Transcriptie Brummen, Mark van Empe, notulenboek, RAZ, archiefnummer 2008, inv.nr. 1

Transcriptie

1 Transcriptie Brummen, Mark van Empe, notulenboek, RAZ, archiefnummer 2008, inv.nr. 1 Jeannette Bakker-Linkvis Regina Bennink Ron Elsinga Zutphen, juni

2 Inhoud: Verantwoording Inleiding Transcriptie notulenboek Bibliografie Verantwoording: De bronnen die gebruikt zijn bij de voetnoten worden voluit vermeld in de bibliografie. Afkortingen zijn - voor zover bekend - uitgeschreven, de in het origineel weggelaten letters zijn gecursiveerd, bij twijfel is de afkorting ongewijzigd overgenomen. Na foliant 76 verso (zie beeldnummer 79) komt er opnieuw foliant 73 verso. Deze fout wordt hersteld bij beeldnummer 83 (foliant 80 verso). De transcriptie is opgemaakt in Times New Roman 11 punts, de begeleidende teksten hebben een afwijkend lettertype: Calibri en verschillende puntgroottes. Verder bevat de transcriptie minimale layout ingrepen, inspringingen, onderstrepingen (behalve bij optellingen) zijn niet overgenomen. Teksten in de marge hebben wel een afwijkende layout : witte letters in een grijze achtergrond 2

3 Inleiding Deze transcriptie is tot stand gekomen door de inspiratie die wij als deelnemers ontleenden aan de paleografiecursus van in het Regionaal Archief Zutphen (RAZ). Wij wilden de opgedane kennis en vaardigheden toepassen en onderhouden en hebben in overleg met het RAZ een tweede transcriptiegroep gevormd. Deze transcriptie is de eerste die wij sindsdien opleverden. Markeboeken vormen één van de meest ondergewaardeerde informatiebronnen, met name omdat veel mensen niet in staat zijn het handschrift te ontcijferen en transcriberen een hele opgave is. Maar ze bieden wel heel veel informatie: niet alleen op genealogisch gebied, maar ook over de agrarische samenleving, naoberschap, en rechtspraak. Zoals in bijgaande illustratie 1 is te zien, was de Mark Empe één van een keten tussen de oostelijke Veluwezoom en de IJssel. De Oude IJssel, een in 1356 afgesneden bocht van de IJssel, vormde de oostelijke grens. Voor zover bekend werd het gebied tussen de Oude IJssel en de IJssel, De Mars, niet als Marke bestuurd. 2 De naam van noorderbuur Mark Voorst en Noord Empe suggereert dat er ook een Zuid Empe is geweest. Inderdaad is er in een oorkonde uit 1046 sprake van Suthempe. 3 De grens tussen beide marken werd gevormd door de Breestraat en die met Tonden door de Ganzekolk-Plagweg. Overigens zijn de begrenzingen van de huidige buurten in de gemeente Brummen vrijwel identiek aan die van de eertijdse marken. (Erf)Markerichters in een groot deel van dit boek waren de (ambts?)jonker Thomas van Buerloo en zijn erfgenamen op het hof te Empe. Dit was waarschijnlijk van oudsher het centrale hof in de landgoederen van een abdij of kapittel (zoals de abdij van Prüm die veel landgoederen bezat in Voorst-Noord Empe), en om die reden was er het markerichterschap aan verbonden. 4 Dit erfelijk worden van het markerichterschap verklaart mede benaming erfmarkerichter hoewel het doorgaans een roulerende functie onder de geërfden was. 5 Van de markeboeken van Brummen is het notulenboek van Empe relatief goed leesbaar. Het is geschreven in een voor die tijd gangbaar schrifttype dat is te karakteriseren als een overgang tussen 1 P.J.Blok, J.C. Ramaer en W.A.F.Bannier e.a., Geschiedkundige atlas van Nederland. Eerste deel begin-1561, Blad 6-15 (Den Haag ). 2 L.J. Keunen, De ontginningen en nederzettingen in het noordelijk deel van het kerspel Voorst (Wageningen 2001)14. URL: 3 A.H. Martens van Sevenhoven, Geschiedkundige Atlas van Nederland. Marken in Gelderland (Den Haag 1925) Keunen, De ontginningen, p G.M. Jochems, Inventaris Marken in de gemeente Apeldoorn (1452) Archief 003 (1990) 4. URL: 3

4 het post-karolingisch, het Gotisch-cursief en het Humanistische schrift. 6 Hoewel de eerste verhandeling teruggrijpt op 1540, lijkt het eerste deel van dit markeboek na 1600 te zijn overgeschreven van een oudere (verloren gegane?) versie. Een aanwijzing hiervoor is dat enkele van de eerste beschrijvingen letterlijk (ongedateerde) extracten uit het olde marckenboeck zijn en dat kort daarna een van de eerste financiële posten is gedateerd op Volgende posten dateren van 1648 en 1640 en de opeenvolgende verslagen van de markenrichter beginnen in Een tweede aanwijzing voor het vermoeden van overschrijven/hergebruik van (restanten van) eerdere boeken zijn de hiaten in dit Markenboek: tussen de beeldnummers 84 (1708) 85 (1828) en 172 (1893 en 1915). Het ligt niet voor de hand dat er in de tussenliggende perioden geen (bestuurs)activiteit in de Marke was. De beeldnummers (vanaf 1828) bevatten al een dermate modern schrift dat we deze niet hebben getranscribeerd. Voor meer algemene informatie over marken, markenrecht en markenboeken verwijzen wij naar het betreffende informatieblad op de website van het Ragionaal Archief Zutphen ( 6 L. de Man, Het schrift in de middeleeuwen, in: A.L. Verhofstede (ed.), Beatrijs. De Vlijt (Antwerpen, tweede druk 1948) p.57-62, en Geschiedenis van het Romeinse schrift, Wikipedia: beide geraadpleegd

5 Beeldnummer: Pagina 1 van 175 Recto (ongefolieerd) Markenboek Markboek van Empe 5

6 Beeldnummer: Pagina 2 van 175 Verso en Recto (ongefolieerd) Blanco 6

7 Beeldnummer: Pagina 3 van 175 Verso (ongefolieerd en blanco) Recto (ongefolieerd) Register van de Waerthaelen en de Eijgenaren van dien Albert in t Hoff Aelbert pouwels Aeltjen Hugen kinderen foliant 7 foliant 9 enso 10 Haiwer Hendrik Hamer Hendrik Keijen 8 foliant 10 foliant 9 Barsenborgh Bornhoff Braemhoeve Brinkshoffstede Buerloo van t Hoff t Empe Claes wolters van Tonis Harts van Derk an Emperbrugge van Molenbergh 9 van Barverdink 9 enso van Jan Hoberdink 10 enso van wolter Dobbe 10 enso Dobbe van Hoevel Gerrit Vaek foliant 10 foliant 7 en 8 foliant 7 enso enso Foliant 9 enso 10 Jr Hendrik van der Cappellen Hendrik Bensink Holthuijs waertal Hospitael Jacob Cremer Jan Witsant Jan Derksen Buerrighter Jan Marsinks Jan van der Cammen Jasper Dapper Jenneken Bartels van Mart en Herts f. 8 van Costverlaren van Barverdink 9 van Jan Hoberdink 10 8 en etc 9 7 enso 7 foliant 10 7 enso 8 enso 8 enso erd et 9 8 enso Lambert Adams Lubbert van Rensen 7 enso 8.9.enso 9 enso 7

