Joost van Gemeren Peter Zwaneveld Olav-Jan van Gerwen
WLO 2015: Nederland in 2050 waar wonen en werken we? Jan Ritsema van Eck Joost van Gemeren Peter Zwaneveld Olav-Jan van Gerwen (PBL) (CPB) (CPB) (PBL) Symposium Feiten, Feiten, Feiten 2016 Provincie Overijssel
Nadere informatieThe Netherlands of 2040. www.nl2040.nl
The Netherlands of 2040 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 Nieuwe CPB scenario studie Vraag Waarmee verdienen we ons brood in 2040? Aanpak Scenario s, geven inzicht in onzekerheid
Nadere informatieScenariobenadering Sport Toekomstverkenning
Scenariobenadering Sport Toekomstverkenning Om te komen tot een (wetenschappelijk) gefundeerde toekomstverkenning voor de Sport passen we een scenariobenadering toe. In zo n benadering worden alle stappen
Nadere informatiewaar is ruimte in de stad?
Briefing ontwerpteams: waar is ruimte in de stad? Briefing voor ruimtelijke verkenningen in de 8 stadsdelen van Den Haag. Dit project is onderdeel van de Agenda Ruimte voor de Stad. De stad aan zet 14
Nadere informatieToekomstdenken. Waarom toekomstdenken voor elke organisatie onmisbaar is
Toekomstdenken Waarom toekomstdenken voor elke organisatie onmisbaar is De wereld van vandaag is dynamisch en complex en zal steeds sneller veranderen. Trends als globalisering en technologie hebben hun
Nadere informatieThe Netherlands of 2040 en de Olympische Spelen George Gelauff Hogeschool Amsterdam 1 februari 2012
The Netherlands of 2040 en de Olympische Spelen George Gelauff Hogeschool Amsterdam 1 februari 2012 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 Scenariostudies Lange termijn vraagstukken Grote
Nadere informatiePerspectief voor de Achterhoek
Perspectief voor de Achterhoek 1 Perspectief voor de Achterhoek Aanleiding Op 23 september organiseerde De Maatschappij met Rabobank Noord- en Oost-Achterhoek een interactieve bijeenkomst met als doel
Nadere informatieToespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, seminar 'Wetenschap middenin de samenleving', Groningen, 30 mei 2013
Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, seminar 'Wetenschap middenin de samenleving', Groningen, 30 mei 2013 Dames en heren, Wetenschap is ontstaan uit verwondering en nieuwsgierigheid. Al
Nadere informatieSamen vormgeven aan de toekomst
Policy Design Studio Samen vormgeven aan de toekomst Sinds het voorjaar van 2015 brengen wij de Policy Design Studio in praktijk. Een kansgerichte manier om de toekomst tegemoet te treden. Wij raken steeds
Nadere informatieWerkgevers Ondernemers. In gesprek over de inhoud van het onderwijs
Werkgevers Ondernemers In gesprek over de inhoud van het onderwijs 1 Algemeen Doe mee en praat mee! Antwoord of reactie op deze vraag? Dé landelijke dialoog over ons onderwijs en de toekomst. Deel gedachten,
Nadere informatieThe Netherlands of
The Netherlands of 2040 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 Nieuwe CPB scenario studie Vraag Waarmee verdienen we ons brood in 2040? Aanpak Scenario s, geven inzicht in onzekerheid
Nadere informatieDuurzaamheid: Anne Mollema Projectmanager SO. Hoe een boerenjongen van de stad ging houden. 11 mei 2017
Duurzaamheid: Hoe een boerenjongen van de stad ging houden Anne Mollema Projectmanager SO 11 mei 2017 . En in de lucht Maar vooral op de grond Waar gaat het over? De transitie De omgeving Anders werken;
Nadere informatieachtergrond hoofdstuk 1 Structuurvisie 2020 keuzes van visie naar uitvoering inbreng samenleving achtergrond ruimtelijk en sociaal kader bijlagen
28 hoofdstuk 1 achtergrond Structuurvisie 2020 keuzes samenvatting achtergrond ruimtelijk en sociaal kader inbreng samenleving thematisch van visie naar uitvoering bijlagen zones 1 2 3 4 5 6 7 29 1.1 Inleiding
Nadere informatieHeeft u zicht op de toekomst?!