8 Beeldnummer: Pagina 4 van 175 Verso (ongefolieerd) Marken-righter 2 waren foliant 10 enso Opsienders van Marke 2 waren folian. 10 enso P Tonnis Jacobs 7 enso 9 Tonnis Martens 9 Tonnis Hoberdink 9 enso Vaek 10 Waertalen foliant 7 Q Reint Tonnis 7 enso 8 enso Rutger Delis 7 et 10 enso Spittael foliant 10 Recto (ongefolieerd) Register van de Notabelste Saeken deses Markenboeks De Beke het Empte te maken Foliant 6 het Bornhoff geeft Jaerlijx aen de Huijsluijden een vat Biers foliant 4 te betalen met 30 stuver 7 brabants foliant ii Buerdagen foliant datum Anno foliant ii datum Anno 1568 codem enso datum Anno 1608 foliant 15 datum Anno Stuiver, munt ter waarde van 8 duiten. Naamsvarianten: stuver, stuvere, stuveren (MNW) 8 Anno: in het jaar 8

9 Beeldnummer: Pagina 5 van 175 Verso (ongefolieerd) F Het Hekke bij Brinkshof stede te onderholden bij Buerloe tegens gebruijk van de Hoppen hofken, 3 enso ook naderhant in plaetse van het selve het Hekke bij Claes Wolters Huijs foliant 20 Gemeente nogh bij niemant in het Particulier en paght nog uijtgedaen worden. 3. Holthouwen van gemeente verboden. 2. Introitus 9 vande gene die ijts an ervet, anstervet, ofte aenkoopt, is een vat biers en een Schinke 2 enso. Recto (ongefolieerd) Marken-righter is d Eijgenaer van den Hoff toe Empe, foliant 1 et 3. d Marken-righter sal invorderen die opkomsten ende Erff-renten vande Marke foliant 3 et eodem enso L N 9 introductie van een nieuw lid, op andere plaatsen wordt het woord intrade gebruikt. 9

10 Beeldnummer: Pagina 6 van 175 Verso (ongefolieerd) Ordonnantie op de Marke foliant 1 Tot opsienders van de Marke twee geordonneert 4 enso Opkomsten en Renthen van de Marke 4 enso et 5 in te vorderen bij den Markenrighter, ofte sijn Gecommitteerden foliant 3.17 P Q Rekeningen vanden Marken Opkomsten en enteringen foliant enso Straete ten onreghte enpandet aen Willem Cremer 16 enso afgeworpen 18 enso Schutten van Beesten foliant 2 Spittael geeft Jaerlyx aen de huijsluijden een vat Bierts 4 te betalen met 30 stuiver brabants foliant 11 Stenenbrugge bij t Huijs te Empe, te onderholden bij die van Tenden en Empe f.oliant V Weijenbergh Hoffstede van de Gemeente foliant enso 14 enso paght 15 Foliant 1 recto Marken Scedule off Marken Boek van Empe Ordre op die Marke Op den 3den dagh July Anno 1540 binnen die gemeine Erfgenamen en Markgenoten te Empe om eene goede ordonnantie van Markenreght te ordonneren de Markten en gemeenten te bevredenen goedighlijken met den anderen overkomen ende verdragen in articulen ende voorwaerden hier navolgende. 1 Inden Eersten is men verdragen wie het Goet, geheten den Hoff Empte toebehoort, dewelke nu ter tijd toekomt Thomas van Buerloe, dat die selve sal in dese Boerschap Markenrighter wesen en magh nae gelegenheijt, ofte aensoeken der Erfgenamen, en na nootdruft de Boerdagen bestemmen ende aenlaten setten, ende na verkondinge ende kerkensprake des aengesetten Boerdages, dat men dogh aght of veertien daege te voren sal doen, een ijgelijk van d Erfgenamen ende Markgenoten op die aengesette tijd ende plaetse erschienen, bij de poene daer op geset in het verspraken woort. Ende dat half tot behoef des Markenrighters ende half tot behoef der Erfgenamen. 2 Ook sal de Markenrighter off die gene daer toe van de Erfgenamen gesat en gekozen wort 10

11 Beeldnummer: Pagina 7 van 175 Foliant 1 Verso wort die Jaerlyxe inkomsten helpen vorderen, ende inmanen tot profijt der Erfgenamen, ende wie daertoe schuldigh bennen, sullen sigh goetwilligh maken in t selve te betalen. 3 Voort soo aldaer etlijke waren binnen, daermen de Beecke na toe slaen en te maken behoort, is men verdragen, dat een ijgelijk sijne Beecke, daer het aen feijlt maken sal, ende na de kerkensprake sigh gebeurtelijken schikken sal, bij een poene, als daer op gesproken wordt, ende nae ommegank der tijd, salmen die Beeke met twee off drie Erfgenamen schouwen, ende off ijmand in sijne Beeke te maken versuimigh bevonden worde, salmen den selvigen die Beeke afnemen. 4 Oock soo ijmand eenige waren, of andere van waeren hadde, ende na der kerkensprake ende schouwinge sijne Beecke niet gemaekt en hadde, ende die Breuke niet betalen wilde, ende sijne beeke te maken liet liggen salmen den selvigen nogh eens voor alle goedighlijken vermanen, ende met twee Geërfden adverteren ende so veer sigh deselve alsdan daer niet aenkieren en wilde, soo magh de Markenrighter met de Erfenamen den selven ontwaeren, ende des selvigen gereghtigheijd een ander geven. 5 Voort soo meugen die Erfgenamen twe goede forsters Foliant 2 recto Ende opsienders kiesen en ordineren, die op de Gemeenten, Markten, holtbreuken, voorts straten ende het velt een goedt toeversight hebben. Ende wie die Erfgenamen daertoe kiesen worden, die en sullen dat niet weijgeren of men magh die selvige uijt den Mark houden, ende of die selvige breukten, sullen sij dubbelde breuke gelden, ende men sal dieselve kiesen nae de meeste stemme, voort alle dink nae die meeste stemme ordoneren en aghtervolgen. 6 Ook is men overkomen, dat nimant nogh Eijken, Essen, Elsen, warvenholt, van der Gemeenten, off uijt het gemene Broek houwen en sal, bij een poene van twe olde schilden ende sal evenwel de Erfgenamen de schade verrighten, dan wat also gehouwen sal worden sal geschien met wille ende consent des 11

12 Markenrighters ende gemeine Erfgenamen, soo en sal ook niemant den anderen enigh holt afhouwen, bij de poene soo voorsseijde. 7 Item of eenige beesten geschuttet worden, die salmen niemant laten volgen, uijt der Herbargen, eer die breuke betaelt is. 8 Van een peert off osse ader dergelijken salmen geven eenen brabantsen stuver, ende noghtans den schaden gedaen, verrighten. 9 Ook sal een ijgelijk goede vrught holden, ende 12

13 Beeldnummer: Pagina 8 van 175 Foliant 2 Verso ende off hij daer en boven eenige beesten in sijn landt vonde, magh hij die selvige ook schutten ofte schutten laten. 10 Ende een ijgelijk sal tot sijner tijd sijne varkens soo jaarlijx krammen, en verwaren, dat sij niemant eenige schaden doen, ende of enigh varken geschuttet worden, elck sal gelden ½ stuver ende noghtans den schade verrighten. 11 Ook so sal een ijgelijk sijne Ganse so holden dat sij niemant geen schade en doen, bij de breuke na older gewoonte. 12 Nogh is men verdragen of ijmand in dese Buerschap, eenige waren, Erven, hofstede of Goed aengestorve, ankofte, of an ijmand veranderde, die sal die gemene Erfgenamen pro introitu eens geven een schinke en een vat biers. 13 Voorts is men verdragen, dat sigh die Erfgenamen en huijsluijden aldaer geboorlijk holden, na het boerreght ende gemene averkomste schikken ende men sal die avertreders ende wederwilligen geboorlijk straffen ende off sigh ijmand alsdan ongeboorlijk hielde, en niet straffen wilde laten, voorts nae het boerreght ende gemene avereenkomste sigh niet holden, soo meugen die Erfgenamen het selvige den Righter van Aernhem te kennen geven, of die Ovrigheijt, ofte ook Foliant 3 recto den selven met reghte daer voor ansien, daer men denselven best bekomen, ende toe korter expeditie krijgen moghte, voorts metter naester manieren met reght vorderen. 14 Item wie enige renten, den Erfgenamen jaerlijx geven, sullen die selvige betaelen ende of die selvige sigh daer inne reght vrevelijk maekten, ende ter darder vermaninge, niet betalinge doen wolden, soo meugen die selvige Erfgenamen eendraghtelijk het landt daermen dat uijt betaelt, wederomme aen sigh tasten als t behoort, en een ander verdoen. 15 Ook soo en sal nimand enige Gemeenten verpaghten ofte verdoen, den wat so geschien sal, sal geschien met toedoen des Marken- 13

14 righters ende Geërfden, alsdan ook soo en sal nimant eenige straten ofte Gemeenten betimmeren, dan met consent ende will der Erfgenamen. 16 Item Thomas van Buerloe Markenrighter sal erfelijk beholden ende verware dat buerrighter ampt, gelijk dat van oldts, op sijnen Goede den Hof toe Empe geweest is, ende sal met Geërfden, ofte hare geschikten ordineren goede buerschedulen, gelijck andere 14

15 Beeldnummer: Pagina 9 van 175 Foliant 3 Verso Nabuers hebben, ende die in goeden gebruijk ende boerreght holden, ende off sijne voor olderen daer voor niet genoegh gedaen were, sal hij nogh genieten een dubbelde ware, soowel van het gene dat verschenen ende vervallen is, als van het gene dat verschijnen ende vervallen sal, op dat hij dat buerreght te beter verwaere. 17 Nogh sal Thomas van Buerloe erfgelijk holden een Hekke en Johan Brinx hofstede, ende daer voor erfgelijk beholden, dat Hoppen Haefken, daerbij gelegen, dat eertijts daer voor gegeven is. Foliant 4 recto Extract uijt het olde Markenboek Bornhof en het Spittael geeft jaerlix aen die huijsluijden, elk een vat biers, voor hetgene sij uijt de gemeente gebruijken. Soo als die gemene Huijsluijden und naberen jaerlix twee daelder, 28 stuvers voor den daelder te verdrinken met den anderen plegen, is verdragen, dat sij undes dese dese twee daelder nog jaerlix twe tonnen biers hebben sullen, en samptlijk met malkanderen daer mede vrolijk wesen, een van het Spittael, en het ander van het Bornhoff. Een op Meijdagh d ander op St. Maria Maghdalenen dagh 10 des toe oirconde heeft die provisoor Heer Derk van Buckholt dit voorsseijde onderteijkent, en die Moeder in t Spittael dergelijken, onderteijkent : verdragen op saturdagh nae Sint Marcus dagh 11 op den gemeinen Buerdagh : Ende des soo sollen sij beholden een ijgelijk wes sij in oer gebruijk hebben,van der mointen erfelijk en euwelijk, na luijdt het verdragh in anno 1540 geschiet ende verdragen, dat nu ook mede op desen voorsseijde dagh verdragen is, ratificiert ende bestediget, dat men dat onverbrekelijk holden sal. ondertekent Heer Derrik van Buckholt, provisoer in t Bornhoff Wisse van Holthusen Een ander Extract het stenen Brughs- 10 Haar feestdag valt op 22 juli 11 Zijn feestdag valt op 25 april, in 1540 viel zijn feest op zondag, de zaterdag daaropvolgend was het 1 mei. (Grotefend) 15

16 ken tussen Empe en Teuden bij beiden te onderholden Item die stegen Brugge bij mijn huijs gelegen die de van Empe en Tunde scheidet, behoort half die van Empe en half die van Tunde te maken en onderholden. 16

17 Beeldnummer: Pagina 10 van 175 Foliant 4 Verso Erfrenten ende opkomsten die Erfgenamen in Empe toestendigh. 12 Gulden stuver Thomas van Buerloe geeft jaerlijx libra 13 Dese voorsseijde vierde half heren pont ad 14 stuver het stuk sint geleght tot behoef der Capellen in Empe vermoge segel en brieve Het Spittael geeft jaerlix libra Bornhoff geeft jaerlix libra Johan Vaek geeft jaerlix libra Dese voorsseijde twe heren pont sint geleght tot behoef der Capellen in Empe vermeuge segel en brieven. Clovicks Erfgenamen geven Jaerlix 3 pont, dese voorsseijde drie pont sint gedeelt in tween waervan Marten de Hart jaerlix geeft libra f. f. f. f. f Foliant 5 recto Ende Gerrit Hugen insgelijken libra f 1 1 Derck Everts geeft jaerlix libra f. 4 4 hier van wort gekortet ter vier jaren die ruijminge ad 4 pont of 2 goltgulden jaerlix Item nogh een hofste genoemt den Weijenburgh die door den Markenrighter verpaght wort, ende met de erfrenten gebeurt, ende daer van ten allen buerdage rationem en rekeninge te doen schuldigh Nogh betalen Jaques Cremers Erfgenamen: voor een jaerlixe recognitie 14, over het gebruijk van straete, aghter die weijde van haer Goed de Brederije liggende goltgulden f toestendig: behulpzaam 13 De afkorting lb staat voor libra, werd in Nederland tot in de twintigste eeuw gebruikt voor de aanduiding van het pond. Zoals met veel maten waren er plaatselijke verschillen en ook verschillen afhankelijk van het materiaal.(wikipedia) 14 recognitie: betaling, waardoor men verlof krijgt om iets te doen of te genieten. (WNT) 17

18 Nogh Lambert van Souren als Successor van Custos 15 Elberti wegens het setten van het Brouhuijs op de gemeente, als te sien hier agter op den 3 Julij 1697 jaerlix stuver. f bewaarder, huisbewaarder, koster (WNT) 18