1 Heeft u zicht op de toekomst?! Hoe zit het met de toekomst van uw markt? Wanneer heeft u voor het laatst kritisch gekeken naar uw aannames over de toekomst van uw markten, klanten, toeleveranciers en
Nadere informatieToekomstverkenning Superintelligent Vervoer en Transport in de Maatschappij
1 Toekomstverkenning Superintelligent Vervoer en Transport in de Maatschappij Bron: Aaron Lam, www.aaron-lam.blogspot.com Startnotitie Mei 2011 Versie 1.1 Stichting Toekomstbeeld der Techniek Drs. Marie
Nadere informatieKick-off programma Kwaliteit van de Samenleving in Zuid-Holland 10 december 2015
Kick-off programma Kwaliteit van de Samenleving in Zuid-Holland De aftrap Op heeft JSO met u de aftrap gegeven van het programma Kwaliteit van de Samenleving in Zuid- Holland. Het programma voorziet in
Nadere informatieThe Netherlands of
The Netherlands of 2040 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 De nieuwe CPB Scenario Studie Vraag Waarmee verdienen we ons brood in 2040? Aanpak Scenario s, geven inzicht in onzekerheid
Nadere informatieProcesontwerp stadsvisie Helmond 2030
Procesontwerp stadsvisie Helmond 2030 alle mogelijke externe ontwikkelingen verkennen van ontwikkelingen die relevant zijn voor Helmond selecteren ontwikkelingen met grootste impact omgevingsverkenning
Nadere informatieAdvies onderzoeksfase Lef L up! Samenvatting
Advies onderzoeksfase Lef L up! Samenvatting Achtergrond Aansluitend op de strategische doelstelling van Noorderlink 'Mobiliteit tussen Noorderlink organisaties bevorderen' gaan we de kracht van het netwerk
Nadere informatieDe wereld van overmorgen
De wereld van overmorgen Nederland en de wereld over 10 jaar Hans Stegeman 27 januari 2016 2 Agenda Niet te voorspellen Vijf megatrends in de wereld Het Nederland van overmorgen: van handelsland naar kennisland?
Nadere informatieAan de raad AGENDAPUNT 11. Doetinchem, 4 juli 2009. Economische visie en actieplan Dynamisch Duurzaam Doetinchem
Aan de raad AGENDAPUNT 11 Economische visie en actieplan Dynamisch Duurzaam Doetinchem Voorstel: 1. de foto van de sociaal-economische situatie in Doetinchem voor kennisgeving aannemen; 2. het beleidskader
Nadere informatieScenario workshops. Stakeholder participatie in verschillende onderzoeksfasen
Scenario workshops Stakeholder participatie in verschillende onderzoeksfasen Kenmerken van de methode > Met de scenariomethode kunnen voor beleid verschillende denkbare toekomsten worden geconstrueerd
Nadere informatieKadernotitie Platform #Onderwijs 2032 SLO, versie 13 januari 2015
Kadernotitie Platform #Onderwijs 2032 SLO, versie 13 januari 2015 Doel en beoogde opbrengst van de dialoog De opdracht van het platform is te komen tot een integrale, maatschappelijk breed gedragen en
Nadere informatieWerkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg
Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg Na een regionale werkconferentie in Venlo, zijn op 24 september 2018 zo n 70 medewerkers van verschillende Zuid-Limburgse gemeenten, het Waterschap, het Rijk,
Nadere informatieDutch Coastline Challenge. Op weg naar 2 e Bijeenkomst 22 juni 2017
Dutch Coastline Challenge Op weg naar 2 e Bijeenkomst 22 juni 2017 Bevindingen 1 e bijeenkomst: Ons gezamenlijk verhaal Klimaatverandering beheerst het nieuws en de eerste zichtbare effecten staan bij
Nadere informatieVOORAANKONDIGING. Najaarsconferentie. Europese Eemland Conferentie EUROPESE EEMLAND CONFERENTIE VEELZIJDIG PLATTELAND! Het platteland leeft!