19 Beeldnummer: Pagina 11 van 175 Foliant 5 verso blanco Foliant 6 recto Het maken der Beeke in Empe Thomas van Buerloe begint die Beeke te graven en schone te holden van de olde Issele aff, beth hen [of her] aen de brugge. Item nogh heeft Holthuijs een halve ware van Doeis gekoft, waer op boven die stenen brugge nogh stiet te maken, 6 roeden. Item die Erfgenamen maken dan voor dan nae haer waertall, ende is verordiniert op elker waer, 12 roeden, ider roede 16 voet. Item alsoo komt ook die Erfgenamen te deilen elk na sijn waertall, dat holtgewas in t Emper Goer, of Marck, woe oock die Erfrenthen en de paghten, soo boven des Markenrighters gedane kosten, soo tot behoef des Marks ende Erfgenamen, alles na older gewoonte. Die Toghtgraven 16 Item door den graven van Spijkerdijk dat vrou van Ghemen tot Deventer toekomt. 16 Sloot welke dient voor afwatering; tocht. Voornamelijk in Overijsel, Geld. en in 't N.O. van N.-Brab. langs de Maas. (WNT) 19

20 Beeldnummer: Pagina 12 van 175 Foliant 6 verso Item daer naest door Dobbe van Hevels Hengeler. Item aver die Straete door het olde Gasthuijs hengeler. Item bij Mollenbergh nu Meghtelt van Mekerens Land, dat Reint Bessels in paght heeft. Item langhs Frerik van Swargers koeweijde, daer Andries Clovik de paghter van is. Item daer naest aver de Strate, an unde bij vrou Smienks bleken brink. Item daer naest langhs Frerik van Swargens brederiet. Item daer naest door die kerken weide. Item daer naest door Thomas van Buerloes koeweijde. Item daer naest door de Slusen Strate in die Emper Beeke. Foliant 7 recto Waertalen 17 in Empe waer na die Beke geslagen wort Holthuis Erfgenamen nu Thomas van Buerloe Thomas van Buerloe nu Thomas van Buerloe picoris agnatus, et successor modo Jr Joost Balthasar ten Grotenhuijs Vrouw Voets nae Jan in t Hof, nae Aelbert in het Hoff, met sijn broeders en susters. Anno 1640 Barthold Hendrix ⅜ en Claes Wolters ⅛ Brinks Hoffstede nae Hans Wageman nae Rutger Delis Vrouw Haeks nu het Bornhoff 5 waren 3 waer 1 waer 1 waer 1 waer Elff waren 17 Het aantal waren of aandeelen dat iemand toekwam in de mark. (MNW) 20

21 Beeldnummer: Pagina 13 van 175 Foliant 7 verso Gerrit Giesberts ¾ waer hiervan komt de Weduwe Tonnis Jacobs ½ ware nu Jacob Tonnisen Ende die Erfgenamen van Henrik Bensinks wegens die Braemhoeve ¼ ware. Vrouw van Sibargen ware nae Jacob Henrix Cremer modo die Cornelius Jodocus Cremer wegen de brederijte. Johan Derriks nae Gosen Peters, nae Reint Tonnis met sijn vrouwen suster en Broeder ¼ waer Evert en Herman Goeberdink ¾ waer nae Jan Hoeberdink Hiervan komt Lambert Adams 2/12 van een ware, gehorende tot het kleijne hontsfelt, en van Jacob Cremer gekoft, modo Gerrit Weddeus, bij successie wegens sijn huijsvrouwe. 3 ¾ waren Ende Hendrik Valk completeret die resterende 7/12 delen. Foliant 8 recto Tonnis Gerts nae Claes Wolters Marten Herts met Jacob Hertgerts nae Jenneken Bartolts met haer kinderen Anno 1648 ½ waer ¼ ware Haevik, nu die Gansekolk ¾ ware nae Albert Cloek, na Burgemeester Jasper Dapper ende Lambert Adams nae Burgemeester Johan Markel en Jacob Adams Smienk dese ¾ ware sijn verkoft an Lambert Jansen bij Spittedijk ¾ ware Bornhoff ½ ware 2 ¾ ware 21

22 Beeldnummer: Pagina 14 van 175 Foliant 8 verso Costverlaren ½ ware nae Jenneken Bartolts met hare kinderen, nae Evert Hendrixen Derk an die Emperbrugge nae Klaes Wolters half ende Cloeks kinderen half wegens Kloeks kinderen Jan Driesen ½ ware Johan Witsant ½ ware nae Jacob van Spronkel en Jan Jansen nu Jan Derxen Bourrighter ¼ Ende Jan Marsink ¼ nu Gerrit Jansen Marsink Johan Schutte nae Jan Tonnisen na Max Schilder nae Jr Hendrik van der Capellen Hendrik Boenink nae Giese Maas, nae Gosen Peters nae Reint Tonnis met sijn vrouwen susters en broeder, nae Claes Wolters Foliant 9 recto Hendrik van der Capellen Vrouw Beukes nae Hendrik van der Capellen Et Jan Noordinks Erfgenamen nae Jacob Jacobs Wedue ende kinderen, met namen Jacob Ton nissenen Dellis Tonnisen Johan van Voorst nae Gerrit Aetsack tot bleken brinke, nae Tonnis Martens, nu Marten Tonnis Hendrik Keije modo secret(aris) Jodocus Cremer, wegens sijn Goed aan die Vaart in Noort Empe gelegen Meltenbergh nae Claes Wolters ¼ ware ¼ ware 2 waren 1½ ware 1¼ waer 1 ware ½ ware ½ waere ½ waere 5¼ waere 22

23 Beeldnummer: Pagina 15 van 175 Foliant 9 verso Steven van Lochem ½ ware nae Jacob Hendrixen Cremer, nae Lambert Adams Tonnis Hoeberdink ¼ waer nae Aelbert Pouwels Gerrit Smit van Saesvelt ¾ waer nae Anneken van den Grave Wedue van Zaliger Thomas ten Grave cum suis, nae Burgermeester Jasper Dapper, nae Burgermeester Johan Markel Barverdink ¼ waer nae Claes Wolters met sijn suster Jenneken Bartels cum suis Dobbe van Hoevel hengeler waer nae Lubbert van Rhensen Righter tot Oldenseel 2 ¾ waer Foliant 10 recto Johan Hoeberdink van Schroer Dobben ½ waer nu Claes Wolters met Jenneken Bartolts cum suis T Hospitael ½ waer wegens het Goedt Benssink quod non inveniatur hilres et Andries Kreijnk ½ waer Bartenborgh ½ waer nae Aeltjen Hugen met hare kinderen heercommende van Jan Hoberdink Dobben Wegens het Goedt het Larik guten Vaeck ½ waer hier van komt Hendrik Hamer 1 ¼ waer, nae Dellis Dellissen anno 1640, en hier is geleght op het diepe voor ¾ ware en op de Hommelerije ½ ware Ende Gerrit Vaek cum suis ¾ ware na Jan van der Cammek 23

24 modo het Spittael binnen Zutphen 6 waer 24

25 Beeldnummer: Pagina 16 van 175 Foliant 10 verso Vrouw van Ghemen ¼ waer na de wedue van Rutger Delis cums suis, nae Dellis Rutgers Wolter Dobbe Den Markenrighter wegens sijn Markenrighterschap Die opsienders op de gemeente, elk een ware facit in alles ¾ waer 1 ½ waren 1 ½ waren 6 waer 37 ½ waer Foliant 11 recto Buerdagh geholden Anno 1568 Anno 1568 op Dinghsdaegs na Martini den 15 Novembris hebben ik Gerrit van Bureloe in tegenwoordigheijt der Erfgenamen rekenschap gedaen van alle opkomsten ende renten die verschenen waren van de Jaren 64, 65, 66, 67 volkomentlijk daer mede ingerekent ende alle onkosten op die Buerdage gedaen ook die ruiminge mede doot gerekent, ende wort bevonden ende overlegt, dat de Erfgenamen ende Markgenoten op elker waer toe solde komen en betalen 20 stuver. Ook is op desen Buerdagh verdragen tussen die Erfgenamen en de Moeder in t Spittael en die provisoor in het Bornhoff soo daer schelinge wort voorgenomen, heerkomende van die twe tonnen biers, die sij jaarlix den Erfgenamen schuldig sijn, dat sij voor elke tonne biers sullen betalen meugen 30 stuver brabants onverkortet noghtans haer segel en brieve, of verdragen, die t Spittael en t Bornhoff wel eertijds met de Erfgenamen geholden hebben, het sij dan dat een tonne biers in meer prijs, off weiniger prijs getaxiert wort. Ook soo is op desen Buerdagh bevonden dat de Erfgenamen tot profijt der kerken een deel, herkommende van de opkomsten vande avisse avis: overleg, beraad, raad. (WNT) 25

26 Beeldnummer: Pagina 17 van 175 Foliant 11 verso avisse. Ende nogh 36 daelder van vrouw van Ghemens gelt, dat in summa belopen solde 56 gld 1 stuver. Soo heb ik daer nae bevonden, dat mijn Zaliger vader van het jaar 1560 die avisse nog betaelt heeft, also dat an die vorige summe nogh te korten staet 6 pont facit 2 ½ paght gulden min 1 oort, ook sal tot dese summe nogh Gerrit Gijsberts ende Vaek bijleggen 7 gulden. Item nogh sommige van de Erfgenamen nae den geholden buerdagh op het wijnhuijs verdronken 35 stuveren. Anno 1569 omtrent paeschen heb ik van wegen de erfgenamen betaelt 18 stuver voor een Hekke, dat bij Wolter Dobben Huijs gehangen wort. Anno 1608 Op huijden den 22. September Anno 1608 heb ik Thomas van Buerloe Markenrighter in Empe in bijwesen der Erfgenamen Buerdagh geholden, ende alle questien, schelingen en misverstand, voorts rekeninge en reliqua, verhoort en averslagen, ende nogh ten dele staen te verhoren ende averte slaen alwaer mij van die Erfgenamen tot Assessoren viere in de Mark, geërft en gegoedet sint gestelt, als die Eersame en Erentveste woe ook die Eerbare en vrome Aelbert Cloek, Johan Thomas provisoor in t Bornhoff, Hendrik Bartels, Claes Wolters Foliant 12 recto Eerstelijk alsoo bij een deel Erfgenamen ende Huijsluijden bevonden word, dat sij sigh hebben onderstaen, in t Emper Goer die gemene Erfgenamen toebehorende, enige holt voor en na uijt te houwen, buiten weten des markenrighters ende samptlijke Erfgenamen. Woe ook dat daer sommige idwes van die gemeente verkoft, verpandet angegraven, aengetuint hebben, ende op die gemeinte enige kaeters doen wonen. Is met sekere conditie en voorbede verdragen, ende afgesproken, te weten soo vele aengaet dat holt houwen, is voor dese reise gepardonniert ende verge- 26

27 ven, met den bescheide, dat sigh widers nimant sal laten gelusten sulx meer te doen, bij die poene soo bij dat Markenboek daer op staet geset, ende sullen ten allen tijden, evenwel den vorigen schaden mede verrighten ende betalen, ende geen pardon, off vergevenis genieten. Belangende het verkopen, verpanden, angraven, antuinen, ende die woninge van die katers op die gemeente, sal den Markenrighter met die, die daer toe gekoren, besightigen, ende die gemeente haer reght voor treden, ende verdedigen, ende soo imants eenigh reght daer van meent te hebben, sal sulx geholden sijn te bewijsen, offte daer van afstand te doene, ende sal den Markenrighter ten naesten buerdagh van alles rapport doen. Ten tweden wort bevonden, dat daer een deel Erfgenamen in Empe wonende die halve 27

28 Beeldnummer: Pagina 18 van 175 Foliant 12 verso paght van den Weijenbergh, die samptlijke Erfgenamen toebehorende, opgebeurt en verteert hebben, niet tegenstaende die Marken righter sulx bij den paghter verbott hebbe gedaen. Is afgespraken en voor dese reijse te goede gelaten met sulleker expressen voorbedingh en bescheijde, dat sigh niemants voortaen sal onderwinden eenige paght ofte erfrenthen op te beuren, ofte te ontfangen, ofte wijdere verpaghtinge te doene dan allene den Markenrighter, ende die daertoe van den Markenrighter verordiniert sinnen, bij een poene van restitutie van vorigen ontfank, ende sal die Markenrighter daer van ten alllen bijkomsten rekeninge doen. Ten darden belangende die Erfrenten, die bij mij als Markenrighter jaarlix op Martini 19 staen in te vorderen, wort bevonden dat zedert het jaer van 1597 gene betalinge is geschiet en holden de debitoren aen om eenige quijtscheldinge wegen die quade jaren. Is daer op bij die Erfgenamen daer tegenwoordigh sijnde, met sekere conditien gehandelt ende geresolviert, 20 ende sinnen, die sulx schuldigh sijn, drie jaren quijt gescholden, met den expressen bescheijde, dat sij die andere aght jaren, mede dat jaer 1607 op Martini lestleden incluis sullen betalen, ende bij misbetalinge ofte verweijgeringe sullen sij die quijtscheldinge niet hebben te genieten, sonder sullen geholden sijn Foliant 13 recto Den gehelen aghterstand te betalen, ende sal van den Markenrighter ten allen bijkomsten daer van rekeninge doen. Ten vierden heeft den Markenrighter ende Erfgenamen twe opsienders aver den Mark ende gemeente gestelt, die aver al ende van alles tot behoef ende profijt van de gemene Erfgenamen goede reguarde 21 ende opsight hebben sullen, ende wegens des Markenrighters die pagten ende Erfrenten inmanen, ende die an handen van den Markenrighter over tellen, alles tot behoef des Marks, en Markgenoten, daer voor sullen sij hebben te genieten elk een waer, als van olts gebruijkelijk, 19 Maartensdag (Sint Maarten) 11 november 20 opgelost (MNW) 21 Aandacht, opmerkzaamheid (WNT) 28