VOORAANKONDIGING Het platteland leeft! De Europese Eemland Conferentie en het Netwerk Platteland hebben de handen ineengeslagen om in het najaar een bruisende driedaagse plattelandsconferentie te organiseren.
Nadere informatieTon Venhoeven, Rijksadviseur Infrastructuur
Geïntegreerde netwerken en knooppunten: veranderingen in de maatschappij Ton Venhoeven, Rijksadviseur Infrastructuur Project uitwerking en planvoorbereiding Advies verkenningen Onderzoek duurzame stedenbouw
Nadere informatieDe Cleantech Regio Stedendriehoek 1 daagt uit!
Stedendriehoek 1 daagt uit! Eo Wijers-prijsvraag 2014-2015 1 Apeldoorn, Brummen, Deventer, Epe, Lochem, Voorst en Zutphen eo wijers-stichting voor ruimtelijke kwaliteit in de regio Stedendriehoek daagt
Nadere informatieCao Metalektro: die deal doen we samen
Cao Metalektro: die deal doen we samen De drive om iets slimmer, sneller of beter te doen met de inzet van techniek, heeft de maakindustrie in ons land groot gemaakt. En daar zijn we trots op. Met technologische
Nadere informatieSustainable solutions from a multidisciplinary approach
Sustainable solutions from a multidisciplinary approach Infrastructures & Mobility Delft Research Initiatives Delft Research Initiatives Energie, Gezondheid, Infrastructuren & Mobiliteit, en Leefomgeving
Nadere informatieResultaten online enquête Kennisknooppunt Stadslandbouw
Resultaten online enquête Kennisknooppunt Stadslandbouw 7 oktober 2015, Jan Eelco Jansma Samenvatting Dit document doet verslag van een online enquête (voorjaar-zomer 2015) onder betrokkenen bij stadslandbouw.
Nadere informatieDe Innovator. Trendanalyse. De Trendanalyse in een notendop. de Innovator opent de ogen voor nieuwe kansen
De Innovator Trendanalyse De Trendanalyse in een notendop de Innovator opent de ogen voor nieuwe kansen Trendanalyse DE INNOVATOR Het gedrag van klanten wordt steeds grilliger en door trends bepaald; Daarom
Nadere informatiewww.nl2040.nl Taak en plaats in 2040 26-9-2011 George Gelauff NOBCO conferentie 2011 Tijden veranderen Tijden veranderen Scenariostudies
26-9-2011 Tijden veranderen Taak en plaats in 2040 George Gelauff NOBCO conferentie 2011 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Scenariostudies Lange termijn vraagstukken Grote investeringen: bv wegen, dijken
Nadere informatieINDUSTRIE EN SAMENLEVING HET VIZIER OP 2025. De bijdrage van de industrie aan de kwaliteit van leven in 2025
INDUSTRIE EN SAMENLEVING HET VIZIER OP 2025 De bijdrage van de industrie aan de kwaliteit van leven in 2025 Startnotitie: Naar een Visie voor de Nederlandse industrie 28 maart 2010 Naar de Visie 2025 -
Nadere informatieHET SUCCES VAN DE VERGRIJZING
HET SUCCES VAN DE VERGRIJZING E EN VIS IE O P DE TO E KOMS T VA N W ER K, Z OR G, WO NE N EN VO O RZ IEN I N GEN HET D EN H A AG C EN TRU M VO O R S T R AT E G I S CHE S T UDI E S EN TN O HET SUCCES VAN
Nadere informatieAan de raad AGENDAPUNT 11. Doetinchem, 4 juli 2009 ALDUS BESLOTEN 9 JULI Economische visie en actieplan Dynamisch Duurzaam Doetinchem
Aan de raad AGENDAPUNT 11 ALDUS BESLOTEN 9 JULI 2009 Economische visie en actieplan Dynamisch Duurzaam Doetinchem Doetinchem, 4 juli 2009 Voorstel: 1. de foto van de sociaal-economische situatie in Doetinchem
Nadere informatieDuurzame op bedrijventerreinen: Naar een gebiedsgerichte aanpak
Duurzame op bedrijventerreinen: Naar een gebiedsgerichte aanpak KIvI Jaarcongres Sustainable Mobility,6 november 2013 Pieter Tanja Leefbaarheid en gezondheid in stad en regio verkeersveiligheid geluidoverlast
Nadere informatieMidsizeNL Eerste lessen uit een kennis en inspiratie traject