29 ende soo die opsienders sigh in enige dink ontgingen, sullen sij dubbele boete geven, na inholt die Markenscedule. 22 Ten vijffsten is bij den Markenrighter ende Erfgenamen voor goet gevonden, alsoo door die lankwijlige oorloge, verwoestinge ende voort van verervingen, verkopingen van waren, reghten ende gereghtigheden in dese mark bevonden wort, datmen die olde namen van de waertalen 23 schier in geen gedaghtenis mee en heeft, en dat uijt reden dat sij die aenkopinge verbuitinge 24, verervinge den Markenrighter niet hebben aangegeven, ende die jura 25 voldaen, is bij den 22 Scedule ook cedele: [Van latijnse schedula] ieder beschreven papier, maar vooral gebruikt in de betekenis van lijst. Vgl. onze uitdr. doop ceel, huurceel. (MNW) 23 wairtale, waertael, waertal: Modern lemma: waartal. Het aantal waren of aandeelen dat iemand toekwam in de mark. (MNW) 24 verbuiten: (Ver)ruilen, (om)ruilen, verwisselen. (WNT) 25 Het lat. jura, mv. van jus, recht. Gelden die betaald moeten worden aan (de) ambtenaren van het gerecht; gerechtskosten, als vacatie- en schrijfloonen, enz. Verg. leges. (WNT) 29

30 Beeldnummer: Pagina 19 van 175 Foliant 13 verso Markennoten geresolviert, dat den Markenrighter publicatie sal laten doen ter eerster gelegentheijt dat die selvige die sulx niet en hebben gedaen, binnen den tijd van 14 daege na gedane publicatie nogh sullen doen, bij verstek en verlos van haer reght in de Mark. Publicatie den 7 Maij Anno 1609 Ten sesten is verspraken, also Henrick op Weijenbergh wil seggen, dat hij de Hutte off huijs op den Weijenborgh staende solde getimmert hebben op sijne kosten, niet tegenstaende, dat hij dat van dat gemene holt daer toe gebruijkt heeft, ende nu den Weijenborgh met believen van den Markenrighter en Markgenoten an een ander verpaght is, ende hij van sijne kosten nogh niet en is voldaen, is bij den Markenrighter en Markgenoten geresolviert ende geaccordiert, dat hij die hutte voor een redelijken prijs an den idsigen paghter in bijwesen van den Markenrighter ende Gecommittierden van den Mark sal mogen verkopen, soo hij sulx kopen wil, soo niet sal den Markenrighter ende Gecommittierden, men vorigen paghter handelen, als sulx na reghte sal bevonden worden, en den naesten buerdagh van alles rapport doen. Ten lesten alsoo die tijd te kort valt dat ik geen rekeninge in tegenwoordigheijt van die Erfgenamen kan doen, soo Foliant 14 recto gelave ik ter eerster gelegentheijt tegens die, die van de Erfgenamen daer toe sint gestelt, te doen. Anno octobris. Rekeninge van den Weijenborgh Anno 1608 den 7 octobris, heb ik Thomas van Buerloe Markenrighter in Empe rekeninge gedaan van die paght en ontfank van den Weijenborgh van dat jaer 1596 tot dat jaer 1608 op Martini incluis van 102 daelders van dertigh stuver het stuk van welke 102 daelders een deel Erfgenamen in Empe 30

31 wonende die helfte hebben ingemaant 26 en verteert, welke inmaninge en verteringe is bij dese tegenwoordige Erfgenamen voor dese reijse te goede gelaten, met sulken voorbeholt, dat niemand sigh sal laten lusten des ofte desgelijken meer te doen, bij een poene van restitutie van vorige ontfank. Van die andere helfte soo bij mij ontfangen, ende een deel nogh te ontfangen staet, wort bij rekeninge bevonden, dat ik die selvige betaelt ende uijtgegeven hebbe, ende nogh ten dele te betalen staet, op geholdene buerdagen, besightingen van die Beke timmeringe van Bruggen, ende sunst wat bij den Mark is te doene geweest. Alsoo afgetogen 27 alle kosten voor dato deses gepassiert, blijven 26 inmanen: invorderen (MNW) 27 verl. deelw. van het ongebruikelijke Aftiegen = Aftrekken. (WNT) 31

32 Beeldnummer: Pagina 20 van 175 Foliant 14 verso staen tot mijnen lasten, ende ik die Erfgenamen schuldigh blijve 28 stuver. Bij dese rekeninge sinnet an ende over geweest die Eersame en Erentveste woe ook die Eerbare en vrome Aelbert Cloek, Derk Hoeberdink loco Johan Thomas, Henderik Bartels, Claes Wolters, als daer toe vande Erfgenamen gekoren, ende hebben dese voorsseijde Assessoren 28 hier bij, an en over geroepen die Eersame en Erentveste woe ook die Erentveste en vrome Geerligh van der Capellen, raedt Evert Haek. Actum Zutphen op jaer en dagh als boven. Item doe dese rekeninge geschiede, sinnen verdronken ten huijse van vrouw Haeks twee kannen wijns de novo. Facit 29 een kanne 16 stuver. Van den koop en verkoop van die. Anno 1608 den 14 den Novembris Anno 1608 den 14 den Novembris heeft Willem idsige Bouwman op den Weijenbergh in bijwesen mijner en die Markgenoten, gekoft van Hendrik op Weijenborgh gewesene paghter die hutte off huijs, soo hij daer op getimmert hadde voor 23 daelders van 30 stuver het stuk den betaelsdagh sal sijn die helfte op Meij in anno 1609 die ander helfte des Meijs daerna, edog veertiendage voor of na onverhaelt. Foliant 15 recto Paghtinge van den Weijenborgh Anno 1609 Anno Den 14 Januarij heb ik Thomas van Buerloe als Markenrighter in Empe in bijwesen die Gecommitteerde verpaght, Willem idsige Bouwman op den Weijenborgh, den Weijenborgh negen jaren lank, edoch ses jaren stevigh en vast, waer van dat eerste jaer beginnen sal op Petri 30 in anno voorsseijde voor 10 daelders jaers van 30 stuver het stuk en alle jaer een paer hoender, die paght te 28 Benaming van hen die een Voorzitter ter zijde staan. Thans veel minder in gebruik dan vroeger; somtijds vertaald met Bijzitter. (WNT) 29 znw. onz. Ontleend aan lat. facit, het maakt. Uitkomst eener berekening, inzonderheid eener optelling. (WNT) 30 Petri: 21 februari 32

33 betalen half op Martini, de ander helfte op kersmis naestvolgens, alle jaer aen mijnen handen, off mijnen Gecommitteerden, wijder inholt daer van sijnde twe paghtscedulen. Den wijnkoop is geweest twee daelders waer van paghter an het eerste jaer een daelder sal korten, welke twe daelders. Hendrik Bartels en Claes Wolters met den paghter hebben verteert. Anno Den 7 maij heb ik laten publiceren te Voorst en Halle om een bourdagh te holden in Empe, gegeven van het publiceren een stoter. Bourdagh de Anno 1609 Anno den 10 Maij heb ik Thomas van Buerloe Markenrighter in Empe met die Gecommitierden van de Erfgenamen om den Emper Mark gewesen, en den besightiget, ver- 33