MidsizeNL Eerste lessen uit een kennis en inspiratie traject Reisschema langs Midsize NL Het waarom: voor op het nachtkastje Waar ligt midsize NL? 7 trends en veel meer vragen Blik vooruit: scenario s
Nadere informatieStartnotitie Omgevingsvisie Nijmegen
Startnotitie Omgevingsvisie Nijmegen Inleiding In juni van dit jaar is met de gemeenteraad gesproken over de Nijmeegse Omgevingsvisie aan de hand van de Menukaart Omgevingsvisie (zie bijlage). Afgesproken
Nadere informatieTaak en plaats in 2040 George Gelauff NOBCO conferentie 2011
Taak en plaats in 2040 George Gelauff NOBCO conferentie 2011 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 Scenariostudies Lange termijn vraagstukken Grote investeringen: bv wegen, dijken Grote
Nadere informatieMIRT onderzoek Noordwestkant Amsterdam. Regiomarkt
MIRT onderzoek Noordwestkant Amsterdam Regiomarkt 10-3-2016 1 Brede Aanpak Aanleiding Eerder onderzoek: knelpunten A9 Achterliggende ontwikkelingen: toenemende verstedelijking, vergrijzing, technologische
Nadere informatieIn gesprek over de inhoud van het onderwijs van de toekomst
In gesprek over de inhoud van het onderwijs van de toekomst Leraar Schoolleider Bestuurder Doe mee en praat mee! Antwoord of reactie op deze vraag? Dé landelijke dialoog over ons onderwijs en de toekomst.
Nadere informatieScenario-ontwikkeling, Gereedschap om plannen te maken voor een onzekere of ondenkbare toekomst
Scenario-ontwikkeling, Gereedschap om plannen te maken voor een onzekere of ondenkbare toekomst A.C. Visser MSc. DTV Consultants a.visser@dtvconsultants.nl Bijdrage aan het Colloquium Vervoersplanologisch
Nadere informatieMicro- en Nanotechnologie in België en Nederland
Micro- en Nanotechnologie in België en Nederland Rapport samengesteld door: Frank Brouwer Eddie Borgers Tom Vansteenkiste 2009 Nederlandse Kamer van Koophandel voor België en Luxemburg Tervurenlaan 168
Nadere informatieBeroepen van de toekomst
Beroepen van de toekomst Ruud Smeulders, BrilliantBrains Renée Prins, HBO-i 3 oktober 2013 1 wat denk je dat een trendwatcher doet? 2 en wat doet een futurist? 3 trendwatcher? futurist? niet een waarzegger
Nadere informatieSCENARIO S in de ruimtelijke ordening
SCENARIO S in de ruimtelijke ordening WERKCOLLEGE BNB Huub Hooiveld Eikelhof, 2019 Wat gaan we vandaag doen? Scenarioplanning Waarom de toekomst verkennen? Wat is de zin van scenario s? Werken met inrichtingsvarianten
Nadere informatieBeleidsplan Ruimte. Agenda. een nieuw beleidsplan? procesverloop participatie. o Burgers o Professionelen (co)productie
6 september 2011 Beleidsplan Ruimte Agenda een nieuw beleidsplan? procesverloop participatie o Burgers o Professionelen (co)productie o werking kernteam o 1 e resultaten Naar realisatie? Een nieuw beleidsplan
Nadere informatieScenario. Jan Nekkers. Planning voor zorgmanagement. Nyenrode Business Universiteit 26 januari 2016
Scenario Planning voor zorgmanagement Jan Nekkers Nyenrode Business Universiteit 26 januari 2016 Blok 1 Introductie Toekomstverkenning & scenarioplanning Introductie Heden Van heden naar toekomst A D
Nadere informatieMinder emissies, betere bereikbaarheid. Afscheid Frans v.d. Steen, 26 juni 2014 Huib van Essen, manager Verkeer, CE Delft
Minder emissies, betere bereikbaarheid Afscheid Frans v.d. Steen, 26 juni 2014 Huib van Essen, manager Verkeer, CE Delft CE Delft Onafhankelijk, not-for-profit consultancy, opgericht in 1978 Ca. 40 medewerkers
Nadere informatieDuurzame Ontwikkeling
Duurzame Ontwikkeling Korte toelichting op het begrip Praktische invulling - in bedrijven - technologie Invulling in het onderwijs J. Venselaar 17 november Duurzame ontwikkeling in het onderwijs 1 Duurzaam..
Nadere informatieVier Trends rond Regio Zwolle. Hans Peter Benschop Trendbureau Overijssel Zwolle, 31 oktober 2014
Vier Trends rond Regio Zwolle Hans Peter Benschop Trendbureau Overijssel Zwolle, 31 oktober 2014 1. Waar verdienen we ons geld? In de Stad (maar ga niet te makkelijk uit van trends) Aan de ene kant Dynamiek
Nadere informatieKETENINITIATIEVEN. Contactpersoon. Edith Sweep. RPS advies- en ingenieursbureau bv Referentienummer Auteur Datum Versie
KETENINITIATIEVEN Contactpersoon Edith Sweep RPS advies- en ingenieursbureau bv Referentienummer Auteur Datum Versie 1800161A00-R18-477 Heike Gaasbeek/Anouk Voorn 9 maart 2018 Definitief Pagina: 2 van
Nadere informatieVoorwoord. In deze brochure geven wij u inzicht in de branche en de rol van NLingenieurs als haar vertegenwoordiger.
Voorwoord De Nederlandse advies- en ingenieursbranche levert innovatieve en duurzame oplossingen voor de Nederlandse en internationale samenleving. De branche is bepalend geweest voor het ontstaan van
Nadere informatieRuimte voor de Economie van morgen
Algemeen Ruimte voor de Economie van morgen Reactie van het Amsterdamse bedrijfsleven Juli 2017 Het is verheugend dat de gemeente een visie heeft ontwikkeld op de ruimtelijk economische toekomst van stad
Nadere informatieVastgoed met visie. Strategie voor maatschappelijk vastgoed
Vastgoed met visie Strategie voor maatschappelijk vastgoed Onze adviseurs Samen met u komen wij tot de beste vastgoedstrategie Iedereen heeft bijna dagelijks te maken met maatschappelijk vastgoed. En dat
Nadere informatieProces- en onderzoeksinstrumenten programma OV-knooppunten
Proces- en onderzoeksinstrumenten programma OV-knooppunten Binnen het programma OV-knooppunten bestaan diverse instrumenten die worden ingezet voor kennisontwikkeling. Bovendien hebben we instrumenten
Nadere informatieFunctie Impact Analyse
Functie Impact Analyse -.- De impact van digitale technologie op een functie bij het Rijk Inhoudsopgave FIA presentatie (bij H 4 methode) Context, aanleiding, kader Doel van het instrument Aanpak Onderzoeksmodel
Nadere informatieNEWBORN. Newborn foresights community. De moeder en kind foresights community
NEWBORN De moeder en kind foresights community STAY AHEAD De markt voor baby products is dynamisch. Alleen al omdat de doelgroep continu vernieuwt. Dit betekent dat je voortdurend moet weten wat er speelt.