34 Beeldnummer: Pagina 21 van 175 Foliant 15 verso meuge het afgescheijt, soo op den lestleden buerdagh in anno den 22 septembris was ingewillight ende aldaar eenige onbehoorlijkheden gevonden, die bij de samptlijke Erfgenamen staen te slighten. Ende is daer op ter praesentie des markenrighters Thomie van Buerloe, Johan Noordink Scholtus tot Brummen, Aelbert Cloek, ende andere Erfgenamen in goeden getalle vergadert, daer op verafscheidet ende resolviert, als aghter ijder point hier nae geschreven is, ende is het selve na voorlesinge alsoo geapprobiert 31 en goedgevonden. 1 Eerstelijk sullen alle die gene, die in dese sake breukvalligh of schuldigh sinnen, opstaen, en in haer eijgen sake geen stemme hebben, ende soo sij niet opstaen, sal die Markenrighter met die Erfgenamen sij lieten opstaen, ende soo sij sigh weijgerigh maekten sullen sij die Erfgenamen verbeurt hebben een pont groot, ende evenwel in haer eijgen sake haer stemme verloren hebben. Is arrestiert 2 Ten tweden wort bevonden, dat een kater op die gemeente langes Vaeks Hofste is wonende; is die vrage, wie hem dat gegunnet heeft, woe lange dat hij daer Foliant 16 recto gewoont heeft, wat hij jaarlix gegeven heeft, ende of men hem daer langer sal laten wonen. Alsoo den bewoonder deser hoffstede om Godes wille die woninge gegunt, wort hem die al nogh op die voorsseijde hofstede continueert tot revocatie 32 mits dat hij jaarlix op Petri ad cathedram 33 betalen sal een paer hoender, ofte die weerde daar voor tot behoef der armen approberen. Uit lat. approbare. De alg. bet. is: goedkeuren, onderschrijven. Thans weinig meer in gebruik. 1. Als overheid, gezagdrager of hoogere instantie goedkeuren, zijn zegel hechten aan. 2. Erkennen: als geldig, juist of in een andere hoedanigheid erkennen; van waarde achten. 3. Goedkeuren in den zin van instemmen met, loven. (WNT) 32 Terugroeping, herroeping, intrekking, ongeldig, nietig verklaring van een uitspraak, e.d. en van hetgeen verleend, opgelegd, toegestaan of verboden is. (WNT) 33 Petri ad cathedram (bisschopszetel) = 22 februari 34

35 Ten derden wort na ogenschijn bevonden dat Tonnis Jacobsen in den hof an een sijd van t huijs, den tuijn te veer op de gemeente geset; is de vrage hoe die Erfgenamen dat verstaen, Daer toe is hij van de Erfgenamen begerende, dat hij sijn huijs een gebunt verder op die gemeente magh setten, alwaer hij sigh praesentiert de Erfgenamen in billikheijt daer voor te doene. Dit versoek wort accordiert, mits dat hij tot behoef der Erfgenamen, ter ordonnantie der selver, betale een half vat goedes biers, eens. 4 Ten vierden wordt bevonden, dat zaliger Gaert Koster sijn huijs, Gosen Peters aghter aen sijn hoff, Megtelt Kriegers langhs haer huijs, Hendrik Bartolts langhs sijn hoff, Derk Cloek van wegen Spikerdijk, die eene met timmeren, die andere met aengraven 35

36 Beeldnummer: Pagina 22 van 175 Foliant 16 verso en antunen, die gemeente boven haer reght te na sijn gekomen; is de vrage hoe die Erfgenamen dat verstaan. Wort oversien pro tempore, en sullen die breuk haftige, met den Markenrighter ende Erfgenamen der wegen sigh hebben te setten. 5 Ten vijften wort bevonden, dat daer een Erfgenaem off twe in Empe wonende, een straete die gemene Erfgenamen toehorende an zaliger Willem Cremer verpandet hebben, is de vrage hoe de Erfgenamen dat verstaen. Die personen gedaen hebbende dese verpandinge, sullen den pandholder moeten doen satisfactie, ten waer dat sij bewijsen moghten, daer van last gehadt te hebben, van den Markenrighter ende gemeine Erfgenamen ende men verstaet dat die strate voorts weder tot gemeente te leggen zij. 6 Ten sesten wort bevonden, dat die vijff off ses Erfgenamen in Empe wonende in t gelijken een strate die Erfgenamen toe behorende, op haer eijgen verpaghten, is de vrage, hoe die Erfgenamen dat verstaen. Sonder consent des Markenrighters en Erfgenamen wort gene verpaghtinge den huijsluijden vergunt en wort also dese verpaghtinge cassiert. 7 Ten sevenden wort bevonden, dat daer een deel Foliant 17 recto Erfgenamen baven die Emper Brugge, ende beneden de brugge, het anwinst van de olde Ijssele een ijder tegen zijn land begint te bepaten, ende af te tuijnen, niet tegenstaande dat de Heer Sijn Strate onbe spiert 34 blijft, is de vrage, hoe die Erfgenamen dat verstaen. fiat 8 Ten aghtsten is de vrage, of niet bij den Markenrighter en gecommittierden van de Marke staen in te vorderen, alle Erfrenten ende paghten, de gemene Erfgenamen toe- 34 Varianten: besperren, besparren, bespieren. Modern lemma: besperren: Belemmeren, verhinderen, beletten. (MNW) 36

37 behorende, ende daer van te betalen alle kosten van buerdage, reparatie ende timmeringe van bruggen, en sunst wat tot laste van die Erfgenamen te doen is, ende dat superplus te deilen een ijder na sijn waertal, als sulx van olts gebruijkelijk is. Die Markenrighter en gecommittierden van de Mark worden geauthoriseert den inholt deses artikels alsoo naer te komen. Pro memoria 35 Alsoo die Erfgenamen ende Markenrighter den 16 Maij anno 1609 vergaert sijnde goet gevonden is, datmen alle toghtgravens solde opruimen ende schoonmaken, ende den 35 ter herinnering, geheugensteun (niet in tellingen opgenomen, niet gekwantificeerd) 37

38 Beeldnummer: Pagina 23 van 175 Foliant 17 verso Toghtgraven ofte Leijdegraven lopende door de weijde van Johan Vaek, wesende een older blinder man, ende soo volgens door Spittaler Land in de beke, door het verloop geheel is toegelandet. Als hebben die Markenrighter ende samptlijke Erfgenamen uijt beede Vaeks toegelaten, dat die Naburen in Empe den voorsseijde Vaeks voor dese reijse den voorgeroerten Leijgraven sullen helpen opgraven, soo sij sulx doen willen, waer voor die Markenrighter ende Erfgenamen de Naburen vereren een halve tonne goedes biers, die welke Tonnis Jacobsen, sal aen die Erfgenamen geven wegen dat gebondt huijses, soo hij nogh an sijn huijs op de gemeente magh timmeren, sonder dat noghtans Vaek ofte sijne Erven, dit sullen hebben te trekken in consequentie. Rekeningen van de Markenrighter van verteringe Anno Den 16 Maij heb ik Thomas van Burloe, Markenrighter in Empe gerekent met Gosen Peters in tegenwoordigheijt van de Erfgenamen, van die verteringe soo daer is geschiet, als ik met de Gedeputeerden den Emper mark hebbe besien, ende wat volgens s anderen daegs, als die samptlijke Erfgenamen bij den anderen sint geweest, ook is verteert. Item als ik met de vier Gedeputeerden den Emper mark hebbe besien sint verteert ten huijse van Gosen Peters 42 stuver und sint 38