Nadere informatieStrategisch beleid Welschap laat je het beste uit jezelf halen
Strategisch beleid 2019 2025 Welschap laat je het beste uit jezelf halen Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Visie, missie, positionering 4 3. Strategische doelen 2019 2025 5 Heemskerk, januari 2019 Welschap
Nadere informatieVernieuwing geeft méér waarde aan medezeggenschap
10 Vernieuwing geeft méér waarde aan medezeggenschap Vernieuwing geeft méér waarde aan medezeggenschap Kim van der Hoeven 1. Inleiding Ontwikkelingen in maatschappij en samenleving denk met name aan de
Nadere informatieSHELL. April 2017 juni 2017 AVANS Hogeschool Iris Bouman
SHELL April 2017 juni 2017 AVANS Hogeschool Iris Bouman INNOVATIEVRAAG Hierbij wordt er gekeken naar alle technologische, innovatieve, ecologische, politieke en economische aspecten. De mens beweegt immers
Nadere informatiePublieksforum: 30 burgers in dialoog over genetische tests
Z I T H E T I N MIJN GENEN? Publieksforum: 30 burgers in dialoog over genetische tests BELGIË 2003 Wetenschap en samenleving dagen elkaar uit Citaten uit het colloquium Testen van mensen, georganiseerd
Nadere informatieHet Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie:
BIJGESTELDE VISIE OP HET LEERGEBIED DIGITALE GELETTERDHEID Digitale geletterdheid is van belang voor leerlingen om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse
Nadere informatieDe Rotterdamse haven na 2030
De Rotterdamse haven na 2030 B. Kuipers, zakelijk directeur Erasmus Rotterdam Onderzoek ministerie van V&W: Wat is het belang en de betekenis van de mainports in 2040 voor de Nederlandse economie? Onderzoek
Nadere informatieSamen werken aan werk in Flevoland. Linda Drupsteen Windesheim Flevoland Mara van Twuijver - TNO
Samen werken aan werk in Flevoland Linda Drupsteen Windesheim Flevoland Mara van Twuijver - TNO Het onderzoeksteam Joost van der Weide Jurriaan Louman Anneke Goudswaard Ellen van Wijk Nihat Dag Rob van
Nadere informatieSociaaleconomische Toekomstscenario s
Sociaaleconomische Toekomstscenario s Geschikt voor zoet en zout? door Gert Jan van den Born 1 Toekomstverkenningen Scenario s zijn gekoppeld aan onzekerheden in de toekomst Binnen domein van ruimtelijke
Nadere informatieR Land e bouw sultaten per thema
Resultaten Landbouwper thema H 5.1 Resultaten per thema Resultaten per thema De ontwikkelingen, knelpunten en dilemma s die samenhangen met onze fysieke leefomgeving worden in deze studie uitgewerkt aan
Nadere informatieHerijking Strategische Visie Barendrecht 2025 SAMEN BOUWEN AAN BARENDRECHT
Herijking Strategische Visie Barendrecht 2025 SAMEN BOUWEN AAN BARENDRECHT Herijking Strategische Visie Barendrecht 2025 Samen bouwen COLOFON Deze uitgave is tot stand gekomen met dank aan de inzet van
Nadere informatieStartnotitie Visie winkelcentra Heemstede (eerste fase)
Startnotitie Visie winkelcentra Heemstede (eerste fase) 1. Inleiding In het collegeakkoord voor de periode 2014-2018 is als één van de doelstellingen geformuleerd: Het college zet zich in voor een florerende
Nadere informatieVERNIEUWING EN BESTUURLIJKE TRANSPARANTIE!
Provinciale Staten verkiezingen Noord-Holland TIJD VOOR VERNIEUWING EN BESTUURLIJKE TRANSPARANTIE! PARTIJOVERSCHRIJDEND SAMENWERKEN Vanuit de Vrouwen Partij kiezen wij ervoor om met de thema s gelijke,
Nadere informatieCreativiteit zkt. structuur
Creativiteit zkt. structuur Uitdagingen voor de kunstenpraktijk? Agenda Aanleiding & methodologie Omgevingsanalyse Eigenschappen & karakteristieken Juridisch kader Conclusies Aanbevelingen Aanleiding &
Nadere informatieDoel: In samenwerking met maatschappelijke partners organiseren van een proces dat leidt tot een herijkte visie op Borne in 2030
Projectvoorstel Projectopdracht / -voorstel Datum: 8 juli 2010 Versie: definitief t.b.v. definitiefase en ontwerpfase Pagina: 1 / 9 Soort project Extern/Lijn Projectnaam MijnBorne2030 (Herijking Toekomstvisie)
Nadere informatieOp weg naar de toekomst. Verslag loonaangifteconferentie september 2015
Op weg naar de toekomst Verslag loonaangifteconferentie september 2015 John van de poll presenteert zijn toekomstverkenningen He (Christoffel Columbus) did not have a complete map, but what he did have
Nadere informatieHoofdstuk 18 Bouwen aan organisatie met de netwerkmultiloog
Hoofdstuk 18 Bouwen aan organisatie met de netwerkmultiloog Anne-Marie Poorthuis en Sjanneke Werkhoven De netwerkmultiloog is een methode om veel mensen in een organisatie te betrekken bij een organisatiethema
Nadere informatieRuimte voor de maatschappij van morgen BRAINPORT SMART VILLAGE
Ruimte voor de maatschappij van morgen BRAINPORT SMART VILLAGE Ruimte voor de maatschappij van morgen De maatschappij van morgen is fundamenteel anders dan die van gisteren. De wereld wordt kleiner door
Nadere informatieGreenPort / Klavertje 4 GreenPark Floriade. Praktijkreview Duurzame Gebiedsontwikkeling Venlo, 30 mei 2012
GreenPort / Klavertje 4 GreenPark Floriade Praktijkreview Duurzame Gebiedsontwikkeling Venlo, 30 mei 2012 Platform DGO www.platformdgo.nl Auteur: Cilian Terwindt (Urgenda) Versie 26 mei 2012 INHOUDSOPGAVE
Nadere informatieParticipatieverslag Nieuw & Anders
Participatieverslag Nieuw & Anders Op 26 en 31 maart vonden twee bijeenkomsten plaats met de titel Nieuw & Anders plaats. Twee bijeenkomsten die druk bezocht werden door vrijwilligers, verenigingen en
Nadere informatieActuele vacatures. Adviseurs voor Ruimte en Strategie
Actuele vacatures Vind jij deze opgave leuk? Centrumgebieden veranderen. In de gemiddelde winkelstraat in Nederland is het aantal bezoekers in 10 jaar tijd met 20% gedaald. De uitdaging is om centrumgebieden
Nadere informatie1/29/2016 Future Mobility. Essay. Roald Brink Lectoraal Vraagstuk B. Egeter / A. Westerduin IGOLIT01C
1/29/2016 Future Mobility Essay Roald Brink Lectoraal Vraagstuk B. Egeter / A. Westerduin IGOLIT01C Een autonoom verkeerssysteem is geen nabije toekomst Dagelijks maken miljoenen reizigers gebruik van
Nadere informatie9. Gezamenlijk ontwerpen
9. Gezamenlijk ontwerpen Wat is het? Gezamenlijk ontwerpen betekent samen aan een nieuw product werken, meestal op een projectmatige manier. Het productgerichte geeft richting aan het proces van kennis
Nadere informatieIBN ALS SOCIALE ONDERNEMING VOOR EEN BREDERE GROEP
IBN ALS SOCIALE ONDERNEMING VOOR EEN BREDERE GROEP IBN ALS SOCIALE ONDERNEMING VOOR EEN BREDERE GROEP IBN biedt mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt meer kansen door het optimaal benutten van talenten,
Nadere informatieis continu in beweging De wereld verandert De samenleving gemeente Voorst organisatieontwikkeling Colofon 2017 en verder