39 Beeldummer: Pagina 23 van 175 Foliant 18 recto daer mede, met twe Gedeputeerden na Zutphen gegaen, ende die andere twe als Henderik Bartelts en Claes Wolters, hebben daer neven nogh vijff kanne te koste gehad, en dat sij boven dien nogh wijders vijff kannen verteert, facit een kanne 2 stuver. Item des anderen dages als jonker buerdagh hebbe geholden, en die samptlijke Erfgenamen bij den anderen sint geweest, verteert 13 gulden 8 stuver, en als ik met de Erfgenamen van Zutphen en Deventer na Zutphen ben gegaen, hebbe ik de Erfgenamen daer blijvende nogh 2 ½ gulden ten besten gelaten, facit dese voorsseijde verteringe 19 gulden. Publicatie van de Leijgravens 36 op te ruijmen Anno Den 21 Maij heb ik Thomas van Buerloe Markenrighter in Empe laten publiceren te voorst, dat een ijder sijn beke en Leijgraven sal opruijmen ende schone maken, binnen de tijd van een maent na gedane publicatie, bij een poene soo daer op staat. gegeven den kosten van het publiceren 2 stuver. Ordre op het maken van brugge bij Buerloos huijs, bij die van Empe en Tenden Anno en Augustus ben ik Thomas van Buerloe en Aelbert Kloek gewesen ten huijse van vrou Haeks, alwaer die 36 Leijgraven: ook leidegrave = hoofdsloot; vergelijk leije =waterloop gegraven in een stuk land en toghtgraven van tocht =afvoersloot. (TG) 39

40 Beeldummer: Pagina 24 van 175 Foliant 18 verso Erfgenamen van Teuden Sint versamelt geweest, om aldaer met den anderen te spreken van het maken van de Brugge bij mijn huijs te Empe, soo die van Tenden en Empe behoren te maken, verteert voor ons beiden een mengelen wijns facit het mengelen 8 ½ stuver. Het nederwerpen vande strate an Willem Cremer ten onregte verpandet Anno Den 6den Februari heb ik Thomas van Buerloe, Markenrighter in Empe, met Johan Tomas, en Henderik Bartels als Gecommittierden van de voorsseijde Mark gewesen in Emper Mark en hebben aldaer dale geslight alsodane strate, als Johan Vaek cum suis 37 verpandet hadde aen wijlen Willem Cremer, ende dat sonder weten en profijt der Markenrighter ende geërfden, ende mede den gebruijker aangeseght, dat hij sigh sal ontholden die strate wijders te gebruijken, sonder consent van den Markenrighter ende Erfgenamen. Hendrik Bartels toegeleght voor sijn moeite 10 stuver om te verdrinken. Item nogh een stoter op het veer. Item in het weeromkomen verteert 2 kanne wijns. facit een kanne wijn 17 stuver. Foliant 19 recto Buerdagh Datum anno Op den 25 Julij 1638 Sijnde na gedane kerkensprake in Empe ten bourdage erschenen, nevens die substitut Markenrighter Jonker Joost ten Grotenhuijs, de geërfden der voorsseijde buerschap, is voor eerst goedgevonden in gevolgh van het versprek te vorens in anno 1637 gedaen, dat alle het Eijken holt staende op de gemeente, uijtgeteijkent en verkoft sal worden. Ende voorts geresolviert en gearrestiert, dat ijder een tegens sijn Land op de Gemeen- 37 cum suis: met de zijnen 40

41 te sal mogen poten Eijkenholt, en voor sijn particulier verdedigen ende genieten, tot drie roeden lenghte van den walle af te rekenen, daer die ruijmte is, dan in stegen en straten sal men soo veel wijte laten en plaetse, dat twe wagens met saat ofte hooij geladen, malkanderen bequamelijk kunnen wijken, ende verbij passeren. Ende op dat niemant door het houwen van dit holt moge verkortet worden, als sijn nevens den Markenrighter gecommittiert uijt die Erfgenamen Jaques Cremer, die secretaris Ludolf Sijlvius als rentmeester van het Spittael Claes Wolters en Jan Derxen bourrighter 41

42 Beeldummer: Pagina 25 van 175 Foliant 19 verso om het selve in ogenschijn te nemen, ende uijt te tekenen, latende de bomen, soo bevonden worden niet meer dan seven voeten te staen van den wall aff, tot behoef van de particulieren aangetekent. Alsoo ook Wijnold Roemer en Meint Berents gekoft hebbende eenige eijken bomen vande Erfgenamen van zaliger Thomas van Bourloe, drie bomen gehouwen hebben, die wijder dan seven voeten van den wall gestaen hebben, en over sulx tot de gemeente gehoren, en daeromme in arrest genomen en verburget sijn, als sijn die voornoemde Gecommittierden van gelijken gelast het selve met den voornoemde koperen af te maken. Sijnde ook eenige jaren herwaerts sekeren voorslagh gedaen, van het uijt tekenen ende afmaken van een Enck uijt die gemeente bij den Weijenborgh en den selven na de waertalen te verdeilen, als is na resumptie 38 goet gevonden, dat die meergemelte Gecommittierden het selve in ogenschijn sullen nemen, ende daer van ter naester bijkomste an de Geërfdens rapport doen, om alsdan na verhoor van de geinteressierde - indien daer eenige moghten sijn - wijders daer in geresolviert ende gedisponiert te worden. als men bevinden sal te behoren. Foliant 20 recto Nogh sijn die vorige Gecommittierden geauthorisiert, tot voorkominge van de procedure, soo men beright wort dat die van Eertbeeke van nieuws souden willen voornemen wegens het afhalen van sekere plaggen bij de blinde Cuile, te mogen horen die voorslagen van accommedatie, soo die van Eertbeeke harenthalven souden mogen doen, en tot dien einde visiteren die segelen en brieven daer van sijnde, en van haer wedervaren an de Erfgenamen ten naesten rapporteren. Insgelijken goetgevonden, door die voornoemde 38 RESUMPTIE, znw. vr. Uit lat. resumptio of uit ofr. resumption, fr. résumption. Herziening, c.q. goedkeuring en daarna vaststelling van te voren ontworpen besluiten. (WNT) 42

43 Gecommittierden met adjunctie 39 van een vande provisoeren des huijses Bornhoff te horen die rekeninge van der marken inkomsten, ende van allen aghterstant een suijveren staet te maken, om sonder uijtstel, met de gevoeghlikste middelen geinnet te worden. Nogh is bij provisie goedgevonden, dat de Erfgenamen van zaliger Thomas van Buerloe tegens het genot van het hoppen Hofken, in plaetse van het hekke, soo daer soude hangen bij Brincks hoffstede, sullen onderhouden het Hekke bij Claes Wolters huijs hangende. Ende dan het stenen Bruggesken omtrent Buerloes land met een eersten gerepareert en weder op gemaekt sal worden. 39 adjunctie: Toevoeging; bron: WNT 43