organisatieontwikkeling Colofon Dit is een uitgave van Postbus 9000 7390 HA Voorst www.voorst.nl 2017 en verder Oktober 2016 Beeldmateriaal Infographics: De Betekenaar Stills: Het Programmahuis Ontwerp:
Nadere informatieDe VTV-2018 in het kort. Een strategische verkenning van volksgezondheid in de toekomst
De VTV-2018 in het kort Een strategische verkenning van volksgezondheid in de toekomst De Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) verkent de toekomst. Dat doet de VTV aan de hand van vragen zoals: Hoe
Nadere informatieJaar van de Ruimte 2015
Jaar van de Ruimte 2015 Meedoen Het motto voor het Jaar van de Ruimte 2015 is Wie maakt Nederland. Van heinde en verre komt men onze polders, nieuwe steden, stadsvernieuwing en waterwerken bekijken. God
Nadere informatieStappenplan: Scenarioplanning in de zorg
Stappenplan: Scenarioplanning in de zorg 26 september 2018 Inleiding De toekomst is moeilijk te voorspellen. Dit blijkt niet alleen uit disruptieve bewegingen die in het verleden zijn ontstaan, maar ook
Nadere informatieThe Netherlands of
The Netherlands of 2040 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 De nieuwe CPB Scenario Studie Vraag Waarmee verdienen we ons brood in 2040? Aanpak Scenario s, geven inzicht in onzekerheid
Nadere informatieTOEKOMST WEGTRANSPORT
TOEKOMST WEGTRANSPORT.. WEG VAN DE (SNEL) WEG..? Dr. D.A. (Dick) van Damme Lector Mainport Logistiek Hogeschool van Amsterdam Tilburg 4 februari 2016 1 AGENDA 1. Ontwikkelingen logistiek 2. Innovaties
Nadere informatieZELFVOORZIENEND: TRENDS, MOGELIJKHEDEN EN GRENZEN
ZELFVOORZIENEND: TRENDS, MOGELIJKHEDEN EN GRENZEN Lezing ter gelegenheid van het GEO Promotion Congres van eigen bodem 10 maart 2017 Groningen. door prof. em. Pier Vellinga Waddenacademie Colin OPBOUW
Nadere informatieCHALLENGE LANDSCHAP Kwaliteit door ontwikkelen
CHALLENGE LANDSCHAP 2070 Kwaliteit door ontwikkelen 54 JAAR TERUG, 54 JAAR VOORUIT landschap in transitie - 1962 1962 54 JAAR TERUG, 54 JAAR VOORUIT landschap in transitie - 2016 2016 LANDSCHAP IN 2070
Nadere informatieJaarplan schooljaar
Jaarplan schooljaar 2013-2014 Arnhem, september 2013 Voor u ligt het jaarplan schooljaar 2013-2014. Dit jaarplan bevat de uitgangspunten en doelen die centraal staan bij de invulling van het betreffende
Nadere informatieWe zien een datagedreven wereld vol kansen. Toepassingscentrum voor big data oplossingen
We zien een datagedreven wereld vol kansen Toepassingscentrum voor big data oplossingen We zien succesvolle organisaties groeien door big data 50% van de meest succesvolle organisaties Volg ons op twitter:
Nadere informatieWest-Friesland: warmte in transitie. Cor Leguijt, VVRE, 6 april 2017
West-Friesland: warmte in transitie Cor Leguijt, VVRE, 6 april 2017 Inhoud Warmtetransitie, van het aardgas af, hoezo???? Aanpak in het project Uitkomsten regio West-Friesland Eindbeeld (welke oplossing
Nadere informatieTOEKOMSTVISIE LV OP DE KAART #LVOPDEKAART
TOEKOMSTVISIE LV OP DE KAART TOEKOMSTVISIE LV OP DE KAART DIT IS Leidschendam-Voorburg is een actieve en betrokken gemeenschap waar mensen met plezier wonen, ondernemen en recreëren. Deze groene gemeente
Nadere informatieOpties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa
Opties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa Jennie van der Kolk, Alterra Helmond, 22-02-13 Nico Verdoes, Livestock Research Inhoud presentatie Wetenschapswinkel
Nadere informatie